Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Wiesława Kruczkowska

Protokolant: Marta Sokołowska

po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2013 roku w Białymstoku

sprawy H. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia

na skutek odwołania H. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 11 października 2011 roku

Nr (...) (...)- (...), Nr (...)

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza brak obowiązku podlegania H. R. ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od 18.05.2011 r.
do 31.12.2012 r.

II.  W pozostałej części oddala odwołanie.

III.  Nakazuje zwrócić H. R. ze Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Białymstoku) 80 (osiemdziesiąt) złotych tytułem wydatków poniesionych w sprawie.

Sygn. akt V U 1532/11

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 października 2011 roku ( (...), (...) (...)- (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na podstawie przepisów Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (DZ. U. z 2009r. nr 205 poz. 1585 t.j. z późn. zm.) stwierdził, że H. R. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia 1 grudnia 2010 roku, gdyż w tym okresie prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą nie mając ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego wynagrodzenia.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że H. R. nie dostarczyła Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych formularza A1 (wydanego przez Urząd Skarbowy i Celny Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii), ani innego dokumentu potwierdzającego podleganie przez nią ustawodawstwu państwa członkowskiego UE w związku z wykonywaniem aktywności zawodowej na terenie różnych państw członkowskich UE i dlatego też podlega ona obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w Polsce.

Odwołanie od powyżej decyzji złożyła H. R., która nie zgodziła się z jej treścią, zakwestionowała ustalenia organu rentowego w przedmiocie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w Polsce i wniosła o określenie ustawodawstwa jej właściwego w okresie od 1 grudnia 2010 roku.

Uzasadniając odwołanie H. R. przedłożyła szereg dokumentów anglojęzycznych oraz dokumenty w języku francuskich, które zdaniem odwołującej stanowiły dowód jej zatrudnienia w okresie od grudnia 2010 roku do maja 2011 roku na terenie Wielkiej Brytanii, a następnie – od maja 2011 roku w Belgii. Odwołująca podkreśliła, że o jej zatrudnieniu w spółce (...), która swoją siedzibę ma w L., świadczy przedłożona kopia formularza podatkowego P60 – odpowiednika polskiego PIT-11, co stanowi niepodważalny dowód zatrudnienia, osiąganych dochodów, podatku i składek przeznaczonych na ubezpieczenie w ciągu roku podatkowego. Wskazała także, że niepodważalnym dowodem wskazującym na posiadanie państwowego ubezpieczenia medycznego w Wielkiej Brytanii jest Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego. Odnosząc się zaś do zatrudnienia na terenie Belgii przedłożyła kopię tamtejszego dowodu osobistego, listę płac za miesiące czerwiec – wrzesień 2011 roku oraz kopię umowy o pracę wskazując przy tym, że potwierdzeniem jej zatrudnienia w tym państwie jest korzystanie przez nią ze świadczeń wypłacanych przez tamtejsze organy z tytułu pozostawania na zwolnieniu lekarskim oraz to, że stara się ona o przyznanie świadczenia rodzinnego w tym kraju.

W odpowiedzi na odwołanie H. R. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymał argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji wskazując ponownie, że odwołująca nie przedstawiła organowi rentowemu formularza A1 (obowiązującego w całej Unii Europejskiej), który stanowiłby wiarygodny dokument potwierdzający podleganie ubezpieczeniom społecznym zarówno w Wielkiej Brytanii jak i w Belgii. Ponadto wskazano, że Urząd Skarbowy i Celny – Biuro Składek na ubezpieczenie społeczne w Wielkiej Brytanii pismami z dnia 1 listopada 2010 roku i 8 lipca 2011 roku przekazał wykaz spółek, których wnioski o wydanie dokumentu A1 zostały odrzucone, albowiem istnieje podejrzenie, że spółka pod nazwą (...) LTD podejmowała próbę oszukańczego uzyskania decyzji o otrzymaniu statusu ubezpieczonego zgodnie z prawem Zjednoczonego Królestwa.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 5) i art. 12 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (DZ. U. z 2009r. nr 205 poz. 1585 t.j. z późn. zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą. Treść art. 13 pkt 4) tejże ustawy wskazuje, że obowiązek podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu powstaje od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Ustawodawca przyjął zasadę przymusu ubezpieczeń z jednego tytułu i dlatego też, zgodnie z art. 9 ust. 1 powołanej ustawy, osoby będące pracownikami, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy.

