Pełny tekst orzeczenia

350/4/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 5 czerwca 2013 r.

Sygn. akt Ts 331/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Wielobranżowego „HALEX” Sp. z. o.o. w sprawie zgodności:

art. 23 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 4 ustawy z dnia 11 grudnia 1997 r. o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów na polski obszar celny (Dz. U. Nr 157, poz. 1027) z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 30 listopada 2011 r. (data nadania) skarżąca – Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „HALEX” Sp. z. o.o. (dalej: skarżąca, spółka) wniosła o stwierdzenie niezgodności art. 23 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 4 ustawy z dnia 11 grudnia 1997 r. o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów na polski obszar celny (Dz. U. Nr 157, poz. 1027; dalej: ustawa) z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Skarżąca prowadziła działalność gospodarczą polegającą m.in. na imporcie węgla z terenów Federacji Rosyjskiej. Minister Gospodarki, działając na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy, w dniu 7 stycznia 1999 r. wydał decyzję w sprawie ustanowienia kontyngentów ilościowych na przywóz na polski obszar celny węgla kamiennego pochodzącego z Federacji Rosyjskiej. Decyzja została ogłoszona w Monitorze Polskim (Nr 3, poz. 14). Spółka, zgodnie z treścią pouczenia zawartego w decyzji, zwróciła się do Ministra Gospodarki z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Decyzją z 31 marca 1999 r. (nr PO/JC/99/hal-wk/III) Minister Gospodarki utrzymał w mocy wcześniejsze rozstrzygnięcie. Decyzja ta stanowiła odpowiedź na wszystkie wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy złożone w związku z decyzją z 7 stycznia 1999 r. Spółka wniosła skargę na decyzję z 31 marca 1999 r. do Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej: NSA), którą sąd ten odrzucił postanowieniem z 17 grudnia 1999 r. (sygn. akt V SA 2387/99). NSA stwierdził, że decyzja Ministra Gospodarki była aktem generalnym (normatywnym), niepodlegającym kontroli sądowoadministracyjnej.

W ocenie skarżącej decyzja Ministra Gospodarki z 7 stycznia 1999 r., była podstawą wydania przez organy celne w stosunku do spółki decyzji nakazującej powrotny wywóz węgla zaimportowanego z Federacji Rosyjskiej (decyzja Dyrektora Urzędu Celnego w Białej Podlaskiej z 27 kwietnia 1999 r. [nr 130600-470-2/99] o uznaniu zgłoszenia celnego za nieprawidłowe utrzymana w mocy decyzją Prezesa Głównego Urzędu Ceł z 3 września 1999 r. [nr DOT-I-5540-122/99/5658/EG]). NSA w Warszawie – Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie w wyroku z 22 września 2000 r. (sygn. akt I SA/Lu 643/99) stwierdził nieważność wyżej wymienionych decyzji organów celnych, powołując się na pogląd, zgodnie z którym decyzja Ministra Gospodarki z 7 stycznia 1999 r. nie może stanowić w świetle art. 87 ust. 1 Konstytucji powszechnie obowiązującego prawa ani być podstawą prawną decyzji wobec obywateli. Sąd Najwyższy, wskutek wniesienia rewizji nadzwyczajnej przez Ministra Sprawiedliwości, wyrokiem z 6 czerwca 2002 r. (sygn. akt RN 84/01) uchylił wyrok NSA w Warszawie – Ośrodka Zamiejscowego w Lublinie i wskazał (z powołaniem się na uchwałę składu siedmiu sędziów NSA z 4 grudnia 2000 r., sygn. akt FPS 12/00), że decyzja Ministra Gospodarki z 7 stycznia 1999 r. jest aktem administracyjnym, od którego po wyczerpaniu środków zaskarżenia przysługuje skarga do NSA. Po ponownym rozpoznaniu sprawy NSA w Warszawie – Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie wyrokiem z 4 grudnia 2002 r. (sygn. akt I SA/Lu758/02) oddalił skargę spółki, uznawszy, że materialnoprawną podstawę rozstrzygnięć organów celnych stanowiły przepisy ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. – Kodeks celny (Dz. U. Nr 23, poz. 117 ze zm.; dalej: kodeks celny) w brzmieniu obowiązującym w 1999 r.

Skarżąca, uznawszy, że jej wniosek z 29 stycznia 1999 r. o ponowne rozpatrzenie sprawy nie został rozpoznany, wniosła 21 maja 2009 r. (tj. po upływie 10 lat od wydania decyzji przez Ministra Gospodarki) do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na bezczynność Ministra Gospodarki. Sąd ten w wyroku z 18 lutego 2010 r. (sygn. akt V SAB/Wa 26/09) uznał, że skarga jest niezasadna, gdyż pismem z 31 marca 1999 r. Minister Gospodarki odniósł się do wniosku spółki. Fakt ten potwierdza również złożenie przez spółkę skargi do NSA na to rozstrzygnięcie. Oznacza to, że skarżąca nie miała wówczas wątpliwości co do rozpatrzenia jej wniosku z 29 stycznia 1999 r. Skarga kasacyjna od tego orzeczenia została oddalona przez NSA wyrokiem z 21 czerwca 2011 r. (sygn. akt I GSK 398/10).

W ocenie skarżącej zaskarżone unormowanie jest niezgodne z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim pozbawia jednostkę prawa do sądu. Jak podnosi skarżąca: ustawodawca, naruszając zasadę przyzwoitej legislacji, w taki sposób unormował charakter prawny decyzji wydawanej na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy, że uniemożliwił jednostce dochodzenie przed organami władzy publicznej naruszonych praw i wolności konstytucyjnych w jednoznacznie określonej procedurze.

Zarządzeniem sędziego Trybunału z 9 stycznia 2012 r. skarżąca została wezwana do usunięcia braków formalnych skargi przez: po pierwsze, wykazanie, że przepisy określone jako przedmiot skargi konstytucyjnej stanowiły podstawę ostatecznego orzeczenia – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji; po drugie, podanie daty doręczenia ostatecznego orzeczenia, po trzecie, wskazanie, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącej wynikające z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji zostały naruszone ostatecznym rozstrzygnięciem wydanym na podstawie zakwestionowanej regulacji; po czwarte, dokładne określenie sposobu naruszenia tychże konstytucyjnych praw i wolności; po piąte, wykazanie związku między naruszonymi prawami, o których mowa wyżej, a ostatecznym orzeczeniem wydanym w sprawie skarżącej. Dodatkowo skarżąca została wezwana do wykazania związku pomiędzy zakwestionowanymi regulacjami, które utraciły moc obowiązującą, a ochroną jej konstytucyjnych praw i wolności.

W piśmie nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie pełnomocnik spółki wskazał, że ostatecznym orzeczeniem w sprawie skarżącej jest wyrok NSA z 21 czerwca 2011 r. (sygn. akt I GSK 398/10), który został doręczony spółce 30 sierpnia 2011 r. Ponadto podkreślił, że brak publikacji decyzji Ministra Gospodarki z 31 marca 1999 r. w Monitorze Polskim zamknął skarżącej drogę do zaskarżenia tej decyzji w postępowaniu sądowoadministracyjnym.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegóławiającymi go art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi konstytucyjnej jest każdy, czyje wolności lub prawa zostały naruszone przez wydanie ostatecznego orzeczenia organu władzy publicznej, którego podstawą prawną jest przepis aktu normatywnego. W świetle powyższego skarga konstytucyjna jest dopuszczalna tylko pod warunkiem spełnienia łącznie następujących przesłanek. Po pierwsze, zaskarżony przepis stanowi podstawę prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w indywidualnej sprawie skarżącego. Po drugie, orzeczenie to prowadzi do naruszeń wskazanych w skardze konstytucyjnych wolności lub praw przysługujących skarżącemu. Po trzecie wreszcie, źródłem naruszenia jest normatywna treść kwestionowanych przepisów, a sposób naruszenia powinien być wskazany przez samego skarżącego w uzasadnieniu wnoszonej skargi (art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK). Zarzuty skargi nie mogą być przy tym oczywiście bezzasadne.

W ocenie Trybunału analizowana skarga konstytucyjna nie spełnia wymienionych wyżej wymogów jej dopuszczalności.

