Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Janusz Madej

Protokolant st. sekr. sądowy Dorota Hańc

po rozpoznaniu w dniu 21 października 2014 r. w Bydgoszczy na rozprawie

odwołania: Z. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 10 grudnia 2013 r. znak :(...)

w sprawie: Z. R.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych

Oddziałowi w B.

o emeryturę

I zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż przyznaje ubezpieczonemu Z. R. prawo do emerytury od dnia(...)

II nie stwierdza odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji ;

III zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. na rzecz ubezpieczonego Z. R. kwotę 360 ( trzysta sześćdziesiąt ) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Sygn. akt VI U 354/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 grudnia 2013 roku (znak (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu Z. R. prawa do wcześniejszej emerytury. Organ rentowy powołał się na przepisy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W uzasadnieniu tej decyzji organ wskazał, że ubezpieczony nie spełnia wymogów określonych w w/w przepisach, ponieważ nie udokumentował wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 3 listopada 1975 r. do 31 marca 1997 r. oraz od 1 lipca 1998 r. do 31 grudnia 1998 r., gdyż przedłożone przez ubezpieczonego świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie spełniało warunków formalnych oraz okresu od 1 kwietnia 1997 r. do 30 czerwca 1998 r., gdyż ubezpieczony nie przedłożył za ten okres świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony Z. R. złożył odwołanie od powyższej decyzji i wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wskazał, że przez wszystkie sporne okresy stale i pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Na okoliczność pracy w szczególnych warunkach wniósł o przeprowadzenie dowodu z zeznań wskazanych przez niego świadków. Dodał, że obsługiwał urządzenia elektryczne, dokonywał ich eksploatacji oraz konserwacji, utrzymywał w ruchu cały zakład, tj. kotłownię, sprężarkownię, stację niskiego, średniego i wysokiego napięcia, acetylenownię, pracował przy neutralizatorze ścieków, w przepompowni ścieków, zajmował się oświetleniem ulicznym całego Zakładu (...). Wskazał, że pracował w warunkach, w których narażony był na działania jonizacji i zapylenia, pola elektromagnetycznego, hałasu, gazów wybuchowych, chemikaliów.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania i podtrzymał argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony Z. R., ur. dnia (...), w dniu 4 grudnia 2013 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury. Organ rentowy uznał za udokumentowany staż emerytalny ubezpieczonego na dzień 1 stycznia 1999 r. w wymiarze: 29 lat, 4 miesięcy i 1 dnia (suma okresów składkowych i nieskładkowych). Organ nie zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy w szczególnych warunkach żadnego okresu zatrudnienia. Ubezpieczony nie jest członkiem OFE.

- okoliczności bezsporne

W niniejszej sprawie sporną pozostawała okoliczność, czy ubezpieczony przez okres co najmniej 15 lat stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w warunkach szczególnych w zakwestionowanych przez organ rentowy okresach.

Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe, na podstawie którego ustalił następujący stan faktyczny.

Ubezpieczony w okresie od 1 września 1969 r. do 31 marca 1997 r. oraz w okresie od 1 lipca 1998 r. do 29 lutego 2000 r. zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładach (...) S.A. w B.( i u poprzednika prawnego tej Spółki Akcyjnej). W okresach tych pracował na wydziale (...), tj. w dziale głównego energetyka. Osoby zatrudnione w tym wydziale dostawały dodatki pieniężne za pracę w szczególnych warunkach. Ubezpieczony rozpoczął pracę celem nauki w zawodzie elektromontera. Nauka zawodu miała trwać trzy lata.

W okresie od 25 października 1972 r. do 15 października 1975 r. ubezpieczony odbywał czynną służbę wojskową.

Z dniem 3 listopada 1975 r. powierzono ubezpieczonemu obowiązki elektromontera zakładowego-ruch ciągły. Z dniem 1 września 1976 r. powierzono mu stanowisko elektromontera maszyn i urządzeń technicznych, z dniem 1 października 1984 r. stanowisko elektromontera, zaś z dniem 1 kwietnia 1988 r. stanowisko elektryka.

Z dniem 1 sierpnia 1980 r. powierzono ubezpieczonemu obowiązki elektryka maszyn i urządzeń technicznych.

Ubezpieczony od chwili powierzenia mu z dniem 3 listopada 1975 r. obowiązków elektromontera w utrzymaniu ruchu Zakładów (...) zajmował się montażem i remontem urządzeń elektrycznych, takich jak m.in. stacje energetyczne średniego i wysokiego napięcia, gdzie występowało działanie pola elektromagnetycznego. Było 8 stacji w zakładzie. Na stacjach transformatorowych wymieniał bezpieczniki, naprawiał napędy łączników manewrowych, akumulatory. W (...)przełączał jedną stację z zasilania podstawowego na zasilanie rezerwowe. Napięcie w takiej stacji wynosiło 110.000 woltów. Koniecznym było, że zawsze znajdować się tam musiały dwie osoby, które nosiły gumowe ubrania ochronne i dielektryczne drążki do przełączania. W (...) pracował stale przez dwa, trzy lata.

Ubezpieczony ponadto dokonywał konserwacji akumulatorów zasilających wózki elektryczne i podnośniki. Wymiana kwasów w akumulatorach wózków należała do obsługo działu wózkowni. Ubezpieczony w stacjach akumulatorowych wymieniał baterie akumulatorów oraz elektrolity i był wówczas narażony na bezpośredni kontakt z kwasem siarkowym.

Ubezpieczony naprawiał elektrykę pieców w kotłowni: układy automatyczne, urządzenia pomiarowe, silniki. W kotłowni znajdowały się cztery piece, które spalały miał węglowy i wytwarzały ciepło na cały Zakład. Dokonywał napraw silników w sprężarkach dużej mocy w dziale sprężarkowi. Sprężarki wytwarzały powietrze na potrzeby produkcyjne Zakładu, wytwarzały również hałas. Było ich około 10 na terenie Zakładu. Znajdowały się w oddzielnym budynku. Pracownicy je obsługujący pracowali w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony prace wykonywał również w acetylenowni, gdzie konserwował przetwornice. Przetwornice były zasypywane karbidem, wytwarzały acetylen do spawalni. W acetylenowni naprawiał również oświetlenie, urządzenia sterowania, silniki, dźwigi, wymieniał łożyska. Na wydziale tym była stała obsługa pracująca w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony dokonywał również remontów neutralizatorów ścieków, do których ściekały kwasy z produkcji galwanicznej. Neutralizatory znajdowały się na terenie wydziału elektroenergetycznego. Ubezpieczony pracował również w przepompowni ścieków, wymieniał pompy dużej mocy. Osoby zatrudnione tam pracowały w szczególnych warunkach.

Zajmował się konserwacją i naprawą baterii akumulatorowych znajdujących się przy każdej stacji średniego napięcia na wydziałach Zakładu. Dokonywał również kapitalnych remontów automatów galwanicznych, prostowników. Osoby pracujący na wydziale galwanizerni pracowały w szczególnych warunkach.

Podczas wykonywania przez ubezpieczonego prac remontowych i konserwacyjnych na poszczególnych wydziałach były one cały czas w ruchu.

W okresie od 1 lipca 1998 r. do 29 lutego 2000 r. ubezpieczony zajmował w (...) S.A. stanowisko elektryka. Wykonywał te same czynności, co w poprzednim okresie zatrudnienia na stanowisku elektromontera.

Powyższy pracodawca w dniu 25 marca 2003 r. wystawił ubezpieczonemu zaświadczenie o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach i wskazał w nim, że powyższy w okresach od 3 listopada 1975 r. do 31 marca 1997 r. oraz od 1 lipca 1998 r. do 29 lutego 2000 r. pracował w szczególnych warunkach na stanowisku odpowiednio elektromontera oraz elektryka.

Ubezpieczony w okresie od 1 kwietnia 1997 r. do 30 czerwca 1998 r. zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowo-Usługowym (...) Sp. z o.o. w upadłości w B.. Zajmował stanowisko elektryka. Wykonywał te same obowiązki, co w Zakładach (...) S.A. w B.. Powyższy pracodawca w świadectwie pracy z dnia 30 czerwca 1998 r. wskazał, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia wykonywał pracę w szczególnych warunkach na stanowisku elektryka, która to praca wskazana jest w Dziale XIV, poz. 13.

dowód: zeznania świadków M. B., S. M., G. C. zapis AV k. 50, zeznania ubezpieczonego zapis AV k. 50; umowy o pracę, świadectwa pracy oraz angaże w aktach osobowych ubezpieczonego; świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 3 akt rentowych.

Sąd zważył, co następuje:

Przenosząc ustalony w sprawie stan faktyczny na grunt przepisów prawa stwierdzić należało, że odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd dokonał oceny omówionego wyżej stanu faktycznego w kontekście przepisów art. 184 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U z 2013, poz.1440 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U Nr 8 z 1983 r., poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32-34, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku, osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa ( art. 184 ust. 2 ustawy).

Zgodnie z treścią art. 32 ust 1 cytowanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ustawy (co najmniej 65 lat dla mężczyzn, co najmniej 60 lat dla kobiet). Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w cytowanym wyżej przepisie, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepisy rozporządzenia wykonawczego z dnia 7 lutego 1983 r., które nadal zachowały swoją moc na warunkach określonych w art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia z 1983 r. pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Dodatkowo wskazać należy, że zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą wyłącznie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze i jego załączniki stanowią jedyną i właściwą podstawę do określenia, czy dane stanowisko pracy należy zaliczyć do stanowisk pracy, na których wykonywana jest praca w szczególnych warunkach. Ponadto dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy, rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08).

W przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, art. 472 i 473 k.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z ww. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. Zaliczenie nie udokumentowanych, spornych okresów pracy w szczególnych warunkach do stażu pracy uprawniającego do wcześniejszej emerytury wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Na podstawie powyższego nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu o świadczenie emerytalno-rentowe dopuszczalne jest, jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 27 maja 1985 r. (III UZP 5/85), przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy z powodu jego likwidacji lub zniszczenia dokumentów dotyczących zatrudnienia. Okres pracy w warunkach szczególnych można również ustalić w postępowaniu sądowym na podstawie akt osobowych pracownika.

Sąd w niniejszym postępowaniu dopuścił, na okoliczność pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach, dowody z zeznań ubezpieczonego oraz świadków: M. B., S. M. i G. C.. Sąd uznał zeznania powyższych świadków za wiarygodne, logiczne i spójne z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, tj. dowodami z dokumentów zebranymi w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu jego zatrudnienia. Świadkowie dokładnie opisali charakter wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, nadto w tym samym czasie świadkowie byli zatrudnieni również w/w zakładzie pracy, zatem widywali ubezpieczonego w trakcie wykonywanej przez niego pracy.

Z dowodów przeprowadzonych w sprawie bezspornie wynika, że ubezpieczony pracując w Zakładach (...) w B. (od 3 listopada 1975 r. do 31 marca 1997 r. oraz od 1 lipca 1998 r. do 31 grudnia 1998 r.) oraz w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowo-Usługowym (...) Sp. z o.o. w B. (od 1 kwietnia 1997 r. do 30 czerwca 1998 r.) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach.

Charakter i rodzaj prac wykonywanych przez ubezpieczonego w powyższych okresach odpowiada pracom, o jakich mowa zarówno w wykazie A, dziale II załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze („prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych”) oraz w wykazie A, dziale XIV, poz. 25 powyższej regulacji („bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”). W sprawie zostało wykazane, że ubezpieczony swoje obowiązki wykonywał na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A załącznika do rozporządzenia, tj. m.in. na wydziale acetylenowni, galwanizerni, sprężarkowi.

Nadmienić tylko należy, że art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wyznacza granicę czasową, do której należy liczyć uprawnienia z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Granicę tę stanowi dzień 31 grudnia 1998 roku, w związku z tym Sąd nie mógł zaliczyć ubezpieczonemu dalszego okresu zatrudnienia, tj. okresu od dnia 1 stycznia 1999 roku, jednakże okoliczność ta nie miała wpływu na rozstrzygnięcie.

Wobec zaliczenia przez Sąd do stażu pracy w szczególnych warunkach powyższych okresów uznać należało, że ubezpieczony legitymuje się 15-letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych uprawniającym do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury na mocy art. 32 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wobec powyższego Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił skarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznał ubezpieczonemu Z. R. prawo do emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach od dnia (...)r., tj. od dnia osiągnięcia przez ubezpieczonego wieku emerytalnego 60 lat.

W punkcie II wyroku Sąd Okręgowy zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS z urzędu orzekał w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zdaniem Sądu Okręgowego, w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego, pomimo uwzględnienia odwołania ubezpieczonego. Przedłożone przez ubezpieczonego świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie spełniało warunków formalnych narzuconych przez przepisy prawa, z kolei za okres pracy w spółce (...) ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach adnotacja w treści świadectwa pracy z dnia 30.06.1998r. nie powoływała się na zarządzenie resortowe. Wobec tego organ rentowy władny był do zakwestionowania okoliczności wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w spornych okresach. Mając na uwadze sformalizowany przebieg postępowania przed organem rentowym, jak również występujące ograniczenia dowodowe, do przyznania ubezpieczonemu prawa do żądanego świadczenia konieczne było przeprowadzenie postępowania dowodowego na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego na okoliczność świadczenia przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych.

W punkcie III wyroku, w oparciu o treść art. 98 § 1 k.p.c., który ustanawia zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, Sąd zobowiązał do zwrotu przez stronę przegrywającą przeciwnikowi procesowemu poniesionych kosztów celowej obrony, a więc między innymi wynagrodzenia kwalifikowanego pełnomocnika. Sąd zasądził zwrot kosztów zastępstwa prawnego na rzecz ubezpieczonego, który w postępowaniu sądowym był reprezentowany przez radcę prawnego. Na podstawie § 11 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) Sąd ustalił stawkę wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości 360 zł, mając na względzie charakter sprawy oraz nakład pracy pełnomocnika. Zasądzona kwota stanowi sześciokrotność minimalnej stawki wynagrodzenia należnego pełnomocnikowi procesowemu będącego radcą prawnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

SSO Janusz Madej