Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12 lutego 2015r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Jacek Małodobry

Sędzia SO Ewa Adamczyk (sprawozdawca)

Sędzia SO Tomasz Białka

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Burnagiel

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2015r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z wniosku A. C.

przy uczestnictwie (...) Sp. z o.o. w W., Skarbu Państwa - Starosty (...), M. C.

o zasiedzenie

na skutek apelacji uczestnika (...) Sp. z o.o. w W.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zakopanem

z dnia 2 grudnia 2014 r., sygn. akt I Ns 146/14

p o s t a n a w i a :

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od uczestnika (...) Sp. z o.o. w W. na rzecz wnioskodawcy kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt: III Ca 48/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 2 grudnia grudnia 2014 roku Sąd Rejonowy w Zakopanem uwidocznił zgodnie z mapą do celów prawnych - projektem podziału nieruchomości sporządzonym przez geodetę A. P. nr (...) z 16 kwietnia 2014 roku, zaopatrzoną klauzulą Starosty (...) (...), że dz. ewid. (...), położona w obrębie (...) miasta Z., zapisana w KW (...) dzieli się na dz. ewid. (...) o pow. 0,0103 ha oraz (...) o pow. 0,3643 ha, stwierdził, że A. C. s. A. i M. nabył z dniem 1 stycznia 2010 roku całość prawa własności działki ewid. nr (...), położonej w obr.(...) miasta Z., zasądził od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa kwotę 5.642,26 złotych tytułem zwrotu wydatków oraz pozostałe koszty postępowania wzajemnie zniósł pomiędzy stronami.

Sąd Rejonowy ustalił, że nieruchomość położona na zachód od ul. (...) w Z. została wywłaszczona od ojca wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa w latach 60-ch XX wieku. Na jej terenie powstał Ośrodek (...), a następnie (...). W latach 60-ch ojciec wnioskodawcy A. C. wykonał ogrodzenie swojej posesji - działki ewid. nr (...), a ogrodzeniem objęty zastał także teren projektowanej działki ewid. nr (...). Od tego czasu przedmiot sporu użytkował wyłącznie ojciec wnioskodawcy jako część swojego ogrodu i uważał się za wyłącznego właściciela tego gruntu. Żadna inna osoba nie wykonywała na tym terenie jakichkolwiek aktów posiadania. Po śmierci swojego ojca wnioskodawca objął grunt w posiadania samoistne, które wykonuje do dzisiaj. W 1992 roku na działce ewid. nr (...) ustanowiono użytkowanie wieczyste. Obecnym użytkownikiem wieczystym tego terenu jest uczestnik (...) sp. z o.o. w W..

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy przyjął, że nie budzi wątpliwości, iż najpierw ojciec wnioskodawcy, a następnie sam wnioskodawca, posiadali samoistnie przedmiot postępowania. Ich posiadanie było posiadaniem w złej wierze, skutkiem czego własność została nabyta przez wnioskodawcę w dniu 1 stycznia 2010 roku. Sąd Rejonowy wskazał również, że pogląd wyrażony przez jednego z uczestników, jakoby nabycie prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie nie było dopuszczalne w razie ustanowienia na tej nieruchomości użytkowania wieczystego, nie zasługiwał na uwzględnienie, albowiem nabycie nieruchomości na skutek zasiedzenia jest nabyciem pierwotnym, a jego wyłączenie może nastąpić jedynie w drodze jednoznacznego przepisu prawa. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie przepisu art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł uczestnik (...) sp. z o.o. w W., zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 510 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie odnośnie zainteresowanego, to jest spółki (...)S.A. i niewezwanie go do udziału w sprawie oraz art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego i nierozważenie go w sposób wszechstronny, co skutkowało błędnym stwierdzeniem, że wnioskodawca posiadał nieruchomość w części objętej wnioskiem o zasiedzenie jak właściciel, a także naruszenie przepisu prawa materialnego, to jest art. 172 k.c. w zw. z art. 176 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że dopuszczalne jest zasiedzenie prawa własności nieruchomości w czasie, gdy ustanowione jest na niej prawo użytkowania wieczystego.

Uzasadniając podniesione zarzuty apelujący podał, że spółka (...) S.A. była użytkownikiem wieczystym całości działki ewid. nr (...) w dniu, na który wnioskowano stwierdzenie zasiedzenia. Zatem prawomocne stwierdzenie zasiedzenia w części dotyczącej przedmiotowej nieruchomości prowadziłoby do częściowego wygaśnięcia przysługującego jej prawa użytkowania wieczystego. Orzeczenie stwierdzające zasiedzenie, z uwagi na zawarcie umowy zorganizowanej części przedsiębiorstwa w dniu 31 stycznia 2012 roku pomiędzy spółką (...)S.A., a (...) sp. z o.o. w W., otwiera drogę do roszczeń odszkodowawczych wobec spółki, wynikających z tej umowy. Naruszenie to miało istotny wpływ na wynik postępowania, albowiem spółka mogłaby podjąć skuteczną obronę w postępowaniu, ponieważ mogła ona dysponować wszelkimi dowodami istotnymi dla sprawy. W ocenie uczestnika poza faktami postawienia ogrodzenia oraz utrzymywania trawnika, wnioskodawca nie wykazał, że wykonywał inne czynności i uprawnienia przypisywane komuś, kto włada rzeczą jak właściciel. W szczególności nie ponosił żadnych ciężarów związanych w nieruchomością, w tym nie opłacał podatku od nieruchomości ani opłaty za użytkowanie wieczyste. Nie wykazał się zatem zamiarem pozwalającym uznać jego władztwo za posiadanie samoistne. Natomiast zarówno właściciel jak i poprzedni użytkownik wieczysty w sposób otwarty manifestowali swe prawo do spornej nieruchomości, o czym świadczy samo oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste przez właściciela, a także zawarcie przez poprzedniego użytkownika wieczystego ugody dotyczącej opłaty za użytkowanie wieczyste oraz uiszczanie przez niego tych opłat. Wszystkie te czynności dotyczyły całej nieruchomości, odnosiły się bowiem do powierzchni 0,3890 ha, a więc także spornego fragmentu działki nr (...) obr. (...). Apelujący zajął również stanowisko, że nie jest dopuszczalne zasiedzenie prawa własności nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste, w związku z czym okres samoistnego posiadania nieruchomości przez wnioskodawcę i jego poprzednika prawnego mógł biec jedynie do 1992 roku, co nie pozwala na przyjęcie zasiedzenia nieruchomości. Natomiast okres wymagany do zasiedzenia prawa użytkowania wieczystego zakończyć może się dopiero w roku 2022, zatem zasiedzenie tego prawa również nie nastąpiło. Uczestnik podniósł również, że nabycie przez niego prawa użytkowania wieczystego w dniu 31 stycznia 2012 roku chronione jest rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych, albowiem rękojmia ta chroni nabywcę również przed nieujawnionymi w księdze wieczystej skutkami zasiedzenia.

Apelujący wniósł o dopuszczenie dowodu z dokumentu w postaci umowy sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa z dnia 31 stycznia 2012 roku zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem J. M. rep. (...), a także o uchylenie zaskarżonego postanowienia i zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji w razie stwierdzenia nieważności postępowania z uwagi na niewezwanie do udziału w sprawie spółki (...) S.A. w W., a w innym wypadku o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości poprzez oddalenie wniosku o zasiedzenie i zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika ad. 2 kosztów postępowania według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji wraz z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za drugą instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Podniesione w apelacji zarzuty są nieskuteczne.

Postanowienie Sądu Rejonowego jest prawidłowe.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy oraz ocenę prawną dokonaną na ich podstawie, z korektą tej oceny w zakresie dotyczącym braku uwzględnienia przepisów mających zastosowanie przy zasiedzeniu przeciwko Skarbowi Państwa.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 381 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 pominął zawnioskowany w apelacji dowód z dokumentu w postaci umowy sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa z dnia 31 stycznia 2012 roku, zawartej przed notariuszem J. M. rep. (...), albowiem uczestnik nie tylko mógł powołać go w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, ale powoływał się już na powyższy dowód w odpowiedzi na wniosek z dnia 18 marca 2014r., a ponadto okoliczności, na które dowód został powołany, nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Świadczy ten dokument jedynie o dacie i fakcie nabycia użytkowania wieczystego, co nie było okolicznością sporną.

Sąd I instancji stwierdził zasiedzenie z dniem późniejszym bo 1 stycznia 2010r. W sytuacji, gdy apelację złożył uczestnik (...) Sp. z o.o., który nabył użytkowanie wieczyste w 2012r. i remonstrował, że mogą mu służyć jakieś roszczenia wobec jego poprzednika to zmiana postanowienia w tym zakresie mogłaby być potraktowana jako zmiana na niekorzyść apelującego.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia przepisu art. 510 § 2 k.p.c. i związany z nim zarzut nieważności postępowania oparty na podstawie art. 379 pkt 5 k.p.c.. Wbrew twierdzeniu apelacji wszystkie osoby będące zainteresowanymi w sprawie w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c. brały udział w postępowaniu w charakterze uczestników. Powołany przepis stanowi, że zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania. Na gruncie tego przepisu nie ulega najmniejszym wątpliwościom, że zainteresowanym w sprawie o zasiedzenie jest właściciel nieruchomości oraz inne osoby, którym do nieruchomości przysługuje prawo, które w razie stwierdzenia jej zasiedzenia może wygasnąć lub jego treść może zostać zmieniona. Apelujący myli się utrzymując, że w sprawie nie brał udziału właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegło zasiedzenie. Właścicielem nieruchomości przez cały czas biegu okresu zasiedzenia był Skarb Państwa, który brał udział w postępowaniu w charakterze uczestnika. Natomiast spółka (...)S.A. w W. nie jest podmiotem, którego praw dotyczy wynik postępowania. Bez względu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, prawo użytkowania wieczystego, które przysługiwało tej spółce w przeszłości, nie zostanie jej przywrócone, z uwagi na sprzedaż tego prawa w dniu 31 stycznia 2012 roku. Wynik postępowania nie doprowadzi więc do zmiany w zakresie przysługujących tej spółce praw. Podkreślić należy, że powołane w uzasadnieniu apelacji judykaty Sądu Najwyższego nie odnoszą się w żadnym zakresie do konieczności udziału w postępowaniu w sprawie o zasiedzenie poprzedniego użytkownika wieczystego ani nawet poprzedniego właściciela nieruchomości, której wniosek dotyczy, a stwierdzony został w nich wymóg wezwania do udziału w sprawie w charakterze uczestnika właściciela nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie. Zaznaczyć należy, że ewentualne roszczenia, które mogą przysługiwać uczestnikowi przeciwko spółce (...)S.A. w W. z tytułu rękojmi za wady prawne przedmiotu umowy sprzedaży z dnia 31 stycznia 2012 roku lub z tytułu odpowiedzialności za nienależyte wykonanie umowy, nie mogą stanowić podstawy do przyjęcia, iż spółka jest osobą zainteresowaną w sprawie. Zobowiązania mogące ewentualnie powstać na podstawie zawartej przez spółkę umowy nie stanowią praw, o których mowa w art. 510 § 1 k.p.c., a przy tym nie powstaną one na skutek rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a na podstawie działań ewentualnie podjętych przez uczestnika poza zakresem niniejszej sprawy.

Nietrafnym jest też zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c.. Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowej i wszechstronnej oceny zebranego w sprawie materiału, nie przekraczając granic swobodnej oceny dowodów, a rozstrzygnięcie oparł na wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodach. Dokumenty, z których wynika, że użytkownik wieczysty uiszczał podatek od nieruchomości oraz dokonywał opłat za użytkowanie wieczyste i zawierał ugodę w przedmiocie wysokości tej opłaty, a wymienione należności obejmowały także powierzchnię spornej nieruchomości, nie wyklucza ustalenia, że poprzednik prawny wnioskodawcy oraz sam wnioskodawca posiadali nieruchomość objętą wnioskiem jak właściciele. Uiszczanie należności publicznoprawnych jest tylko jednym z czynników, mających wpływ na określenie charakteru posiadania oraz dobrej lub złej wiary posiadacza, ale nie jest czynnikiem decydującym w tym zakresie. Jeżeli właściciel nieruchomości lub użytkownik wieczysty ponosi opłaty związane z nieruchomością, nie wykonując jednak w stosunku do niej żadnych innych aktów posiadania, podczas gdy posiadacz nie tylko rzecz posiada w swoim władaniu, ale także zamanifestował swoimi działaniami względem nieruchomości, że ma zamiar władania nieruchomością dla siebie, o czym świadczy między innymi fakt ogrodzenia nieruchomości oraz wykonywania władztwa nad nią z pominięciem podmiotów, które posiadały prawo do gruntu, to nie istnieją żadne podstawy do przyjęcia, że posiadacz nie ma woli zachowania rzeczy dla siebie. Dowody przeprowadzone w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, a w szczególności zeznania świadków, oględziny nieruchomości oraz dokumentacja fotograficzno-satelitarna uprawniały do konstatacji dokonanej przez Sąd Rejonowy, że poprzednik prawny wnioskodawcy i wnioskodawca byli posiadaczami samoistnymi projektowanej działki ewid. nr (...).

Samo ustanowienie użytkowania wieczystego na nieruchomości nie jest czynnością, która przerywa bieg zasiedzenia. Bieg zasiedzenia, na podstawie odesłania ustanowionego w przepisie art. 175 k.c. przerywają wyłącznie te czynności, które zostały wskazane w art. 123 k.c., określane mianem akcji zaczepnej, mające na celu pozbawienie posiadacza władztwa nad rzeczą. Do takich czynności z całą pewnością nie należy ustanowienie na nieruchomości użytkowania wieczystego, jeżeli nie jest połączone z nim dokonanie jakichś czynności, które prowadziłyby do pozbawienia posiadacza samoistnego posiadania nieruchomości. Pogląd ten wyraził również Sąd Najwyższy wskazując w uzasadnieniu postanowienia z dnia 18 stycznia 2008 roku V CSK 383/07, że zdarzenia określone w art. 123 k.c. powodują przerwanie także biegu zasiedzenia. Wyliczenie zawarte w tym przepisie ma charakter wyczerpujący, a więc żaden inny niż wynikający z pkt 1 art. 123 k.c. przejaw władztwa nad rzeczą osoby uprawnionej nie pociąga za sobą przerwania biegu zasiedzenia. W szczególności za takie zdarzenie nie może być uważane rozporządzenie rzeczą. Jeżeli bowiem nastąpi zmiana podmiotu własności, ale nie towarzyszy temu zmiana w stanie posiadania, a nowy właściciel nie podejmuje działań określonych w art. 123 pkt 1 k.c., zasiedzenie biegnie dalej, a tylko skutek zasiedzenia w postaci utraty przysługującego prawa dotknie inną osobę (nabywcę, a nie dotychczasowego właściciela).Dotyczy to także ustanowienia przez Skarb Państwa lub gminę użytkowania wieczystego na gruncie znajdującym się w posiadaniu samoistnym niewłaściciela. Jeżeli ustanowienie takiego prawa nie spowodowało zmiany w faktycznym władaniu nieruchomością, bieg zasiedzenia nie zostaje przerwany. Skoro w niniejszej sprawie, tak jak i w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy ustanowienie użytkowania wieczystego nie pociągnęło za sobą zmian w posiadaniu gruntu znajdującego się w obrębie ogrodzenia działki będącej własnością wnioskodawcy, a wcześniej jego ojca to bieg zasiedzenia nie został przerwany.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 172 w zw. z art. 176 k.c.. Sąd pierwszej instancji słusznie stwierdził, że żaden z przepisów ustawy nie wyłącza możliwości nabycia na skutek zasiedzenia prawa własności nieruchomości, na której ustanowione zostało użytkowanie wieczyste. W powołanym wyżej postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2008 roku V CSK 383/07 jednoznacznie stwierdzono, że ustanowienie użytkowania wieczystego na gruncie skarbowym lub samorządowym pozostającym w samoistnym posiadaniu osoby fizycznej nie przerywa biegu zasiedzenia. W orzecznictwie istnieje również pogląd przeciwny, który wyrażony został w powołanym w apelacji postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2012 roku II CSK 127/11. Poglądu tego Sąd Okręgowy nie podziela, albowiem nie istnieje przepis ustawy, który wykluczałby zasiedzenie nieruchomości, która została oddana w użytkowanie wieczyste, w szczególności za przepis tego rodzaju nie można uznać art. 232 k.c.. Po drugie, celem instytucji zasiedzenia nieruchomości jest usankcjonowanie istniejącego długotrwale stanu, w którym innemu podmiotowi służy prawo własności nieruchomości, a inny podmiot faktycznie wykonuje uprawnienia właścicielskie. Dopuszczenie przerwania biegu zasiedzenia wyłącznie przez czynność ustanowienia użytkowania wieczystego, która może zostać dokonana bez udziału posiadacza nieruchomości i bez niepokojenia go w jego posiadaniu, stanowiłoby naruszenie przepisu art. 175 w zw. z art. 123 k.c., poprzez przerwanie biegu przedawnienia przez czynność, która nie zmierza do pozbawienia posiadacza jego władztwa nad nieruchomością. Ponadto zauważyć należy, że przytoczona w uzasadnieniu Sądu Najwyższego sygn. II CSK 127/11 argumentacja realizowała ochronę praw właściciela; Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, co dla użytkownika wieczystego nie miałoby żadnego znaczenia, skoro dopuszczono jednocześnie możliwość nabycia przez posiadacza użytkowania wieczystego. W sprawie niniejszej właściciel Skarb Państwa uznawał roszczenie wnioskodawcy, gdyż nie złożył ani odpowiedzi na wniosek ani też w żaden inny sposób nie przejawiał aktywności procesowej.

Z tych przyczyn, w ocenie Sądu Okręgowego, stanowisko zawarte w apelacji uznać należy za nietrafne.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ma racji apelujący twierdząc, że skutki zasiedzenia nieruchomości zostały zniesione na skutek nabycia prawa użytkowania wieczystego umową z dnia 31 stycznia 2012 roku, na mocy przepisów dotyczących rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Zgodnie z przepisem art. 5 u.k.w.h. "w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi wieczystej rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi wieczystej nabył własność lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych)". Chociaż istotnie w dniu 31 stycznia 2012 roku w dziale II księgi wieczystej nr (...) wpisana była (...)S.A. w W. jako użytkownik wieczysty nieruchomości, to jednak prawo tego rodzaju zostało przez uczestnika na podstawie przedmiotowej umowy nabyte. Uczestnik kwestionuje jedynie obszar, który prawo to obejmowało. Powierzchnia nieruchomości należy do danych wskazanych w dziale I-O księgi wieczystej, które to dane, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego nie są objęte rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych. Pogląd ten Sąd Najwyższy wyraził min. w uchwale z dnia 4 marca 1994 roku III CZP 15/94, stwierdzając, że wpis w dziale I-0 księgi wieczystej nie jest objęty rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych z art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. Jako że prawo użytkowania wieczystego zostało przez (...) sp. z o.o. w W. skutecznie nabyte, a zasiedzenie nieruchomości doprowadziło jedynie do zmniejszenia powierzchni nieruchomości tym prawem objętej, niezgodność wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym dotyczyła wyłącznie powierzchni nieruchomości, będącej przedmiotem umowy sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

W związku z bezzasadnością podniesionych zarzutów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację w pozostałej części.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., albowiem interesy uczestników były sprzeczne, a wnioski apelacyjne uczestnika (...) sp. z o.o. w W. zostały oddalone. Koszty postępowania przed Sadem II instancji poniesione przez wnioskodawcę stanowiło wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika ustalone w oparciu o przepis § 6 pkt 5 w zw. z § 8 pkt 1 i § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku o opłatach za czynności adwokackie i kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu na kwotę 600 złotych.

(...)