Skarżąca wskazała wyrok NSA z 21 czerwca 2011 r. (sygn. akt I GSK 398/10) jako ostateczne – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – orzeczenie wydane w jej sprawie. Rozstrzygnięcie to zostało wydane w związku z wniesieniem przez spółkę skargi na bezczynność Ministra Gospodarki w odniesieniu do wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Powyższa skarga nie dotyczyła kompetencji tego organu do ustanowienia ostatecznego środka ochronnego, tj. decyzji w sprawie ustanowienia kontyngentów ilościowych na przywóz na polski obszar celny określonego towaru. Nie można zatem uznać, że orzeczenie to zostało wydane na podstawie unormowań, które spółka uczyniła przedmiotem analizowanej skargi konstytucyjnej.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego nie stanowią podstawy rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, przepisy, które ukształtowały wcześniej określoną sytuację prawną skarżącego, nawet jeżeli ta sytuacja wyznacza niejako stan faktyczny (stanowi element stanu faktycznego), w odniesieniu do którego zostaje wydane rozstrzygnięcie dotyczące konstytucyjnych praw i wolności skarżącego (zob. postanowienia TK z: 10 października 2006 r., Ts 44/06, OTK ZU nr 6/B/2007, poz. 267; 25 kwietnia 2007 r., Ts 81/06, OTK ZU nr 2/B/2007, poz. 93; 21 lipca 2009 r., Ts 184/07, OTK ZU nr 4/B/2009, poz. 238). Należy przy tym podkreślić, że samo powołanie określonych unormowań w treści podejmowanego rozstrzygnięcia, nie jest wystarczające do przyjęcia, że przepis ten stanowił podstawę prawną wyroku, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. W ocenie Trybunału waloru „podstawy prawnej” orzeczenia nie nadaje omówienie treści przepisu przez NSA w uzasadnieniu orzeczenia. Zajęcie w tej mierze stanowiska przez NSA może być bowiem wywołane przedstawieniem przez skarżącego zastrzeżeń dotyczących normatywnej niejednoznaczności danego przepisu, jak i błędnej jego wykładni przez sąd administracyjny pierwszej instancji (zob. postanowienia TK z 29 kwietnia 2011 r., Ts 89/10, Ts 90/10, Ts 91/10, OTK ZU nr 1/B/2012, poz. 67, 69, 71).

Z tych względów na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 49 ustawy o TK należało odmówić nadania skardze dalszego biegu.

Należy jednocześnie wskazać, że analizowana skarga konstytucyjna jest niedopuszczalna także z innych względów. Skarżąca podnosi, że nieprecyzyjne i niejasne sformułowanie zaskarżonego unormowania, które doprowadziło do braku publikacji decyzji Ministra Gospodarki z 31 marca 1999 r. w Monitorze Polskim, zamknęło jej drogę do zaskarżenia tej decyzji w postępowaniu sądowoadministracyjnym.

Biorąc jednak pod uwagę przedstawiony w analizowanej skardze konstytucyjnej stan faktyczny, Trybunał uznaje, że rozstrzygnięciem, które ukształtowało indywidualną sytuację prawną skarżącej, była decyzja zarządzająca powrotny wywóz węgla zaimportowanego z Federacji Rosyjskiej (tj. decyzja Dyrektora Urzędu Celnego w Białej Podlaskiej z 27 kwietnia 1999 r. [nr 130600-470-2/99], która została utrzymana w mocy decyzją Prezesa Głównego Urzędu Ceł z 3 września 1999 r. [nr DOT-I-5540-122/99/5658/EG]), a działania prawne podejmowane przez spółkę na przestrzeni lat 1999-2011 w istocie zmierzały do jej uchylenia. Powyższe potwierdza również treść wyroku NSA w Warszawie – Ośrodka Zamiejscowego w Lublinie z 4 grudnia 2002 r. (sygn. akt I SA/Lu 758/02). Z uzasadnienia tego orzeczenia wynika, że kierunek rozstrzygnięcia zapadłego w sprawie skarżącej został zdeterminowany zaniechaniem przez spółkę obowiązku dokonania zgłoszenia czasowo składowanego towaru w terminie określonym w art. 48 § 1 pkt 2 kodeksu celnego, a nie – jak podnosiła spółka – ustanowieniem kontyngentu ilościowego na przywóz na polski obszar celny węgla kamiennego pochodzącego z Federacji Rosyjskiej (decyzja Ministra Gospodarki z 7 stycznia 1999 r.). Bezpośrednią przyczyną wydania decyzji nakazującej powrotny wywóz węgla zaimportowanego z Federacji Rosyjskiej nie była zatem ustalona przez Ministra Gospodarki wysokość kontyngentu, lecz brak zgłoszenia towaru. Tym samym, w ocenie Trybunału, na tle przedstawionego stanu faktycznego argumentację skarżącej należało uznać za oczywiście bezzasadną.

Okoliczność powyższa, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.