Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Barbara Bojakowska

SSO Katarzyna Powalska

SSO Przemysław Majkowski

Protokolant : Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2013 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko E. Ś.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 19 lutego 2013 r.

sygnatura akt I C 343/11

I. zmienia zaskarżony wyrok w całości ten sposób, że nadaje mu następującą treść :

„1. pozbawia wykonalności tytuły wykonawcze w postaci aktu notarialnego z dnia 18 sierpnia 2006 r. sporządzonego przed notariuszem S. T. za numerem repertorium A nr (...)i aktu notarialnego z dnia 14 listopada 2007 r. sporządzonego przed notariuszem S. T. za numerem repertorium A nr (...), zaopatrzonych w klauzule wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli w sprawie I Co 1532/11, w zakresie obejmującym świadczenia pieniężne wynikające z powyższych tytułów za okres od września 2006 roku do lipca 2011 roku włącznie,

2. oddala powództwo w pozostałej części,

3. znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu.”

II. oddala apelację w pozostałym zakresie,

III. znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty postępowania przed sądem drugiej instancji.

Sygn. akt I Ca 221/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem wydanym w sprawie z powództwa J. K. przeciwko E. Ś. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli oddalił powództwo, zasądzając od J. K. na rzecz E. Ś. kwotę 2.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło po następujących ustaleniach i wnioskach:

W dniu 18 sierpnia 2006 r. została zawarta przed notariuszem S. T. umowa renty – rep. A (...), na mocy której J. K. zobowiązał się wypłacać od września 2006 r. nieodpłatnie E. Ś. comiesięczną rentę, pod warunkiem nieotrzymywania przez pozwaną należnych jej alimentów lub innych świadczeń mających na celu zaspokojenie potrzeb rodziny. W dniu 14 listopada 2007 r. strony dokonały zmiany umowy ustanawiając rentę na czas nieokreślony i ustalając, że będzie ona wypłacana również po ustaniu małżeństwa i wygaśnięciu wszelkich obowiązków alimentacyjnych wykonywanych przez powoda wobec pozwanej oraz zstępnych stron.

W dniu 15 listopada 2007 r. małżeństwo stron rozwiązano przez rozwód mocą wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu , na mocy którego zasądzono od powoda alimenty w wysokości po 1.000 zł miesięcznie na rzecz syna stron – M., płatne do rąk jego matki E. Ś..

Wspólność majątkowa małżeńska została pomiędzy stronami zniesiona w dniu 12 kwietnia 2005 r., wtedy też dokonano częściowego podziału majątku wspólnego. Na przełomie 2006/2007 roku powód wyprowadził się do wynajętego mieszkania, a w 2008 roku zamieszkał razem ze swoja konkubiną, a obecną żoną. We wrześniu 2003 roku powodowi urodziło się czwarte dziecko - córka M. ze związku konkubenckiego. W okresie zawierania każdej z umów o rentę i aż do lipca 2011 r. synowie stron M. i pełnoletni już T. zamieszkiwali w domu rodzinnym stron, który w wyniku podziału majątku przypadł pozwanej. Obecnie obaj synowie stron studiują we W., podejmują również prace dorywcze. Od chwili wyprowadzenia się od pozwanej pozostają na utrzymaniu powoda. Powód wspiera finansowo również mieszkającą we W. córkę stron.

Jak ustalił Sąd pierwszej instancji, od października 2006 roku powód co miesiąc przelewał na konto pozwanej kwotę 3.000 zł, w kolejnych latach powiększoną o wskaźnik inflacji ogłaszany przez GUS. Ostatnia wpłata nastąpiła w czerwcu 2011 roku. W okresie od grudnia 2007 roku do marca 2008 roku przelewana była przez powoda kwota 2.000 zł.

Umowy renty z sierpnia 2006 roku i listopada 2007 roku zostały odwołane przez powoda pisemnym oświadczeniem doręczonym pozwanej w lipcu 2011 r. Pozwana nie uznała jednak skuteczności tego oświadczenia.

Zarówno obecnie, jak i w dacie zawarcia obu umów o rentę J. K. był członkiem zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z., posiadając również 50% udziałów tej spółki. Przychód z działalności Spółki w 2006 roku wyniósł 674.280 zł, w 2007 roku odpowiednio 991.417 zł, w 2008 roku - 1.410.046 zł, w 2009 roku - 1.727.828 zł, w 2010 roku -1.387.686 zł, w 2011 roku - 1.237.455,28 zł. Na potrzeby inwestycji czynionych w ramach działalności gospodarczej, Spółka zaciągała kredyty inwestycyjne. Żaden z udziałowców nie pobierał dywidendy w latach 2006 - 2010. Zysk z tych lat przeznaczany był na podniesienie kapitału zapasowego Spółki.

Z działalności gospodarczej - biuro (...) w Z. powód uzyskał: w 2006 roku przychód w wysokości 354.781,97 zł i dochód brutto w wysokości 176.963 zł, w 2007 roku - przychód w wysokości 392.749,41 zł i dochód brutto w wysokości 159.555 zł, w 2008 roku - przychód w wysokości 243.373,11 zł i dochód brutto 51.298 zł, w 2009 roku -przychód w wysokości 335.510,23 zł i dochód brutto w wysokości 70.328,76 zł, 2010 roku dochód brutto wyniósł 82.471 zł, w 2011 roku -dochód brutto w wysokości 48.986,41 zł. W związku z tą prowadzoną działalnością powód w marcu 2011 roku zaciągnął pożyczkę w wysokości niemal 133.000 zł, z terminem jej spłaty do marca 2016 roku, ponadto w marcu 2009 roku pożyczkę w wysokości 30.000 zł z terminem jej spłaty do marca 2012 roku.

Powód prowadzi również działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej (...), w ramach której w 2011 roku osiągnął przychód w wysokości 1.281.760,97 zł i dochód brutto w wysokości 48.986,41 zł. W związku z działalnością gospodarczą D. (...) powód wspólnie z drugim wspólnikiem spółki cywilnej zaciągnął pożyczkę w lipcu 2010 roku w wysokości 2000.000 zł z terminem jej spłaty do czerwca 2015 roku.

Pozostały dochód uzyskiwany przez powoda z umów zlecenia lub ze stosunku pracy: w 2007 roku - 5.614 zł, 2008 roku - 47.832 zł, w 2009 roku - 87.410 zł, w 2011 roku – przychód w wysokości 81.500 zł i dochód brutto w wysokości 80.943,75 zł. W 2011 roku z tytułu świadczenia pracy na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powód otrzymał wynagrodzenie w łącznej wysokości 65.680 zł. W 2009 roku i 2010 roku zbył on nieruchomości, uzyskując łączny dochód w wysokości 855.000, zaś w grudniu 2011 roku powód nabył zabudowaną nieruchomość położoną w W. gmina Z. o powierzchni 1,02 ha za cenę 540.000 zł. Po mamie powód odziedziczył zabudowaną nieruchomość przy ul. (...) w Z., którą zamierza wyremontować i przekazać córce stron.

Mając na uwadze powyższe, Sąd pierwszej instancji uznał, że żądanie powoda co do pozbawienia wykonalności w całości tytułów wykonawczych w postaci aktów notarialnych sporządzonych przez notariusza S. T. opatrzonych sądową klauzulą wykonalności jest dla Sądu wiążące (art. 321 k.p.c). Jako podstawę roszczenia powód powołał art. 840 § 1 pkt. 2 k.p.c. wskazując, że po powstaniu tytułu nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie powoda wygasło. Pozbawienie w całości tytułów wykonawczych wykonalności miało uzasadniać: przedawnienie należności z tytułów - za okres od grudnia 2007 roku do listopada 2008 roku, faktyczne wykonanie obowiązku z powyższych tytułów - za okres od listopada 2008 roku do lipca 2011 roku, oświadczenie o rozwiązaniu umowy renty -za okres od lipca 2011 roku. Zdaniem Sądu na powodzie ciążył obowiązek wykazania i udowodnienia kumulatywnie tych wszystkich trzech grup podstaw faktycznych.

W przekonaniu Sądu pierwszej instancji powód nie wykazał skuteczności oświadczenia o rozwiązaniu umowy renty z lipca 2011 roku, jako zdarzenia o którym mowa w art. 840 § 1 pkt. 2 k.p.c. Zdaniem Sądu, przedstawione przez powoda w tym względzie okoliczności nie znajdują pokrycia w materiale dowodowym.

Jak przyjął Sąd pierwszej instancji, zgodnie z art. 896 w zw. z art. 906 § 2 k.c., darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze nie wykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb, albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Dla dopuszczalności odwołania renty nie ma znaczenia zmiana sytuacji majątkowej uprawnionego. Zmiana stanu majątkowego darczyńcy następująca po zawarciu umowy darowizny - musi być natomiast istotna. Zmiany nieistotne oraz samo wykazanie, że darczyńca znajduje się w ciężkiej sytuacji materialnej nie stanowią podstawy odwołania darowizny, a odpowiednio renty.

W ocenie Sądu Rejonowego, powód nie wykazał zmiany jego stanu majątkowego w stopniu o jakim mowa w powołanym przepisie. Umowy stron miały ścisły związek z wcześniejszymi rozliczeniami majątkowymi. Renta nie miała alimentacyjnego charakteru, a służyła do uregulowania małżeńskich majątkowych spraw stron. Sąd podkreślił istotę modyfikacji umowy z listopada 2007 roku oraz terminu jej wiążącego ustalenia przez strony - w dniu poprzedzającym rozprawę rozwodową stron. Ustalono, że pozwana chciała mieć wypłacaną rentę do końca życia i powód przystał na to. Oprócz tego powód zobowiązał się do pokrywania kosztów utrzymania dzieci stron w czasie ich studiów.

Wypłata renty nie została przy tym ograniczona ani czasowo ani kwotowo - przez ustalenie limitu, którego wyczerpanie wskutek comiesięcznych płatności rat renty w wysokości po 3.000 zł, skutkować będzie wygaśnięciem obowiązku dalszej wypłaty, albo stanowić będzie dla zobowiązanego podstawę do skutecznego rozwiązania umowy. Sąd pierwszej instancji zauważył, że płatność spornej renty w ogóle nie została uzależniona przez strony od sytuacji materialnej uprawnionej pozwanej, ani od jej sytuacji rodzinnej, dalszej relacji stron lub innych czynników, które mogłyby ewentualnie wpływać na zasadność trwania spornego stosunku umownego stron. Umowa stron nie zawierała również żadnych warunków, jakie mogłyby zaistnieć po stronie zobowiązanego, a które miałyby wpływ na wypłatę rat renty. Umowa ta nie zawierała również żadnej klauzuli dotyczącej warunków zmiany jej wysokości w przyszłości.

Sąd Rejonowy uznał za niemiarodajne argumenty stanowiące podstawę żądania powoda, tj. zły stan C. P.Sp. z o.o. oraz zmniejszenie uzyskiwanych dochodów.

Podkreślił, że Spółka (...) jest całkowicie odrębnym podmiotem, którego majątek nie może być utożsamiany z majątkiem powoda. Poza tym, według Sądu, Spółka z roku na rok osiąga coraz większy przychód. Sąd nie miał wątpliwości, że uzyskiwane przez zobowiązanego dochody są jednym z kryteriów oceny stanu majątkowego o jakim mowa w art. 896 w zw. z art. 906 § 2 k.c. Stwierdził jednak, że nie wyczerpują przesłanki ustawowej uzasadniającej samoistnie odwołanie renty. Zmiana tego stanu majątkowego musi być oceniana na moment złożenia przez powoda oświadczenia o odwołaniu renty, jako zdarzenia, które zdaniem powoda skutkowało całkowitym ustaniem obowiązku wynikającego z tytułu wykonawczego. Z tego też względu obecne dochody powoda, które nadal są znaczne, nie miały dla Sądu decydującego znaczenia. Z wyliczenia dokonanego przez powoda odnośnie jego dochodu netto w 2011 roku wynika, że wyniósł on 71.287 zł (k. 393), przy czym wyliczenie to obejmuje tylko wspomnianą działalność gospodarczą. Z wyliczeń dokonanych przez powoda wynika zresztą, że jego dochody z tej działalności już wcześniej ulegały istotnym zmianom, nie tylko na niekorzyść -w roku 2009 i 2010. W wyliczeniach powód np. całkowicie pominął zaś środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży lokali z nieruchomości przy ul. (...) w latach 2009-2010. Stanowisko powoda jest w tym względzie o tyle niekonsekwentne, że z jednej strony opisuje swoją złą sytuację materialną na lipiec 2011 roku, dokonując zaś poważnej inwestycji w postaci nabycia prawa własności nieruchomości już w listopadzie 2011 roku.

W przekonaniu Sądu Rejonowego, ustalone w sprawie okoliczności faktyczne nie dawały podstaw do uznania, iż wskutek zmiany w sytuacji materialnej powoda, nastąpił uszczerbek dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Strony przyznały, iż od chwili opuszczenia przez synów stron domu rodzinnego i zamieszkania wspólnie z powodem, na nim spoczywa cały koszt utrzymania dzieci.

Sąd podał, że jako podstawę odwołania renty powód wskazywał również na rażącą niewdzięczność pozwanej (art. 898 w zw. z art. 906 § 2 k.c.). Przy czym uprawniony musi w tym przypadku dopuścić się rażącej niewdzięczności wobec zobowiązanego, podczas gdy powód wskazał na naganne zachowania pozwanej wobec dzieci stron. Z tych względów, według Sądu pierwszej instancji, podstawa ta nie zmogła znaleźć zastosowania na gruncie przedmiotowej sprawy.

Z uwagi zatem na brak zaistnienia zdarzenia, wskutek którego zobowiązanie powoda uległo wygaśnięciu w całości, Sąd Rejonowy powództwo oddalił.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Z takim rozstrzygnięciem nie zgodził się powód wnosząc apelację, którą zaskarżył wyrok w całości. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucono:

1.  naruszenie art. 840 § 1 pkt. 2 k.p.c. poprzez błędne ustalenie, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego nie nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło,

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny dowodów :

- w sposób niewszechstronny :

•

poprzez przyjęcie, że oświadczenie powoda o rozwiązaniu umowy renty z lipca 2011 r. jest nieskuteczne, podczas gdy z załączonych dowodów z dokumentów oraz z zeznań świadków wynika, że została spełniona przesłanka uzasadniająca rozwiązanie umowy renty

•

przez pominięcie zeznań świadków T. K., M. K. oraz A. M. w zakresie celu umowy renty, z których wynika, że miała ona na celu zapewnienie utrzymania dzieci stron, a nie wyrównanie różnicy zaistniałej na skutek podziału majątku wspólnego stron,

•

przez pominięcie, iż w dniu 6 sierpnia 2007 r. powód wypłacił pozwanej z góry rentę na kolejne okresy w kwocie 20.000,00 zł, czym wykonał swoje zobowiązanie za okres 6 miesięcy, co wprost wynika z załączonych do pozwu wyciągów bankowych,

•

przez pominięcie, iż powód ostatnią ratę renty wypłacił pozwanej w lipcu 2011 r., co wynika z wyciągu bankowego załączonego do pozwu, a nie w czerwcu 2011 r. jak wynika z ustaleń Sądu,

- w sposób nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania.

3.  naruszenie art. 321 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że żądanie powoda może być uwzględnione tylko i wyłącznie w całości mimo uznania za udowodnione, iż powód wykonał obowiązki wynikające z umowy renty w okresie od października 2006 roku do lipca 2011 r., co potwierdzają załączone do pozwu dokumenty w postaci wyciągów bankowych,

4.  naruszenie przepisów prawa materialnego :

- art. 896 k.c. w zw. z art. 906 § 2 k.c. przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż zmiana sytuacji majątkowej powoda nie jest zmianą, która uniemożliwia dalsze wykonywanie obowiązków wynikających z umowy renty bez uszczerbku dla własnego utrzymania powoda odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim obowiązków alimentacyjnych,

-

art. 896 k.c. w zw. z art. 906 § 2 k.c. przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż zachowanie pozwanej względem wspólnych synów stron nie stanowi rażącej niewdzięczności uzasadniającej rozwiązanie umowy renty,

-

art. 89 k.c. przez jego niezastosowanie, polegające na przyjęciu, iż zawarta między stronami umowa nie miała warunkowego charakteru,

-

art. 5 k.c. przez jego niezastosowanie, mimo iż powództwo zgłoszone przez powoda winno być uwzględnione również z uwagi na zasady współżycia społecznego.

Przy takich zarzutach skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego z dnia 18 sierpnia 2006 r. sporządzonego przed notariuszem S. T. rep. A nr (...)oraz aktu notarialnego z dnia 14 listopada 2007 r. sporządzonego przed notariuszem S. T. rep. A nr (...), zaopatrzonych w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli Wydział I Cywilny z 12 października 2011 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Co 1532/11 oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja zasługuje na uwzględnienie jedynie w części.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do podniesionych w apelacji zarzutów proceduralnych, bo dopiero gdy one okażą się niezasadne możliwa jest ocena zasadności naruszenia prawa materialnego na tle ustaleń, które stanowią podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku ( por. wyrok S.N. z dnia 23 marca 1997 r., II CKN 60/97, OSNC z 1997 r., Nr 9, poz. 128 ).

Nie jest trafny zarzut apelacji sprowadzający się do naruszenia normy art. 233 § 1 k.p.c. gdyż Sąd a quo dokonał prawidłowej, swobodnej, a nie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. „Ramy swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1) wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego" (zob. wyrok SN z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, Lex nr 41437; wyrok SA w Szczecinie z dnia 17 września 2008 r., I ACa 1195/06, Lex nr 516569; J. Klich-Rump, Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia sądowego w procesie cywilnym, Warszawa 1977, s. 135). Natomiast okoliczność wskazania przez Sąd Rejonowy jako daty dokonania przez powoda ostatniej wpłaty na konto pozwanej w czerwcu 2011 r., zamiast – jak wynika z załączonego do pozwu rachunku bankowego -12 lipca 2012 r. nie stanowi naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, lecz błąd w ustaleniach faktycznych.

Zasadny jest natomiast zarzut naruszenia normy art. 321 k.p.c. Nie jest zrozumiałe stanowisko Sądu Rejonowego, który uznając za udowodnione wykonanie przez powoda obowiązków wynikających z umów renty w okresie do lipca 2011 r. – stwierdził, że nie jest możliwe uwzględnienie żądania powoda w tej części. Zgodnie z art. 321 k.p.c., sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Sąd orzekający związany jest żądaniem zgłoszonym w powództwie, a więc nie może wbrew żądaniu powoda zasądzić czegoś jakościowo innego, albo w większym rozmiarze czy też zasądzić powództwo na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda. Granice żądania w rozumieniu art. 321 k.p.c. określa przede wszystkim wysokość dochodzonych roszczeń, co oznacza, że sąd nie może uwzględnić roszczenia w większej wysokości niż żądał powód ( zasądzić ponad żądanie ). Przepis ten , określając granice wyrokowania, wskazuje również, że sąd nie może wyrokować co do rzeczy, która nie była przedmiotem żądania, czyli zasądzić coś innego niż strona żądała. Żądanie powództwa określone jest przez jego przedmiot oraz podstawę faktyczną. Oznacza to, że sąd nie może uwzględnić roszczenia w oparciu o inną podstawę faktyczną niż wskazana w pozwie. Jeżeli natomiast przedmiot żądania i jego podstawa faktyczna są te same, to nie dochodzi do naruszenia zakazu określonego w art. 321 k.p.c., nawet przy częściowym jedynie uwzględnieniu roszczeń pozwu ( por. wyrok S.N. z dnia 15 października 2010 r., III UK 20/10, Lex nr 694242 ).

W kontekście powyższych rozważań zasadny jest także zarzut naruszenia normy art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Dokonując badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym, powstałym na skutek nadania tytułom egzekucyjnym w postaci aktów notarialnych z 18 sierpnia 2006 r. oraz 14 listopada 2007 r. klauzuli wykonalności, stwierdzić należy, że zakwestionowanie przez powoda wykonalności tytułów wykonawczych jest usprawiedliwione jedynie w części. Zgodnie z art. 840 § 1 pkt. 2 k.p.c., dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części, m.in. jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło, albo nie może być egzekwowane. Powołana regulacja stwarza podstawę do zniweczenia tytułu wykonawczego w przypadku, gdy już po powstaniu tytułu egzekucyjnego zaszły zdarzenia prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania. W tym kontekście, opatrzone klauzulą wykonalności tytuły egzekucyjne z 18 sierpnia 2006 r. i 14 listopada 2007 r. nie mogą stanowić podstaw egzekucji co do roszczeń wymagalnych do czasu złożenia przez powoda oświadczenia o odwołaniu umowy renty w dniu 25 lipca 2011 r. Od chwili zawarcia pierwszej z umów do dnia złożenia oświadczenia powód wpłacał na konto pozwanej należne jej kwoty (o czym świadczy znajdujący się w aktach sprawy wykaz operacji bankowych), przez co zwolnił się w tym zakresie z ciążącego na nim zobowiązania, które wskutek wykonania wygasło. Nie ma przy tym znaczenia stanowisko pozwanej, która twierdziła, iż za okres od wydania wyroku rozwodowego, zasądzającego alimenty na rzecz syna stron do złożenia oświadczenia przez powoda w kwestii odwołania renty, wystąpiła zaległość w zapłacie wobec zaliczania w pierwszej kolejności dokonywanych wpłat na poczet wymagalnych alimentów. Świadczenie alimentacyjne objęte było bowiem tytułem wykonawczym w postaci prawomocnego wyroku rozwodowego, a skoro z wysokości choćby wpłat dokonywanych na rzecz pozwanej przez powoda wynika jego wola co do zaspakajania świadczenia renty, to pozwana winna zawiadomić go, że traktuje te należności jako zaspokajające w pierwszym rzędzie alimenty. Bezsporne jest w sprawie, iż pozwana takiego oświadczenia względem powoda nie złożyła, co skutkuje uznaniem zaspokojenia wymagalnych kolejno zobowiązań z renty. W ocenie Sądu Okręgowego zachodziła więc potrzeba wyeliminowania z obrotu prawnego kwestionowanych tytułów wykonawczych w zakresie świadczeń nimi objętych, zaspokojonych przez powoda. W tym względzie drugorzędnego znaczenia nabiera podnoszony w toku postępowania zarzut przedawnienia .

W odniesieniu natomiast do pozostałego zakresu roszczenia powoda, rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego jest trafne w ramach, w jakich uznał żądanie w przedmiocie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności za bezzasadne w oparciu o oświadczenie powoda o odwołaniu renty. Trafnie w tej mierze Sąd Rejonowy przyjął, że skoro powód zdecydował się na złożenie takiego oświadczenia, nie dążąc jedynie do zmiany wysokości renty, to obowiązują go rygory wynikające z treści cytowanych norm art. 896 w związku z art. 906 § 2 k.c. Ocena zaś w tym aspekcie bez powielania prawidłowej argumentacji Sądu Rejonowego, którą Sąd Okręgowy uznaje za własną, w istocie nie pozwala na wniosek aby mimo niewątpliwego pogorszenia sytuacji majątkowej powoda, znajdował się on w takiej sytuacji, że dalsze wykonywanie renty nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Powód powoływał się także na rażącą niewdzięczność pozwanej, wywodzoną z jej zachowań wobec dzieci stron. Utrwalone w tej mierze orzecznictwo przyjmuje jednak, że przez pojęcie rażącej niewdzięczności należy rozumieć tylko takie czynności obdarowanego – działania lub zaniechania, które są skierowane przeciwko darczyńcy z zamiarem nieprzyjaznym, nie zaś przeciwko osobom trzecim, nawet bardzo darczyńcy bliskim ( por. wyrok S.N. z dnia 13 października 2005 r., I CK 112/05, LEX nr 186998 , wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 kwietnia 2005 roku, I ACa 60/05, OSA 2006/10/35 ). Stąd okoliczność ta pozostaje bez wpływu na ocenę roszczeń powoda w kontekście podniesionych w apelacji zarzutów.

Nie można zgodzić się z apelującym, że umowa renty ma charakter warunkowy. Co prawda, umowa z 18 sierpnia 2006 r. była zawarta pod warunkiem „nieotrzymywania przez E. K. należnych jej od J. K. alimentów bądź innych świadczeń mających na celu zaspokojenie potrzeb rodziny”, jednakże została zmieniona umową z 14 listopada 2007 r., z której brzmienia wynika, iż „renta została ustanowiona na czas nieokreślony i wypłacana będzie także po ustaniu ich małżeństwa i wygaśnięciu wszelkich obowiązków alimentacyjnych(…)”. W treści czynności prawnej nie zawarto żadnych zastrzeżeń, mocą których powstanie lub ustanie jej skutków zostałoby uzależnione od określonego zdarzenia przyszłego i niepewnego. Jak prawidłowo podał Sąd pierwszej instancji, wypłaty renty nie ograniczono ani czasowo ani przez ustalenie limitu kwotowego, którego wyczerpanie wskutek comiesięcznych płatności rat renty doprowadziłoby do wygaśnięcia obowiązku dalszej wypłaty, albo skutecznego rozwiązania umowy. Umowa stron nie zawierała żadnych warunków, jakie mogłyby zaistnieć po stronie zobowiązanego, wpływając jednocześnie na wypłatę renty.

Nie zasługuje również na uwzględnienie podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia prawa materialnego - art. 5 k.c. - poprzez jego niezastosowanie w sprawie oraz przyjęcie, że powództwo powinno być uwzględnione również z uwagi na zasady współżycia społecznego. Z utrwalonego orzecznictwa i piśmiennictwa wynika, że zastosowanie art. 5 k.c. może nastąpić jedynie w ramach wyjątku. Brane są przede wszystkim pod uwagę okoliczności danej sprawy, jak również wymagane jest wskazanie jakie zasady współżycia społecznego zostały naruszone. Klauzula generalna z art. 5 k.c. dotyczy zarówno zachowań faktycznych, jak i czynności prawnych dokonywanych na podstawie kompetencji wchodzących w zakres danego prawa podmiotowego. Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 19 maja 2006 r. (III CZ 28/06, Lex nr 188379), klauzula ta służy ocenie zachowań strony i sposobu korzystania przez nią ze swego prawa podmiotowego. W niniejszej sprawie nie wystąpiły wyjątkowe okoliczności pozwalające na uwzględnienie powództwa przez pryzmat zasad współżycia społecznego. Powód nie skonkretyzował zasad, które jego zdaniem zostały naruszone. Nie bez znaczenia pozostaje również w tym względzie okoliczność, że ustalenia objęte treścią obu umów zostały poczynione przez powoda w sposób świadomy. Zdawał on sobie sprawę z konsekwencji dokonywanych czynności prawnych, był zorientowany w swojej sytuacji finansowej. Art. 5 k.c. nie może zatem stanowić skutecznej podstawy pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, zwłaszcza, że nie może stanowić samoistnej podstawy uwzględnienia roszczenia pozwu.

Z tych względów, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. należało zmienić zaskarżony wyrok poprzez pozbawienie wykonalności tytułów wykonawczych w części obejmującej świadczenie pieniężne wynikające z powyższych tytułów za okres od września 2006 r. do lipca 2011 r. włącznie i w pozostałym zakresie apelację jako pozbawioną podstaw – w oparciu o art. 385 k.p.c. oddalić.

Koszty postępowania wzajemnie pomiędzy stronami zniesiono mając na uwadze treść art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. Wartością przedmiotu sporu, a tym samym przedmiotu zaskarżenia nie była bowiem jedynie kwota domniemanego zaległego świadczenia ale także świadczeń okresowych liczonych na przyszłość z kwestionowanych tytułów wykonawczych zgodnie z regułą wynikającą z treści art. 22 k.p.c. Oznacza to więc , że obie strony wygrały sprawę w porównywalnym zakresie, co znalazło odzwierciedlenie w obciążeniu ich kosztami procesu poprzez ich wzajemne zniesienie.