Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, II Wydział Karny, w składzie:

przy udziale H. T., Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Łodzi

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2014 r.

sprawy

Z. P.

oskarżonej z art. 148 §1 kk w zw. z art. 156 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 11 §2 kk w zw. z art. 31 §2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 5 czerwca 2014 r., sygn. akt XVIII K 26/14

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

-

z opisu czynu eliminuje działanie oskarżonej w zakresie pozbawienia życia pokrzywdzonego;

-

za podstawę prawną skazania przyjmuje art. 156 §1 pkt 2 kk w związku z art. 31§2 kk;

-

za podstawę prawną wymiaru kary przyjmuje art. 156 §1 pkt 2 kk
i wymierza oskarżonej karę 3 (trzech) lat pozbawienia wolności;

2)  prostuje oczywistą omyłkę pisarską zawartą w pkt 2 zaskarżonego wyroku przez określenie początkowej daty zaliczonego okresu tymczasowego aresztowania na dzień 10 lipca 2013 r.;

3)  utrzymuje wyrok w pozostałej części w mocy;

4)  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. H. Z. – Kancelaria Adwokacka w Ł., kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych tytułem opłaty za udzieloną oskarżonej nieopłaconą pomoc prawną z urzędu przed sądem II instancji;

5)  zwalnia oskarżoną od wydatków za postępowanie odwoławcze.

Sygn. akt II AKa 230/14

UZASADNIENIE

Prokurator zarzucił Z. P. to, że w dniu 10 lipca 2013r.
w Ł. w zamiarze bezpośrednim pozbawienia życia P. B. ugodziła go nożem w brzuch powodując u niego ranę kłutą jamy brzusznej drążącą przez prawy mięsień prosty brzucha do jamy otrzewnej z przekłuciem jelita cienkiego w pięciu miejscach, z wyciekiem treści jelitowej i krwotokiem do jamy otrzewnej oraz krwotokiem zewnętrznym, co należy traktować jako ciężki uszczerbek na jego zdrowiu w postaci choroby realnie zagrażającej życiu, lecz zamierzonego celu nie osiągnęła z uwagi na udzieloną pokrzywdzonemu fachową pomoc medyczną wezwaną przez osoby trzecie, do których udał się pokrzywdzony, przy czym w czasie czynu z uwagi na istniejące zmiany organiczne
w ośrodkowym układzie nerwowym zarówno zdolność rozumienia czynu jak i możliwość pokierowania swoim postępowaniem miała ograniczoną w stopniu znacznym, tj. o czyn z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 148 § 1 kk w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw.
z art. 31 § 2 kk.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 5 czerwca 2014r., sygn. akt XVIII
K 26/14:

1.  oskarżoną uznano za winną popełnienia zarzucanego jej czynu wyczerpującego dyspozycję art. 13 § 1 kk w zw. z art. 148 § 1 kk w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 kk w zw.
z art. 11 § 2 kk w zw.z art. 31 § 2 kk i za to na podstawie art. 14 § 1 kk w zw. z art. 148 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 31 § 2 kk w zw. z art. 60 § 1 i § 6 pkt
1 kk wymierzono jej karę 5 (pięciu) lat pozbawienia wolności,

2.  na podstawie art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczono oskarżonej okres tymczasowego aresztowania od dnia 10 lipca 2012r.

Rozstrzygnięto o dowodach rzeczowych, zasądzono koszty obrony z urzędu oskarżonej oraz zwolniono ją od kosztów sądowych związanych z postępowaniem pierwszoinstancyjnym (wyrok k. 506).

Apelację od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonej.

I.  Na podstawie art. 425 § 2 kpk oraz art. 444 kpk zaskarżył wymienione orzeczenie
w całości (tj. co do winy).

II.  Na podstawie art. 427 § 2 kpk i art. 438 pkt 2 i 3 kpk skarżonemu orzeczeniu zarzucił obrazę przepisów postępowania, a to w szczególności art. 4 kpk, art. 5 § 2 kpk, art.
7 kpk, art. 201 kpk, art. 410 kpk, art. 424 § 1 pkt 1 kpk:

