Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku S. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy S. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach Wydziału V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 października 2012 r. sygn. akt V U 899/12

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 1530/12

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Kielcach wyrokiem z dnia 9 października 2012 r. oddalił odwołanie S. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 28 czerwca 2012 r., którą to decyzją organ rentowy odmówił wnioskodawcy przyznania emerytury, uzasadniając to tym, że nie udowodnił on wymaganego co najmniej 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych oraz nie rozwiązał stosunku pracy.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca S. K. urodził się w dniu (...) W okresie od 1 kwietnia 2009 r. był on zatrudniony w Zakładzie (...) spółka z o.o. w K. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony. Stosunek pracy nie uległ rozwiązaniu do dnia 28 czerwca 2012 r. Wnioskodawca wykazał okres 9 lat, 1 miesiąca i 5 dni pracy w warunkach szczególnych.

W świetle powyższych okoliczności Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione i podniósł, że z uwagi na datę urodzenia wnioskodawcy, kwestia przysługiwania mu prawa do emerytury wymagała rozpatrzenia w oparciu o art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( jedn. tekst: Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.), gdzie z ust. 2 powołanego artykułu wynika wymóg rozwiązania stosunku pracy dotyczący ubezpieczonych będących pracownikami. Sąd I instancji wskazał, że z analizy materiału dowodowego jednoznacznie wynika, iż wnioskodawca od dnia 1 kwietnia 2009 r. co najmniej do dnia wydania zaskarżonej decyzji był zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony. Wnioskodawca twierdził wprawdzie, że po otrzymaniu decyzji rozwiązał stosunek pracy, ale tej okoliczności w żaden sposób nie udowodnił mimo spoczywającego na nim ciężaru dowodu. Sąd Okręgowy podkreślił, że okoliczność ta nie przy tym istotniejszego znaczenia, gdyż bezsporne jest, że od dnia 1 kwietnia 2009 r. do dnia wydania zaskarżonej decyzji nieprzerwanie pozostawał on w zatrudnieniu na mocy umowy o pracę. Skoro więc ubezpieczony będący pracownikiem nie rozwiązał stosunku pracy do dnia wydania zaskarżonej decyzji, to nie spełnił on wszystkich przesłanek niezbędnych do przyznania mu wnioskowanego świadczenia. Istotne jest bowiem, że sąd ocenia zasadność i legalność decyzji organu rentowego badając stan faktyczny i prawny istniejący w dacie jej wydania. W tej sytuacji zbędnym było, zdaniem Sądu I instancji, dokonywanie ustaleń w przedmiocie uwzględnienia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w (...) w K.. Norma art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przewiduje bowiem, że prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Ustalenie, że na dzień wydania decyzji nie doszło do rozwiązania stosunku pracy jest więc wystarczającym do przyjęcia, że ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury. Sąd Okręgowy odwołał się do poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 grudnia 2000 r., II UKN 147/00 (OSNP 2002/16/389), zgodnie z którym istota decyzji organu rentowego polega na rozstrzygnięciu o prawie do konkretnego świadczenia lub o jego wysokości jako całości, a nie o poszczególnych elementach składających się na to prawo. Sąd stwierdzający spełnienie przez ubezpieczonego jednego lub więcej warunków powstania prawa do świadczenia, nie może ustalić tego w sentencji wyroku, przy jednoczesnym oddaleniu odwołania ubezpieczonego od niekorzystnej dla niego decyzji organu rentowego. Reasumując, Sąd Okręgowy stwierdził, że skoro wnioskodawca na datę wydania zaskarżonej decyzji pozostawał w zatrudnieniu, a zatem nie spełnił przesłanki z art. 184 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do przyznania mu emerytury w wieku obniżonym, to jego odwołanie podlegało oddaleniu w oparciu o ten przepis i na zasadzie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c., bez potrzeby dokonywania ustaleń co do okresu pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych.

Apelację od wyroku złożył wnioskodawca S. K.. W lakonicznej apelacji, wskazał, że nie zgadza się z decyzją Sądu Okręgowego w Kielcach odnośnie do nieprzyznania mu świadczenia emerytalnego, gdyż pracował w warunkach szczególnych. Wniósł o „ponowne rozpatrzenie sprawy przez Sąd Apelacyjny w Krakowie”.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jest bezzasadna.

W okolicznościach niniejszej sprawy wyrok Sądu Okręgowego należy ocenić jako trafny i odpowiadający prawu obowiązującemu w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. Prawidłowo Sąd I instancji uznał, że wnioskodawca nie spełnia wszystkich przesłanek koniecznych do przyznania mu wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W przypadku S. K., urodzonego (...), przysługiwanie prawa do emerytury należało rozważyć na podstawie art.184 w zw. z art.32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz.1227 ze zm.). Z przepisów tych (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2013 r.) wynika, że ubezpieczony, aby uzyskać emeryturę w wieku obniżonym musi na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymować się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym co najmniej 20 lat w odniesieniu do kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat. Ponadto w art.184 ust. 2 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych został zamieszczony dodatkowy warunek odnoszący się do ubezpieczonych będących pracownikami - warunek rozwiązania stosunku pracy.

