Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 listopada 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSR del. Małgorzata Dasiewicz - Kowalczyk

po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2014 r. we Wrocławiu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy w postępowaniu uproszczonym

z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko M. T.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Trzebnicy V Zamiejscowego Wydziału Cywilnego z siedzibą w Miliczu

z dnia 4 marca 2014 r.

sygn. akt V Cupr 381/13

oddala apelację.

Sygn. akt II Ca 1505/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 marca 2014r. Sąd Rejonowy w Trzebnicy zasądził od pozwanego M. T. na rzecz strony powodowej (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 3 663,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi: od kwoty 1 832,00 zł od dnia 30 października 2010r. do dnia zapłaty; od kwoty 1 831,00 zł od dnia 15 kwietnia 2011r. do dnia zapłaty (pkt I ); zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 107,28 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt II); oraz nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności (pkt III).

Rozstrzygniecie swoje Sąd I instancji wydał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 15 października 2010 r. pozwany M. T. zawarł ze stroną powodową (...) S.A. z siedzibą w W., umowę w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Ubezpieczyciel udzielił ubezpieczającemu ochrony ubezpieczeniowej w okresie od 18 października 2010 r. do 17 października 2011 r. Składka została ustalona na kwotę 3.663 zł i miała być płatna w dwóch ratach, pierwsza w wysokości 1 832,00 zł do dnia 29 października 2010r., a druga w wysokości 1.831 zł do dnia 14 kwietnia 2011 r.

W związku z brakiem płatności składki ubezpieczeniowej strona powodowa wzywała kilkakrotnie pozwanego do uregulowania zaległości. Pozwany odpowiadając na pisma wzywające go do zapłaty wskazywał na swoją trudną sytuację materialną i wnosił o rozłożenie należnej kwoty na raty . Strona powodowa w piśmie z dnia 9 sierpnia 2012 r. wyraziła zgodę na spłatę zadłużenia w łącznej kwocie 4 351,20 zł w ośmiu miesięcznych ratach płatnych do 20-tego każdego miesiąca począwszy od września 2012 r. Pozwany jednakże nie zaakceptował zaproponowanej propozycji.

Pozwany M. T. przyznał, że zalega z płatnością składki ubezpieczeniowej na rzecz strony powodowej i ponownie wskazał na swoją trudną sytuację materialną.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał żądanie strony powodowej za uzasadnione w całości.

Sąd Rejonowy wskazał, iż w przedmiotowej sprawie stan faktyczny był w całości bezsporny. Dodatkowo pozwany na rozprawie oświadczył, że ma świadomość tego, iż musi zwrócić należność dochodzoną pozwem.

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie przedłożonych dokumentów przez stronę powodową jak i pozwanego, którym dał w pełni wiarę, nie były one także kwestionowane przez strony postępowania oraz na podstawie zeznań pozwanego.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, posiadacz pojazdu mechanicznego jest zobowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu. Pozwany będąc posiadaczem pojazdu marki M. o nr. rej. (...) zawarł ze stroną powodową umowę OC i został objęty ochroną ubezpieczeniową.

Stosownie do treści art. 805 § 1 i 2 pkt. 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia majątkowego ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie, polegające na zapłacie określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

Pozwany składając sprzeciw od nakazu zapłaty wniósł o zawarcie ugody w trybie art. 917 k.c. i rozłożenie mu zaległości na raty na podstawie art. 320 k.p.c.

Sąd Rejonowy wskazał, iż istnieje możliwość zakończenia sporu w postaci zawarcia ugody jednakże to obie strony postępowania winny wykazać wolę w tym zakresie. Strona powodowa w toku zainicjowanego przez siebie postępowania takiej propozycji nie przedstawiła.

Zgodnie natomiast z art. 320 k.p.c., w szczególnie uzasadnionych wypadkach Sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Sąd rozpatrując niniejszą sprawę, nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku pozwanego co do rozłożenia świadczenia na raty. W tym miejscu należy przypomnieć, iż przed wszczęciem niniejszego postępowania strony prowadziły między sobą korespondencję dotyczącą sposobu zapłaty przez pozwanego powstałej zaległości. W piśmie z dnia 9 sierpnia 2012 r. ubezpieczyciel wyraził zgodę na spłatę zadłużenia w ośmiu miesięcznych ratach płatnych do 20-tego każdego miesiąca począwszy od września 2012 r., po 543,90 zł każda z nich. Pozwany nie zaakceptował otrzymanej propozycji. Dodatkowo należy podkreślić, iż od daty wymagalności płatności pierwszej raty składki ubezpieczeniowej upłynął okres prawie 3,5 roku, natomiast od wymagalności drugiej raty składki prawie 3 lata i w tym czasie pozwany nie wpłacił na poczet powstałego zadłużenia nawet najmniejszej kwoty, pomimo jak twierdzi, że ma świadomość, iż jest zobowiązany do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem. Sąd Rejonowy zważył, iż pozwany został poinformowany, iż po uprawomocnieniu się orzeczenia w niniejszej sprawie będzie mógł ponownie zwrócić się do wierzyciela o rozłożenie płatności na raty jednakże uwzględnienie jego wniosku będzie uzależnione od dobrej woli wierzyciela. Na marginesie można wskazać, iż prawie każda osoba, która zalega z płatnością swoich zobowiązań znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej co nie oznacza jednak, iż pozwala to na przyjęcie założenia, że w każdym przypadku istnieją szczególnie uzasadnione okoliczności aby zastosować regulację zawartą w art. 320 k.p.c.

Sąd Rejonowy wskazał, iż orzeczenie o kosztach procesu zawarte w punkcie II sentencji wyroku oparł na przepisie art. 98 k.p.c.

Z uwagi na fakt, iż pozwany na rozprawie w dniu 4 marca 2014 r. uznał roszczenie, Sąd w punkcie III sentencji wyroku na podstawie art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c. nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł pozwany zaskarżając wyrok w całości i wnosząc o jego uchylenie w całości, rozłożenie na raty pozostałej kwoty zobowiązania na raty w trybie art. 320 kpc, anulowanie zasądzonych na rzecz powoda kosztów procesu, przyjęcie programu naprawczego polegające na płatności przedmiotowego zobowiązania tj. kwoty wartości przedmiotu sporu w systemie ratalnym w kwocie nie mniejszej niż 200 zł

W apelacji pozwany zarzucił nieuwzględnienie jego stanowiska w sprawie i prośby o przyjęcie programu naprawczego dotyczącego rozłożenia istniejącego zobowiązania na raty w trybie art. 320 kpc. Pozwany podniósł, iż Sąd Rejonowy wydał wyrok bez uwzględnienia szczególnie trudnej sytuacji finansowej i materialnej pozwanego, bez merytorycznej analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa pozwanego. Zdaniem powoda wystąpiły szczególne okoliczności rozłożenia na raty przedmiotowego zobowiązania, ze względu na wyjątkowo trudną sytuację finansowa. Apelujący wskazał, iż ma świadomość, iż w chwili obecnej nie będzie mógł spłacać w pełnym zakresie swoich dotychczasowych zobowiązań, dlatego zwraca się o rozłożenie zobowiązania na raty lub przesunięcie terminu jego płatności. Pozwany wskazał, iż problemy finansowe stały się udziałem również jego firmy, która odczuła realne skutki nagłaśnianego w mediach kryzysu i gospodarczej zapaści, kryzys finansowy w sposób szczególny objął gospodarkę w zakresie transportu, obejmując swym zasięgiem również działalność pozwanego. W chwili obecnej pozwany nie otrzymuje żadnego dochodu z racji prowadzenia działalności gospodarczej, ponieważ od początku bieżącego roku ją zawiesił. W najbliższym czasie rozważa zamknięcie działalności. Zdaniem apelującego jego sytuacja ekonomiczna jest bardzo trudna. Jest on pracownikiem (...) firmy (...) Sp. z o.o., która to firma od miesiąca kwietnia 2013r. przestała wypłacać pracownikom wynagrodzenie za pracę. Pozwany podniósł, iż występował do Sądu Pracy o wypłatę zaległego wynagrodzenia. Z pracodawcą zawarte zostało porozumienie, zgodnie z którym w najbliższym czasie pracodawca zacznie wypłacać wynagrodzenie za pracę w wyznaczonych w porozumieniu terminach, zatem istnieje realna szansa na spłatę zaległości będących wartością przedmiotu sporu, ale w chwili obecnej tylko i wyłącznie w systemie ratalnym. Pozwany wskazał, iż nie jest w stanie realnie spłacić jednorazowo całej kwoty, ponieważ nie dość, że nie dysponuje takimi przychodami w ciągu każdego miesiąca, to jeszcze nie posiada żadnych wolnych środków i oszczędności, z których mógłby zaspokoić dług.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Dokonane w sprawie przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy przyjął za własne oraz ich ocena prawna, wskazują na brak podstaw do uznania argumentacji i zarzutów apelującego za uzasadnione, a w konsekwencji za wystarczające do postulowanej zmiany zaskarżonego wyroku.

