Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 11 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny II Wydział Karny w R.

na posiedzeniu w składzie :

przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Rzeszowie

– G. B.

po rozpoznaniu w sprawie P. D. (1) i innych

oskarżonych z art. 258 § 3 k.k. i inne

zażaleń wniesionych przez Prokuratora Okręgowego w Radomiu

oraz oskarżonych B. R. (1) i P. D. (1)

na postanowienie Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 31 sierpnia 2012 r., sygn. akt II K 51/12

o umorzeniu postępowania w części

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

p o s t a n a w i a:

u t r z y m a ć w mocy zaskarżone postanowienie.

UZASADNIENIE

W postanowieniu z dnia 31 sierpnia 2012 r. Sąd Okręgowy
w R., w sprawie o sygn. akt II K 51/12, w oparciu o art. 44 § 1 pkt 1
i 5 k.k.s. w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k. i art. 632 pkt 2 k.p.k., podjął następującej treści rozstrzygnięcia:

1.  postępowanie karne wobec P. D. (1) i J. D. o czyn z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. umorzył, przyjmując, iż czyn ten stanowi przestępstwo skarbowe z art. 9 § 1 k.k.s. w zw. z art. 62 § 2 k.k.s.;

2.  postępowanie karne wobec M. M. o czyn z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 i 3 k.k. i art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
i art. 65 § 1 k.k. umorzył, przyjmując, iż czyn ten stanowi przestępstwo skarbowe z art. 9 § 1 k.k.s. w zw. z art. 62 § 2 k.k.s. i art. 62 § 2 k.k.s.
w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.;

3.  postępowanie karne wobec M. M. o czyn z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 65 § 1 k.k. umorzył, przyjmując, iż czyn ten stanowi przestępstwo skarbowe z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.;

4.  postępowanie karne wobec G. P. o czyn z art. 271 § 1 i 3 k.k. przyjmując, iż czyn ten stanowi przestępstwo skarbowe z art. 62 § 2 k.k.s.;

5.  postępowanie karne wobec G. S. o czyn z art. 271 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 65 § 1 k.k. umorzył, przyjmując, iż czyn ten stanowi przestępstwo skarbowe z art. 62 § 2 k.k.s.;

6.  postępowanie karne wobec J. B. (1) o czyn z art. 271 § 1 i 3 k.k.
w zw. z art. 12 k.k. w zw. art. 65 § 1 k.k. umorzył, przyjmując, iż czyn ten stanowi przestępstwo skarbowe z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.;

7.  postępowanie karne wobec P. P. (1) o czyn z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 65 § 1 k.k. umorzył, przyjmując, iż czyn ten stanowi przestępstwo skarbowe z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.;

8.  postępowanie karne wobec B. R. (1) o czyn z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 65 § 1 k.k. umorzył, przyjmując, iż czyn ten stanowi przestępstwo skarbowe z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.;

9.  postępowanie karne wobec M. B. o czyn z art. 271 § 1 k.k. umorzył, przyjmując, iż czyn ten stanowi przestępstwo skarbowe z art. 62 § 2 k.k.s.

Od postanowienia tego zażalenie wywiódł Prokurator Okręgowy w Radomiu oraz oskarżeni B. R. (1) i P. D. (1).

Przedstawiciel urzędu prokuratorskiego zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego przez błędne zakwalifikowanie czynów zarzuconych oskarżonym:

- P. D. (1) i J. D. w punkcie III aktu oskarżenia -
z art. 9 § 1 k.k.s. w zw. z art. 62 § 2 k.k.s., zamiast prawidłowej kwalifikacji
z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 i 3 k.k. i art. 65 § 1 k.k.,

- M. M. w punkcie VI aktu oskarżenia - z art. 9 § 1 k.k.s.
w zw. z art. 62 § 2 k.k.s. i art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s., zamiast prawidłowej kwalifikacji z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw.
z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 65 § 1 k.k., a nadto w punkcie VII aktu oskarżenia - z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s., zamiast prawidłowej kwalifikacji z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 65 § 1 k.k.,

- G. P. w punkcie X aktu oskarżenia - z art. 62 § 2 k.k.s., zamiast prawidłowej kwalifikacji z art. 271 § 1 i 3 k.k.,

- G. S. w punkcie XII aktu oskarżenia - z art. 62 § 2 k.k.s., zamiast prawidłowej kwalifikacji z art. 271 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
i art. 65 § 1 k.k.,

- J. B. (1) w punkcie XIII aktu oskarżenia - z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 -k.k.s., zamiast prawidłowej kwalifikacji z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw.
z art. 12 k.k. i art. 65 § 1k.k.,

- P. P. (1) w punkcie XIV aktu oskarżenia - z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s., zamiast prawidłowej kwalifikacji z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw.
z art. 12 k.k. i art. 65 § 1 k.k.,

- B. R. (1) w punkcie XV aktu oskarżenia - z art. 62 § 2 k.k.s.
w zw. z art. 6 § 2 k.k.s., zamiast prawidłowej kwalifikacji z art. 271 § 1 i 3 k.k.
w zw. z art. 12 k.k. i art. 65 § 1 k.k.,

- M. B. w punkcie XVI aktu oskarżenia - z art. 62 § 2 k.k.s., zamiast prawidłowej kwalifikacji z art. 271 § 1 k.k.,

w następstwie wyrażenia błędnego poglądu, iż przepis art. 62 § 2 k.k.s. wyłącza stosowanie przepisu art. 271 § 1 i 3 k.k. w oparciu o zasadę specjalności, a nadto iż zarzucone oskarżonym i przypisane im przez Sąd zachowanie godziło
w obowiązek podatkowy, podczas gdy w istocie relacja wyłączania przepisu
art. 271 § 1 i 3 k.k. przez przepis art. 62 § 2 k.k.s. nie zachodzi, albowiem
w skład znamion przestępstwa z art. 62 § 2 k.k.s. nie wchodzi działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, a zachowanie wyżej wymienionych oskarżonych polegało w rzeczywistości na działaniu fingującym istnienie obowiązku podatkowego wyłącznie w celu osiągnięcia z tego tytułu korzyści
z majątku Skarbu Państwa, zatem godziło w dobro prawne w postaci mienia Skarbu Państwa, co w konsekwencji doprowadziło do niesłusznego umorzenia przez Sąd postępowania w części w zakresie czynów z punktów III, VI, VII, X, XII, XIII-XVI aktu oskarżenia, przeciwko wymienionym oskarżonym na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k.

Podnosząc powyższy zarzut, skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Oskarżony B. R. (1) zarzucił, iż powodem umorzenia w stosunku do niego nie może być przedawnienie, a jedynie brak znamion zarzucanego czynu, gdyż w okresie 1998- 2000 nie prowadził działalności gospodarczej i w tym czasie nie wystawił wymienionych w akcie oskarżenia faktur.

Żalący się wniósł o uchylenie postanowienia, zmianę kwalifikacji i zmianę treści uzasadnienia postanowienia o umorzeniu.

Z kolei oskarżony P. D. (1) podniósł, iż w stosunku do niego umorzeniu nie może podlegać tylko ta część faktur wymienionych przez Sąd, a uzasadnieniem nie może być jedynie przedawnienie, ale wszystkie faktury, łącznie
z eksportowymi i wszystkie zarzuty oraz brak znamion zarzucanego czynu
i przedawnienie.

Nadto żalący się zaskarżył:

- umorzenie postępowania w części dotyczącej jego współpracy
z oskarżonym B. R., wskazując na brak znamion przestępstwa;

- umorzenie postępowania w zakresie jego współpracy z P. P.
i J. B., wskazując na brak znamion przestępstwa.

Oskarżony P. D. wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia, zmianę kwalifikacji i zmianę treści uzasadnienia postanowienia o umorzeniu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wniesione zażalenia prokuratora oraz oskarżonych (choć każde
z innych przyczyn) nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił, iż zachowania oskarżonych należało zakwalifikować z art. 62 § 2 k.k.s., nie zaś z art. 271 § 1 czy też § 3 k.k.

W judykaturze sądów apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego - jak zasadnie wskazuje w uzasadnieniu Sąd a quo - dominuje pogląd, że wystawienie nierzetelnej faktury (w tym również tzw. „pustej faktury”), godzącej w obowiązek podatkowy, a za takie niewątpliwie należy uznać faktury wystawione w przedmiotowej sprawie, stanowi realizację znamion czynu opisanego w art. 62 § 2 lub § 5 k.k.s.

Analogicznie kwestia ta jest rozstrzygana w literaturze przedmiotu.
G. Ł. w: P. K., G. Ł., T. R.. Kodeks karny skarbowy . Komentarz. (...) LEX/el 2012, teza 23 do art. 62 akcentuje, iż „zachowanie polegające na wystawieniu pustej faktury nie wyczerpuje znamion przestępstwa z art. 271 § 1-3 k.k. Czyn ten, jako godzący w dobro prawne chronione przepisami kodeksu karnego skarbowego, zawsze realizuje znamiona przestępstwa (wykroczenia) skarbowego z art. 62 § 2 k.k.s. (§ 5
w zw. z § 2).” Komentator odwołuje się do wyroku SA w Krakowie z dnia
28 kwietnia 2004 r., II AKa 65/04, KZS 2004, z. 7-8, s. 64, oraz wyroku SN
z dnia 19 marca 2008 r., II KK 347/07, (...) 2008, nr 9, poz. 5). Dalej wywodzi, iż „delikt karnoskarbowy nierzetelnego wystawienia faktury (rachunku) zawsze godzi w mienie Skarbu Państwa - zawsze bowiem jej wystawienie stwarza niebezpieczeństwo powstania uszczerbku finansowego. Oba przepisy - art. 271 § 1-3 k.k. oraz art. 62 § 2 k.k.s. (normy w nich zawarte) - pozostają w stosunku krzyżowania (por. P. Kardas, Karnoskarbowe aspekty posłużenia się fakturą nierzetelną, Prok. i Pr. 2007, nr 2, s. 5 i n.). Za przyjęciem kwalifikacji z art. 62 § 2 k.k.s. przemawia - według autora komentarza - również okoliczność, iż wystawca pustej faktury nie zawsze jest osobą uprawnioną do wystawienia tego dokumentu. Przykładowo osoba niebędąca podatnikiem VAT taką osobą nie jest, podobnie jak osoba nieupoważniona w strukturze podmiotu różnego od osoby fizycznej (będącej podatnikiem VAT). Przyjęcie kwalifikacji z art. 271 § 1-3 k.k. czyniłoby dość kłopotliwym uzasadnienie realizacji znamienia podmiotu, ujętego jako inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu (dotyczy to zwłaszcza doniosłej z kryminologicznego punktu widzenia grupy sprawców wystawiających puste faktury - tzw. słupów, podmioty te nie są uprawnione do wystawiania faktur VAT oraz rachunków).”

Stanowisko prezentowane w orzecznictwie oraz piśmiennictwie, gdzie akcentuje się, iż wystawienie nierzetelnej faktury, godzącej w obowiązek podatkowy, stanowi realizację znamion czynu opisanego w art. 62 § 2 lub § 5 k.k.s., nie zaś czynu z powszechnego prawa karnego, w pełni podziela tut. Sąd Apelacyjny.

Nie można twierdzić - jak czyni to żalący się prokurator – iż Sąd
I instancji niesłusznie powołał się na zasadę, iż przepis art. 62 § 2 k.k.s. stanowi lex specialis wobec art. 271 § 1-3 k.k. Kwestia ta została obszernie omówiona przez P. K. w ( Karnoskarbowe aspekty posłużenia się fakturą nierzetelną, Prok. i Pr. 2007, nr 2, s. 5 i n.) i nie ma potrzeby powielania zaprezentowanych tam argumentów.

Zatem stanowisko Sądu I instancji w tej kwestii zasługuje na aprobatę.

Odnosząc się do środków odwoławczych wniesionych przez oskarżonych, uznać należy, iż nie ma podstawy do ich uwzględnienia. Zgodnie z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., w wypadku upływu terminu przedawnienia karalności postępowania nie można wszcząć, a wszczęte postępowanie podlega umorzeniu. Ujawnienie negatywnej przesłanki procesowej w postaci upływu terminu przedawnienia karalności skutkuje koniecznością wydania orzeczenia o charakterze formalnym, takim jakie zapadło przed Sądem Okręgowym. Nie można rozważać kwestii związanych z odpowiedzialnością oskarżonego, jeżeli sam proces z powodu przesłanki formalnej, czy też mieszanej (przedawnienie) jest niedopuszczalny.

Oskarżony P. D. (3) podnosi w zażaleniu, iż całe postępowanie już na tym etapie winno ulec umorzeniu, a to z uwagi na brak znamion. Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach środka odwoławczego, którego jednym z wyznaczników jest zakres zaskarżenia, a więc granicę stanowi tu orzeczenie Sądu a quo. Sąd II instancji może orzekać odnośnie całości postanowienia, albo jego części. Nie może zaś odnosić się do czynów, które nie zostały wyłączone do odrębnego rozpoznania postanowieniem
z dnia 31 sierpnia 2012 r. Również tut. Sąd nie jest władny do orzekania
o zwrocie akt sprawy prokuraturze w celu uzupełnienia błędów formalnych. Decyzja ta, zależenie od tego, czy dotyczy art. 337 § 1 k.p.k., czy też art. 345 § 1 k.p.k., zarezerwowana jest dla prezesa sądu (przewodniczącego wydziału, upoważnionego sędziego), czy też sądu (jeżeli dotyczy to art. 345 § 1 k.p.k.). Jak zostało wskazane powyżej przedawnienie karalności wyłącza możliwość rozważania kwestii związanych z odpowiedzialnością oskarżonego.

Dlatego też nie jest możliwe uwzględnienie zażaleń wniesionych przez oskarżonych i dokonanie zmian w podstawie prawnej postanowienia o umorzeniu oraz w treści uzasadnienia tej decyzji.

W tym stanie rzeczy należało podzielić pogląd Sądu pierwszej instancji, że w sprawie zachodzi podstawa do umorzenia postępowania
w części, a przyjęta kwalifikacja prawna czynów podlegających umorzeniu oraz uzasadnienie tej decyzji są trafne. Tym samym brak było podstaw do zmiany postanowienia w kierunku postulowanym przez skarżących.