Według Sądu Apelacyjnego, dla rozstrzygnięcia tego, czy apelujący spełnia przesłanki prawa do emerytury w wieku obniżonym, kluczowe znaczenie miały poczynione przez Sąd I instancji, niewadliwe ustalenia dotyczące kwestii nie rozwiązania przez wnioskodawcę stosunku pracy zarówno na dzień złożenia wniosku o emeryturę jak i na dzień wydania zaskarżonej decyzji. Z ustaleń tych wynika bowiem, że wnioskodawca od 1 kwietnia 2009 r. był zatrudniony w Zakładzie(...)spółka z o.o. w K. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony. Skoro więc nie został spełniony wymóg rozwiązania stosunku pracy, tj. jeden z wymogów, od których zależy powstanie prawa do emerytury, przewidziany w art.184 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to po stronie apelującego nie powstało uprawnienie do emerytury. Wypada bowiem podnieść, że z art. 100 ust. 1 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika, iż prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje dopiero z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Takich (wszystkich) warunków do przyznania emerytury w wieku obniżonym wnioskodawca nie spełnił na dzień wydania zaskarżonej decyzji, bo nie rozwiązał stosunku pracy.

Sąd Apelacyjny zauważa, że w uzasadnieniu postanowienia z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99 (OSNP 2000/15/601) Sąd Najwyższy podkreślił, że decyzja organu rentowego zapada po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, którego przedmiotem i celem jest ustalenie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub ich wysokości - ubezpieczony przedstawia w nim wszelkie okoliczności wiążące się z warunkami stawianymi przez ustawę dla przyznania lub ustalania wysokości świadczeń. W późniejszym postępowaniu, wywołanym odwołaniem od decyzji organu rentowego do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, sąd nie rozstrzyga już o zasadności wniosku o świadczenie, lecz o prawidłowości zaskarżonej decyzji - sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego, w związku z czym nie ustala prawa do świadczeń, a jego rozstrzygnięcie odnosi się tylko co do prawidłowości zaskarżonej decyzji. Z kolei w wyroku z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03 (OSNP 2005/3/43) Sąd Najwyższy zajmując się zagadnieniem momentu dokonania oceny spełnienia warunków, od których zależy prawo do świadczenia, wskazał, że warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. Sąd Najwyższy zwrócił jednocześnie uwagę na to, że w postępowaniu odwoławczym od decyzji organu rentowego sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania. Z uzasadnienia przytoczonego wyroku warto powołać ten fragment rozważań prawnych Sądu Najwyższego, w którym zwraca się uwagę na to, że warunki nabycia prawa do świadczenia muszą być spełnione łącznie w dacie orzekania przez organ rentowy, a postępowanie sądowe wywołane odwołaniem od decyzji organu rentowego ma na celu ocenę zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy. Badanie owej legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Mówiąc inaczej - o zasadności przyznania lub odmowy przyznania świadczenia decydują okoliczności istniejące w chwili ustalania do niego prawa decyzją organu rentowego.

Sąd I instancji po ustaleniu, że apelujący pozostaje w zatrudnieniu w dacie wydania decyzji, nie uchybił żadnym przepisom odstępując od wyjaśniania i ustalania, czy skarżący spełnia pozostałe przesłanki z art.184 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. czy pracował co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych. W sytuacji gdy sąd pracy i ubezpieczeń społecznych prowadzi postępowanie dotyczące przysługiwania prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego, władny jest jedynie do stwierdzenia, czy prawidłowo organ rentowy przyznał bądź odmówił przyznania takiego świadczenia. Nie jest natomiast dopuszczalne, aby stwierdzając brak uprawnienia do danego świadczenia, jednocześnie sąd ten ustalał (niejako na przyszłość) spełnienie przez ubezpieczonego jednej spośród kilku przesłanek warunkujących powstanie prawa do spornego świadczenia. W związku z tym nie było podstaw do prowadzenia postępowania dowodowego dotyczącego wykonywania przez wnioskodawcę pracy w warunkach szczególnych na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego, min. w (...) w K.. Taki tok wnioskowania Sądu Apelacyjnego jest uzasadniony w świetle stanowiska zajmowanego przez Sąd Najwyższy, który np. w wyroku z dnia 9 lutego 2010 r., I UK 262/09, stwierdził, że nie jest dopuszczalne w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wydanie wyroku ustalającego spełnienie przez ubezpieczonego niektórych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia i przyznającego to świadczenie pod warunkiem spełnienia pozostałych warunków w przyszłości.

Reasumując, stwierdzić należy, że apelujący w dacie wydania zaskarżonej decyzji nie spełniał wszystkich przesłanek prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych o jakich mowa w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż nie rozwiązał stosunku pracy. Wypada tylko podać, że z dniem 1 stycznia 2013 r. doszło do zmiany przepisu art. 184 ust. 2 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który nie wymaga już rozwiązania stosunku pracy przez ubezpieczonych będących pracownikami. Okoliczność ta nie wpływa jednak na zasadność apelacji, gdyż w dacie wydania przedmiotowej decyzji przez organ rentowy istniał wymóg rozwiązania stosunku pracy. Natomiast wnioskodawca pozostający w zatrudnieniu (jak oświadczył na rozprawie apelacyjnej) może teraz złożyć nowy wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury w wieku obniżonym bez potrzeby rozwiązania umowy o pracę.

Mając na względzie, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu obowiązującemu w dacie wydania decyzji i oparty został na niewadliwych ustaleniach, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji, na podstawie w/w przepisów i na zasadzie art.385 k.p.c.