Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 2 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym

Przewodniczący: SSO Zbigniew Ciechanowicz

Sędziowie: SO Małgorzata Grzesik

SO Tomasz Szaj (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2015 r. w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku wierzyciela (...) z (...) w W.

przeciwko dłużnikowi M. J.

o nadanie klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty wydanemu w elektronicznym postępowaniu upominawczym na rzecz następcy prawnego

na skutek zażalenia wierzyciela

na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 10 października 2014 r., sygn. akt IX Co 5174/14

oddala zażalenie .

SSO Tomasz Szaj SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Małgorzata Grzesik

Sygn. akt II Cz 39/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 10 października 2014 r. Sąd Rejonowy Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie sygn. akt IX Co 5174/14 oddalił wniosek.

Sąd podkreślił, że przedmiotem postępowania określonego w art. 788 § 1 k.p.c. jest jedynie formalna kontrola, czy na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach można ustalić, że przejście uprawnienia nastąpiło.

Wnioskodawca(...)Wierzytelności (...), za pomocą stosownych dokumentów, winien zatem wykazać, że nabył od (...) (...)w W. wierzytelność w stosunku do dłużnika.

Analiza dokumentów przedłożonych przez wnioskodawcę nie dała sądowi podstaw do niewątpliwego ustalenia, że przeszła na niego wierzytelność objęta nakazem zapłaty wydanym w elektronicznym postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny w dniu 6 kwietnia 2012 roku, sygn. akt (...)

W ocenie Sądu Rejonowego wnioskodawca powołał się na umowę sprzedaży wierzytelności z dnia 1 sierpnia 2013 roku z załącznikiem, która została sporządzona w formie pisemnej. Powinna zaś zawierać urzędowe poświadczenie podpisu. Sąd wskazał, że jedynie klauzula poświadczeniowa ma charakter urzędowy. Sąd wskazał, że poświadczenie zgodności z oryginałem dokumentu przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego nadaje poświadczeniu charakter urzędowy. Oznacza to, że poświadczony przez pełnomocnika odpis dokumentu ma charakter dokumentu urzędowego w tym znaczeniu, że potwierdza się w nim z mocą dokumentu urzędowego istnienie dokumentu „źródłowego” o treści takiej samej jak odpis.

Sąd wskazał jednocześnie, iż wnioskodawca przedłożył jedynie kserokopię umowy sprzedaży poświadczoną za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie radcę prawnego. Z poświadczenia wynika, że została stwierdzona jedynie własnoręczność podpisów a nie własnoręczność paraf złożonych na załącznikach do umowy.

Sąd wskazał także, że zgodnie z art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych radca prawny ma prawo sporządzania poświadczeń odpisów dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem w zakresie określonym odrębnymi przepisami. Poświadczenie powinno zawierać podpis radcy prawnego, datę i oznaczenie miejsca jego sporządzenia, na żądanie – również godzinę dokonania czynności. Jeżeli dokument zawiera cechy szczególne (dopiski, poprawki lub uszkodzenia) radca prawny stwierdza to w poświadczeniu.

Niespełnienie któregokolwiek z określonych w tym przepisie wymagań sprawia, ze poświadczenie nie jest wierzytelne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia(...)

W niniejszej sprawie pełnomocnik wnioskodawcy winien stwierdzić w poświadczeniu, że pewne fragmenty załącznika do umowy zostały usunięte.

Mając na uwadze powyższe, stwierdził, iż wnioskodawca nie wykazał, aby nabył wierzytelność wynikającą z nakazu zapłaty w stosunku do dłużnika.

Zażalenie na postanowienie sądu złożył wierzyciel i zaskarżając je w całości wniósł o jego zmianę poprzez uwzględnienie wniosku wierzyciela, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Ponadto wniósł o zasądzenie na rzecz pełnomocnika kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Orzeczeniu zarzucił naruszenie przepisów postępowania, tj.:

- art. 788 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku, gdy zostały spełnione przesłanki wskazane w tym przepisie,

- art. 23 k.c. w zw. z art. 23 i 27 ustawy o ochronie danych osobowych poprzez ich niezastosowanie i przyjecie, że dołączone do wniosku fragmenty załącznika są niekompletne, bowiem pewne ich fragmenty zostały usunięte,

- art. 6 ust. 3 ustawy o radcach prawnych poprzez przyjęcie, że pełnomocnik winien był stwierdzić, że pewne fragmenty załącznika zostały usunięte,

- art. 96 ustawy prawo o notariacie poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, iż poświadczenie podpisów winno obejmować również poświadczenie złożonych na załączniku paraf,

W uzasadnieniu wskazał, że do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności dołączył wszelkie dokumenty wymagane przez przepisy k.p.c.

Wskazał, że za ingerencję w treść dokumentu nie można potraktować sytuacji, gdy dochodzi wyłącznie do zasłonięcia pewnej jego części czy zamazania pewnych fragmentów, niepolegających jednak na fizycznej zmianie ich treści. Dane pozostałe po zasłonięciu pewnych informacji wrażliwych, pozostały zgodne z oryginałem. Nie doszło do zmiany treści dokumentu, a wyłącznie do jego ograniczenia. Te działania były potraktowane jedynie rygorystycznymi przepisami dot. ochrony danych osobowych.

Odnosząc się do zarzutu braku poświadczenia złożonych na załączniku paraf, wskazał, że z uwagi na integralność załącznika i umowy nie było potrzeby, aby załącznik ten został podpisany przez strony, a podpis ten został właściwie poświadczony. Nadto przepis art. 96 ustawy prawo o notariacie przewiduje jedynie poświadczenie przez notariusza podpisu nie zaś parafy. W ocenie wierzyciela brak było podstaw do odmowy nadania klauzuli

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie podlegało oddaleniu w całości jako bezzasadne.

Zgodnie z art. 788 § 1 k.p.c., jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym.

Powyższy przepis umożliwia realizację tytułu egzekucyjnego, jeżeli wymienione w nim osoby nie są wierzycielami lub dłużnikami i na ich miejsce na skutek następstwa prawnego pod tytułem ogólnym lub pod tytułem szczególnym weszły inne podmioty, przy czym możliwość nadania klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego jest uzależniona od spełnienia określonych warunków. Na gruncie przepisu art. 788 § 1 k.p.c. niezbędną przesłanką do skutecznego ubiegania się przez następcę prawnego wierzyciela o nadanie klauzuli wykonalności jest wykazanie przez wnioskodawcę, oprócz istnienia samego tytułu egzekucyjnego nadającego się do wykonania, także faktu przejścia praw lub obowiązków za pomocą ściśle określonych środków dowodowych w postaci oryginałów dokumentów urzędowych lub prywatnych z podpisem urzędowo poświadczonym lub też ich odpisów, poświadczonych przez osobę posiadającą upoważnienie ustawowe. Sąd orzekający w postępowaniu klauzulowym ocenia te dokumenty pod względem formalnym, tj. w zakresie dotyczącym ustalenia, czy spełniają one kryteria wymagane od dokumentu urzędowego w rozumieniu art. 244 k.p.c. lub czy podpisy na dokumencie prywatnym zostały urzędowo poświadczone. Dokument przedkładany przez wnioskodawcę powinien umożliwiać stwierdzenie, że przejście rzeczywiście nastąpiło, przy czym decyduje każdorazowo treść konkretnego, poddawanego ocenie dokumentu. Ocena ta powinna być prowadzona przy zachowaniu reguł wykładni, a zatem uwzględniać także okoliczności powstania dokumentu i uwarunkowania, w jakich funkcjonuje podmiot, który go wystawił.

W oparciu o powyższe stwierdzić należy, iż trafnie uznał Sąd Rejonowy, że dokumenty przedłożone przez wnioskodawcę nie dają podstaw do niewątpliwego ustalenia, że przeszła na niego wierzytelność objęta nakazem zapłaty w sprawie o sygn. akt (...)przy czym, w ocenie Sądu Okręgowego, za zajęciem takiego stanowiska przemawiają przede wszystkim następujące względy.

W tej sprawie wierzyciel powoływał się na umowę sprzedaży wierzytelności z dnia 1 sierpnia 2013 roku zawartą pomiędzy pierwotnym wierzycielem –(...) w W. a wnioskodawcą. Umowy zawarte zostały w zwykłej formie pisemnej przez równorzędne podmioty prawa cywilnego, a zatem nie mogą zostać uznane za dokument urzędowy. Mogą być więc traktowane jedynie jako dokument prywatny. Takowy zaś dokument powinien zawierać urzędowe poświadczenie podpisu. Poświadczenie przez notariusza własnoręczności podpisu nie nadaje dokumentom prywatnym mocy dokumentu urzędowego. Dokument na którym podpis został poświadczony przez notariusza zachowuje swój charakter prywatny, a jedynie tzw. „klauzula poświadczeniowa” ma charakter urzędowy (D. C., Poświadczenie własnoręczności podpisu, (...) nr (...)).

W tym miejscu odwołać należy się do przepisu art. 96 pkt 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. nr 189, poz. 1158 ze zm.) który stanowi, iż do kompetencji notariusza należy poświadczanie podpisów. Zgodnie z kolei z art. 88 ustawy podpisy na aktach notarialnych i poświadczonych dokumentach są składane w obecności notariusza. Jeżeli podpis na poświadczonym dokumencie był złożony nie w obecności notariusza, osoba, która podpisała, powinna uznać przed notariuszem złożony podpis za własnoręczny. Okoliczność tę notariusz zaznacza w sporządzonym dokumencie.

Zgodnie natomiast z przepisem art. 129 § 2 k.p.c. poświadczenie zgodności z oryginałem odpisu dokumentu przez notariusza lub występującego w sprawie pełnomocnika strony w osobie np. radcy prawnego, nadaje temu poświadczeniu charakter dokumentu urzędowego. Oznacza to, że poświadczony przez pełnomocnika odpis dokumentu ma charakter dokumentu urzędowego w tym znaczeniu, że potwierdza się w nim z mocą dokumentu urzędowego istnienie dokumentu „źródłowego” o treści takiej samej jak odpis. Złożenie takiego dokumentu jest zatem wystarczające dla zrealizowania funkcji przewidzianej w art. 788 § 1 k.p.c. dla dowodu z dokumentu. Takie stanowisko zajął również Sąd Najwyższy w uchwale z dnia (...) podkreślając jednocześnie, że art. 129 § 2 k.p.c. znajduje odpowiednie zastosowanie również w postępowaniu klauzulowym, a to z mocy art. 13 § 2 k.p.c.

Z powyższego wynika więc, iż poświadczenie własnoręczności podpisu może odbyć się w dwojaki sposób albo przez złożenie go w obecności notariusza albo przez złożenie przed notariuszem oświadczenia, iż podpis złożony pod danym okazanym notariuszowi dokumentem został złożony przez nią – osobę składającą oświadczenie – własnoręcznie. Wnioskodawca powinien złożyć bądź oryginał takiego dokumentu wraz z oryginałem jego poświadczenia ewentualnie występujący w sprawie profesjonalny pełnomocnik bądź notariusz winien poświadczyć za zgodność z oryginałem kserokopie wymienionych powyżej dokumentów.

W sprawie niniejszej wnioskodawca przedłożył kserokopię umowy przelewu poświadczone za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie radcę prawnego. Poświadczenie to budzi zastrzeżenia w tym zakresie, że dotyczy poświadczenia każdej ze stron umowy odrębnie.

Zastrzeżenia budzi również notarialne poświadczenie własnoręczności podpisów. Z poświadczenia do umowy wynika, iż poświadczona została własnoręczność „podpisów na poprzedniej karcie (strona 10 z 10)”. Sposób zaś połączenia arkuszy dokumentu nie jest prawidłowy. Klauzula poświadczeniowa może być umieszczona na odrębnej karcie (wówczas powinna być umieszczona za dokumentem (nigdy przed), trwale z nim połączona, spojona pieczęcią i parafowana), bądź na samym dokumencie, na jego końcu (J. B. P. M. Czynności poświadczeniowe w praktyce notarialnej (...) (...) W tej sprawie nic nie wskazuje na takowe trwałe połączenie aktu poświadczenia z dokumentem, pod którym złożone zostały podpisy. Nadto, z poświadczenia wynika, iż stwierdzona została jedynie własnoręczność podpisów, nie zaś własnoręczność paraf złożonych na załącznikach do umowy. Przy braku trwałego połączenia, trudno w ogóle uznać przedłożone zestawienia za umowę z załącznikiem. Sąd Okręgowy wskazuje, iż trudność w wykazaniu takowego trwałego połączenia w przypadku posługiwania się przez wnioskodawcę poświadczoną za zgodność z oryginałem kserokopią można przezwyciężyć choćby poprzez szczegółowe opisanie przez pełnomocnika wyglądu poświadczanego dokumentu w tym jego trwałego połączenia. Zgodnie z art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (...)) radca prawny ma prawo sporządzania poświadczeń odpisów dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem w zakresie określonym odrębnymi przepisami. Poświadczenie powinno zawierać podpis radcy prawnego, datę i oznaczenie miejsca jego sporządzenia, na żądanie - również godzinę dokonania czynności. Jeżeli dokument zawiera cechy szczególne (dopiski, poprawki lub uszkodzenia) radca prawny stwierdza to w poświadczeniu. Znakiem szczególnym dokumentu jest w omawianej sytuacji jego trwałe połączenie, które radca prawny może stwierdzić poświadczając za zgodność z oryginałem przedkładanej kserokopii.

Brak jest też podstaw do przyjęcia, iż klauzula poświadczeniowa obejmuje załącznik do dokumentu. Chybione pozostają zarzuty naruszenia przepisu art. 23 k.c. oraz przepisów o ochronie danych osobowych. Oczywiście dane te podlegają ochronie i w sytuacji, gdy wnioskodawca nie może przedstawić z tego względu całości dokumentu możliwe jest sporządzenie wyciągu z dokumentu. Niewątpliwie dokument, który nie zawiera pełnej treści oryginału nie jest jego odpisem lecz wyciągiem, a w konsekwencji również klauzula poświadczeniowa sporządzona przez radcę prawnego winna ten fakt uwzględniać.

Podkreślić należy, iż wierzyciel musi mieć na uwadze, że postępowanie w trybie art. 788 k.p.c. jest uproszczoną formą uzyskania klauzuli wykonalności, co następuje na podstawie przedłożonych dokumentów, mającą na celu przyspieszenie tego postępowania. Postępowanie to ma charakter jedynie formalny, sprawa zostaje rozpoznana bez udziału dłużnika na posiedzeniu niejawnym i w związku z tym należy dochować wszelkiej staranności, aby wykazać następstwo prawne. W przeciwnym razie zachodziłoby niebezpieczeństwo dowolnego sposobu wskazywania przez wierzyciela osoby dłużnika i uzyskiwania klauzuli wykonalności bez jakiejkolwiek kontroli. Taka zaś sytuacja jest niedopuszczalna.

W tej sprawie wnioskodawca nie zdołał wykazać, by rzeczywiście doszło do przejścia na jego rzecz wierzytelności objętej wskazanym tytułem egzekucyjnym. W rezultacie nie ziściły się przesłanki umożliwiające nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu z uwzględnieniem przejścia uprawnień z niego wynikających.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. orzekł o oddaleniu zażalenia, stanowiąc jak w sentencji.

(...)

(...)

1.  (...)

2.  (...)

(...)

(...)

3.  (...)

(...)