Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 listopada 2014 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku VII Wydział Gospodarczy

w następującym składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 listopada 2014

sprawy z wniosku (...) sp. z o.o. w Ł.

o zmianę wpisu w rejestrze

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawcę

od rozstrzygnięcia zawartego w punkcie II postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku XII Wydziału KRS z dnia 11 września 2014 roku,

sygn. akt BI XII Ns - Rej. KRS (...)

p o s t a n a w i a:

Uchylić punkt II zaskarżonego postanowienia i sprawę w tym zakresie przekazać Sądowi Rejonowemu Sądowi Gospodarczemu w Białymstoku XII Wydziałowi KRS do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt VII Ga 260/14

UZASADNIENIE

(...) spółka z o.o. w Ł. domagała się ujawnienia w rejestrze przedsiębiorców zmiany adresu Spółki, informacji o zmianie danych dotychczasowego wspólnika oraz wpisania nowego wspólnika.

Sąd rejestrowy ustalił , że (...) spółka z o.o. w organizacji w Ł. w dniu 3 września 2008r. została wpisana do rejestru przedsiębiorców KRS i z tym dniem nabyła osobowość prawną. Spółka została utworzona przez (...) S.A. w Ł. , która objęła wszystkie 100 udziałów po 500 PLN każdy, tworząc kapitał zakładowy w kwocie 50.000 PLN. W dniu 24 sierpnia 2011r. dotychczasowy jedyny wspólnik zbył wszystkie udziały na rzecz (...) S.A. w Ł. (KRS (...)), co potwierdza umowa zawarta w formie szczególnej, znajdująca się w aktach rejestrowych (...) S.A. z dniem 15 kwietnia 2013r. zmieniła firmę siedzibę na (...) S.A. w K., następnie (...) (...) w K., działając jako jedyny wspólnik wnioskodawcy, zbył w dniu 24 kwietnia 2013r. wszystkie 100 udziałów po 500 PLN każdy na rzecz (...) S.A. w W..

Sąd I Instancji przyjął ,że Sąd rejestrowy pozostaje w posiadaniu oryginału umowy zbycia udziałów z dnia 24 kwietnia 2013r., zawartej w formie szczególnej, którą wnioskodawca złożył w sprawie o sygn.akt BI XII Ns - Rej. KRS (...), działając na żądanie Sądu, będąc poinformowanym o rygorze oddalenia wniosku w przypadku zlekceważenia wezwania.

Z dniem 17 maja 2013r. doszło do zmiany firmy wnioskodawcy na (...) spółkę z o.o. z siedzibą w Ł.. W dniu 08.08.2014r. do sądu rejestrowego wpłynął wniosek o ujawnienie informacji o zmianie wspólników poprzez wpis następujących wspólników (...) spółki z o.o. w Ł.:

1) (...) S.A. w W. - 75 udziałów po 500 PLN każdy,

2) (...) spółka z o.o. w W. - 25 udziałów po 500 PLN każdy. Do wniosku załączono formularze KRS- ZE zaś na żądanie sądu listę wspólników podpisaną przez prezesa zarządu wnioskodawcy. Sąd ustalił ,że wnioskodawca, mimo wezwań nie dołączył do wniosku dokumentów, mających potwierdzać przejście własności 25 udziałów z (...) S.A. w W. na (...) spółkę z o.o. w W.. W jego ocenie nie uczynił tego, gdyż dokumenty takie nie istnieją, a nawet jeśli istnieją, to nie spełniają formy szczególnej, o jakiej mowa w art.180 ksh lub noszą charakter warunkowy. W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że wnioskodawca nie wykazał , iż faktycznie doszło do przejścia udziałów z (...) SA w W. na inną osobę. Jednocześnie powołał się na wieloletnią praktykę (...) sądu którą jest dokonywanie wpisów informacji o zmianach wspólników spółek z o.o. dopiero po przedstawieniu dokumentów potwierdzających przedmiotowe zmiany. Z tych względów powołując się na dyspozycje art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o KRS w zw. z art. 35 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997r. o Krajowym Rejestrze Sądowym oddalił zgłoszony w tym przedmiocie wniosek, o czym orzekł jak w pkt II postanowienia.

Apelację od przedmiotowego postanowienia wywiódł wnioskodawca zaskarżając je w części, w zakresie punktu II co do odmowy wpisu zmiany danych dotychczasowego oraz wpisania nowego wspólnika. Zarzucił:

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 168 w zw. z art. 188 § 3 k. s. h. poprzez ich błędną wykładnię i w konsekwencji nieuzasadnione przyjęcie, iż dokumentem stanowiącym podstawę wpisu zmiany danych wspólnika w rejestrze przedsiębiorców jest umowa zbycia udziałów w sytuacji, gdy prawidłowa wykładnia przepisu art. 168 k. s. h. w zw. z art. 188 § 3 k. s. h. wsparta linią orzeczniczą w tym zakresie powinna doprowadzić Sąd I instancji do wniosku, że dokumentem uprawniającym zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do zgłoszenia zmiany wspólników jest lista wspólników podpisana przez wszystkich członków zarządu, a nadto, iż prawidłowa sporządzona lista wspólników jest wystarczającą podstawą do wpisania tychże zmian w rejestrze przedsiębiorców;

- naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że Sąd I instancji każdorazowo może żądać przedłożenia przez wnioskodawcę dodatkowych dokumentów w sytuacji, gdy prawidłowa wykładnia przepisu winna doprowadzić Sąd do wniosku, iż badanie czy zgłoszone dane sąd zgodne z rzeczywistym stanem następuje wtedy gdy sąd ma w tym względzie uzasadnione wątpliwości, a Sąd meriti nie wykazał, że lista wspólników, na której podstawie wnioskodawca żądał wpisu zmian, o jakich mowa w art. 38 pkt 8 lit c ustawy o KRS, w ocenie tego Sądu budzi uzasadnione wątpliwości,

- sprzeczność ustaleń faktycznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia i mających wpływ na jego treść, polegająca na nieuzasadnionym założeniu, że brak jest dokumentu potwierdzającego przejście udziałów w formie szczególnej, w sytuacji gdy materiał dowodowy niniejszej sprawy nie daje podstaw do wyciągnięcia takiego wniosku.

W konkluzji apelujący wniósł o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja była zasadna i dlatego podlegała uwzględnieniu.

Sąd odwoławczy w pełni podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, czyniąc je integralną częścią poniższego własnych rozważań. Nie znajduje jednak aprobaty wydane w sprawie rozstrzygnięcie, gdyż zostało oparte na błędnej interpretacji przepisów prawa materialnego art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1203, t. j., dalej jako uKRS) oraz art. 168 w zw. z art. 188 § 3 ustawy z dnia 15 września 2000 roku Kodeks spółek handlowych (dalej jako k. s. h., Dz. U. z 2013 roku, poz. 1030 j. t.).

W niniejszej sprawie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wniosła o ujawnienie w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego zmian jej danych, w tym – zmian w składzie osobowym wspólników posiadających więcej niż 10% udziałów w kapitale zakładowym. Sąd rejestrowy oddalił to żądanie, wskazując na niezłożenie przez nią, mimo wezwania, umowy sprzedaży (...) udziałów przez dotychczasowego wspólnika (...) spółki akcyjnej w W. na (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w W.. W ocenie Sądu I instancji, podstawę dokonania wpisu na podstawie art. 180 i art. 188 § 3 k.s.h. oraz art. 23 u. k. r. s. wynikającą z dotychczasowej praktyki orzeczniczej stanowią umowy zbycia udziałów w spółce, zawarte w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, nie zaś jedynie dołączona do wniosku lista wspólników. Brak wskazanej umowy oznacza niewystąpienie zdarzenia materialnoprawnego w postaci przejścia własności udziałów.

W związku z tym zasadniczą kwestią wymagającą rozważenia przez Sąd II instancji była ocena dopuszczalności dodatkowego żądania przez Sąd I instancji umowy zbycia udziałów obok przedłożonej przez wnioskodawcę listy wspólników. Ta ostatnia jest dokumentem wskazującym na dane wspólników oraz stopień ich uczestnictwa w kapitale zakładowym spółki, a więc okoliczności podlegających ujawnieniu na podstawie art. 38 pkt 8 lit. c u.K. R..S. Stanowi ona zarazem odzwierciedlenie wpisów dokonanych w księdze udziałów (art. 188 § 1 k.s.h.) na podstawie przedkładanych spółce zawiadomień o przejściu udziałów lub ich części na inne osoby wraz z dowodem ich przejścia (art. 187 § 1 k.s.h.). Zmiany w liście wspólników odpowiadają zatem zmianom w składzie osobowym spółki, jakie zostały ustalone przez spółkę na podstawie załączonych do zawiadomień dowodów przejścia udziałów na inne osoby.

Pomimo takiego charakteru listy wspólników w doktrynie i judykaturze pojawiły się rozbieżności w przedmiocie tego, który dokument może stanowić podstawę wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Za poglądem o braku obowiązku przedstawienia sądowi rejestrowemu wspomnianych umów opowiedział się Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 18 września 1935 roku (vide C II 951/35, OSP 1936, po. 306) oraz uchwale z dnia 22 września 1993 roku, III CZP 118/93 (OSNC 1994, nr 5 poz. 99). W doktrynie zwolennicy takiego stanowiska powołują się na fakt, iż żaden przepis ustawy nie nakłada obowiązku dokumentowania materialnej podstawy zmiany danych wspólników zaś art. 23 ust 2 ustawy o KRS ogranicza kognicję sądu rejestrowego w kwestii żądania dodatkowych dokumentów. Eksponuje się także deklaratoryjny charakter tego rodzaju wpisu w rejestrze stwarzający jedynie domniemanie zgodności z rzeczywistym stanem prawnym oraz wskazuje na aspekt ochrony tajemnicy handlowej transakcji zbycia udziałów.

Przeciwnicy tego stanowiska zwracają uwagę na reguły rządzące postępowaniem rejestrowym, w szczególności zasadę prawdziwości wpisu i skorelowane z tym ściśle bezpieczeństwo obrotu akcentując zarazem rolę sądu rejestrowego, która nie może sprowadzać się tylko do ewidencjonowania danych w Krajowym Rejestrze Sądowym . Podkreślali, że do zadań tego sądu należy w myśl art. 23 uKRS czuwanie, aby umieszczane w rejestrze dane były zgodne nie tylko z przepisami prawa, ale też prawdziwe, odpowiadające rzeczywistości.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 czerwca 2012 roku (vide III CZP 22/12, LEX nr 1230237) zawarł kompromisowe stanowisko w kwestii istotnej dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy przyznając sądom rejestrowym wyłącznie prawo i to tylko w szczególnych okolicznościach do żądania przedstawienia przez wnioskodawcę dowodów potwierdzających materialna podstawę przejścia prawa własności udziałów .

W motywach rozstrzygnięcia, w pełni aprobowanych przez skład rozpoznający sprawę wskazał, Sąd ten wskazał , że de lege lata, nie ma przepisu, z wyjątkiem art. 694 ⁴ k.p.c., odnoszącego się do obowiązku przedkładania sądowi rejestrowemu dokumentów mających stanowić podstawę wpisu w rejestrze w oryginałach lub poświadczonych urzędowo odpisach i wyciągach, wprowadzającego ograniczenia dowodowe w sprawach o wpis w rejestrze przedsiębiorców danych wspólników posiadających więcej niż 10% udziałów w kapitale zakładowym. W szczególności zaś nie ma wyłączenia możliwości oparcia stosownego żądania na podstawie listy wspólników, która jako dokument prywatny podlega swobodnej ocenie sądu orzekającego z punktu widzenia dyrektyw art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Nie występują również szczególne wymagania formalne, poza obowiązkiem złożenia wniosku na urzędowym formularzu (art. 19 ust. 2 uKRS), dotyczące wniosku o zmianę wpisu, w tym przede wszystkim odnośnie do obowiązku załączenia odpowiednich dokumentów, jak to ma miejsce w wypadku wniosku o zgłoszeniu spółki do rejestru (art. 167 k.s.h.). Prowadzi to do konstatacji, że wnioskodawca zobowiązany do wykazania zdarzenia prawnego stanowiącego podstawę wpisu w rejestrze (art. 232 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.) ma swobodę co do tego, na jakim dokumencie zamierza oprzeć swoje żądanie.

Oznacza to, że katalog dokumentów możliwych do przedłożenia przez spółkę jako dowód zmian w składzie osobowym wspólników nie ogranicza się wyłącznie do listy wspólników i umowy zbycia udziałów i pozostawia wnioskodawcy swobodę w zakresie wyboru sposobu wykazania istnienia materialnej podstawy wpisu. Wzmocnieniem tej argumentacji jest też treść art. 188 § 3 k. s. h., który wyraźnie stanowi, że jedynym dokumentem, który należy złożyć do akt rejestrowych w przypadku przeniesienia własności udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest podpisana przez wszystkich członków zarządu nowa lista wspólników. Jest to więc wystarczający środek dowodowy wykazania nowego stanu prawnego w zakresie stosunków własnościowych w spółce kapitałowej.

Jednocześnie w powyższej uchwale Sąd Najwyższy wypracował rozwiązanie uwzględniające zarówno interes spółek jak i cel postępowania rejestrowego. Trafnie stwierdził, że załączenie do wniosku o zmianę danych w składzie osobowym wspólników ich listy nie pozbawia sądu rejestrowego prawa żądania przedłożenia przez wnioskodawcę dalszych dokumentów, w tym umowy zbycia udziałów w spółce, aby zapewnić zgodność treści umieszczanych w Krajowym Rejestrze Sądowym z rzeczywistym stanem prawnym. Kompetencja ta jest jednak uwarunkowana powzięciem przez Sąd uzasadnionych wątpliwości w tej materii, a co za tym idzie wymaga zmaterializowania się w konkretnie rozpatrywanym przypadku przesłanki, o której mowa w art. 23 ust. 2 uKRS. Dbanie o prawdziwość wpisów uprawniało tym samym Sąd I instancji co do zasady do podejmowania czynności procesowych mających skontrolować i zweryfikować załączone przez wnioskodawcę dane.

Przenosząc powyższe rozważania na stan faktyczny sprawy w ocenie Sądu Okręgowego samo jednak niedołączenie do wniosku o wpis umowy zbycia udziałów, o której mowa w art. 180 k.s.h. nie może być automatycznie i w każdym przypadku uznane za uzasadnioną wątpliwość co do zgodności z faktycznym stanem rzeczy. Nie ma też jakichkolwiek podstaw aby uzasadniać tego typu działanie dotychczasową praktyką orzeczniczą (...) Sądu Rejonowego. Wątpliwości Sądu, o których mowa w art. 23 ust. 2 uKRS mogą pojawić się w szczególności w wyniku analizy treści dokumentów, uzyskania dodatkowych informacji z jakiegokolwiek źródła (np. od innego wspólnika) o braku przeniesienia praw udziałowych.

Pamiętać bowiem trzeba, że przesłanka uzasadnionych wątpliwości podlega ocenie in casu, nie zaś in generali, na podstawie samej natury przedstawionego dokumentu.

W tym kontekście brak jest w zgromadzonym materiale dowodowym, a zwłaszcza liście wspólników jakichkolwiek oznak nieścisłości czy sprzeczności tak w zakresie liczby udziałów w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. i łącznej ich wysokości. W aktach sprawy nie ma też jakichkolwiek informacji wskazujących na fikcyjność transakcji sprzedaży udziałów.

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 694 ⁷ k.p.c. uchylił postanowienie w zaskarżonej części i przekazał sprawę w przedmiocie zmiany dotychczasowego i wpisania nowego wspólnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. do ponownego rozpoznania sądowi rejestrowemu. W toku tego postępowania Sąd Rejonowy rozważy zasadność wniosku biorąc pod uwagę przedstawione wyżej zasady oceny dokumentów stanowiących podstawę wpisu w przedmiocie zmiany w składzie wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością