Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Lucyna Morys - Magiera

Sędzia SO Aleksandra Janas (spr.)

SR del. Marcin Rak

Protokolant Aleksandra Sado-Stach

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2014 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa W. K.

przeciwko K. T. (1), K. T. (2), Z. M. (1), S. M. (1), P. D., B. D., A. D., D. W. i S. W.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie

z dnia 24 lipca 2013 r., sygn. akt XII C 2525/12

oddala apelację.

SSR del. Marcin Rak SSO Lucyna Morys – Magiera SSO Aleksandra Janas

Sygn. akt III Ca 257/14

UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym do Sądu Rejonowego w Częstochowie przeciwko K. i K. małżonkom T., D. W., S. W., P. D., B. D., A. D., Z. i S. M. (2) oraz Starostwu Powiatowemu w K. powód W. K. domagał się ustalenia że K. T. (1) i K. T. (2) nie nabyli na własność działki nr (...) położonej w K. przy ulicy (...) składającej się obecnie z działek nr (...); Z. M. (1), S. M. (1) nie nabyli udziałów we współwłasności działki nr (...) o powierzchni 0,299 h położonej w K.; B. D., A. D. nie nabyli udziałów we współwłasności działki nr (...) o powierzchni 0,0250 ha położonej w K.. Wskazał, że w 1970r. otrzymał pozwolenie budowlane na wzniesienie domu jednorodzinnego na działce nr (...) usytuowanej na skrzyżowaniu ulic (...), a działka nr (...) nie była wówczas podzielona i stanowiła ulicę w centrum miasta. W roku 2007 powziął wiadomość, iż nieruchomość ta stała się przedmiotem prywatnej własności na podstawie aktu własności ziemi z dnia 26 marca 1976r. na nazwisko K. i K. T. (2), dokument ten pojawił się w obrocie prawnym w 1995r. i jest wynikiem mistyfikacji polegającej na jego stworzeniu w latach 90. Sprecyzował, że ma interes prawny w uwzględnieniu powództwa gdyż w czasie budowy domu na sąsiedniej działce nr (...) odsunął się ok. 140 cm od działki nr (...) zważywszy na to, że była to ulica a wspomniany pas gruntu obecnie należy do działek powstałych z podziału działki (...).

Pozwany Starostwo Powiatowe w K. wniósł o odrzucenie pozwu, wskazując, że nie posiada zdolności sądowej i że ani Powiat (...), ani Skarb Państwa nie są posiadaczami żadnej z działek. Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa.

Zaskarżonym wyrokiem z 24 lipca 2013r. Sąd Rejonowy w Częstochowie umorzył postępowanie wobec Starostwa Powiatowego w K. i oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Rozstrzygnięcie poprzedzono ustaleniem, że powód jest właścicielem działki nr (...) sąsiadującej z działką pierwotnie oznaczoną jako 717 i że w 1970r. otrzymał pozwolenie na budowę domu jednorodzinnego, którego okna wychodziły na zaprojektowana ulicę. Na mocy aktu własności ziemi z dnia 26 marca 1973r. wydanego na podstawie ustawy z dnia 26 października 1971r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych pozwany K. T. (1) nabył własność działki nr (...) o powierzchni 0,558 ha położonej w K., a następnie w 1995r. wraz z małżonką K. T. (2) darował powyższą działkę D. W.. Działka (...) podzielona została na działki o nr (...), współwłaścicielami

Sygn. akt III Ca 257/14

działki nr (...) byli D. W., S. W., Z. M. (1), P. D., A. D.. Decyzją z dnia 1 grudnia 2008r. został zatwierdzony podział działki nr (...) na działki nr (...). Działka nr (...) przejęta została przez Gminę K., która przeznaczyła ją pod budowę drogi. Sąd Rejonowy ustalił też, że pozwani D. W., S. W., P. D., A. D., Z. M. (2) wystąpili z wnioskiem o wszczęcie postępowania rozgraniczeniowego nieruchomości oznaczonej nr 717/2 stanowiącej ich własność, z działką o nr (...) stanowiącej własność powoda i z działką o nr (...). W toku postępowania rozgraniczeniowego Wojewódzki Sąd Administracyjny w G. w sprawie sygn. II SA/GI 411/08 w uzasadnieniu orzeczenia wskazał, iż ustalenie treści księgi wieczystej jest zagadnieniem wstępnym, wobec czego - w związku z postępowaniem toczącym się przed Sądem Rejonowym w Częstochowie w sprawie sygn. I C 487/09 – istniały podstawy do zawieszenia postępowania administracyjnego. W sprawie tej Sąd Rejonowy w Częstochowie prawomocnym wyrokiem z dnia 18 lipca 2011r. oddalił powództwo w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i ustalenie.

Powyższe okoliczności doprowadziły Sąd Rejonowy do przekonania, że tak sformułowany przez powoda interes prawny pozwala przyjąć, iż przysługuje mu roszczenie o ochronę prawa własności i w pierwszej kolejności powinien wystąpić z takim roszczeniem, tym samym wykluczony został interes prawny powoda w dokonaniu ustalenia w trybie art. 189 k.p.c. Ponadto Sąd stwierdził, iż wobec prawomocnego zakończenia postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej i ustalenie, że właścicielem działki nr (...) jest Skarb Państwa, brak jest przeszkód do kontynuowania postępowania rozgraniczeniowego. Odnosząc się do twierdzeń powoda, że pozwani nie nabyli własności nieruchomości ani udziałów we współwłasności nieruchomości, wskazał, że logicznym skutkiem takiego ustalenia, nie jest ustalenie, że właścicielem nieruchomości jest Skarb Państwa, tym bardziej, że powództwo o ustalenie tego faktu zostało prawomocnie oddalone. Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że powód nie posiada interesu prawnego wytoczeniu powództwa i na mocy art. 189 k.p.c. powództwo oddalił. Wobec cofnięcia pozwu wobec pozwanego Starostwa Powiatowego w K., na mocy art.203 k.p.c. postępowanie w tej części umorzył.

W apelacji od powyższego wyroku powód zarzucił sprzeczność ustaleń faktycznych z treścią zebranego materiału dowodowego, poprzez błędne przyjęcie, że nie ma interesu prawnego w niniejszej sprawie, podczas gdy prawo własności sąsiedniej nieruchomości stało się wątpliwe w wyniku sprzecznych dokumentów stwierdzających stan prawny, a nadto postępowanie rozgraniczeniowe nie zostało zakończone i nie został ustalony stan prawny działki sąsiadującej z nieruchomością powoda; zarzucił również sprzeczność uzasadnienia orzeczenia ze stanem faktycznych i prawnym; rażące naruszenie prawa procesowego, to jest art. 189 k.p.c. w związku z art.3 ustawy z 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst

Sygn. akt III Ca 257/14

jedn. Dz.U. z 2013r., poz.707) poprzez jego niezastosowanie mimo spełnienia przesłanek zawartych w tym przepisie oraz błędne przyjęcie, iż oddalenie powództwa o ustalenie i uzgodnienie treści księgi wieczystej powoduje, że brak jest przeszkód do kontynuowania postępowania rozgraniczeniowego w sytuacji niepewności co do rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości. Ponadto zarzucił naruszenie prawa procesowego, to jest art. 227 k.p.c. polegające na braku przeprowadzenia dowodów wskazujących na możliwość wydania decyzji - aktu własności ziemi działki nr (...) w wyniku przestępstwa podrobienia dokumentu oraz art. 153 k.c. w związku z art.36 i 31 ust.1 ustawy z dnia 17 maja 1989r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (test jedn. Dz.U. z 2010r., nr193, poz.1287 ze zm.) oraz art. 97 § 1 pkt. 4 k.p.a. poprzez brak ustalenia rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości „mając na uwadze wyłączną kognicję rozstrzygania kwestii własności sądom powszechnym”. W oparciu o przytoczone zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanych kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu za postępowanie odwoławcze.

Sąd Okręgowy zważył i ustalił, co następuje.

Apelacja nie może odnieść skutku.

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy są prawidłowe i w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy nie były sporne. Wymagają one modyfikacji o tyle tylko, że na podstawie opisanego wyżej aktu własności ziemi nieruchomość stała się własnością K. i K. małżonków T.. Z powyższą zmianą Sąd Okręgowy aprobuje ustalenia Sądu Rejonowego i czyni je własnymi.

Zarzut naruszenia prawa procesowego we wskazany w apelacji sposób nie był zasadny ponieważ okoliczność, do wykazania której zmierzały wnioski dowodowe powoda, nie była istotna dla rozstrzygnięcia sprawy. Ponadto ani powód, ani jego pełnomocnik obecni na rozprawie, na której doszło do oddalenia wniosków dowodowych, nie zgłosili zastrzeżenia z art.162 k.p.c., wobec czego nie mogą obecnie powoływać się na to uchybienie, nawet gdyby za takie uznać kwestionowane postanowienie dowodowe (choć oceny tej Sąd Okręgowy nie podziela).

Ocena roszczenia o ustalenie opartego na art.189 k.p.c. jest dwustopniowa – w pierwszej kolejności badaniu podlega czy powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia oraz czy zmierza do ustalenia prawa lub faktu mającego znaczenie prawne, a dopiero w następnej kolejności i tylko wobec pozytywnej

Sygn. akt III Ca 257/14

odpowiedzi na tak postawione pytanie można przejść do oceny czy wskazywane przez powoda okoliczności w istocie mają miejsce.

Co prawda należy zgodzić się z zarzutami apelacji, iż pisemne motywy zaskarżonego rozstrzygnięcia są miejscami ze sobą sprzeczne czy też nie dość precyzyjne, jednakże poddają się kontroli instancyjnej.

W rozpoznawanej sprawie powód domagał się ustalenia, że pozwani małżonkowie T. nie nabyli własności nieruchomości oznaczonej geodezyjnym numerem 717, a ich następcy prawni nie nabyli udziałów w tej nieruchomości. Wedle twierdzeń pozwu, interes prawny w uzyskaniu orzeczenia tej treści wynikał z potrzeby przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego, które może toczyć się tylko z udziałem właścicieli. Sąd Rejonowy ostatecznie stanął na stanowisku, że powód nie posiada interesu prawnego w żądaniu powyższego rozstrzygnięcia i ocenę tę Sąd Okręgowy podziela.

Przede wszystkim należy stwierdzić, iż domagając się ustalenia nieistnienia pewnego stanu prawnego, a zatem ustalenia negatywnego, że osoby wskazane w pozwie nie nabyły nieruchomości czy też udziałów w tej nieruchomości, powód de facto zmierzał do ustalenia stanu prawego tej nieruchomości w taki sposób, iż jej właścicielem pozostaje nadal Skarb Państwa. Twierdzenie takie legło u podstaw uzasadnienia pozwu i było konsekwentnie przez powoda na popierane zarówno w postępowaniu przed Sądem pierwszej, jak i drugiej instancji.

Rację ma Sąd Rejonowy, iż – abstrahując od oceny prawnej i ważności dokumentu stanowiącego akt własności ziemi – podzielenie stanowiska powoda nie prowadzi jednocześnie do przyjęcia, iż właścicielem przedmiotowej nieruchomości nadal jest Skarb Państwa. Zatem nawet ustalenie, że pozwani nie nabyli własności nieruchomości (czy następnie udziałów we współwłasności) nie przesądza, że właścicielem tej nieruchomości jest Skarb Państwa. Nie sposób bowiem wykluczyć wystąpienia innych okoliczności i zdarzeń rodzących skutki prawne w sferze własności nieruchomości, które ze względu na zakres kognicji sądu wyznaczony treścią żądania pozwu nie podlegały badaniu w niniejszym postępowaniu.

Powód upatrywał też swojego interesu prawnego w potrzebie dokonania rozgraniczenia. Słusznie podniesiono w apelacji, że postępowanie o rozgraniczenie może odbywać się wyłącznie z udziałem właścicieli, nie mniej jednak jeżeli interes prawny sprowadza się do potrzeby ustalenia przebiegu granicy, nie ma żadnych przeszkód, aby postępowanie to toczyło się z udziałem osób obecnie ujawnionych w księgach wieczystych prowadzonych dla nieruchomości powstałych z podziału działki (...). Interes powoda w postępowaniu sięga bowiem wyłącznie granic jego nieruchomości, a te mogą zostać wytyczone z udziałem osób ujawnionych w księgach wieczystych jako właściciele nieruchomości sąsiednich. Trzeba mieć też

Sygn. akt III Ca 257/14

na uwadze, że powództwo zmierzające do uzgodnienia treści księgi wieczystej nieruchomości oznaczonej jako działka (...) oraz o ustalenie, że jej właścicielem jest Skarb Państwa, zostało prawomocnie oddalone przez Sąd Rejonowy w Częstochowie.

Skoro zatem powód nie dysponował interesem prawnym w żądaniu ustalenia, że pozwani nie nabyli własności nieruchomości (udziałów we współwłasności), a tym samym nie doszło do naruszenia art.189 k.p.c., zbędne było szczegółowe rozważanie pozostałych zarzutów podniesionych w apelacji. Dla porządku jedynie należy wskazać, że w sprawie nie doszło do naruszenia art.31 ust.1 ani art.36 powołanej ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne. Pierwszy z tych przepisów stanowi, że przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej, a drugi wyznacza zakres kognicji sądu, przed którym toczy się sprawa o własność lub o wydanie nieruchomości albo jej części, co nie było przedmiotem żądania pozwu. Bezzasadne jest także zarzucanie Sądowi Rejonowemu naruszenia przepisu kodeksu postępowania administracyjnego skoro sposób procedowania przed sądem cywilnym uregulowany jest w kodeksie postępowania administracyjnego.

Z podanych wyżej przyczyn apelacja powoda jako niezasadna podlegała oddaleniu na mocy art.385 k.p.c.

SSR (del.) Marcin Rak SSO Lucyna Morys – Magiera SSO Aleksandra Janas