Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2013 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa G. C. i B. C.

przeciwko (...) Przedsiębiorstwu (...) Spółce Akcyjnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt II C 176/10

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od pozwanej na rzecz powodów 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 79/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach uwzględnił częściowo powództwo G. C. i B. C. zasadzając na ich rzecz od (...) Przedsiębiorstwa (...) Spółki Akcyjnej w K. kwotę 53 710,76 zł. z ustawowymi odsetkami od wskazanych w wyroku kwot i dat, a szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawił referendarzowi sądowemu, wskazując że będą one stosunkowo rozliczone przy przyjęciu, że powodowie wygrali proces w 25%.

Rozstrzygnięcie to zapadło po dokonaniu następujących okoliczności.

Powodowie są właścicielami nieruchomości położonej w D. przy ul. (...), która nabyli 14 maja 1999r. Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 lutego 2007r. nakazano Przedsiębiorstwu (...) Spółce Akcyjnej w K. skorygowanie na jej koszt przebiegu rurociągu magistralnego o przekroju 800 mm ułożonego w nieruchomości powodów przez przesunięcie go na odległość 1 metra od granicy tej nieruchomości. Posadowienie rurociągu na nieruchomości powodów stanowiło ingerencję w prawo własności powodów, obejmującą obszar posadowienia rurociągu oraz stref ochronną wokół niego. Celem strefy ochronnej jest umożliwienie dostępu do sieci wodociągowej na potrzeby jej utrzymania i zgodnie z normą jej stanowienia wynosi ona po 1,5 m przebiegu rurociągu. Obszar ingerencji w prawo własności powodów wyniósł zatem 424,9 m ^{( 2)} . Przy przyjęciu średnich stawek czynszu za nieruchomości usytuowane w rejonie nieruchomości powodów odpłatność za ten obszar na rzecz powodów winna wynosić za lata 1999 – 2009, kolejno kwoty: 1963,04 zł., 3365,21 zł., 3456,99 zł., 3609,95 zł., 4527,73 zł., 4894,85 zł., 5537,30 zł., 6485,87 zł., 7556,42 zł., 8565,98 zł. 3747,62 zł., co Sąd Okręgowy ustalił na podstawie opinii biegłego sądowegoA. C.

Pozwany wyłączył z eksploatacji rurociąg w wyniku realizacji ugody zawartej miedzy stronami dnia 14 grudnia 2010r. w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach I C 169/10. W ugodzie tej strony uznały, że chociaż pozwany nie skorygował przebiegu rurociągu przesuwając go poza granice nieruchomości powodów, to w istocie wykonał zobowiązanie nałożone nań wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 lutego 2007r., gdyż pozwany odciął rurociąg i dokonał jego zaślepienia poprzez zabetonowanie.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy wskazał, że powodowie opierali swe roszczenia na przepisach art. 224 – 225 k.c. Dokonanie oceny prawnej zgłoszonego roszczenia w oparciu o te przepisy uznał za prawidłowe również Sąd Okręgowy, powołując się w tej kwestii na stanowisko Sądu Najwyższego zajęte w mającej moc zasady prawnej uchwale z 10 lipca 1984r. w sprawie III CZP 20/84 (OSNCP 1984, nr 12, poz. 209) i w uchwale z 30 sierpnia 1991r. w sprawie III CZP 73/91 (OSNCP 1992, nr 4, poz. 53).

Jako bezzasadny uznał Sąd Okręgowy zarzut przedawnienia wskazując, że wynagrodzenie należne z tytułu korzystania z rzeczy nie jest roszczeniem okresowym, zatem podlega ogólnemu dziesięcioletniemu terminowi przedawnienia z art. 118 k.c. Wskazał również Sąd Okręgowy, że bieg terminu przedawnienia roszczenia zgłoszonego w niniejszej sprawie został przerwany, stosownie do art. 123 § 1 pkt 1 k.c. przez zgłoszenie tego żądania przez powodów w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Katowicach pod sygnaturą I C 167/07.

Oceniając merytorycznie żądanie pozwu Sąd Okręgowy powołał się na art. 365 k.p.c. i wskazał, że w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Okręgowy w Katowicach pod sygnaturą akt I C 167/07, toczącej się między tymi samymi stronami ustalone zostało, że nie było innych przeszkód, poza posadowionym na nieruchomości powodów rurociągiem, by powodowie mogli uzyskać decyzję stwierdzającą budowlany charakter nieruchomości. Podnoszona przez pozwanego okoliczność, że powodowie wybudowali budynek mieszkalny nie dyskwalifikuje ich roszczenia, bo korzystanie z własności oznacza – w przypadku nieruchomości – korzystanie z niej zgodnie z wolą właścicieli, w zgodzie z przepisami. W przypadku powodów wolą tą była rozbudowa nieruchomości, co okazało się prawnie możliwe w przypadku gdyby inaczej usytuowany był przebieg rurociągu. Z przebiegu postępowania administracyjnego dotyczącego budowli wzniesionych przez powodów na nieruchomości wywnioskował Sąd Okręgowy, że zlikwidowanie przebiegu rurociągu przez nieruchomość powodów daje możliwość zakończenia postępowania administracyjnego, lecz w tym celu organ administracyjny oczekiwał od pozwanego pisma zawierającego wprost stwierdzenie, że wyraża on zgodę na „wygaszenie” decyzji rozbiórkowej. Pisma takiego pozwany nie wystosował, z czego Sąd Okręgowy wyprowadził wniosek, że pozwany tym samym ingeruje w prawo powodów. Brak możliwości usankcjonowania prawnego dla zabudowy nieruchomości stanowiącej własność powodów ze względu na postępowanie pozwanego, który nie podejmował żadnych działań zmierzających do uregulowania zasad korzystania z nieruchomości, a następnie nie wykonywał przez 3 lata wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 lutego 2007r. prowadzić musiało – zdaniem Sądu Okręgowego – do konkluzji, że doszło do ograniczenia własności nieruchomości powodów w zakresie ustalonym opinią biegłego.

