Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2014r. w Gliwicach

sprawy z odwołania D. P. (P.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o zasiłek macierzyński

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 6 czerwca 2014 r. sygn. akt VI U 324/13

uchyla zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z..

(-) SSO Teresa Kalinka (spr.) (-) SSO Mariola Szmajduch (-) SSO Maria Gawlik

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. VIII UA 38/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 czerwca 2014 roku Sąd Rejonowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. w ten sposób, że przyznał odwołującej D. P. prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony jako okres urlopu macierzyńskiego od 1 listopada 2012 roku do 20 marca 2013 roku i zasądził od organu rentowego na rzecz odwołującej kwotę 60,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ustalił, że ubezpieczona od 2009 roku prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) Firma Handlowa (...) polegającą na prowadzeniu sklepu. Wraz z rozpoczęciem działalności gospodarczej ubezpieczona przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Sprawami księgowymi zajmowała się jej siostra B. Ż., która jest księgową.

W dniu 5 listopada 2012 roku ubezpieczona urodziła dziecko i złożyła wniosek o zasiłek macierzyński od dnia 1 listopada 2012 roku do dnia 20 marca 2013 roku.

Za miesiąc październik 2012 roku ubezpieczona wskazała podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe w wysokości 5.785,77 zł. W dniu 8 listopada 2012 roku opłaciła składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w zaniżonej wysokości 845,65 zł, zamiast w wysokości 1.845,66 zł. Podczas dokonywania przelewu drogą elektroniczną odwołująca błędnie wpisała kwotę przelewu.

Zaskarżoną decyzją z dnia 31 grudnia 2012 roku organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 1 listopada 2012 roku do dnia 20 marca 2013 roku. Ubezpieczoną pouczono o terminie 1 miesiąca na złożenie odwołania od decyzji.

W dniu 10 stycznia 2013 roku ubezpieczona złożyła wniosek o przywrócenie terminu do opłacenia składki na ubezpieczenie chorobowe.. Wraz z tym pismem ubezpieczona uiściła zaległą część składek wraz z odsetkami – w sumie w kwocie 1.030 zł. Ubezpieczona była przekonana, że skoro uregulowała składkę, to zostanie jej przywrócony termin do jej wniesienia i na tym sprawa zostanie zakończona. Skontaktowała się również z B. Ż. informując ją, że nie ma potrzeby składania dalszych pism.

Pismem z dnia 8 lutego 2013 roku organ rentowy poinformował ubezpieczoną, że nie wyraził zgody na opłacenie składek po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc październik 2010 roku.

W dniu 27 lutego 2013 roku ubezpieczona zwróciła się do organu rentowego o ponowne rozpatrzenie sprawy o wyrażenie zgody na opłacenie po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc październik 2012 roku. Na początku marca 2013 roku ubezpieczona wraz z B. Ż. udały się do organu rentowego, gdzie zostały poinformowane między innymi, że ubezpieczona może złożyć odwołanie od zaskarżonej decyzji, ale jeżeli sprawa o opłacenie składki po terminie się wyjaśni, to nie będzie takiej potrzeby.

Następnie ubezpieczona z uwagi na opiekę nad dzieckiem przekazała swojej siostrze dalsze prowadzenie sprawy.

W dniu 26 sierpnia 2013 roku ubezpieczona po konsultacjach z B. Ż. złożyła odwołanie od decyzji z dnia 31 grudnia 2012 roku.

Zdaniem Sądu Rejonowego odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 roku, Nr 77, poz. 512 ze zm.) – zwanej dalej ustawą zasiłkową – zasiłek macierzyński przysługuje za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego okresu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego […].

Zgodnie z art. 477 ⁹ § 1 k.p.c. odwołania od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. Jeżeli w terminie do złożenia odwołania ubezpieczony podejmuje na piśmie lub do protokołu czynność, z której wynika, że nie zgadza się z decyzją i uważa, że powinna być ona zmieniona lub uchylona, to należy taką czynność zakwalifikować jako odwołanie od decyzji.

W rozpoznawanej sprawie niesporne było, że odwołująca uiściła składkę na ubezpieczenie chorobowe za październik 2012 r. po terminie i organ rentowy odmówił przywrócenia terminu do opłacenia składki, pomimo wniosku odwołującej złożonego na piśmie w dniu 10 stycznia 2013 r. Ów wniosek o przywrócenie terminu płatności składek spełniał jednak, zdaniem Sądu, równocześnie rolę odwołania od zaskarżonej decyzji dnia 31 grudnia 2012 r. i został złożony w terminie do wniesienia odwołania od decyzji.. Skarżąca nie zgadzała się z decyzją odmowną, działała w zaufaniu do informacji uzyskanych od pracownika organu rentowego po bezpośredniej rozmowie i wizycie w ZUS, a po złożeniu pisma z dnia 10 stycznia 2013 r. była – w sposób usprawiedliwiony – przekonana, że uczyniła zadość wszelkim staraniom o zakwestionowane decyzji. Zdaniem Sądu, odwołująca wniosła odwołanie w dniu 10 stycznia 2013 r., czego nie niweczy ponowne złożenie pisma – nazwanego wprost „odwołaniem” – w sierpniu 2013 r.

Wobec złożenia odwołania w terminie koniecznym stało się rozważenie przesłanek do przywrócenia terminu płatności składki za październik 2012 r.. Zdaniem Sądu zachowanie odwołującej kwalifikowało się do przywrócenia terminu do opłacenia składek na ubezpieczenie chorobowe za październik 2012 r., zaś – w konsekwencji uiszczenia składki w należnej wysokości, uiszczenia dodatkowej kwoty z tytułu ewentualnych odsetek oraz braku prowadzenia działalności w listopadzie 2012 r. – odwołująca podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Konkludując, na podstawie art. 477 ¹⁴ k.p.c., Sąd wskutek zmiany zaskarżonej decyzji przyznał ubezpieczonej prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony jako okres urlopu macierzyńskiego od dnia 1 listopada 2012 roku do dnia 20 marca 2013 roku.

W apelacji od wyroku organ rentowy zarzucił naruszenie przepisów poprzez przekroczenie granic swojej kognicji zakreślonych w art. 477 ⁸ kpc oraz naruszenie przepisów prawa materialnego , a w szczególności naruszenie art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przez uznanie, że ubezpieczona spełnia warunki do przyznania zasiłku macierzyńskiego ze względu na fakt podlegania ubezpieczeniu chorobowemu w związku z przywróceniem terminu do uiszczenia składki na to ubezpieczenie. Organ zwrócił uwagę, że przedmiotem zaskarżonej decyzji z dnia 31 grudnia 2012 roku jest prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres od 1 listopada 2012 roku do 20 marca 2013 roku . Odwołanie zostało złożone z wielomiesięcznym uchybieniem terminu . Decyzją z dnia 8 lutego 2013 roku organ rentowy nie wyraził zgody na opłacenie składki na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc październik 2012 roku . Ubezpieczona do tej decyzji nie wniosła odwołania, a właściwym do rozpoznania sprawy byłby sąd okręgowy, a nie sąd rejonowy . Dopiero w dniu 26 sierpnia 2013 roku odwołująca złożyła kolejny wniosek o „ponowne rozpatrzenie sprawy biorąc pod uwagę wyrejestrowanie z ubezpieczeń M. P. z dniem 1 kwietnia 2012 roku”. Kwestia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu nie jest objęta zakresem decyzji dnia 31 grudnia 2012 roku.

Jako wartość przedmiotu zaskarżenia wskazano 27001 złotych. Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 20 sierpnia 2014 roku ustalił wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 11 774 złotych i odrzucił apelację organu rentowego ponad tę kwotę. Postanowienie jest prawomocne.

Ubezpieczona wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od organ rentowego na rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem II instancji według norm przepisanych. Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że odwołanie od decyzji zostało złożone w terminie, a zachowanie odwołującej kwalifikowało pozytywne rozpoznanie wniosku o przewrócenie terminu do opłacenia składki na ubezpieczenie chorobowe.

Sąd II instancji zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Sąd ubezpieczeń społecznych jest związany zakresem zaskarżonej decyzji. Badanie legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji.

Decyzja z dnia 31 grudnia 2012 roku dotyczy prawa do zasiłku macierzyńskiego, a odmowę do tego prawa uzasadniono niepodleganiem dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 października 2012 roku z uwagi na opłacenie składki w zaniżonej wysokości.

Odwołanie zostało uwzględnione przez Sąd Rejonowy, który stwierdził, że wniosek z dnia 10 stycznia 2013 roku o przywrócenie terminu do opłacenia składki na to ubezpieczenie stanowił również odwołanie od decyzji dnia 31 grudnia 2012 roku. Poprzez ustalenie, że błędne było stanowisko organu rentowego zawarte w piśmie z dnia 8 lutego 2013 roku , o niewyrażeniu zgody na przywrócenie terminu do opłacenia składki, Sąd Rejonowy wyszedł poza granice zaskarżonej decyzji, bowiem pośrednio przywrócił ubezpieczonej termin do opłacenia składki po terminie i uznał, że odwołująca podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w październiku 2012 roku. Z akt organu rentowego wynika, że sprawa w zakresie objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nadal się toczy.

W apelacji organ rentowy stwierdził, że pismo z dnia 8 lutego 2013 roku stanowiło decyzję . Ubezpieczonej nie pouczono jednak o sposobie i terminie wniesienia odwołania, natomiast wskazano, że może ona złożyć wniosek o wydanie decyzji o ustalenie okresów, w których podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Wniosek taki wpłynął do organu rentowego dniu 16 grudnia 2013 roku i nie został rozpoznany do dnia wydania wyroku.

W tym miejscu wypada przytoczyć orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2001 roku sygn. II UKN 577/00 zgodnie z którym decyzja organu rentowego o niewyrażeniu zgody na opłacenie składki po terminie podlega zaskarżeniu do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, z tym, że właściwy do rozpoznania odwołania jest sąd okręgowy. W związku z tym powstaje pytanie, czy pismo ubezpieczonej złożone w organie rentowym w dniu 26 sierpnia 2013 roku ( a datowane 27 lutego 2013 roku) stanowi odwołanie od decyzji z dnia 8 lutego 2013 roku, czy stanowi wniosek o ustalenie stanu konta składek w związku z wyrejestrowaniem męża z ubezpieczeń. Tę kwestię winien organ wyjaśnić .

Sąd okręgowy jest właściwy do rozpoznania sprawy o podleganie ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Słusznie podnosi organ rentowy w apelacji, że w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy zmieniając zaskarżoną decyzję przekroczył swoją kognicję wynikającą z art. 477 ⁸ § 2 kpc. Rozstrzygnięcie sprawy należącej do właściwości sądu wyższej instancji skutkuje nieważnością postępowania. W niniejszej sprawie nie doszło do nieważności postępowania, ponieważ Sąd I instancji nie orzekał o podleganiu ubezpieczeniu chorobowemu, ani o wyrażeniu zgody na opłacenie składki po terminie, lecz takie ustalenia stanowiły przesłankę do zmiany zaskarżonej decyzji w przedmiocie prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Rozstrzygnięcie w zakresie prawa do zasiłku macierzyńskiego jest przedwczesne w sytuacji, kiedy kwestionowane jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu. Z taką kwestią sporną mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Należało stwierdzić, że nie rozpoznano istoty sprawy, bowiem Sąd Instancji rozstrzygając sprawę bezpodstawnie przyjął, że istnieje przesłanka materialnoprawna uzasadniająca uwzględnienie odwołania. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 września 2000 w sprawie II UKN 759/99 potwierdził ogólną zasadę, że w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych niedopuszczalne jest merytoryczne rozpoznanie żądań, które wykraczają poza podstawę faktyczną zaskarżonej odwołaniem decyzji. Sprawy o wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie , o ustalenie okresów podlegania ubezpieczeniom społecznym należą do właściwości sądu okręgowego.

Brak prawomocnych rozstrzygnięć w zakresie podlegania przez D. P. dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w październiku 2012 roku skutkowały uchyleniem wyroku i poprzedzającej go decyzji do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

W pierwszej kolejności organ rentowy winien wyraźnie określić, czy pismo z dnia 8 lutego 2013 roku stanowi decyzję, czy jest informacją do wiadomości ubezpieczonej. Ta okoliczność jest istotna , bowiem w przypadku uznania, że stanowiło ono decyzję rodzi się pytanie, czy pismo ubezpieczonej złożone w dniu 26 sierpnia 2013 roku jest odwołaniem od tej decyzji. W takiej sytuacji do czasu prawomocnego rozpoznania sporu o wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie nie jest możliwe ustalenie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu w październiku 2012 roku.

W przypadku uznania, że pismo ZUS z dnia 8 lutego 2013 roku nie jest decyzją niezbędne, jest wydanie decyzji o podleganiu D. P. w roku 2012 ubezpieczeniu chorobowemu . Dopiero prawomocne rozstrzygnięcie kwestii podlegania ubezpieczeniu chorobowemu w październiku 2012 roku pozwoli na rozpoznanie wniosku o zasiłek macierzyński. Wyrok wydano na podstawie art. 477 ^14a kpc.

Na marginesie Sąd II instancji zwraca uwagę, że organ rentowy w niniejszej sprawie wskazał wyższą wartość przedmiotu zaskarżenia od wartości przedmiotu sporu. Powstaje pytanie czy kwestionowana jest także podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, czy błędnie wskazano wartość przedmiotu sporu.

(-) SSO Teresa Kalinka (spr.) (-) SSO Mariola Szmajduch (-) SSO Maria Gawlik

Sędzia Przewodniczący Sędzia