Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2009 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

przy udziale Prokuratora Tadeusza Trzęsimiecha

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2009r.

sprawy z wniosku A. P.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie z tytułu internowania

na skutek apelacji pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 22 maja 2009r.
sygn. akt III Ko 59/08

1/ uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Bielsku- Białej do ponownego rozpoznania;

2/ zasądza od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej) na rzecz adw. T. K. – Kancelaria Adwokacka w K. kwotę 146,40 (sto czterdzieści sześć, 40/100) złotych, w tym 22% podatku VAT, tytułem pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt II AKa 300/09

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej wyrokiem z dnia 22 maja 2009 roku wydanym w sprawie o sygn. akt III Ko 59/08 na mocy art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego
1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego zasadził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy A. P. kwotę 500 złotych tytułem odszkodowania i kwotę 13 000 złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty. Kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Powyższy wyrok zaskarżony został przez pełnomocnika wnioskodawcy.

Apelujący skarżąc wyrok w całości, zarzucił mu obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść wyroku, a w szczególności:

–

art. 117 § 6 kpc w zw. z art. 89 kpk poprzez nierozpoznanie wniosku złożonego przez wnioskodawcę o ustanowienie w postępowaniu przed Sadem I instancji pełnomocnika z urzędu,

–

art. 7 kpk, art. 367 § 1 kpk przez naruszenie prawa wnioskodawcy do wypowiedzi na temat twierdzeń zawartych w pismach ZUS i w efekcie naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów,

–

art. 7 kpk przez przyjęcie kryterium pomocniczego w ustaleniu wysokości zadośćuczynienia z akt IPN o maksymalnym okresie internowania w połączeniu z maksymalną ustawową wysokością zadośćuczynienia i odszkodowania
w kwocie 25 000 zł, podczas gdy wysokość zadośćuczynienia należy oceniać indywidualnie i stosownie do rozmiarów krzywdy i skutków, jakie internowanie w konkretnym przypadku spowodowało,

–

art. 7 kpk przez przyjęcie, że rodzina wnioskodawcy mogła zaoszczędzić 500 zł miesięcznie, choć nie ustalił Sąd wysokości zarobków żony wnioskodawcy
i przyjął zaniżone wynagrodzenie wnioskodawcy.

Wskazując na powyższe uchybienia apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy łącznej kwoty 25 000 zł tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania za skutki internowania lub
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu
w Bielsku-Białej do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny stwierdził, co następuje:

Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy zasadna jest o tyle, iż na skutek jej rozpoznania, bez wdawania się w merytoryczną ocenę słuszności rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego koniecznym stało się uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Analiza akt sprawy musi bowiem prowadzić do wniosku, iż w toku postępowania prowadzonego przez Sąd Okręgowy doszło do tego rodzaju naruszenia norm proceduralnych w zakresie prawa strony do korzystania z pomocy prawnej udzielanej przez adwokata, że bez wątpienia należy je oceniać w kategorii obrazy przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia. Zasadny jest więc pierwszy z podnoszonych w apelacji zarzutów, choć w niniejszej sprawie, nie jest koniecznym powoływanie się przez skarżącego na przepisy procedury cywilnej.
W postępowaniu określonym w rozdziale 58 kodeksu postępowania karnego, przepisy procedury cywilnej stosuje się tylko w kwestiach nie uregulowanych w tym kodeksie. Przepisy kpk regulują jednak kwestię wyznaczania pełnomocnika z urzędu. Przepis art. 88 nakazuje stosować odpowiednio do pełnomocnika unormowania zawarte
w art. 78 kpk. Stąd też strona, która w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów ustanowienia pełnomocnika z wyboru może żądać, aby wyznaczono jej pełnomocnika z urzędu.

W niniejszej sprawie A. P. wraz z wnioskiem o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia wystąpił o ustanowienie mu adwokata z urzędu.
W uzasadnieniu wniosku powołał się zły stan swojego zdrowia i bardzo trudną sytuację materialną.

