Pełny tekst orzeczenia

345/4/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 31 stycznia 2013 r.
Sygn. akt Ts 282/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Rymar,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej J.O. w sprawie zgodności:
1) art. 8a ust. 4, ust. 4a, ust. 4b oraz ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 8a ust. 4b pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.) z art. 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 23 września 2011 r. (data nadania) J.O. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 8a ust. 4, ust. 4a, ust. 4b oraz ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.; dalej: ustawa o ochronie praw lokatorów) z art. 2 i art. 32 Konstytucji oraz art. 8a ust. 4b pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów z art. 2 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. 11 stycznia 2007 r. skarżący wypowiedział czynsz za oddany w najem lokal, wskutek czego najemcy złożyli pozew o ustalenie, że podwyżka czynszu jest niezasadna. Powództwo zostało uwzględnione przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie – Wydział I Cywilny wyrokiem z 9 listopada 2010 r. (sygn. akt I C 3/10/S). Sąd rejonowy stwierdził, że skarżący nie udowodnił zasadności podwyższenia stawki czynszowej, choć ciężar dowodu ciąży na właścicielu (wynajmującym). Niezależnie od tego uznał, że oświadczenie o podwyżce czynszu jest nieważne w świetle art. 8a ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, gdyż oświadczenie skarżącego przedstawiające kalkulację podwyżki zostało doręczone powodom po upływie terminu określonego w tym przepisie. Ponadto, zdaniem sądu oświadczenie skarżącego było nieważne też z tej przyczyny, że skarżący był osobą nieuprawnioną do działania w imieniu współwłaścicieli. Od tego wyroku skarżący wniósł apelację, którą Sąd Okręgowy w Krakowie – Wydział II Cywilny Odwoławczy oddalił wyrokiem z 1 czerwca 2011 r. (sygn. akt II Ca 263/11), doręczonym skarżącemu 27 czerwca 2011 r. Sąd okręgowy podzielił w zasadniczej części stanowisko sądu rejonowego, jednakże uznał, że skarżącemu, jako zarządcy nieruchomości, przysługiwała legitymacja do dokonania wypowiedzenia stawki czynszu.
Skarżący twierdzi, że przepisy art. 8a ust. 4a i 4b ustawy o ochronie praw lokatorów, które określają warunki uznania podwyżki czynszu za uzasadnioną, różnicują – wbrew art. 32 Konstytucji – właścicieli mieszkań ze względu na czas zawarcia umowy najmu i tym samym narażają na stratę właściciela lokalu oddanego w najem przed 1 stycznia 2007 r., tj. przed wejściem w życie ustawy z dnia 15 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 249, poz. 1833).
W przekonaniu skarżącego art. 8a ust. 4, 4a i 4b ustawy o ochronie praw lokatorów są niewłaściwie zredagowane, co stanowi naruszenie art. 2 Konstytucji i wypływającej z niego zasady przyzwoitej legislacji. Skarżący zaznacza przy tym, że wskazane przepisy umożliwiają sądom niedopuszczalną dowolność rozstrzygnięć, godzącą w pewność prawa i zaufanie do państwa.
Zdaniem skarżącego art. 8a ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów różnicuje w sposób bezzasadny strony umowy najmu, zakreśla bowiem właścicielowi nadmiernie krótki (14-dniowy) termin do sporządzenia i przedstawienia lokatorowi kalkulacji podwyżki. Lokatorowi przysługuje z kolei termin 2-miesięczny do wniesienia do sądu pozwu o ustalenie, że podwyżka jest niezasadna.
Skarżący zaznacza, że art. 8a ust. 5 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów umożliwia najemcy płacenie czynszu w dowolnie przez siebie ustalonej kwocie, o ile uzyska pozytywne dla siebie rozstrzygnięcie w kwestii wypowiedzenia czynszu. Co więcej, kwestionowany przepis, jak podkreśla skarżący, nie daje właścicielowi możliwości ustalenia na drodze sądowej wysokości czynszu albo podwyżki dotychczasowego w inny sposób, niż w procesie wszczętym z inicjatywy najemcy. Zdaniem skarżącego zaskarżony przepis narusza zatem art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Trybunał zwraca uwagę, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. To znaczy, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, tj. zdeterminował jego treść (zob. m.in. postanowienie TK z 9 września 2010 r., Ts 187/08, OTK ZU nr 6/B/2010, poz. 420 oraz wyrok TK z 11 maja 2011 r., SK 11/09, OTK ZU nr 4/A/2011, poz. 32). Skarga konstytucyjna niezawierająca dokładnego określenia przepisu będącego podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach albo obowiązkach konstytucyjnych nie spełnia przesłanki formalnej wynikającej z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Należy zauważyć, że kwestionowane art. 8a ust. 4, ust. 4a i ust. 4b ustawy o ochronie praw lokatorów dotyczą warunków, które muszą być spełnione, by podwyżka czynszu mogła być uznana za uzasadnioną. Z kolei art. 8a ust. 5 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów odnosi się do prawa lokatora do wniesienia do sądu pozwu o ustalenie, że podwyżka jest niezasadna albo że jest zasadna, lecz w innej wysokości. W myśl tego przepisu udowodnienie zasadności podwyżki ciąży na właścicielu.
Trybunał stwierdza, że sąd rejonowy oraz sąd okręgowy ustaliły nieważność dokonanej przez skarżącego podwyżki czynszu z uwagi na przekroczenie terminu, o którym stanowi art. 8a ust. 4 zdanie drugie ustawy o ochronie praw lokatorów. Należy podkreślić, że tylko w tym zakresie przywołany przepis zdeterminował treść wydanych w sprawie skarżącego orzeczeń, co potwierdza zresztą sam skarżący. Uwagi obu sądów, przedstawione na tle art. 8a ust. 4, ust. 4a i ust. 4b ustawy o ochronie praw lokatorów, dotyczące warunków, które musi spełniać podwyżka, by mogła zostać uznana za zasadną, nie miały zatem wpływu na ostateczne ukształtowanie – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – sytuacji prawnej skarżącego. Należy przychylić się też do stanowiska wyrażonego w skardze konstytucyjnej oraz wyroku sądu okręgowego, zgodnie z którym skoro podwyżka czynszu z uwagi na przekroczenie terminu została uznana za nieważną, to jej zasadność – w świetle art. 8a ust. 4-4b ustawy o ochronie praw lokatorów – nie miała znaczenia.
Należy zauważyć, że wydane w sprawie skarżącego orzeczenia nie zostały też oparte na art. 8a ust. 5 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów. Inaczej byłoby, gdyby na podstawie tego przepisu skarżący wystąpił o ustalenie zasadności zmiany czynszu. Okoliczność taka – wobec przytoczonego stanu faktycznego – nie miała jednak miejsca.
Biorąc powyższe pod uwagę, złożona skarga – w zakresie, w którym dotyczy art. 8a ust. 4 zdanie pierwsze, ust. 4a, ust. 4b i ust. 5 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów – nie spełnia wymagania wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, i dlatego należało odmówić nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Skarżący twierdzi, że art. 8a ust. 4 zdanie drugie ustawy o ochronie praw lokatorów jest sprzeczny z art. 32 Konstytucji, gdyż zakreśla właścicielowi zbyt krótki termin do sporządzenia i przedstawienia lokatorowi kalkulacji podwyżki, co prowadzi do nierównego traktowania stron umowy najmu.
Trybunał przypomina, że o naruszeniu prawa do równej ochrony praw majątkowych (art. 32 Konstytucji) można mówić wyłącznie wówczas, gdy do uprzywilejowania lub dyskryminacji dochodzi w stosunku do podmiotów prawa (adresatów norm prawnych) charakteryzujących się daną cechą istotną, relewantną (zob. m.in. wyroki TK z 14 października 2001 r., SK 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 216 oraz 3 kwietnia 2008 r., K 6/05, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 41). Skarżący porównuje sytuacje lokatora, któremu ustawodawca zakreślił termin do złożenia pozwu o ustalenie niezasadności podwyżki czynszu, z sytuacją właściciela, któremu ustawodawca wskazał termin do przedstawienia lokatorowi przyczyny i kalkulacji podwyżki czynszu. Zdaniem Trybunału sytuacje te do siebie nie przystają, co uniemożliwia ich porównanie. Okoliczność, że właściciel i lokator są stronami tej samej umowy najmu, nie może zaś być traktowana jako „cecha relewantna” umożliwiająca kontrolę zaskarżonego przepisu z art. 32 Konstytucji.
Niezależnie od powyższego należy podkreślić, że ani art. 2 Konstytucji, określający zasadę prawidłowej legislacji, ani art. 32 Konstytucji, statuujący zasadę równości i zasadę niedyskryminacji, nie mogą stanowić – według utrwalonego orzecznictwa TK – samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu skargowym. Przepisy te nie przyznają żadnego konkretnego prawa podmiotowego i mogą być przedmiotem kontroli jedynie w powiązaniu z innymi wolnościami i prawami określonymi w Konstytucji (zob. w szczególności wydane w pełnym składzie postanowienia TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60 oraz 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Powołanie się w skardze wyłącznie na naruszenie wskazanych wzorców uniemożliwia wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia o przedmiocie skargi (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji).
Rozpatrywana skarga nie spełnia zatem również wymogu określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.