Nie był uzasadniony podniesiony przez pozwanego zarzut potrącenia kwoty 111 179,03 zł. Na kwotę tę składała się należność za częściowe usunięcie i wypełnienie rurociągu podsadzką, koszt pełnienia funkcji inspektora nadzoru, koszt inwentaryzacji wodociągu zakrytego i koszt sporządzenia projektu organizacji ruchu. Czynności te zostały bowiem podjęte przez pozwanego jako sposób wykonania zobowiązania wynikającego z wyroku Sądu Apelacyjnego z 28 lutego 2007r. Zobowiązanie to natomiast pozwany miał wykonać na swój koszt, więc po stronie pozwanego nie powstała względem powodów wierzytelność nadająca się do potrącenia.

W apelacji od tego wyroku pozwany zarzucał błędne ustalenie stanu faktycznego przez przyjęcie, że pozwany wyłączył rurociąg z eksploatacji w wyniku realizacji ugody, przyjęcie że obszar ingerencji w prawo własności powodów to 424,9 m ², przyjęcie że odpłatność za ten obszar na rzecz powodów winna wynosić kwoty wyliczone przez biegłego. Zarzucał także pozwany naruszenie art. 278 § 1 k.p.c. przez niedopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu kosztorysowania na okoliczność ustalenia kosztów wypełnienia podsadzką rurociągu. Zarzucał także pozwany naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

art. 230 k.c. w związku z art. 224 § 2 i 225 k.c. przez przyjęcie że roszczenie powodów znajduje uzasadnienie w tych przepisach;

art. 117 § 1 k.c. w związku z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. przez przyjęcie, że za okres od 14 maja 1999r. do 28 marca 2000r. roszczenie powodów nie uległo przedawnieniu;

art. 359 § 1 i 2 oraz art. 481 § 1 i 2 k.c. przez zasądzenie odsetek ustawowych od 1 lutego danego roku zgodnie z żądaniem powodów.

Domagał się pozwany zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości i zasądzenia kosztów za obie instancje.

Powodowie wnosili o oddalenie apelacji i zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja była bezzasadna.

Chociaż rację ma apelujący, że wskazanie w ustaleniach Sądu Okręgowego, iż wyłączenie rurociągu z eksploatacji nastąpiło w wykonaniu ugody z dnia 14 grudnia 2010r. nie było poprawne, skoro wyłączenie to nastąpiło w styczniu 2010r., a ugodą strony jedynie zdecydowały, że w ten sposób doszło do realizacji zobowiązania pozwanego nałożonego wyrokiem z 28 lutego 2007r Nie zmienia to jednak zasadniczo wniosku Sądu Okręgowego, że swoje zobowiązanie usunięcia z nieruchomości powodów rurociągu pozwany wykonał ze znacznym opóźnieniem, skoro powinien był to uczynić do 1 sierpnia 2007r. Wbrew jej zarzutom Sąd Okręgowy przedstawił wyczerpująco i poprawnie te okoliczności, które były istotne dla rozstrzygnięcia.

Prawidłowo – wbrew zarzutom apelacji – ustalił Sąd Okręgowy obszar ingerencji pozwanego w prawo powodów. Pozwany bowiem korzystał z nieruchomości powodów poprzez usytuowanie na niej rurociągu i poprzez konieczność zachowania strefy ochronnej 1,5m ^{( 2)} Obszar zajęty pod rurociąg o przekroju 0,8 m ^{( 2 )}wraz ze strefą ochronną, przewidzianą wskazanymi przepisami przemnożnony przez długość na jakiej przebiegał przez nieruchomość powodów (146m) stanowi – jak słusznie ustalił Sąd Okręgowy obszar zajęty pod rurociąg. Nie ma obecnie znaczenia powoływana przez pozwanego okoliczność, że przez cały okres posadowienia i działania rurociągu na nieruchomości powodów nie było potrzeby wykorzystania strefy ochronnej, skoro w strefie tej również powodowie nie mogli korzystać z nieruchomości zgodnie ze swoją wolą i zgodnie z przepisami. Fakt, że nie stosując się do przepisów powodowie wznieśli budowlę naraziło ich na trwające lata postępowanie administracyjne, którego zakończenie – jak prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy – również utrudniane jest przez pozwanego. Skoro bezzasadny był zarzut błędnego ustalenia obszaru, za który pozwany winien płacić wynagrodzenie to nie są uzasadnione zarzuty dotyczące błędu w ustaleniu wysokości kwot wynagrodzenia, gdyż innych zarzutów w tym zakresie pozwany nie podniósł.

Nie był uzasadniony zarzut naruszenia przepisów art. 230 w związku z art. 224 – 225 k.c. Rację ma pozwany, że nie jest on osobą władającą przedmiotową nieruchomością, nie jest jej posiadaczem samoistnym ani zależnym. Jednak ustalenia zarówno Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie, jak i przywołane prawidłowo ze sprawy toczącej się z udziałem tych samych stron pod sygn.I ACa 1763/06 Sądu Apelacyjnego w Katowicach pozwalają w pełni na wyrażenie stanowiska, że pozwany władał w pewnym zakresie nieruchomością powodów, a władztwo to odpowiada faktycznemu władztwu wynikającemu z prawa służebności. Pozwany uznany być powinien za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 § 2 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy w tym art. 224 § 2 - art. 225 k.c. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zajętym w wyroku z 17 czerwca 2005r. w sprawie III CK 685/04 (Lex nr 277065), które Sąd Apelacyjny w orzekającym składzie podziela „wyłącznym źródłem i przyczyną roszczeń wynikających z przepisów art. 224 - 225 k.c. jest jedynie samoistne posiadanie cudzej rzeczy, które nie jest tożsame tylko z pozbawieniem właściciela wszystkich elementów faktycznego władztwa nad rzeczą, ale może także polegać na takim korzystaniu z rzeczy przez niewłaściciela, które narusza prawo własności w inny sposób, aniżeli w sposób pozbawiający właściciela faktycznego władztwa. Zasada "nie łączenia" roszczenia negatoryjnego z roszczeniami uzupełniającymi doznaje "korekty" w przypadku posiadania służebności.” Sąd Okręgowy zatem prawidłowo zastosował przepisy art. 224 – 225 k.c. do oceny roszczeń powodów i prawidłowo ustalił, o czym było wcześniej, zakres naruszenia przez pozwanego prawa własności powodów.

Nie naruszył Sąd Okręgowy przepisów regulujących przedawnienie, a w szczególności na aprobatę zasługuje stanowisko o zaistnieniu przerwy biegu przedawnienia spowodowanej zgłoszeniem roszczeń o zapłatę za bezumowne korzystanie z nieruchomości, dokonane w 2006r. w toku toczącej się wówczas przed Sądem Okręgowym między stronami sprawy . Roszczenie to zostało w wyroku Sądu Apelacyjnego z 28 lutego 2007r. przekazane Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i dopiero na następnym etapie ustalone zostało, że dokonane przez powodów rozszerzenie żądania było niedopuszczalne, bo dokonane w sprawie toczącej się wskutek skargi o wznowienie postępowania.

Nie zostały naruszone przez Sąd Okręgowy przepisy prawa materialnego w zakresie zasądzonych odsetek. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012r. wydanym w sprawie I CSK 669/11 wskazano, że „właściciel nieruchomości może żądać odsetek za opóźnienie w zapłacie wynagrodzenia przewidzianego w art. 225 w związku z art. 224 § 2 k.c. odrębnie za poszczególne okresy bezumownego korzystania z nieruchomości, jeżeli różne są terminy wymagalności tego wynagrodzenia.” Wysokość wynagrodzenia kształtowała się różnie w poszczególnych latach, stąd potrzeba zróżnicowania kwot od jakich należne były odsetki. Zasądzone odsetki należne były powodom z ustawy, a ściślej na podstawie art. 481 k.c., jak słusznie wskazał w motywach swego orzeczenia Sąd Okręgowy. Pozwany nie podniósł zarzutu przedawnienia roszczeń odsetkowych ani w toku postępowania pierwszoinstancyjnego , ani apelacyjnego.

Nie był również uzasadniony ostatni z podniesionych zarzutów naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. Słusznie bowiem wywiódł Sąd Okręgowy, że podjęte przez pozwanego czynności powodujące koszty, które przedstawił do potrącenia, zmierzały do wykonania zobowiązania orzeczonego w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 lutego 2007r., chociaż w zupełnie inny sposób niż wynikało to z tego wyroku. Ponieważ pozwany miał usunąć rurociąg (poprzez skorygowanie jego przebiegu) na własny koszt, to skoro wybrał inne rozwiązanie, zaakceptowane ostatecznie przez powodów, logicznym było, że podjęte w celu zwolnienia się z zobowiązania orzeczonego wyrokiem czynności powinien był wykonać na swój koszt, stąd nie powstała wierzytelność względem powodów, której potrącenia się domagał.

Wobec bezzasadności wszystkich zarzutów apelacji podlegała ona zatem oddaleniu na mocy art. 358 k.p.c.

Na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. zasądzono od przegrywającego etap postępowania apelacyjnego pozwanego koszty tego postępowania w wysokości wynagrodzenia pełnomocnika powodów, będącego radcą prawnym.