1.  poprzez przypisanie oskarżonej sprawstwa zarzucanego jej czynu wyłącznie na podstawie ustalenia, że w chwili zdarzenia w lokalu byli obecni wyłącznie pokrzywdzony i oskarżoną, w sytuacji gdy żaden dowód do takiego ustalenia nie prowadzi, w szczególności jeżeli zważy się, że według ustaleń Sądu pierwszej instancji pokrzywdzony spał w chwili zdarzenia, a w ocenie Sądu wyjaśnienia oskarżonej zasługują na wiarę wyłącznie w zakresie opisującym relacje rodzinne,

2.  poprzez dowolną ocenę zeznań oskarżonej i odmówienie przyznania im waloru wiarygodności poprzez uznanie, iż pokrzywdzony P. B. nie mógł wyszarpywać noża z rąk oskarżonej, ponieważ zostawiłyby on ślady na dłoniach pokrzywdzonego, w sytuacji gdy jak wynika z protokołu rozprawy z dnia 24 marca 2014 roku pokrzywdzony złapał rękoma za ręce oskarżonej i w takiej sytuacji nie miał żadnych obrażeń,

3.  poprzez oparcie orzeczenia na podstawie opinii biegłych P. A. oraz Ł. A., w sytuacji gdy opinia ta jest niepełna, gdyż nie uwzględnia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia konkretnej kwestii okoliczności m.in. nie wyjaśnia kwestii dotyczących pozycji zajmowanej przez oskarżoną, ułożenia noża
w czasie zadawanego ciosu, wskazania pod jakim kątem skierowany był nóż i z jaką siłą zadany został cios,

4.  poprzez naruszenie zasady obiektywizmu wskutek nieuwzględnienia okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonej, w szczególności jej wyjaśnień złożonych na etapie postępowania sądowego,

które spowodowało

5.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przypisaniu oskarżonej Z. P. sprawstwa czynu z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 148 § 1 kk w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 kk w zw. z art. 11 § 1 pkt 2 kk w zw. z art. 31 § 2 kk,

6.  poprzez naruszenie § 2 ust. 3, § 14 ust. 1 pkt 2, § 14 ust. 2 pkt 5, § 16, § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 kwietnia 2002r. (Dz. U. z 2013 roku, poz. 461) przez nieuwzględnienie wniosku obrońcy z urzędu oskarżonej w przedmiocie poniesionych przez adwokata kosztów w związku z pełnionymi obowiązkami obrońcy z urzędu według zestawienia kosztów złożonego na rozprawie w dniu 5 czerwca 2014 roku,
w sytuacji gdy przyznane przez Sąd koszty na rzecz obrońcy nie uwzględniają nakładu pracy obrońcy w sprawie, w tym wszystkich posiedzeń Sądu w toku postępowania przygotowawczego i sądowego, w których obrońca brał udział.

III.  Na podstawie art. 437 § 2 kpk wniósł o zmianę skarżonego wyroku poprzez:

a.  uniewinnienie oskarżonej Z. P.,

b.  w zakresie pkt 4 wyroku poprzez zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz adwokat H. Z. dalszych kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu według złożonego do akt sprawy zestawienia kosztów,
tj. podwyższenie zasądzonej kwoty z 1.549,80 zł do kwoty 2.988,90 zł.

IV.  Jednocześnie wniósł o zasądzenie kosztów obrony z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, oświadczając, iż koszty te nie zostały uiszczone ani w całości, ani
w żadnej części. (Apelacja k. 575-580).

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja okazała się częściowo zasadna, a jej zasadność wynika jedynie ze sformułowania zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych w pkt II ppkt 5 oraz z argumentacji zawartej w uzasadnieniu apelacji, a częściowo związanej z tym zarzutem.

Co do zasady apelacja w większości sformułowanych w niej zarzutów jest niezasadna, a ponadto dotknięta jest wadami konstrukcji, które pozwoliły ocenić ją w części nawet jako apelację bezzasadną. Dotyczy to przede wszystkim zarzutów obrazy prawa procesowego.

