Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Małgorzata Manowska

Sędzia SA– Agata Zając (spr.)

Sędzia SA – Marcin Strobel

Protokolant: – sekr. sąd. Mariola Frąckiewicz

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w W. (poprzednio (...) S.A. w W.)

przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej

przy udziale zainteresowanego (...) Sp. z o.o. w W.

o zmianę umowy

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 5 marca 2013 r.

sygn. akt XVII AmT 228/09

I.  prostuje oczywistą niedokładność w komparycji i sentencji wyroku Sądu Okręgowego w ten sposób, że każdorazowo oznacza stronę powodową jako (...) S.A. w W.” zamiast (...) spółka z o.o. w W.”;

II.  oddala apelację;

III.  zasądza od Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 973/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 czerwca 2009 r. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (dalej jako Prezes UKE) zmienił postanowienia umowy o połączeniu sieci zawartej w dniu 10 sierpnia 2001 r. pomiędzy (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. a (...) Sp. z o.o. w W. (obecnie (...) S.A.), zmienianej kolejnymi aneksami oraz decyzją Prezesa UKE z dnia 21 stycznia 2009 r. nr (...) w zakresie stawki z tytułu zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej (...) (zwanej dalej „stawką MTR”) zmieniając opłaty z tego tytułu od dnia 14 lipca 2009 r. zgodnie z decyzją Prezesa UKE z dnia 22 października 2008 r. nr (...) (dalej jako „decyzja MTR 2008”) w sposób określony w treści decyzji.

Na skutek odwołania wniesionego przez (...) sp. z o.o. Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 5 marca 2013 r. uchylił powyższą decyzję i zasądził od Prezesa UKE na rzecz (...) Sp. z o.o. w W. kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy dokonał następujących ustaleń faktycznych:

W dniu 10 sierpnia 2001 r. została zawarta umowa między (...) sp. z o.o. w W. a (...) sp. z o.o. w sprawie warunków współpracy i zasad rozliczeń, która była zmieniana kolejnymi aneksami.

Decyzją z dnia 17 lipca 2006 r. nr (...) Prezes UKE wyznaczył (...) sp. z o.o. jako przedsiębiorcę zajmującego pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w sieci telefonicznej (...) zgodnym z obszarem sieci, na którym następuje zakończenie połączenia i nałożył na (...) obowiązki regulacyjne w celu świadczenia przedsiębiorcom telekomunikacyjnym usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (...), w tym obowiązek o którym mowa w art. 40 ustawy Prawo telekomunikacyjne (dalej jako „decyzja (...)).

Decyzją z dnia 26 kwietnia 2007 r. nr (...) Prezes UKE nałożył na (...) obowiązek obniżenia stawki MTR w sposób określony w decyzji (decyzja MTR 2007)

Decyzją z dnia 22 października 2008 r. nr (...) (dalej jako „decyzja MTR 2008”) Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej nałożył na (...) sp. z o.o. obowiązek dostosowania stawki z tytułu zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej (...) sp. z o.o. do poziomu 0,1677 zł/min. zgodnie z harmonogramem, w którym w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r. wysokość stawki MTR miała wynosić 0,2162 zł/min., a od 1 lipca 2009 r. – 0,1677 zł/min.

W dniu 30 grudnia 2008 r. Prezes UKE wydał decyzję nr (...), w której stwierdził wygaśnięcie decyzji MTR 2007.

Ponieważ (...) nie doszła do porozumienia z (...) co do wysokości stawki MTR, decyzją z dnia 21 stycznia 2009 r. Prezes UKE zmienił postanowienia łączącej spółki umowy w zakresie stawki MTR, zgodnie z Decyzją MTR 2008, odstępując od prowadzenia postępowania konsultacyjnego i określając czas obowiązywania decyzji do 13 lipca 2009 r.

Ponieważ strony umowy nie doszły do porozumienia co do wysokości stawek obowiązujących od dnia 14 lipca 2009 r., Prezes UKE, po przeprowadzeniu postępowania konsultacyjnego, wydał decyzję z dnia 24 czerwca 2009 r. dostosowując wysokość stawki obowiązującej od tego dnia do stawki określonej w decyzji MTR 2008.

Wyrokiem z dnia 10 maja 2010 r. sygn. akt AmT 40/09 Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uchylił decyzję Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej z 22 października 2008 r. nr (...) – decyzję MTR 2008, zaś wyrokiem z dnia 10 listopada 2010 r. sygn. akt VI ACa 899/10 Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację Prezesa od tego wyroku.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy stwierdził, że zaskarżona decyzja jest więc bezpośrednio związana z decyzją MTR 2008, gdyż Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej przyjął określoną w tej decyzji stawkę bez przeprowadzenia w niniejszym postępowaniu analizy ponoszonych przez (...) S.A. kosztów świadczenia usługi MTR w ramach realizacji zmienianej umowy.

Decyzja MTR 2008 została prawomocnie uchylona, co skutkuje usunięciem decyzji z obrotu prawnego ze skutkiem ex tunc, wobec czego przestały obowiązywać poczynione w związku z nią ustalenia, również co do ustalonej stawki MTR.

Wobec powyższego należało wyeliminować z obrotu także zaskarżoną decyzję jako opartą na obowiązku dostosowania stawki do harmonogramu ustalonego w decyzji MTR 2008.

Sąd Okręgowy wskazał, że wyeliminowanie z obrotu decyzji MTR 2008 wywiera bezpośredni skutek na decyzję będącą przedmiotem niniejszego procesu, gdyż obie decyzje są ze sobą nierozerwalnie związane, zaś decyzja stanowiąca realizację obowiązku nie może dalej funkcjonować bez decyzji nakładającej na (...) obowiązek, o którym mowa w art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy prawo telekomunikacyjne, a rezultacie doszło do naruszenia tego przepisu.

Sąd Okręgowy wskazał, że Prezes UKE wprowadzając do zaskarżonej decyzji stawki MTR z uchylonej następnie decyzji MTR 2008 nie przeprowadzał już indywidualnej analizy ekonomicznej potwierdzającej, że stawki te są oparte na ponoszonych przez (...) kosztach, zaś uchylenie decyzji MTR 2008 z powodu nieprzeprowadzenia postępowania konsultacyjnego także nie oznacza, że sama wysokość stawki MTR określona w tej decyzji była zgodna z art. 40 ust. 1 prawa telekomunikacyjnego.

Apelacje od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pozwany Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

Pozwany Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej zaskarżył wyrok w całości, zarzucając:

1.  naruszenie przepisów postępowania, tj.:

- art. 479 ^{( 64 )}§ 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy odwołanie nie zawierało zarzutów uzasadniających jego uwzględnienie oraz gdy istniała podstawa prawna do wydania decyzji oraz art. 479 ^{( 64 )}§ 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uchyleniu zaskarżonej decyzji, gdy nie było ku temu przesłanek oraz na wadliwym działaniu SOKiK, który w niniejszej sprawie rozstrzygał jako sąd formalnie kontrolujący wydanie decyzji przez Prezesa UKE, a nie jak sąd merytorycznie badający sprawę;

- art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 16, 110 i 145 § 1 pkt 8 k.p.a. poprzez błędne uznanie, że prawomocne usunięcie z obrotu prawnego decyzji MTR 2008 skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonej decyzji;

- art. 321 § 1 k.p.c. poprzez orzeczenie co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem oraz ponad żądanie strony;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 ze zm.) poprzez błędne uznanie, że Prezes UKE, wydając zaskarżoną decyzję, naruszył powyższy przepis.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie odwołania (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. od zaskarżonej decyzji i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, znajdujące pełne oparcie w zgromadzonych w sprawie dowodach.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy najistotniejszą kwestią jest fakt, że sporna decyzja wydana została w oparciu o Decyzję MTR 2008 w celu dostosowania stawek MTR przyjętych w umowie łączącej powoda z zainteresowanym do stawek ustalonych w tej Decyzji, zaś Decyzja MTR 2008 została z dniem 10 listopada 2010r. prawomocnie wyeliminowana z obrotu, wobec braku dochowania ustawowo zagwarantowanych i zastrzeżonych stosownie do art. 6 dyrektywy 2002/21/WE procedur, które umożliwiają zainteresowanym stronom wypowiedzenie się w rozsądnym terminie w kwestii proponowanych przez organ regulacyjny środków mających bezpośredni wpływ na rynek usług telekomunikacyjnych. Sąd Apelacyjny podziela także stanowisko Sądu Okręgowego, że wyeliminowanie Decyzji MTR 2008 z obrotu pozbawia pozwanego możliwości skutecznego powoływania się w sprawie niniejszej na to, że od dnia 1 stycznia 2009 r. na (...) S.A. ciążył wynikający z niej obowiązek stosowania stawki MTR zgodnie z przedstawionym w niej harmonogramem.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. uznając, że pisemne uzasadnienie zaskarżonego wyroku odpowiada wszelkim wymogom określonym powyższym przepisem, w szczególności zawiera wyjaśnienie podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia, umożliwiając stronom procesu odniesienie się do kwestii istotnych i pozwalając na poddanie rozumowania Sądu kontroli instancyjnej.

Za utrwalony w orzecznictwie należy bowiem uznać pogląd, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. możliwe jest tylko wtedy, gdy uzasadnienie wyroku nie zawiera elementów pozwalających na weryfikację stanowiska sądu, a braki uzasadnienia w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona, bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej. Zarzut ten może znaleźć zastosowanie jedynie w tych wyjątkowych sytuacjach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu I instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania zaskarżonego orzeczenia. Nie uzasadnia zaś postawienia zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. sama lakoniczność uzasadnienia lub brak szerszego uzasadnienia prawnego dla dokonanej oceny prawnej skutków związanych z uchyleniem Decyzji MTR 2008.

Za bezzasadny należy też uznać podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., odnoszony do oceny skutków uchylenia Decyzji MTR 2008, mającego miejsce już po wyekspirowaniu mocy obowiązującej zaskarżonej decyzji i wpływu tego faktu na byt zaskarżonej decyzji, gdyż ocena tych kwestii leży w płaszczyźnie stosowania prawa materialnego.

Wbrew zarzutom pozwanego, wydając zaskarżony wyrok Sąd Okręgowy nie ograniczył się też do badania legalności zaskarżonej decyzji i nie uchylił jej z przyczyn naruszenia przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Ze wskazanych w uzasadnieniu wyroku podstaw faktycznych i prawnych rozstrzygnięcia wynika, że Sąd I instancji nie badał w ogóle prawidłowości postępowania administracyjnego, a jedynie stwierdził, że wyeliminowanie Decyzji MTR 2008 z obrotu, choć nie zdejmuje z (...) S.A. obowiązku wynikającego z art. 40 Pt, prowadzi do wniosku, że dalsze funkcjonowanie zaskarżonej decyzji jest niemożliwe i bezpodstawne, jako że przed jej wydaniem Prezes UKE nie poczynił żadnych ustaleń faktycznych co do stawki MTR, jaką strony winny przyjąć w Umowie w okresie wskazanym w decyzji, ponieważ decyzja ta została wydana na podstawie i w celu realizacji Decyzji MTR 2008. Taka ocena zaś (podzielana w całości przez Sąd Apelacyjny) oznacza, że jedynym właściwym rozstrzygnięciem było uchylenie zaskarżonej decyzji, jako nie znajdującej w chwili orzekania wystarczających podstaw faktycznych i prawnych.

Sąd Okręgowy nie naruszył tym samym przepisu art. 40 ust. 4 ustawy prawo telekomunikacyjne jednoznacznie wskazując, iż właśnie brak jakichkolwiek ustaleń dotyczących wysokości opłat uwzględniających przesłanki określone tym przepisem i oparcie się przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej wyłącznie o stawki wynikające z Decyzji MTR 2008 jest powodem uchylenia przedmiotowej decyzji.

Odnosząc się do podniesionych w apelacji pozwanego zarzutów naruszenia art. 479 ^{( 64)} § 1 i 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny uznał, iż z treści art. 479 ^{( 64)} § 2 k.p.c. nie sposób wywieść wniosku, jakoby Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów był uprawniony do uchylenia decyzji wydanej przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej wyjątkowo – jedynie w oparciu o przesłanki formalne (decyzja wydana bez podstawy prawnej), w postępowaniu administracyjnym wszczętym z urzędu. O tym, jakie rozstrzygnięcie może zapaść w wyniku merytorycznego rozpoznania odwołania od decyzji organu regulacyjnego decyduje za każdym razem specyfika badanej sprawy, czemu nie przeczy pogląd Sądu Najwyższego zaprezentowany w wyroku z 20 września 2005r. wydanym w sprawie III SZP 2/05. Nie zawsze też pomimo stwierdzenia braku dostatecznych przesłanek do wydania spornej decyzji sąd powszechny dysponuje dostatecznymi dowodami uzasadniającymi orzeczenie o jej zmianie. Sytuacja taka ma właśnie miejsce w tej sprawie, w której nie jest sporny obowiązek powódki wynikający z art. 40 Pt, jednak ani pozwany, ani zainteresowany, nie przedstawili materiału dowodowego pozwalającego na ocenę, że w stosunkach powódki z zainteresowaną jest on nienależycie realizowany, a więc wymaga zmiany umowy zgodnie z treścią spornej decyzji. Wbrew stanowisku skarżącego, Sąd Okręgowy wyjaśnił też dostatecznie jakie przesłanki zadecydowały o uznaniu, że uchylenie Decyzji MTR 2008 pozbawiło zaskarżoną decyzję podstaw prawnych. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma podstaw do przyjęcia, że uchylenie Decyzji MTR 2008 wywarło jedynie skutek na przyszłość.

Sąd I instancji nie kwestionował kompetencji pozwanego do wydawania Decyzji nakładających na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego obowiązek dostosowania stawek MTR do poziomu wskazanego w przyjętym przez organ regulacyjny harmonogramie, ani decyzji zmieniającej Umowę łączącą powódkę z zainteresowaną poprzez wprowadzenie stawek przyjętych w Decyzji MTR, stwierdził jedynie, że skutkiem wyroku wydanego w sprawie VI ACa 889/10 Sądu Apelacyjnego w Warszawie jest to, że Decyzja MTR 2008 niewątpliwie została wyeliminowana z obrotu, przez co odpadła podstawowa przesłanka wydania spornej decyzji w postaci konieczności dostosowania stawek MTR przyjętych przez strony Umowy do stawek określonych w Decyzji MTR 2008. Ocena ta jest, zdaniem Sądu Apelacyjnego, prawidłowa.

Rozmaitość materii regulowanej decyzjami, o których mowa w art. 206 ust 2 Pt, wyklucza arbitralne opowiedzenie się za jednym z możliwych skutków uchylenia zaskarżonej decyzji organu regulacyjnego. Specyfiką Decyzji MTR 2008 było m.in. to, że nakładała na powódkę obowiązki regulacyjne w zakresie dostosowania stawek MTR do poziomu wskazanego w przyjętym harmonogramie, a więc nie była to decyzja „zamykająca” niejako dotychczas istniejący stan faktyczny stwierdzeniem zaistnienia konkretnych okoliczności, tylko rozstrzygnięcie nakładające na powódkę obowiązek konkretnego działania na przyszłość, a co więcej, w istotny sposób ograniczająca należną jej, jak każdemu przedsiębiorcy, swobodę działalności gospodarczej. Decyzja nie była przy tym prawomocna, a o jej zaistnieniu w obrocie przesądziło nadanie jej rygoru natychmiastowej wykonalności stosowanie do art. 206 ust 2a prawa telekomunikacyjnego. Brak więc podstaw do przyjęcia, że wyrok sądu powszechnego uchylający tę Decyzję wywiera skutek jedynie na przyszłość. Taki wniosek prowadziłby do uznania, że prawo przedsiębiorcy telekomunikacyjnego do odwołania się od takiej decyzji do sądu powszechnego, jest w znacznym stopniu iluzoryczne, a rozmiar skutków funkcjonowania nieprawomocnej Decyzji w obrocie uzależniony był od czasu trwania postępowania odwoławczego.

Zatem, skoro brak podstaw do uznania, że Decyzja MTR 2008 uchylona została ze skutkiem ex nunc, Sąd Okręgowy był zobowiązany do uwzględnienia w toku orzekania w sprawie niniejszej faktu wyeliminowania jej z obrotu ze skutkiem ex tunc, a w konsekwencji – do oceny, czy w tej sytuacji sporna decyzja znajdowała umocowanie w przepisach prawa materialnego. Sąd Okręgowy słusznie uznał, że powódka nie została zwolniona z obowiązku, o którym mowa w art. 40 Pt. i, w konsekwencji zbadał, czy w okolicznościach tej sprawy istnienie powyższego obowiązku usprawiedliwia pozostawienie spornej decyzji w obrocie. Sąd ten zasadnie przy tym uznał, że skoro w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Prezes UKE stwierdził wprost, iż wydając ją wziął pod uwagę obowiązki nałożone na strony postępowania administracyjnego, w tym fakt, że (...) obowiązana jest stosować stawki MTR odpowiednio do Decyzji MTR 2008 i, w konsekwencji zastosował w rozliczaniach między stronami umowy stawki zgodne z Decyzją, nie sposób uznać, że nie istniał związek pomiędzy Decyzją MTR 2008, a zaskarżoną przez powoda decyzją. Bez przeprowadzenia analizy kosztów ponoszonych przez (...) S.A. w związku ze świadczeniem usługi MTR nie jest bowiem możliwe stwierdzenie, że stawki wskazane w spornej decyzji rzeczywiście służą realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 40 ust 1 prawa telekomunikacyjnego oraz spełniają kryteria wskazane w art. 40 ust. 4 tej ustawy. Nie istnieją przy tym jakiekolwiek przesłanki uznania, że pozwany poprzedził wydanie spornej decyzji taką analizą.

W tym stanie rzeczy należy podzielić ocenę Sądu Okręgowego, iż odwołanie (...) S.A. zasługiwało na uwzględnienie oraz, że wyeliminowanie z obrotu Decyzji MTR 2008 spowodowało odpadnięcie przesłanek uzasadniających wydanie spornej decyzji, co skutkowało koniecznością jej uchylenia. Pozwany nie wykazał bowiem w postępowaniu przed sądem istnienia faktycznych i prawnych podstaw takiej właśnie ingerencji organu regulacyjnego w treść Umowy łączącej strony postępowania administracyjnego.

Należy bowiem podkreślić, iż w sytuacji, gdy pozwany nie udowodnił zaistnienia przesłanek wydania spornej decyzji, co przesądza o merytorycznej zasadności odwołania, w świetle art. 479 ⁶⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zobowiązany był tę decyzję uchylić, co też uczynił. Uznając zatem obie apelacje za niezasadne Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji, na zasadzie art. 385 k.p.c. i rozstrzygnął o kosztach postępowania apelacyjnego zgodnie z zasadą wskazaną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c.