Pomimo tego, iż wniosek ten został wyraźnie wyartykułowany tak w piśmie oznaczonym, jako pozew (k. 1) jak i w odrębnym piśmie zatytułowanym – „Wniosek o zwolnienie powoda od kosztów sądowych i ustanowienie dla powoda adwokata”
(k. 12), do którego dołączono oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym wnioskodawcy (k.13- 15) nie został dostrzeżony przez Sąd Okręgowy. Nic bowiem
w aktach sprawy nie wskazuje na to, aby temu wnioskowi nadano właściwy bieg,
a Sąd Okręgowy w jakikolwiek sposób wypowiedział się w przedmiocie żądania wnioskodawcy. Trudno byłoby na obecnym etapie postępowania wypowiadać się,
co do tego, czy w przypadku wnioskodawcy istniały przesłanki udzielenia pomocy prawnej przez adwokata wyznaczonego z urzędu, niemniej jednak fakt wydania
w dniu 27 lipca 2009 roku przez Przewodniczącego Wydziału zarządzenia, którego mocą wyznaczono wnioskodawcy pełnomocnika z urzędu zdaje się potwierdzać zasadność wniosku A. P.. Wymienione wyżej zarządzenie nie sanuje skutecznie stwierdzonego wcześniej uchybienia. Wnioskodawcy umożliwiono przecież skorzystanie z pomocy prawnej adwokata dopiero po wydaniu wyroku i po merytorycznym rozstrzygnięciu sprawy.

Nie ulega jakiejkolwiek wątpliwości, iż w realiach niniejszej sprawy pozbawienie wnioskodawcy zastępstwa procesowego i pomocy prawnej udzielanej przez pełnomocnika z urzędu mogło mieć wpływ na treść orzeczenia Sądu I instancji. Wniosek taki wypływa wprost z uzasadnienia skarżonego wyroku. Orzekając
o odszkodowaniu i zadośćuczynieniu sam Sąd Okręgowy założył, że roszczenia
te mają charakter cywilnoprawny, co powoduje, że w myśl przepisu art. 6 kc. ciężar dowodzenia wysokości roszczenia spoczywa na wnioskodawcy (k. 99). Przedstawiając zaś sposób prowadzenia oceny materiału dowodowego, jako powód oparcia się na informacji zawartej w piśmie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Sąd Okręgowy wskazał, iż wnioskodawca, pomimo dwukrotnego prawidłowego zawiadomienia nie stawił się na rozprawę i nie przedstawił żadnych dowodów, czy też informacji
o źródłach dowodowych podważających treść przedmiotowego pisma (k. 100).

Już tylko w kontekście tych stwierdzeń Sądu I instancji, trudno byłoby dowodzić,
że udział w rozprawie pełnomocnika wnioskodawcy, jego inicjatywa dowodowa
i możliwość ustosunkowywania się do przeprowadzanych dowodów nie mogłyby
mieć wpływu na treść skarżonego orzeczenia.

Zauważyć tu też można, iż wbrew stanowisku Sadu I instancji zgromadzony materiał dowodowy czyni wątpliwym miarodajność informacji pochodzących
z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Z jednej bowiem strony ZUS informuje Sąd, że może jedynie potwierdzić otrzymywanie wynagrodzenia przez wnioskodawcę
w okresie od 01.01.1982 roku do 10.03.1982 roku, z drugiej zaś stwierdza, iż z akt rentowych nie wynika, aby A. P. nie otrzymał wynagrodzenia za miesiąc grudzień 1981 roku (k. 59, 76). Trudno również zgodzić się twierdzeniem Sądu I instancji, że wnioskodawca nie przedstawił żadnych dowodów przeciwnych informacji podawanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Przecież na poparcie podnoszonych przez siebie okoliczności A. P. przedstawił pismo (...) Urzędu Wojewódzkiego powiadamiające go o tym, iż brak jest kart zarobkowych za lata 1982 – 1983 (k. 48-51). Złożył także pismo z dnia 24 marca
2009 roku (k. 74), w którym zakwestionował posiadanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych jego dokumentacji płacowej i podniósł, że w Oddziale ZUS w B. poinformowano go o niemożliwości ustalenia jego wynagrodzenia w okresie od 12.12.1981 roku do 31.01.1983 roku. Wątpliwości wynikających z tych przytoczonych wyżej okoliczności Sąd Okręgowy w sposób jednoznaczny nie wyjaśnił.

Nie jest wystarczająco przekonującym przyjęte przez Sąd Okręgowy kryterium ustalania należnego wnioskodawcy odszkodowania. Jeżeli internowanie pozbawiłoby w rzeczywistości wnioskodawcę wynagrodzenia, to trudno zgodzić się z tym, że właściwą rekompensatą poniesionej przez niego szkody jest jedynie kwota możliwa do zaoszczędzenia przez rodzinę posiadającą na utrzymaniu 3 dzieci. Idąc tym tokiem rozumowania założyć należałoby, że pełne odszkodowanie otrzymałaby osoba samotna, której internowanie nie pozbawiło nikogo środków do utrzymania, a osobie, której utrzymywanie liczniejszej rodziny nie pozwalało na odkładanie oszczędności nie powinno w ogóle należeć się z tego tytułu odszkodowanie.

Skoro zatem niezbędnym jest ponowne rozpoznanie sprawy, koniecznym stało się uchylenie zaskarżonego wyroku.