Przypomnieć autorowi apelacji należy, że nie można jednocześnie formułować zarzutu opartego na podstawach określonych w art. 7 kpk oraz 5 § 2 kpk. W świetle utrwalonego orzecznictwa podnosi się, iż zarzut obrazy art. 5 § 2 kpk dotyczy wtórnej dla ustaleń faktycznych płaszczyzny procedowania sądu, a zatem nie może być podnoszony jednocześnie z zarzutem obrazy art. 7 kpk (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
6 lutego 2013 roku, sygn. V KK 270/12, LEX 1293868). Ponadto wątpliwości, o których mowa w przepisie art. 5 § 2 kpk, to wątpliwości pozostające już po dokonaniu prawidłowej oceny wiarogodności dowodów, które pomimo jej dokonania nie dają się usunąć (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2013 roku, sygn. akt II KK 207/12, LEX 1299162). Nadto skarżący pomija, że przepis art. 5 § 2 kpk wprost odnosi się do istnienia wątpliwości przy ustaleniu stanu faktycznego po stronie sądu orzekającego, a nie po stronie wywodzącej środek odwoławczy (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2013 roku, sygn. akt V KK 73/13, LEX 1331404).

Zarzut naruszenia art. 410 kpk może być zasadny jedynie w przypadku gdy sąd opierał się na materiale dowodowym, który w sprawie nie został ujawniony, bądź orzekał
w oparciu jedynie o część ujawnionego materiału dowodowego (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2013 roku, sygn. akt IV KK 82/13, LEX 1350322).

Obraza przepisu art. 424 kpk nigdy nie jest naruszeniem prawa procesowego mającym wpływ na treść orzeczenia, bowiem do sporządzenia uzasadnienia dochodzi po wydaniu wyroku (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2013r., sygn. akt
II AKa 95/13, LEX 1312112).

Obraza art. 4 kpk nie może być podstawą zarzutu apelacyjnego, bowiem formułuje ogólną zasadę procesową, której naruszenie może nastąpić przez obrazę konkretnych przepisów postępowania gwarantujących realizację zasady obiektywizmu (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2010 roku, sygn. akt III KK 92/10, OSNwSK z 2010 roku, z.1 poz. 775).

Problematyką wskazania jako podstaw apelacyjnych w ramach przesłanki określonej w art. 438 pkt 3 kpk, art. 4 kpk, art. 410 kpk oraz art. 424 kpk zajął się także w sposób analogiczny jak w wyżej cytowanych orzeczeniach Sąd Apelacyjny w Krakowie, wydając
w dniu 14 maja 2008 roku wyrok w sprawie II AKa 50/08, opublikowany w KZS z 2008 roku, z. 9, poz. 35.

Należało mieć także na uwadze i to, iż przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną reguły z art. 7 kpk, jeżeli jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy, stanowi wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego oraz jest zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, a nadto zostało wyczerpująco i logicznie uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2012 roku, sygn. akt
III KK 298/12, LEX 1232292).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, analiza treści zapadłego rozstrzygnięcia w kontekście jego pisemnych motywów, dowodów zgromadzonych w sprawie i ujawnionych w toku postępowania rozpoznawczego wskazuje, iż zaskarżony wyrok, wbrew treści zarzutów zawartych w wywiedzionej skardze apelacyjnej, wszystkie powyższe kryteria spełnia,
a więc pozostaje pod ochroną reguły wyrażonej w treści tego przepisu.

Każdy fakt i okoliczności, mające znaczenie w przedmiotowej sprawie, zostały bowiem przez sąd orzekający uwzględnione, ocenione i znalazły odpowiednie odzwierciedlenie w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia. Ustalenia sądu co do przebiegu zdarzenia znajdują oparcie w przywołanych dowodach, zaś ocena źródeł dowodowych jest kompleksowa i wszechstronna i nie nosi cech dowolności, o których pisze w swojej apelacji obrońca oskarżonej Z. P..

Apelacja więc, w aspekcie w jakim kwestionuje sprawstwo oskarżonej
w zakresie przypisanego jej czynu, ma niepodlegający uwzględnieniu w postępowaniu odwoławczym, charakter polemiki z prawidłowymi ustaleniami sądu I instancji. Wskazuje na to nie tylko sposób sformułowanych zarzutów, ale także argumentacja zawarta
w uzasadnieniu złożonej apelacji.

W szczególności nie można mówić o „dowolnej ocenie wyjaśnień (a nie jak pisze skarżący) zeznań oskarżonej i odmowy im waloru wiarygodności”, skoro uzasadnienie pisemne w tym zakresie spełnia wszystkie kryteria procesowe, o których była mowa wyżej
i wskazuje z jakich powodów nie mogły stanowić one podstawy do dokonywania ustaleń faktycznych. Najistotniejsze okoliczności to brak ich konsekwencji, zmienność, ale przede wszystkim ich negatywna ocena, wynikająca z opinii biegłych medyków sądowych oraz z tej części zeznań pokrzywdzonego, które uznane zostały za wiarygodne. Skarżący nie wykazał ani błędności ustaleń, ani wyrażonych ocen.

Wersja zdarzeń podana przez pokrzywdzonego na rozprawie, do której odwołuje się skarżący w uzasadnieniu apelacji, została poddana gruntownej krytyce w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Skarżący nie wykazał błędu w rozumowaniu Sądu, a bez wykazania tego niezrozumiałym jest odwoływanie się do tej części materiału dowodowego. Własne ustalenia i oceny skarżącego mają tylko i wyłącznie charakter polemiczny i nie są argumentem pozwalającym na uznanie zasadności apelacji.

Niezasadnym jest także zarzut oparcia ustaleń na opinii ustnej biegłych medyków sądowych, który odnosząc się do kolejnej wersji przebiegu zdarzenia, podanej przez oskarżoną, wykluczyli taki mechanizm powstania obrażeń z przyczyn wynikających z tejże opinii i znajdujących obiektywne odzwierciedlenie. Nie zachodziła tu zatem konieczność ponownych badań. Zarzut ten jest więc całkowicie nieuprawniony.

Reasumując dotychczasowe rozważania stwierdzić należy, iż zarzuty apelacji dotyczące ustaleń faktycznych przebiegu zdarzenia oraz przypisania oskarżonej sprawstwa mają charakter oczywistej bezzasadności. Zasadne okazały się jedynie te argumenty, które zawarte były w uzasadnieniu apelacji (k. 578-579) i które związane były z oceną prawno-karną zachowania oskarżonej.

Z poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń wynika, iż oskarżona uderzyła pokrzywdzonego, który znajdował się w pozycji leżącej i spał, jeden raz nożem w brzuch.
Po dokonaniu tego czynu, usiadła w fotelu i zapaliła papierosa. Ujawniono narzędzie przestępstwa. Określono stopień obrażeń pokrzywdzonego oraz wynikające z niego zagrożenie dla życia (k. 2-4 uzasadnienia).

Sąd to zachowanie oskarżonej, z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu, ocenił jako działanie z zamiarem bezpośrednim pozbawienia życia pokrzywdzonego (k. 19-20 uzasadnienia).

Z podniesionym przez sąd I instancji argumentacją nie można się zgodzić i należało
w tym zakresie przyznać racje wywodom zawartym w uzasadnieniu apelacji.

W świetle ustalonego orzecznictwa sądów powszechnych o zamiarze sprawcy można, a nawet należy wnioskować na podstawie zarówno przesłanek przedmiotowych, jak
i przesłanek natury podmiotowej. Różnica między zabójstwem a przestępstwem przewidzianym w art. 156 § 3 kk tkwi w stronie podmiotowej czynu i polega na tym,
że w wypadku popełnienia zbrodni zabójstwa sprawca ma zamiar bezpośredni lub ewentualny pobawienia życia człowieka i w tym celu podejmuje działanie lub zaniechanie, a w wypadku czynu z art. 156 § 3 kk, stanowiącego występek, sprawca działa z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu pokrzywdzonego,
a następstwo czynu w postaci śmierci ogarnia nieumyślnością (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 2002 roku, sygn. akt V KKN 401/01, LEX nr 74581, Prok.
i Pr.-wkł. 2003/1/6).

Okoliczności o charakterze przedmiotowym, występujące w przedmiotowej sprawie
i ustalone przez Sąd I instancji zostały wskazane i zgodzić należy się ze skarżącym oraz zawartą w uzasadnieniu apelacji argumentacją, iż są one niewystarczające dla oceny zamiaru oskarżonej co do działania z bezpośrednim zamiarem pozbawienia życia. Wydaje się nawet, iż przemawiają one przeciwko możliwości ustalenia takiego zamiaru, z przyczyn wskazanych w tym uzasadnieniu.

Wprawdzie Sąd Apelacyjny w Łodzi wskazywał, iż do okoliczności, na podstawie których należy poczynić ustalenia co do zamiaru sprawcy, zalicza się nie tylko godzenie
w ważne dla życia ludzkiego organy, siłę ciosu, ich wielokrotność, rodzaj i rozmiary użytego narzędzia, głębokość i kierunek ran, rodzaj uszkodzeń ciała, stopień zagrożenia dla życia ludzkiego, lecz również stosunek sprawcy do pokrzywdzonego, jego właściwości
i dotychczasowy tryb życia, zachowanie przed popełnieniem przestępstwa, a także pobudki, motywy oraz tło zdarzenia i te uzewnętrznione przejawy zachowania sprawcy pozwalają wnioskować o jego zamiarze (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 4 czerwca 2013 roku, sygn. akt II AKa 88/13, LEX 1331049). Tym niemniej w przedmiotowej sprawie oskarżona jeden raz ugodziła pokrzywdzonego nożem w brzuch. Brak było okoliczności
o charakterze podmiotowym odnoszących się do powodów działania oskarżonej. W takiej sytuacji dla przyjęcia, że oskarżona działała w zamiarze zabójstwa człowieka nie wystarczy ustalenie, że działała ona umyślnie chcąc zadać nawet ciężkie obrażenia ciała lub godząc się
z ich zadaniem, lecz konieczne jest ustalenie objęcia zamiarem także skutku w postaci śmierci. Jeżeli takiego ustalenia nie da się dokonać bezspornie, to mimo stwierdzonej umyślności działania w zakresie spowodowania obrażeń, odpowiedzialność oskarżonej kształtuje się wyłącznie na podstawie przepisów przewidujących odpowiedzialność za naruszenie prawidłowych funkcji organizmu przewidzianych w art. 156 kk.

Dywagacje zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, a odnoszące się do ustalenia zamiaru oskarżonej, mają charakter dowolny, wkraczający w sferę niedopuszczalnych na gruncie polskiej procedury karnej domniemań o charakterze faktycznym, niewystarczających do przyjęcia nawet zamiaru ewentualnego pozbawienia życia.

Różnica pomiędzy zabójstwem a przestępstwem przewidzianym w art. 156 § 3 kk tkwi w stronie podmiotowej czynu i polega na tym, że w przypadku popełnienia zbrodni zabójstwa sprawca ma zamiar bezpośredni lub ewentualny pozbawienia życia człowieka
i w tym celu podejmuje działanie lub zaniechanie, a w przypadku popełnienia czynu z art. 156 § 3 kk, stanowiącego występek, sprawca działa z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 6 grudnia 2012 roku, sygn. akt II AKa 210/12, LEX 1246605).

Z tych też względów należało dokonać zmiany zaskarżonego wyroku i uznać oskarżoną za winną jedynie czynu wypełniającego dyspozycję art. 156 § 1 pkt 2 kpk
w związku z art. 31 § 2 kk.

Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje ustalenia Sądu I instancji co do okoliczności istotnych z punktu widzenia dyrektyw wymiary kary. Obniżenie kary pozbawienia wolności, orzeczonej wobec oskarżonej, wynikało ze zmiany oceny prawno-karnej czynu przypisanego. Brak było podstaw do uwzględnienia zarzutu z pkt II ppkt 6.

Sąd Apelacyjny nie stwierdził, aby przy przyznawaniu obrońcy z urzędu wynagrodzenia, w związku z kosztami związanymi z wykonywanym przez niego obowiązkiem w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, naruszono przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszonymi przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 461).

Dokonano sprostowania oczywistej omyłki pisarskiej zawartej w pkt 2 zaskarżonego orzeczenia przez określenie początkowej daty zaliczenia okresu tymczasowego aresztowania na okres od 10 lipca 2013 roku. Oczywistość tej pomyłki wynika nie tylko z daty popełnienia przypisanego oskarżonej czynu, ale z dokumentu w postaci protokołu zatrzymania (k. 3).

Z tych też względów orzeczono jak w sentencji wyroku.

O kosztach nieopłaconej obrony z urzędu orzeczono przy uwzględnieniu nakładu pracy obrońcy oraz obowiązujących stawek.

Podstawą zwolnienia oskarżonej od kosztów sądowych było zaistnienie przesłanek,
o których mowa w art. 624 § 1 kpk.