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną było to, że H. R. na skutek rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej dokonała zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń - emerytalnego, rentowego i wypadkowego - od dnia 1 grudnia 2010 roku, a następnie w dniu 14 grudnia 2010 roku wyrejestrowała się z ubezpieczenia i płatnika składek, na datę 1 grudnia 2010 roku, to jest od dnia zgłoszenia. Na wezwanie organu rentowego H. R. wskazała, że w tym okresie podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na terenie Wielkiej Brytanii (od grudnia 2010 roku do maja 2011 roku), a następnie z tytułu zatrudnienia w Belgii. Do chwili obecnej odwołująca prowadzi działalność gospodarczą w Polsce, zaś od 1 stycznia 2013 roku przestała świadczyć pracę na terenie Belgii (k. 38).

Wobec powyższego należy zwrócić uwagę na obowiązujące akty prawne, regulujące transgraniczne aspekty ubezpieczeń społecznych na terytorium Unii Europejskiej. Aktem prawnym regulującym tę problematykę jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) numer 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (DZ. U. UE. L. 2004.166.1 z późn.zm.). Określenie właściwego systemu zabezpieczenia społecznego następuje według przepisów zawartych w Tytule II rozporządzenia pt.: „Określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa”. Problematyka jednoczesnego prowadzenia działalności na własny rachunek oraz świadczenia pracy najemnej w dwóch różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej uregulowana została w art. 13 ust. 3 rozporządzenia 883/2004. Zgodnie z tym przepisem osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z przepisami ust. 1.

Aktem wykonawczym wydanym w celu określenia środków i procedur wprowadzania zasad rozporządzenia numer 883/2004 w życie i uproszczenia tych zasad dla wszystkich zaangażowanych podmiotów jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. (Dz.U.UE.L.2009.284.1 z późn.zm.).

Stosownie do treści art. 4 tego aktu Komisja Administracyjna ustala strukturę, zawartość, format oraz szczegółowe ustalenia dotyczące wymiany dokumentów oraz standardowych dokumentów elektronicznych, zaś w związku z wydaną na tym tle decyzją Komisji Administracyjnej obowiązującym potwierdzeniem dotyczącym właściwego ustawodawstwa jest formularz A1. Natomiast art. 5 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia wskazuje, że dokumenty wydane przez instytucję państwa członkowskiego do celów stosowania rozporządzenia podstawowego i rozporządzenia wykonawczego, stanowiące poświadczenie sytuacji danej osoby oraz dowody potwierdzające, na podstawie których zostały wydane te dokumenty, są akceptowane przez instytucje pozostałych państw członkowskich tak długo, jak długo nie zostaną wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie, w którym zostały wydane, zaś w razie pojawienia się wątpliwości, co do ważności dokumentu lub dokładności przedstawienia okoliczności, na których opierają się informacje zawarte w tym dokumencie, instytucja państwa członkowskiego, która otrzymuje dokument, zwraca się do instytucji, która ten dokument wydała, o niezbędne wyjaśnienia oraz, w stosownych przypadkach, o wycofanie tego dokumentu. Instytucja wydająca dokument ponownie rozpatruje podstawy jego wystawienia i w stosownych przypadkach wycofuje go.

Zgodnie z art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. 2004/90/864/2 z późn. zm.) rozporządzenie ma zasięg ogólny, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Władze państw członkowskich są zatem zobowiązane stosować bezpośrednio wspomniane wyżej akty. Prawa i obowiązki jednostek, w tym osób ubezpieczonych, wynikają zatem bezpośrednio z rozporządzeń. Implementacja przepisów rozporządzeń przy pomocy aktów prawa krajowego jest wręcz niedopuszczalna. Zasada ta znajduje również potwierdzenie w polskim prawie konstytucyjnym. Zgodnie z art. 91 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską umowa międzynarodowa konstytuująca organizację międzynarodową tak stanowi, akty wydawane przez tę organizację stosuje się bezpośrednio i mają one pierwszeństwo przed ustawami.

Reasumując powyższe rozważania stwierdzić należy, że osoba świadcząca pracę najemną na terytorium jednego z Państw Członkowskich Unii Europejskiej, nie podlega polskiemu ustawodawstwu z zakresu ubezpieczeń społecznych, a co za tym idzie – nie musi odprowadzać składek na ubezpieczenie społeczne w Polsce.

Mając więc na uwadze powyższą konkluzję, co do zasady odwołująca w okresie od 1 grudnia 2010 roku do maja 2011 roku winna więc podlegać ubezpieczeniom społecznym zgodnie z prawem obowiązującym w Wielkiej Brytanii, na podstawie umowy o pracę, której kopia znajduje się w aktach sprawy. Dokumentem potwierdzającym to, że H. R. podlegała ubezpieczeniom społecznym w Zjednoczonym Królestwie powinien być formularz A1 wystawiony przez brytyjską instytucję ubezpieczeniową.

Mając na uwadze treść cytowanego powyżej art. 5 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 987/2009 w przypadku braku stosownego formularza, Sąd mógłby oprzeć swoje rozstrzygnięcie w sprawie także na podstawie innych dokumentów świadczących o podleganiu przez odwołującą ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy na terenie Wielkiej Brytanii tak długo, jak długo nie zostaną wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie. Tymczasem z pism nadesłanych przez Urząd Skarbowy i Celny Zjednoczonego Królestwa Biura Składek na Ubezpieczenie Społeczne i Zatrudnienia wynika, że w oparciu o zgromadzone przez tą instytucję informacje osobom rzekomo zatrudnionym w spółce (...) LTD dokumenty A1 nie będą wydawane. Ponadto z pisma tego wynika, że formularze te wydane poprzednio zostały wycofane i uznane za nieważne.

Z dołączonych do akt sprawy dokumentacji wynika, że H. R. dnia 1 grudnia 2010 roku zawarła umowę o pracę z przedstawicielem spółki (...) LTD z siedzibą w L., a więc zgodnie z powyżej powołaną informacją nie otrzyma ona dokumentu przenośnego A1 potwierdzającego podleganiu ubezpieczeniom społecznym na terenie Wielkiej Brytanii.

W takiej sytuacji Sąd w oparciu o wskazane powyżej argumenty oddalił w części odwołanie H. R. uznając, że w okresie od 1 grudnia 2010 roku do dnia 17 maja 2011 roku podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu według ustawodawstwa polskiego, gdyż w tym okresie prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą nie mając ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego wynagrodzenia.

Sąd Okręgowy w oparciu o dokumentację odwołującej, znajdującą się w aktach sprawy zarówno w języku francuskim, jak i w postaci uwierzytelnionych tłumaczeń, poświadczających zatrudnienie H. R. na terytorium Belgii uznał, iż nie podlega ona obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu według ustawodawstwa polskiego.

Rozstrzygnięcie to zostało oparte na zasadzie art. 13 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) numer (...) z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (DZ. U. UE. L. 2004.166.1 z późn.zm.). Sąd uznał bowiem, że dowody zgromadzone w sprawie pozwalają na uznanie, że H. R. w okresie od dnia 18 maja 2011 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku wykonywała pracę najemną na terytorium Belgii.

Świadczą o tym nie tylko listy płac za okres od dnia 18 maja 2011 roku do 31 sierpnia 2011 roku, lecz także informacje podane przez odwołującą do protokołu. Podczas rozprawy dnia 30 listopada 2012 roku (k.65-65v) H. R. podała, że w B. pracowała od połowy maja 2011 roku do końca grudnia 2012 roku. Po przybyciu do Belgii została zatrudniona w przedsiębiorstwie (...) i zgłoszona do ubezpieczenia społecznego. Oświadczenie te znajduje potwierdzenie w treści pisma przełożonego na język polski przez biegłego tłumacza przysięgłego języka francuskiego W. K. (k. 50) oraz z „zaświadczenia o zarejestrowaniu” w postaci karty wydanej przez stosowny organ belgijski (k. 77).

Reasumując, Sąd stwierdził, że H. R. udowodniła, iż w zakresie zatrudnienia na terytorium Belgii w okresie od dnia 18 maja 2011 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku podlegała ona ubezpieczeniom społecznym według ustawodawstwa belgijskiego i z tego też powodu jej odwołanie, w tej części podlegało uwzględnieniu poprzez zmianę zaskarżonej decyzji i stwierdzenie braku obowiązku podlegania odwołującej ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od dnia 18 maja 2011 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku.

Z tych wszystkich powodów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c.