W sprawie, strony w dniu 15 października 2010 r. zawarły umowę w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Ubezpieczyciel udzielił ubezpieczającemu ochrony ubezpieczeniowej w okresie od 18 października 2010 r. do 17 października 2011 r. Składka została ustalona na kwotę 3 .663 zł i miała być płatna w dwóch ratach, pierwsza w wysokości 1.832 zł do dnia 29 października 2010 r., a druga w wysokości 1.831 zł do dnia 14 kwietnia 2011 r.

Strona powodowa wobec braku płatności składki ubezpieczeniowej przez pozwanego wniosła o jej zasądzenie wraz z odsetkami w niniejszym postępowaniu.

Zgodnie z art. 805§1 kc przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Powołany przepis wskazuje na istotę umowy ubezpieczenia, określając obowiązki stron przedmiotowej umowy, ubezpieczyciela i ubezpieczającego. Elementami przedmiotowo istotnymi umowy ubezpieczenia jest z jednej strony zobowiązanie do spełnienia określonego świadczenia przez ubezpieczyciela w razie zajścia określonego w umowie wypadku, z drugiej zaś strony zobowiązanie do zapłaty składki przez ubezpieczającego.

Pozwany tak w toku postępowania przed Sądem Rejonowym, jak i w apelacji, nie tylko nie kwestionował związania wskazaną wyżej umową jak i okoliczności braku pokrycia przez niego obciążającej go składki z tego tytułu, ale wskazaną okoliczność przyznał. Sąd Okręgowy za Sądem I instancji, nie miał zatem wątpliwości, co do zasadności dochodzonego pozwem roszczenia.

W istocie przedmiotem zarzutów jak i wniosków apelującego, pozostała jedynie kwestia braku rozłożenia przez Sąd I instancji na raty zasądzonej na rzecz strony powodowej kwoty, w zaskarżonym wyroku.

Zgodnie z art. 320 kpc w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia - wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia.

Powołany przepis określa szczególną regułę wyrokowania, dotyczącą przedmiotu orzekania, dającą sądowi możliwość uwzględnienia także interesów pozwanego, w zakresie czasu wykonania wyroku, a interesów powoda przez uniknięcie bezskutecznej egzekucji. Mimo umiejscowienia go wśród przepisów postępowania, ma on charakter materialnoprawny, ponieważ modyfikuje treść łączącego strony stosunku cywilnoprawnego, w odniesieniu do sposobu i terminu spełnienia świadczenia przez pozwanego i w tym zakresie jest konstytutywny (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2006 r., III CZP 126/06, OSNC 2007, nr 10 poz. 147; wyroki z dnia 9 sierpnia 2005 r., IV CK 82/05 i z dnia 26 kwietnia 2006 r., V CSK 20/06, niepubl.). Z treści tego uregulowania wynika jego szczególna, wyjątkowa natura, której konsekwencją jest możliwość stosowania go w razie zaistnienia szczególnie uzasadnionych wypadków, należących do sfery majątkowej pozwanego. Rzeczą pozwanego jest wykazanie istnienia tych wypadków.

Zwrócić należało tu również uwagę, że przepis art. 320 k.p.c. i sposób ustalenia spłaty w ratach stanowi odstępstwo od ogólnych reguł wymagalności roszczenia, stąd jego zastosowanie wymaga uwzględnienia również interesu wierzyciela, który częściowo zostaje pozbawiony należności z tytułu odsetek (uchwała Sądu Najwyższego z dnia z dnia 15 grudnia 2006 r. III CZP 126/06 OSNC 2007/10/147, OSP 2010/4/44, Biul.SN 2006/12/9). Zakres, w jakim następuje ograniczenie prawa wierzyciela w zakresie odsetek, winien być minimalizowany do niezbędnych granic koniecznych z uwagi na wyjątkowe okoliczności, jakie uzasadniają odroczenie terminu płatności lub rozłożenie jej na raty (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20 lutego 2014 r. I ACa 853/13 LEX nr 1455645).

Wbrew zarzutom apelacji, Sąd Rejonowo prawidłowo ustalił, że pozwany, na którym spoczywał w tym wypadku ciężar dowodu w zakresie wykazania zaistnienia okoliczności uzasadniających objęcie go w tej sprawie ochroną, jaką daje przepis art. 320 k.p.c., takich okoliczności w istocie nie wykazał.

Sąd Okręgowy nie umniejszając trudnej sytuacji materialnej pozwanego miał na względzie w szczególności postawę apelującego przez cały okres od daty wymagalności dochodzonego pozwem roszczenia do czasu rozstrzygnięcia, a także i jego obecną sytuację materialną.

Pozwany obligowany był do uiszczenia składki z tytułu umowy ubezpieczenia w dwóch ratach, pierwsza w wysokości 1.832 zł do dnia 29 października 2010 r., a druga w wysokości 1.831 zł do dnia 14 kwietnia 2011 r. Od tego czasu, tak do daty wniesienia pozwu (luty 2013) jak i wyrokowania w przedmiotowej sprawie pozwany nie uiścił na rzecz strony powodowej jakiejkolwiek, nawet najmniejszej kwoty na poczet obciążającej go składki ubezpieczeniowej.

Pozwany w swym piśmie skierowanym do strony pozwanej datowanym na 27 lutego 2012r., zwrócił się o rozłożenie na raty kwoty zobowiązania z tytułu umowy ubezpieczenia, powołując się ogólnikowo na problemy osobiste, ze względu na które zmuszony był poświecić czas i środki finansowe na rozwiązanie trudnych i ważnych problemów rodzinnych. Nadto wskazał na problemy finansowe prowadzonej przez niego firmy, która odczuła realne skutki kryzysu i gospodarczej zapaści. (...) SA w W. w odpowiedzi na prośbę pozwanego w piśmie z 9 sierpnia 2012r. wyraziło zgodę na spłatę zadłużenia w 8 miesięcznych ratach po 543,90 zł. Na taką ugodę pozwany jednak się nie zgodził, deklarując możliwość comiesięcznej spłaty w kwocie nie mniejszej niż 200 zł., co z kolei nie spotkało się z aprobatą ubezpieczyciela, wskazującego na zbyt długie wówczas spłacanie długu.

Pozwany jednak od początku powstania zobowiązania, a więc na przełomie kilku lat, mimo deklarowania w swych pismach spłaty po 200 zł, żadnej kwoty jednakowoż nie uiścił, nawet pomimo braku zawarcia ze stroną powodową porozumienia w takim zakresie. Gdyby pozwany, tak jak deklarował, dokonywał spłat we wskazywanej przez siebie wysokości, spłaciłby już zapewne swoje zaległości względem strony powodowej. Postawa pozwanego przeczy zatem podnoszonej przez niego cały czas chęci spłaty zaległych składek ubezpieczeniowych. Brak dobrej woli w realizacji powstałego zobowiązania mimo przychylności wierzyciela w tym zakresie, który wyraził chęć ratalnej spłaty, nie dawała w ocenie Sądu Okręgowego podstaw do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty, wobec braku ku temu okoliczności wyjątkowych o jakich mowa w przepisie art. 320 kpc, po stronie pozwanego.

Ochrona jaką zapewnia pozwanemu dłużnikowi art. 320 k.p.c., nie może być stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym również uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces. W ocenie Sądu II instancji uwzględnienie wniosku apelacji o rozłożenie na raty po 200 zł prowadziłyby do nieuzasadnionego dalszego opóźnienia zaspokojenia strony powodowej. Wskazuje nadto Sąd Okręgowy, iż jak wynika ze złożonych wraz apelacją dokumentów pozwany posiada stały dochód, który zgodnie z zawartym z pracodawcą porozumieniem winien już uzyskać. Co więcej prowadzi gospodarstwo domowe wraz z żoną, która również uzyskuje dochody. Nie negując zatem trudnej uprzednio sytuacji materialnej pozwanego uznać można, iż obecnie zważywszy na wysokość zasądzonej kwoty będzie możliwa jej spłata, nawet jeśli będzie to wymagało intensyfikacji działań podjętych przez pozwanego. Jak już wyżej wskazano, ustanowiona w art. 320 k.p.c. norma ma charakter wyjątkowy, gdyż może być zastosowana jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. W piśmiennictwie wyrażono pogląd uznający wymienioną przesłankę za spełnioną wtedy, gdy w chwili wyrokowania są podstawy do przyjęcia, że ze względu na sytuację majątkową dłużnika wyrok zasądzający całe świadczenie stanowiłby tytuł egzekucyjny bez szans na realizację, czego to pozwany w sprawie niniejszej nie wykazał.

Sąd Okręgowy nie znalazł także podstaw do odstąpienia od obciążenia pozwanego kosztami postępowania w wysokości 107,28 zł zasądzonymi przez Sąd Rejonowy w punkcie II wyroku.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się bowiem okoliczności uzasadniających zastosowanie art. 102 kpc. Zgodnie bowiem z cyt. przepisem art. 102 kpc w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Powyższy przepis urzeczywistnia zasadę słuszności i jako wyjątkowy – stanowiący wyłom w zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu – nie podlega wykładni rozszerzającej. Nie konkretyzuje on pojęcia „ wypadków szczególnie uzasadnionych ”, toteż ich kwalifikacja należy do sądu, który – uwzględniając całokształt konkretnej sprawy – powinien kierować się własnym poczuciem sprawiedliwości. Do kręgu zatem okoliczności branych pod uwagę przez sąd w ocenie przesłanek z art. 102 kpc należą zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i będące „ na zewnątrz ” procesu, dotyczące stanu majątkowego, sytuacji życiowej strony jak również jej zachowania się wobec wierzyciela. Okoliczności te powinny być jednak przede wszystkim oceniane z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie nie można było odmówić przyznania stronie powodowej kosztów procesu jakie poniosła, aby dochodzić słusznych co do zasady swych praw przed sądem, tym bardziej, kiedy zważy się na okres jaki upłynął od daty wymagalności kwot dochodzonych niniejszym pozwem i korespondencji prowadzonej pomiędzy stronami, w tym propozycji składanych przez stronę powodową, pozwanemu, co do możliwości spłaty przez pozwanego kwoty dochodzonej pozwem.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie przepisu art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji.