Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

09 października 2014 roku

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I. Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Rafał Cieszyński

Protokolant Ewelina Kiałka

po rozpoznaniu na rozprawie 09 października 2014 roku we Wrocławiu

sprawy z powództwa Z. P. (1)

przeciwko Miejskiemu Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji S.A. z siedzibą we W. i Gminie W.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda Z. P. (1) na rzecz pozwanego Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S.A. z siedzibą we W. kwotę 7.217 złotych tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 7.200 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  zasądza od powoda Z. P. (1) na rzecz pozwanego Gminy W. kwotę 7.200 złotych tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1362/12

UZASADNIENIE

Pozwem z 10 września 2012 roku skierowanym przeciwko Miejskiemu Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji S.A. z siedzibą we W., Z. P. (1) domagał się orzeczenia wykupu nieruchomości powoda za kwotę nie niższą niż 548.792 zł oraz zasądzenie kosztów procesu.

Uzasadniając wskazał, że jest właścicielem, na zasadach wspólności majątkowej małżeńskiej, nieruchomości składającej się z działek rolnych numer: (...) o łącznej powierzchni 22.800 m ². Z uwagi na położenie tej nieruchomości, jest ona objęta strefą ochrony bezpośredniej ujęć wody miasta W., a zarządzającym tą strefą jest pozwany. Nadto powód wskazał, że pozwany uchyla się od dobrowolnej zapłaty za wyrządzoną szkodę, a powód skutecznie roszczenia te uzyskuje w drodze sądowej. Dalej podawał, że powziął wiadomość z pism Rejonowego Zarządu Gospodarki Wodnej we W., że nieruchomość powoda objęta jest strefą ochrony bezpośredniej, ustalonej w 1974 roku, na podstawie wniosku poprzednika prawnego pozwanego. Obecnie pozwany prowadzi działalność gospodarczą w postaci produkcji wody na podstawie pozwolenia wodnoprawnego z 05 lipca 2001 roku. Zgodnie z pismem Marszałka Województwa (...)z 03 kwietnia 2012 roku, zgodnie z zapisami Prawa Wodnego, pozwany odpowiada za szkody wyrządzone w ustalonych przez siebie strefach ochronnych na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Tym samym powód może dochodzić roszczeń odszkodowawczych lub też nakazać pozwanemu wykup nieruchomości na której ustalona jest strefa, z której wynika, że powód nie może prowadzić racjonalnej gospodarki rolnej, ani nawet przebywać na terenie własnej nieruchomości. Przy wyliczeniu wartości nieruchomości powód kierował się szacunkiem biegłego, zgodnie z którym istnieje alternatywna możliwość wykorzystania gruntu powoda jako terenu pod budowę lagun osadowych, co daje kwotę wskazaną w żądaniu pozwu (548.792 zł), lub też jak w planie zagospodarowania w kwocie 1.032.152 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej, zarzucając niewłaściwe określenie wartości przedmiotu sporu oraz niedokładne określenie żądania pozwu, wobec treści pisma powoda z 27 grudnia 2012 roku. Jednocześnie pozwany wniósł, w przypadku przyjęcia przez Sąd, że roszczenie powoda dotyczy odszkodowania na podstawie art. 187 ustawy z 18 lipca 2001 roku Prawo wodne, na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. o odrzucenie pozwu, względnie na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. umorzenie postępowania.

Uzasadniając wskazał, że w przypadku uznania, że roszczenie powoda o wykup nieruchomości jest związane z ustanowieniem na niej strefy ochronnej na podstawie art. 187 k.p.c. ustawy z 18 lipca 2001 roku Prawo wodne, to w jego ocenie, nie zaistniały przesłanki jego realizacji. Zgodnie z art. 187 ust. 1 jeżeli w związku z wejściem w życie aktu prawa miejscowego, wydanego na podstawie ustawy korzystanie z nieruchomości lub jej część w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę albo wykupu nieruchomości lub jej części. Pozwany zaprzeczył jakoby na skutek wydania aktu prawa miejscowego zmienił się sposób korzystania z nieruchomości powoda lub powód nie mógł korzystać ze swojej nieruchomości w sposób dotychczasowy. Wbrew stanowisku powoda na jego nieruchomości utworzono rozporządzeniem Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. z 04 lutego 2013 roku strefę ochrony pośredniej; nieruchomość powoda to działka rolna, zaś w ograniczeniach korzystania z tej nieruchomości nie ma wymienionej tej działalności. W związku z tym ustanowienie strefy ochrony pośredniej nie ma żadnego wpływu na dotychczasowe korzystanie z nieruchomości przez powoda. Ponadto pozwany zarzucił, że w przypadku uznania tego roszczenia za zasadne, nie jest ono skierowane do podmiotu właściwego. Zgodnie bowiem z ust. 2 art. 187 Prawa wodnego do wypłacenia odszkodowania albo wykupu nieruchomości obowiązany jest organ, który wydał akt prawa miejscowego, a w przypadku ustanowienia strefy ochronnej – właściciel ujęcia wody.

Dalej pozwany twierdził, że gdyby Sąd uznał, że roszczenie powoda nie dotyczy wykupu nieruchomości na podstawie art. 187 Prawa wodnego, lecz złożenie przez pozwanego stosownego oświadczenia w oparciu o art. 64 k.c., to podnosi, że złożenie takiego oświadczenia w treści zaproponowanej przez powoda nie mogłoby wywołać skutków prawnych, bowiem z zaproponowanej przez powoda treści oświadczenia wynika, że pozwany miałby przenieść na siebie własność nieruchomości, które nie jest właścicielem na podstawie jednostronnej czynności prawnej, płacąc powodowi nieokreśloną przez niego cenę. Za wadliwe, w ocenie pozwanego, uznać również uzupełnienie oświadczenia, które ma złożyć pozwany, określone przez powoda w piśmie z 27 grudnia 2012 roku.

Pozwany, z ostrożności procesowej, zaprzeczył twierdzeniom powoda, dotyczącym utrzymywania na swoim terenie poziomu wód, który mógłby uniemożliwiać powodowi prowadzenie gospodarki rolnej, a to na wypadek gdyby Sąd uznał, że roszczenia powoda dotyczą odszkodowania z tytułu prowadzonej przez pozwanego działalności w ramach pozwolenia wodnoprawnego, nie zaś ustanowienia strefy ochronnej.

W przypadku zaś uznania, że powództwo dotyczy odszkodowania na zasadzie przepisu art. 187 Prawa wodnego, pozwany zarzucił niedopuszczalność drogi sądowej w tym zakresie, co obliguje Sąd do odrzucenia pozwu.

Pismem przygotowawczym z 22 października 2013 roku, na skutek zarządzenia Przewodniczącego z 08 sierpnia 2013 roku oraz na rozprawie 05 grudnia 2013 roku powód sprecyzował żądanie pozwu, domagając się wykupu gruntu powoda według cen ustalonych przez rzeczoznawcę majątkowego.

Na rozprawie 05 grudnia 2013 roku powód wniósł o przypozwanie do sprawy Gminy W.. Pismem przygotowawczym z 11 grudnia 2013 roku, sprecyzowanym pismem z 13 lutego 2014 roku, powód wniósł o wezwanie do udziału w sprawie na podstawie art. 194 § 3 k.p.c. w charakterze pozwanego Gminę W..

Postanowieniem wydanym na rozprawie 01 kwietnia 2014 roku Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Gminę W. na zasadzie art. 194 § 3 k.p.c.

W odpowiedzi na pozew Gmina W. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany przywołując wątpliwości powoda, co do zasadności uczestnictwa pozwanej Gminy w niniejszym postępowaniu, wskazał, że z informacji uzyskanej od MPWiK wynika, że działki powoda, nie sąsiadują z działkami Gminy W., lecz wyłącznie Gminy S. lub terenami stanowiącymi własność MPWiK S.A. Pozwany ten przywołał także stanowisko, wynikające z krótkiego przeglądu pism, że pozwana Gmina nie jest podmiotem żądania wykupu, które kierowane jest do MPWiK.

Postanowieniem wydanym na rozprawie 14 sierpnia 2014 roku Sąd zawiadomił o toczącym się procesie W. P., celem umożliwienia przystąpienia jej do sprawy w charakterze powódki; nadto zakreślił pełnomocnikowi powoda termin dwudziestu ośmiu dni celem złożenia pisma przygotowawczego wraz ze sprecyzowaniem żądania pozwu odnośnie pozwanych ad. 1 i ad. 2 oraz powołania wszelkich twierdzeń i dowodów pod rygorem zwrotu pisma złożonego po upływie zakreślonego terminu i pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów.

Odpis postanowienia w przedmiocie zawiadomienia o toczącym się procesie wraz z odpisem pozwu i dalszych pism przygotowawczych w sprawie, zawiadomieniem o terminie rozprawy oraz pouczeniem doręczony został W. P. 01 września 2014 roku [k. 366]. W zakreślonym terminie W. P. nie przystąpiła do sprawy w charakterze powoda.

Postanowieniem wydanym na rozprawie 14 sierpnia 2014 roku Sąd oddalił wniosek pozwanego Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S.A. z siedzibą we W. o odrzucenie pozwu [k. 348].

Postanowieniem wydanym na rozprawie 09 października 2014 roku Sąd oddalił wniosek powoda o zawieszenie postępowania [k. 371].

Sąd ustalił następujący stan faktyczny istotny dla rozstrzygnięcia sprawy:

Powód Z. P. (1) wraz z żoną W. P. są właścicielami na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej nieruchomości rolnej składającej się działek numer(...), o łącznej powierzchni 2,28 ha, położonej w M., gmina S..

(dowód: okoliczność bezsporna;

elektroniczny odpis z księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Oławie V Wydział Ksiąg Wieczystych numer (...) k. 138-142)

Decyzją Prezydenta Miasta W. z 31 marca 1974 roku ustanowiono na gruntach położonych w M. strefę ochrony.

(dowód: decyzja Prezydenta Miasta W. wraz z załącznikiem numer 2 k. 125-128 i 129)

Decyzją Wojewody (...) z 05 lipca 2001 roku udzielono Miejskiemu Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji we W. pozwolenia wodnoprawnego na szczególne korzystanie z wód rzeki O. dla potrzeb ujęć wody pitnej aglomeracji (...). W związku z udzielonym pozwoleniem i korzystaniem z wód na zakład uprawniony nałożono obowiązki (między innymi): utrzymania we właściwym stanie wszystkich urządzeń służących do korzystania z wód, a w szczególności urządzeń do piętrzenia, poboru i dystrybucji wody oraz obowiązek zaspokojenia ewentualnych roszczeń odszkodowawczych związanych z udzielonym pozwoleniem i korzystaniem z wód.

(dowód: decyzja Wojewody (...) k. 135-137)

Rozporządzeniem Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. z 04 lutego 2013 roku ustanowiono na gruntach położonych w M., oznaczonych geodezyjnie jako działki numer (...) strefę ochrony pośredniej.

(dowód: rozporządzenie numer (...) Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we W. z 04 lutego 2013 roku wraz z załącznikiem numer 6 k. 132 i 133)

Zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego działek numer (...) położonych w M., gmina S. działki te leżą na terenie oznaczonym symbolem RP, dla których obowiązuje wiodącą są tereny rolne.

(dowód: wypis i wyrys z planu Urzędu Miejskiego w S. k. 93-98)

Pismem z 19 maja 2012 roku powód Z. P. (2) wezwał pozwanego Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji S.A. z siedzibą we W. do dobrowolnego wykupu nieruchomości gruntowej położonej w M. za kwotę 1.016.880 zł.

(dowód: pismo z 19 maja 2012 roku k. 12)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z brzmieniem art. 187 ust. 1 ustawy z 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (t.j Dz. U. z 2012 r., poz. 145 z późn. zm.) jeżeli w związku z wejściem w życie aktu prawa miejscowego, wydanego na podstawie ustawy, korzystanie z nieruchomości lub jej część w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel może żądać: 1) odszkodowania za poniesioną szkodę albo 2) wykupu nieruchomości lub jej części. Do wypłacenia odszkodowania albo wykupu nieruchomości obowiązany jest organ, który wydał akt prawa miejscowego, a w przypadku ustanowienia strefy ochronnej – właściciel ujęcia wody (ust. 2).

Powołany przepis ustanawia dwojakiego rodzaju roszczenia właściciela nieruchomości, który może dochodzić roszczeń odszkodowawczych albo wykupu nieruchomości.

W świetle ostatecznie sprecyzowanego przez powoda stanowiska, domagał się on od pozwanych drugiego z przysługujących mu na podstawie powołanego przepisu roszczeń, a to wykupu nieruchomości stanowiącej własność powoda (na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej wraz z W. P.).

W tym miejscu zwrócić uwagę należy, iż wyłącznie co do roszczeń odszkodowawczych ustawodawca w przepisie art. 186 ust. 3 i 4 Prawa wodnego przyjmuje czasową niedopuszczalność drogi sądowej, ustanawiając administracyjny tryb dochodzenia tych roszczeń. Brak takiej regulacji dla żądania wykupu nieruchomości, w ocenie Sądu orzekającego, dopuszczał drogę sądową w sprawie, stanowiąc podstawę dla oddalenia wniosku o odrzucenie pozwu, o czym orzeczono postanowieniem z 14 sierpnia 2014 roku.

Pomijając najistotniejsze okoliczności sprawy, a to legitymację bierną pozwanych, wobec kwestionowania przymiotu właściciela ujęcia wody oraz dalszą przesłankę przepisu art. 187 Prawa wodnego, to jest, czy związku z wejściem w życie aktu prawa miejscowego, korzystanie z nieruchomości powoda (lub jej części) w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone oraz jaka jest wartość nieruchomości powoda, to stwierdzić należy, iż wobec braku legitymacji procesowej czynnej powoda, powództwo nie zasługiwało na ochronę prawną.

Jak stanowi zatem norma art. art. 72 § 1 k.c. kilka osób może w jednej sprawie występować w roli powodów lub pozwanych, jeżeli przedmiot sporu stanowią: 1) prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo materialne); 2) roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jako też dla wszystkich wspólnie (współuczestnictwo formalne). Zgodnie z § 2 powołanego przepisu jeżeli przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie (współuczestnictwo konieczne), przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się także do osób, których udział w sprawie uzasadniałby jej rozpoznanie w postępowaniu odrębnym.

Za komentatorem wyjaśnić zatem należy, że współuczestnictwo konieczne stanowi odmianę współuczestnictwa materialnego, ponieważ konieczność współwystępowania w sporze kilku podmiotów po stronie powodowej lub pozwanej występuje wtedy, gdy normy prawnomaterialne legitymują ich tylko do wspólnego dochodzenia roszczeń lub łącznej obrony swoich praw po stronie pozwanej. Brak któregokolwiek ze współuczestników koniecznych stanowi więc brak legitymacji procesowej łącznej. Pomimo że przepis o tym nie mówi, współuczestnictwo konieczne – tak jak jednolite (zob. art. 73 § 2 k.c.) – może wynikać albo z istoty spornego stosunku prawnego (np. proces przeciwko współwłaścicielom lub przeciwko najemcom małżonkom art. 680 ¹ k.c.), albo tylko z przepisu ustawy (np. art. 57, 75, 454 § 2-4, art. 841 § 2, art. 1028 § 4 k.p.c.; art. 66, 70 § 2, art. 82 k.r.o.; art. 266 § 1 i 2 k.s.h.). Z reguły każde współuczestnictwo konieczne jest zarazem jednolitym, przy czym wyjątki od tej zasady mogą wystąpić, jeżeli współuczestnictwo konieczne wynika wyłącznie z przepisu ustawy [P. T. – komentarz do art. 72 k.c. (...) Lex].

Jeżeli po stronie powodowej lub pozwanej nie występują wszyscy współuczestnicy konieczni (art. 72 § 2), sąd stwierdza brak legitymacji procesowej łącznej i wzywa powoda, aby w wyznaczonym terminie wskazał niewystępujących w sprawie współuczestników (i ich adresy) lub żeby wystąpił z wnioskiem o ustanowienie kuratora, o którym mowa w art. 143 i 144. Według jednego poglądu (m. in. S. W.), znajdującego wyraz w poprzednio obowiązującym regulaminie sądowym (§ 130 ust. 1), bezskuteczny upływ terminu wyznaczonego stronie opatrzony jest rygorem zawieszenia postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 6; według innego poglądu, dominującego w doktrynie (m. in. M. J., G. B.) i podzielonego przez judykaturę (wyrok Sądu Najwyższego 10 czerwca 1997 r., sygn. akt II CKN 326/97, OSNC 1997, nr 11, poz. 183) zawieszenie nie jest uzasadnione, lecz należy powództwo oddalić. To drugie stanowisko uzasadnione jest tym, że brak legitymacji procesowej łącznej (tzw. przesłanka merytoryczna) nie stanowi przeszkody do wydania orzeczenia merytorycznego. (…) [P. T. – komentarz do art. 195 k.c. (...) Lex].

Drugi z powołanych poglądów, uznać należy jako stanowisko ugruntowane w rzecznictwie, które Sąd orzekający przyjmuje za własne, co potwierdza teza pierwsza do wyroku Sądu Najwyższego z 14 lipca 1999 roku [sygn. akt II CKN 395/98; LEX numer 78411], zgodnie z którą według art. 195 § 1 k.p.c. współuczestnictwo konieczne po stronie powodowej zachodzi wtedy, gdy legitymacja czynna przysługuje nie każdemu z powodów oddzielnie, ale wszystkim łącznie, z takim skutkiem, że każdemu działającemu oddzielnie można zarzucić brak pełnej legitymacji procesowej, co w konsekwencji prowadzi do oddalenia powództwa.

Jeżeli zatem mimo zawiadomienia sądu przewidzianego w art. 195 § 2 k.p.c. [k. 345] po jednej ze stron procesu nie występują wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, a to żona powoda, która jest właścicielem na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej nieruchomości stanowiącej przedmiot niniejszego postępowania, to zachodzi brak legitymacji procesowej po tej stronie procesu, a jest to skutek materialnoprawny, pociągający za sobą niemożliwość uwzględnienia powództwa; nie zachodzą wówczas żadne przeszkody procesowe do wydania wyroku oddalającego powództwa.

Na marginesie wyjaśnić powodowi należy, iż niniejsze postępowanie w przedmiocie przeniesienia własności, jest odmiennym od dotychczas prowadzonych postępowań odszkodowawczych, które powód, jako jeden z współwłaścicieli, uprawniony był realizować, jako zmierzających do ochrony swego prawa.

Z przedstawionych względów Sąd w punkcie I. sentencji oddalił powództwo.

Orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie II. i III. sentencji wyroku wydano w oparciu o treść art. 98 k.p.c. Powołany przepis ustanawia zasadę, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi procesowemu, na jego żądanie, koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Na zasądzoną od powoda na rzecz każdego z pozwanych kwotę składały się koszty zastępstwa procesowego ustalone w oparciu o § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 490) powiększone w przypadku pozwanego Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S.A. z siedzibą we W. o kwotę 17 zł tytułem kosztów opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa.