Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2013 r. w Poznaniu

sprawy z odwołania (...) A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale zainteresowanej: D. S.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji odwołującego (...) A. S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu

z dnia 14 sierpnia 2012 r. sygn. akt VIII U 3805/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że nie wlicza do podstawy wymiaru składek kosztów przejazdu prywatnym samochodem dla celów służbowych w okresie od grudnia 2000 r. do czerwca
2001 r.

2.  w pozostałym zakresie apelację oddala.

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 25 lipca 2011 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., stwierdził, że niżej wskazany przychód osiągnięty przez D. S. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) A. S. z siedzibą w (...), (...)-(...) O., stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, która wynosi:

Uzasadniając organ rentowy wskazał, że płatnik składek w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie uwzględnił przychodów osiągniętych przez D. S. z tytułu zwrotu kosztów przejazdu samochodem prywatnym dla celów służbowych. Dokonane wypłaty, zdaniem organu rentowego, stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, gdyż są przychodem określonym w art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Organ rentowy zaznaczył, że kwoty z tytułu przyznanych limitów kilometrów na wyjazdy samochodem prywatnym dla celów służbowych, wypłacone przez pracodawcę, powinny stanowić podstawę wymiaru składek, bowiem wypłacone zostały bez zachowania zasad określonych w przepisach - § 1 ust. 1 i ust. 2 oraz § 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27, poz. 271 ze zm.). ZUS wskazał, że płatnik składek zawarł z D. S. umowę o pracę od 1 sierpnia 2000 r. na czas nieokreślony. Ubezpieczona została zatrudniona na stanowisku: asystentka pełnomocników firmy. Pismem z dnia 29 września 2000r. i z dnia 4 stycznia 2006 r., płatnik składek przyznał ww. miesięczny limit kilometrów na wyjazdy samochodem prywatnym, w sprawach służbowych, związanych ze sprawami firmy (...). Miesięczny limit wynosił odpowiedni 450 kilometrów i 500 kilometrów. Wartość limitu obliczana była według obowiązujących stawek za 1 km przebiegu pojazdu. Organ rentowy wskazał, że w okresie od grudnia 2000 r. do lipca 2010 r. płatnik składek dokonywał wypłat z tytułu przyznanych pracownikom limitów kilometrów na wyjazdy samochodem prywatnym do celów służbowych. Z zeznań D. K. - jako pełnomocnika płatnika składek wynika, iż „należna kwota jest wyliczana ryczałtowo zgodnie z limitem kilometrów jaki został przyznany danemu pracownikowi. Jedynym dokumentem potwierdzającym fakt wypłaty jest lista płac. Firma nie posiada żadnych innych dokumentów potwierdzających fakt przejechania kilometrów przez danego pracownika. (...) Nie jest pod uwagę brana również przerwa spowodowana urlopem wypoczynkowym, urlopem bezpłatnym lub okresem kiedy pracownik jest na zwolnieniu lekarskim lub ma inną przerwę w zatrudnieniu". Przedstawiony stan faktyczny zdaniem Zakładu świadczy o tym, że wypłacone D. S. kwoty ryczałtów stanowią przychód tej osoby z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, a w konsekwencji stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Ponadto od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za D. S. płatnik jest obowiązany naliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Odwołanie od powyżej wskazanej decyzji wniósł płatnik składek - (...) A. S. domagając się jej uchylenia i zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu odwołania podniesiono, że zwrot kosztów przejazdu nie jest dochodem (przychodem) w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Bezpodstawne jest tez przyjęcie przez organ rentowy, że kwoty z tytułu przyznanych limitów kilometrów na wyjazdy samochodem prywatnym dla celów służbowych zostały wypłacone przez pracodawcę bez zachowania zasad określonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002r. w sprawie warunków ustalania i sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych i motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy. Odwołujący wskazał, że wbrew stanowisku organu rentowego umowa o używanie pojazdu dla celów służbowych między pracodawcą, a pracownikiem została zawarta. Rozporządzenie nie wymaga dla skuteczności i ważności umowy formy pisemnej, a z wyjaśnień samych ubezpieczonych wynika, iż do zawarcia takiej umowy doszło. Płatnik składek uznał, że nie można zgodzić się z twierdzeniem organu rentowego, że w przedmiotowej sprawie nie znajduje zastosowania § 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.12.1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.). Orzecznictwo Sądu Najwyższego potwierdza stanowisko skarżącego w tym zakresie. Przyjmuje się bowiem, że każde przysporzenie majątkowe, w tym także ekwiwalenty pieniężne z tytułu ponoszonych kosztów przejazdów do pracy środkami lokomocji wypłacane pracownikom przez pracodawcę, podlegają wyłączeniu z podstawy wymiaru składek (§ 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia z dnia 18.12.1998 r.) - tak wyrok SN z dnia 03.04.2008 r., II UK 172/07, LEX 465965. Nadto odwołujący podniósł, że organ rentowy nie zbadał czy i w jakim zakresie kwoty przyznanych limitów odzwierciedlają rzeczywisty koszt poniesiony przez osoby, którym zostały przyznane limity.

Postanowieniem z dnia 21 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanej D. S., albowiem wynik niniejszego postępowania dotyczy jej praw i obowiązków.

Wyrokiem z dnia 14 sierpnia 2012r., sygn. VIII U 3805/11, Sąd Okręgowy w Poznaniu Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie oraz zasądził od odwołującego na rzecz pozwanego kwotę 60,00 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

A. S. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) A. S., która jest wpisana do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez Burmistrza O. pod numerem (...). Siedzibą przedsiębiorstwa jest miejscowość U.. Przedmiotem działalności jest m.in. wykonywanie instalacji wodno - kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych, roboty związane z budową rurociągów przesyłowych i sieci rozdzielczych.

W dniu 1 sierpnia 2000r. została zawarta umowa o pracę pomiędzy A. S., prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...), a D. S. na czas nieokreślony w wymiarze 3/4 etatu. D. S. została zatrudniona na stanowisku asystentki pełnomocników firmy. W umowie nie określono miejsca świadczenia pracy. Zainteresowana świadczyła pracę zarówno w siedzibie firmy, jak i poza nią. Do jej zakresu obowiązków należało bowiem m.in. zajmowanie się przetargami, ofertami i kontraktami. Zdarzało się, że wyjeżdżała na 2-3 dni. Z dniem 1 października 2000 r. odwołujący przyznał D. S. miesięczny limit na wyjazdy samochodem prywatnym w sprawach służbowych związanych ze sprawami firmy (...) w wysokości 450 km miesięcznie, a od dnia 4 stycznia 2006 r. limit ten wyniósł 500 km miesięcznie. Wartość limitu miał być obliczany według obowiązujących stawek za 1 km przebiegu pojazdu. Limity miesięczne nie były w danym miesiącu zmniejszane o liczbę dni, w których zainteresowana przebywała na urlopie, zwolnieniu lekarskim bądź nie korzystała z samochodu dla celów służbowych, i Miesięczne kwoty wypłat z tytułu użytkowania samochodu obliczane były poprzez pomnożenie miesięcznego limitu kilometrów przez obowiązującą stawkę za jeden kilometr. Zainteresowana posiadała samochód O. o nr rejestracyjnym (...) i pojemności silnika 1800 cm3.

D. S. z tytułu przyznanego limitu kilometrów na wyjazd samochodem prywatnym dla celów służbowych otrzymał następujące kwoty:

⚫

w okresie od grudnia 2000 r. do stycznia 2001 r. - 308,70 zł miesięcznie,

⚫

w okresie od lutego 2001 r. do kwietnia 2001 r. - 313,97 zł miesięcznie,

⚫

w okresie od maja 2001 r. do lipca 2001 r. - 318,38 zł miesięcznie,

⚫

w okresie od sierpnia 2001 r. do września 2001 r. - 720,20 zł miesięcznie,

⚫

w październiku 2001 r. - 792,22 zł,

⚫

w okresie od listopada 2001 r. do grudnia 2001 r. - 791,45 zł miesięcznie,

⚫

w okresie od stycznia 2002 r. do kwietnia 2002 r. - 359,75 zł miesięcznie,

⚫

w okresie od maja 2002 r. do lipca 2002 r. - 375,95 zł miesięcznie,

⚫

w sierpniu 2002 r. - 313,54 zł,

⚫

w okresie od września 2002 r. do marca 2003 r. - 375,95 zł miesięcznie,

⚫

w kwietniu 2003 r. - 499,98 zł,

⚫

w okresie od maja 2003 r. do czerwca 2004 r. - 384,60 zł miesięcznie,

⚫

w okresie od lipca 2004 r. do grudnia 2004 r. - 392,30 zł miesięcznie,

⚫

w okresie od stycznia 2008r. do lipca 2010 r. - 417,90 zł miesięcznie.

Płatnik składek - (...) A. S. nie naliczył zainteresowanej D. S. od wyżej wymienionych kwot wypłaconych za używanie samochodu prywatnego do celów służbowych składek na ubezpieczenia społeczne, tj. ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia rentowe, ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe.

Zainteresowana nie miała zawartej umowy pisemnej z pracodawcą o używanie swojego prywatnego pojazdu do celów służbowych. Wypłaty z tytułu użytkowania samochodu prywatnego do celów służbowych odbywały się na podstawie pisma przyznającego miesięczne i limity kilometrów. Nie była prowadzona żadna formalna dokumentacja przejazdów zainteresowanej w celu wypłaty jej kwot z tytułu użytkowania samochodu prywatnego do celów służbowych. Zainteresowana nie musiała co miesiąc dokonywać żadnych formalności, aby uzyskać kwotę za używanie prywatnego pojazdu, otrzymywała ją automatycznie. W szczególności zainteresowana nie złożyła ani jednego pisemnego oświadczenia o używaniu pojazdu do celów służbowych.

D. S. dla własnych potrzeb notowała sobie to gdzie była i ile mniej - więcej przejechała kilometrów. Czasami księgowa przepisywała sobie te jej notatki.

W okresie od grudnia 2010 roku do kwietnia 2011 roku pracownicy ZUS przeprowadzili kontrolę w firmie odwołującego. Jej konsekwencją był protokół kontroli z dnia 20.04.2011 r. Następnie zaskarżonymi do tut. Sądu decyzjami organ rentowy określił wysokość podstawy wymiaru składek m.in. zainteresowanej D. S. na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe ustalając, że od kwot stanowiących koszty używania prywatnego samochodu do celów służbowych należało odprowadzić składki na te ubezpieczenia.

Na etapie postępowania przed organem rentowym D. K. - dyrektor ds. finansowych, złożyła wydruki z programu E. mające obrazować przejechane przez zainteresowaną kilometry w poszczególnych miesiącach. Zestawienie to obejmuje zarówno jazdy lokalne, jak i przejazdy zamiejscowe tj. do P. (100 km), W. czy P. (80 km), Z. (200 km).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS oraz dokumentów zgromadzonych w aktach niniejszej sprawy oraz zeznań zainteresowanej D. S., świadka D. K..

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, stwierdził, że odwołanie należało oddalić w całości. Sąd Okręgowy analizując przepisy wskazanych powyżej aktów prawnych doszedł do konstatacji, że wypłacone zainteresowanej kwoty za używanie samochodu prywatnego do celów służbowych stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Co prawda pomiędzy odwołującym, a zainteresowaną istniała ustna umowa o używanie samochodu prywatnego do celów służbowych, ale zainteresowana nie spełniła pozostałych warunków pozwalających uznać, że otrzymywała od pracodawcy zwrot kosztów używanego do celów służbowych samochodu prywatnego, które są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (§ 2 ust. 1 pkt. 13 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1998r.). Wobec powyższego trafnie ZUS po przeprowadzonej kontroli wydał zaskarżoną decyzję.

Wskazując na powyższe, Sąd I instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie o czym orzekł w sentencji wydanego wyroku.

Powyższy wyrok w całości apelacją z dnia 21 września 2012r. zaskarżył A. S.. Apelujący zarzucił Sądowi I instancji:

1)  naruszenie art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 późn. zm.) poprzez uznanie, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe stanowi przychód osiągnięty przez C. S. z tytułu kosztów przejazdu samochodem do celów służbowych,

2)  naruszenie art. 4 pkt. 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 późn. zm.) poprzez uznanie, że zwrot pracownikowi kosztów przejazdów samochodem prywatnym do celów służbowych stanowi przychód w rozumieniu tego przepisu,

3)  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez uznanie, że kwoty z tytułu przyznanych limitów kilometrów na wyjazdy samochodem prywatnym dla celów służbowych wypłacane zostały bez zachowania zasad określonych w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. nr 27, poz.271 ze zm.),

4)  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że dokonywanie przez pracownika odwołującego- księgową D. K. po upływie roku sprawdzenia zgodności przejechanych kilometrów z wartością przyznanego limitu i wynik tego sprawdzenia nie pozwala na przyjęcie, że zainteresowany przejechał samochodem prywatnym w celach służbowych taką ilość kilometrów jaka wynikała z wypłaconego limitu,

5)  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że weryfikacja przejechanych kilometrów jedynie na podstawie wiedzy o zaplanowanych przez zainteresowanego wyjazdach nie mogła być wiarygodna i stanowić podstawy do zatwierdzenia wypłaty świadczenia,

6)  naruszenie art. 233 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w sprawie i jego błędną ocenę poprzez przyjęcie, że wypłacany zainteresowanemu dodatek w postaci limitu na korzystanie z samochodu prywatnego do celów służbowych powinien stanowić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe,

7)  nierozpoznanie przez Sąd wniosku dowodowego zgłoszonego przez odwołującego w piśmie skarżącego z dnia 28 lutego 2012 r. o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości,

Wskazując na powyższe, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie odwołania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie jedynie w części. W pozostałym zakresie jako bezzasadna podlega oddaleniu..

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I Instancji przeprowadził postępowanie dowodowe zmierzające do wyjaśnienia spornej kwestii, a Sąd II instancji przyjmuje te ustalenia za własne bez potrzeby ich ponownego przytaczania.

Na wstępie przytoczyć należy przepisy prawa materialnego mające zastosowanie w sprawie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 11 ust 1 i art. 12 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 późn. zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi, zgodnie z przepisem art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 ustawy, tj. przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia m.in. w ramach stosunku pracy.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe (art. 20 ust 1 ww. ustawy).

Z kolei zgodnie z przepisem art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010r., Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) przychodem ze stosunku pracy są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze, bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródła finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności „wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych".

W myśl § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161, poz. 106 ze zm.) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi "przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy", z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz § 2 tego rozporządzenia.

Przepis § 2 ust. 1 pkt 13 ww. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - w brzmieniu obowiązującym od dnia 24.08.2004 r. - stanowi, że podstawy wymiaru składek nie stanowi zwrot kosztów używania w jazdach lokalnych przez pracowników, dla potrzeb pracodawcy, pojazdów niebędących własnością pracodawcy - do wysokości miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo do wysokości nieprzekraczającej kwoty ustalonej przy zastosowaniu stawek za 1 km przebiegu pojazdu - określonych w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra, jeżeli przebieg pojazdu, z wyłączeniem wypłat ryczałtu pieniężnego, jest udokumentowany przez pracownika w ewidencji przebiegu pojazdu, prowadzonej przez niego według zasad określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wskazać należy również stan prawny przed wejściem w życie cytowanego powyżej rozporządzenia. Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 13 ww. rozporządzenia - w brzmieniu obowiązującym od dnia 01.01.1999r. do dnia 29.01.2004r. podstawy wymiaru składek nie stanowią ryczałty i ekwiwalenty za używanie do celów służbowych samochodów lub innych środków lokomocji nie będących własnością pracodawcy - do wysokości nie przekraczającej kwoty, która z tego tytułu została zwolniona od podatku dochodowego od osób fizycznych. Natomiast od dnia 30.01.2004r. do dnia 23.08.2004 r. obowiązywał w brzmieniu: „podstawy wymiaru składek nie stanowią ryczałty za używanie do celów służbowych samochodów lub innych środków lokomocji niebędących własnością pracodawcy określone w przepisach wydanych przez właściwego ministra”.

Przepis § 2 ust. 1 pkt 13 w/w rozporządzenia przed dniem 29.01.2004r. nie zawierał wprost odesłania do przepisów ministra w zakresie wysokości ryczałtu pieniężnego za używanie samochodu prywatnego do celów służbowych, a jedynie odsyłał do przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych - art. 23 ust. 1 pkt 36. Jednakże w wyroku z dnia 03.02.1999 r., SA/Sz 760/98, LEX nr 36911 Naczelny Sąd Administracyjny w Szczecinie stwierdził, że w świetle uregulowania zawartego w art. 23 ust. 1 pkt 36 ustawy z 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w jazdach lokalnych pracodawca może przyznać pracownikowi miesięczny ryczałt, który nie może być wyższy niż kwota wynikająca z iloczynu limitu przyznanego (max 500 km) i stawki na 1 km, bądź pracodawca z pracownikiem mogą się rozliczać według faktycznie przejechanych przez pracownika kilometrów. Zatem uznać należy, że przy ustalaniu czy zwrot kosztów używania samochodu prywatnego do celów służbowych stanowił podstawę wymiaru składki w stanie prawnym obowiązującym przed dniem 29.01.2004 r., należy mieć na uwadze odpowiednie rozporządzenia i zarządzenia.

W okresie od 01.04.1998r. do 31.12.2001 r. obowiązywało rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 26.03.1998r. w sprawie warunków ustalania i zasad zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów nie będących własnością pracodawcy (Dz. U. 1998 r., Nfr41, poz. 239). W § 1 tego rozporządzenia postanowiono, że podstawą zwrotu kosztów używania co celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów nie będących własnością pracodawcy, jest umowa cywilnoprawna zawarta między pracodawcą a pracownikiem, dotycząca używania pojazdu do celów, na warunkach niniejszego rozporządzenia. W § 3 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia postanowiono, że miesięczny limit kilometrów na jazdy lokalne, w zależności od liczby mieszkańców w danej gminie lub mieście właściwych ze względu na miejsce zatrudnienia pracownika nie może przekroczyć 300 km w miastach i gminach do 100 tys. mieszkańców. § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowił, że zwrot kosztów za jazdy lokalne następuje w formie miesięcznego ryczałtu, po złożeniu pisemnego oświadczenia pracownika o używaniu pojazdów do celów służbowych w danym miesiącu. Zgodnie z § 4 ust. 3 rozporządzenia kwotę ustalonego ryczałtu, o którym mowa w ust. 1, zmniejsza się o jedną dwudziestą drugą za każdy roboczy dzień nieobecności w miejscu pracy z powodu choroby, urlopu lub innej nieobecności oraz podroży służbowej trwającej co najmniej 8 godzin.

Natomiast od 01.01.2002r. obowiązywało rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25.03.2002r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy. Zgodnie z § 1 ust. 1 tego rozporządzenia zwrot kosztów używania przez pracownika w celach służbowych do jazd lokalnych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy, zwanych dalej „pojazdami do celów służbowych", następuje na podstawie umowy cywilnoprawnej, zawartej między pracodawcą a pracownikiem, o używanie pojazdu do celów służbowych, na warunkach określonych w rozporządzeniu. Na podstawie § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia miesięczny limit kilometrów na jazdy lokalne, ustalony w zależności do liczby mieszkańców w danej gminie lub mieście, w których pracownik jest zatrudniony, nie może przekroczyć 300 km w miastach i gminach do 100 tys. mieszkańców. Stosowanie do § 4 ust. 1 rozporządzenia zwrot kosztów używania pojazdów do celów służbowych następuje w formie miesięcznego ryczałtu obliczonego jako iloczyn stawki za 1 km przebiegu, o której mowa w § 2 i miesięcznego limitu przebiegu kilometrów na jazdy lokalne, o którym mowa w § 3, po złożeniu przez pracownika pisemnego oświadczenia o używaniu przez niego pojazdu do celów służbowych w danym miesiącu. Oświadczenie to powinno zawierać dane dotyczące pojazdu (pojemność silnika, marka, numer rejestracyjny) oraz określać ilość dni nieobecności pracownika w miejscu pracy w danym miesiącu z powodu choroby, urlopu, podróży służbowej lub innej nieobecności, a także ilość dni, w których pracownik nie dysponował pojazdem do celów służbowych.

Niezasadne okazały się zarzuty naruszenia prawa materialnego przez Sąd I instancji sformułowane w osnowie apelacji. W tym zakresie stwierdzić należy, iż Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej wykładni cytowanych wyżej przepisów.

Po pierwsze zwraca uwagę wielokrotnie zawyżony dopuszczalny maksymalny limit kilometrów za użytkowanie pojazdu prywatnego do celów służbowych. Przyznany zainteresowanej przez odwołującego limit to 450 km (od 04.01.2006r. – 500 km) miesięcznie, podczas gdy przepisy przewidują w analizowanym stanie faktycznym limit 300 km miesięcznie, z uwagi na ilość mieszkańców gminy będącej siedzibą płatnika (15.000 mieszkańców). Nadto jak słusznie zauważył Sąd I instancji zainteresowana nie składała oświadczeń o używaniu przez nią pojazdu do celów służbowych w danym miesiącu tj. podstawowego dokumentu potwierdzającego użytkowanie samochodu prywatnego w celach służbowych. Wypłacany zainteresowanej ryczałt nie podlegał także proporcjonalnemu umniejszeniu o liczbę dni nieobecności w pracy oraz liczbę dni, w których zainteresowana nie dysponowała pojazdem prywatnym do celów służbowych.

W ocenie Sądu odwoławczego zarzut naruszenia przepisów postępowania poprzez nie rozpoznanie wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego okazał się także niezasadny, albowiem w analizowanej sprawie ustalenia poczynione przez Sąd I instancji nie wymagały wiadomości specjalnych.

W tym stanie rzeczy uznać należało, iż odwołujący nie wykazał, aby wypłacone zainteresowanej D. S. kwoty ryczałtu nawet w dopuszczalnym limicie 300 km miesięcznie zostały wykorzystane w celu pokrycia wydatków związanych z używaniem samochodu prywatnego w celach służbowych. Wysokie kwoty przyznanego ryczałtu w okolicznościach sprawy pozwalają na ustalenie, iż odwołujący wypłacał w ten sposób nieoskładkowane dodatki do wynagrodzenia zainteresowanej, co jest niedopuszczalne w myśl analizowanych wyżej przepisów.

Słuszny częściowo natomiast okazał się zarzut przedawnienia podniesiony w treści uzasadnienia apelacji.

Zgodnie z treścią art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania spornej decyzji należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-6.

W myśl ust. 5 b tego przepisu bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Zważyć w tym miejscu należy, że najstarsze zaległości odwołującego z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych tj. te które powstały i stały się wymagalne przed dniem 31 grudnia 2002 r., w tym dniu nie były jeszcze przedawnione według art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w poprzednim brzmieniu – do dnia 31 grudnia 2002 r. - nie upłynął bowiem jeszcze 5 letni okres przedawnienia. Wobec tego stosować należy do nich nowy wydłużony do 10 lat okres przedawnienia. Zgodnie bowiem z jednolitą linią orzeczniczą Sądu Najwyższego do składek na ubezpieczenia społeczne należnych i nieprzedawnionych przed dniem 31 grudnia 2002 r. należy stosować przepis art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw a zatem – stosować dłuższy 10 letni okres przedawnienia (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 8 lipca 2008 r., I UZP 4/08, LEX nr 396249; podobnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 2 lipca 2008 r. II UZP 5/08, LEX nr 396253; podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 listopada 2007 r. I UK 147, LEX nr 359577). Problematykę zasady lex retro non agit (niedziałania wstecz ustawy) na tle wykładni analizowanego przepisu, roztrząsał także Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 2 lipca 2008 r., II UZP 5/08 przyjmując, iż z faktu, że przepisy ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw nie uregulowały kwestii intertemporalnych dotyczących przedawnienia należności z tytułu składek, nie można jednak wyprowadzać wniosku, że zmienione przepisy znajdują zastosowanie jedynie do "nowych zaległości", a przyjęcie odmiennego poglądu naruszałoby zasadę "lex retro non agit". Ogólna reguła prawa intertemporalnego bowiem stanowi, że w razie wątpliwości, czy należy stosować ustawę dawną, czy nową, pierwszeństwo ma ustawa nowa w związku z zasadą lex posterior derogat legi priori (ustaw późniejsza ma pierwszeństwo przed obowiązującą wcześniej), która znajduje zastosowanie, gdy lex posterior nie jest hierarchicznie niższa niż lex priori. Tak więc brak szczególnej regulacji nie oznacza luki w prawie co do przepisów międzyczasowych, ale wskazuje na potrzebę zastosowania reguły bezpośredniego stosowania ustawy nowej. Wynika to z domniemania, że ustawa nowa powinna być lepszym odbiciem aktualnych stosunków normatywnych, bardziej dostosowanym do aktualnego stanu prawnego. Patrząc z powyższej perspektywy nowa rzeczywistość w zakresie rozmiaru zadłużenia płatników składek może doprowadzić do zmiany niektórych elementów zakreślających ramy czasowe istnienia zobowiązania. Jednym z takich elementów jest instytucja przedawnienia. Należy wskazać, że bezpośrednie stosowanie nowej ustawy w tym zakresie nie wiąże się z wprowadzeniem nowych zobowiązań, czy reaktywacją zobowiązań wygasłych. Mamy tutaj do czynienia z działaniem ustawodawcy, polegającym na wprowadzeniu, co do zasady, dłuższego terminu przedawnienia należności z tytułu składek. Oznacza to, że stosowanie wprost przepisów o przedawnieniu, wprowadzonych ustawą z dnia 18 grudnia 2002 r., do należności z tytułu składek powstałych przed dniem 1 stycznia 2003 r. nie stanowi naruszenia zasady lex retro non agit, o ile nowy termin przedawnienia nie jest odnoszony do zobowiązań wobec których, poprzednio obowiązujący - 5 letni termin przedawnienia minął do dnia 31 grudnia 2002 r..

Uwzględniając powyższą wykładnię, z uwagi na fakt, iż zaległości odwołującego z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych częściowo powstały przed zmianą przepisu, jednakże nie uległy przedawnieniu przed dniem 31 grudnia 2002 r. należy w analizowanym stanie faktycznym, stosować przepis art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w nowym brzmieniu tj. stosować dłuższy - 10 letni okres przedawnienia.

Przedawnieniu uległy zatem jedynie składki powstałe wcześniej niż 10 lat przed wydaniem spornej decyzji (lipiec 2011) a więc za okres od grudnia 2000r. do czerwca 2001r.

Podjęte przez organ rentowy czynności kontrolne zakończone protokołem kontroli z dnia 20 kwietnia 2011r. nie stanowią czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony o których to czynnościach mowa w art. 24 ust. 5 b cyt. ustawy. W tym stanie rzeczy zaległości powstałe we wskazanym okresie (od grudnia 2000r. do czerwca 2001r.). uległy przedawnieniu z upływem 10 lat.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że nie wliczył do postawy wymiaru składek kosztów przejazdu prywatnym samochodem dla celów służbowych w okresie od grudnia 2000r. do czerwca 2001r..

W pozostałym zakresie na podstawie art. 385 k.p.c. apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

/SSA Hanna Hańczewska-Pawłowska/ /SSA Katarzyna Wołoszczak/ /SSA Iwona Niewiadowska-Patzer/