Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 390/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSR del. Ewa Rudkowska-Ząbczyk

Protokolant : Piotr Wojnarowski

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa C. H.

przeciwko J. M. i M. M. (1)

o rozwiązanie umowy dożywocia

I. oddala powództwo;

II. zasądza od powódki C. H. na rzecz pozwanych J. M. i M. M. (1) kwoty po 500,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

III. przyznaje adwokat M. M. (2) od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy we Wrocławiu) kwotę 4.428,00 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu, w tym kwotę 828,00 zł podatku od towarów i usług;

IV. brakującymi kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Powódka C. H.w pozwie wniesionym przeciwko pozwanym J. M.i M. M. (1)wniosła o rozwiązanie umowy dożywocia zawartej w dniu 18 marca 2010 r. w Kancelarii Notarialnej D. B.w T.nr rep. A (...) i wydanie nieruchomości położonej w O.przy ul. (...).

W uzasadnieniu powyższego żądania powódka podniosła, że w dniu 18 marca 2010 r. zawarta została pomiędzy nią a pozwanymi umowa dożywocia, na podstawie której przeniosła na pozwanych własność nieruchomości położonej przy ul. (...) w O. w zamian za dożywotnie utrzymanie. Podała, że w chwili zawierania umowy liczyła 73 lata i nie zdawała sobie w pełni sprawy z jej skutków. Była przekonana, że zawiera umowę, mocą której przeniesiona zostanie własność spornej nieruchomości na powodów dopiero po jej śmierci. Dodała, że pozwani wywierali na nią presję celem zawarcia umowy. Podniosła, że po zwarciu umowy pozwani przestali się nią interesować i nie zapewniają jej opieki. Jak dodała, utrzymuje się z emerytury w wysokości 1019,00 zł miesięcznie.

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa, a ponadto o zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu przyznali, że zawarli z powódką umowę dożywocia, na mocy której powódka przeniosła na nich własności nieruchomości położonej przy ul. (...) w O.. Zaprzeczyli jakoby powódka w chwili zawierania umowy nie zdawała sobie sprawy z jej skutków. Twierdzili, że sama powódka namawiała ich do zawarcia umowy, która gwarantowałaby przeniesienie własności nieruchomości za jej życia na pozwanych. Dodali, że powódka już osiem lat wcześniej sporządziła testament notarialny, którym rozporządziła swoim majątkiem na rzecz pozwanej J. M. (nazwisko panieńskie H.). Skoro więc powódka już wcześniej dokonała rozporządzenia testamentowego, nie mogła sądzić, że zawierając umowę dożywocia, ponownie dokonuje takiego rozporządzenia. Podnieśli przy tym, że w chwili zawierania umowy dożywocia notariusz nie miał żadnych wątpliwości co do świadomości powódki. Twierdzili, że stan zdrowia powódki jest dobry, nie korzysta ona z pomocy lekarzy i nie leczy się na żadne przewlekłe choroby. Pozwani podnieśli także, że zarówno przed, jak i po zawarciu umowy o dożywocie, strony pozostawały w serdecznych stosunkach, spotykały się na przyjęciach rodzinnych. Pozwani pomagali powódce, częściowo wyremontowali mieszkanie stanowiące przedmiot umowy (wymienili okna, zapłacili za drzwi wejściowe, które zamówiła powódka), zakupili dla powódki telefon i ponosili koszty związane z abonamentem i rozmowami telefonicznymi, jak również ponosili opłaty za gaz (ogrzewanie mieszkania) oraz prąd. Łączne koszty jakie dotychczas ponieśli w związku z zawarciem umowy dożywocia oraz z tytułu remontu mieszkania oraz opłat za media obecnie wynoszą 12 74 7,00zł i składają się na nie: opłata za akt notarialny – 3376,00 zł, wpisowe za członkostwo – 529,00 zł, podatek od nieruchomości – 30,00 zł, montaż okiem i zakup okien – 3 933,00 zł, montaż drzwi i zakup drzwi – 1000,00 zł, opłaty za gaz – 2 500,00 zł, opłaty za energię elektryczną 506,00 zł, opłaty za telefon komórkowy 873,00 zł. Pozwani dodali, że pod koniec 2011 r. powódka, nie wyjaśniając powodów swojego zachowania, przestała ich odwiedzać, jak również przestała wpuszczać ich do mieszkania przy ul. (...) w O.. Podkreślili, że nadal ponoszą opłaty za media i nie odmawiają powódce pomocy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka C. H. jest krewną pozwanej J. M.. Strony utrzymywały dobre relacje rodzinne, wzajemnie się odwiedzały, wspólnie spędzały święta. Powódce zależało na kontaktach towarzyskich z pozwanymi i ich rodziną. Powódka obiecywała pozwanej, że przeniesie na nią własność należącego do niej lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w O. przy ul. (...).

(dowód: zeznania świadka A. H. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 3 min 38 sek. - 19 min 29 sek.; zeznania świadka M. H. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 19 min 32 sek.-31 min 40 sek.; przesłuchanie pozwanego M. M. (1) złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz 24 min 59 sek – 1 godz 31 min 29 sek.; przesłuchanie pozwanej J. M. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz. 11 min 21 sek – 1 godz. 24 min 59 sek.)

W dniu 4 czerwca 2002 r. powódka C. H. sporządziła w formie aktu notarialnego testament, w którym powołała do całości spadku swoją krewną – pozwaną J. M. (poprzednie nazwisko H.).

(dowód: testament notarialny rep. A (...) k. 84; odpis skrócony aktu małżeństwa k. 83)

Obawiając się, że ważność testamentu może zostać podważona przez innych członków rodziny, powódka postanowiła dokonać czynności przenoszącej za jej życia na rzecz pozwanych własność lokalu mieszkalnego nr (...)położonego w O.przy ul. (...), w którym zamieszkiwała. W związku z powyższym w dniu 18 marca 2010 r. w Kancelarii Notarialnej D. B.w T.pomiędzy powódką a pozwanymi została zawarta umowa o dożywocie (nr rep. A (...)). Na mocy tej umowy powódka przeniosła na rzecz pozwanych prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...)położonego w budynku nr (...)przy ul. (...)w O.wraz z przynależnymi do lokalu udziałami w nieruchomości wspólnej i zastrzegła sobie dożywotnią i nieodpłatną służebność mieszkania, polegającą na prawie korzystania z całego lokalu mieszkalnego, a pozwani w zamian za to zobowiązali się zapewnić powódce C. H.dożywotnie utrzymanie, polegające na przyjęciu jej jako domownika, dostarczeniu jej wyżywienia, ubrania, mieszkania, zapewnieniu jej własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego miejscowym zwyczajom i ustanowili na rzecz C. H.dożywotnią i nieodpłatną służebność mieszkania, polegającą na prawie korzystania z całego lokalu mieszkalnego.

(dowód: umowa o dożywocie zawarta w formie aktu notarialnego z dnia 18 marca 2010 r. przed notariuszem D. B.rep. A (...) k. 4-5; zeznania świadka A. H.złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 3 min 38 sek. - 19 min 29 sek.; zeznania świadka M. H.złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 19 min 32 sek, 31 min 40 sek.; przesłuchanie pozwanego M. M. (1)złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz 24 min 59 sek – 1 godz 31 min 29 sek.; przesłuchanie pozwanej J. M.złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz. 11 min 21 sek – 1 godz. 24 min 59 sek., częściowo przesłuchanie powódki C. H.złożone na rozprawie w dniu 23 kwietni 2013 r., 53 min 24 sek – 1 godz. 11 min. 21sek.)

Zawierając umowę dożywocia strony uzgodniły, że powódka będzie w dalszym ciągu sama zamieszkiwać w mieszkaniu stanowiącym przedmiot umowy. Strony nie ustaliły kto będzie ponosić koszty utrzymania mieszkania. W chwili zawarcia umowy powódka była osobą samodzielną, samowystarczalną, nie wymagała opieki i pomocy w codziennych czynnościach. Powódka ufała, że pozwani przyjdą jej z pomocą, gdy będzie tego potrzebować. Pozwani liczyli się zaś z koniecznością pomocy pozwanej i sprawowania nad nią opieki na wypadek choroby i pogorszenia jej sprawności.

(dowód: zeznania świadka A. H. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 3 min 38 sek. - 19 min 29 sek., zeznania świadka J. N. złożone na rozprawie w dniu 21 stycznia 2013 r., 19 min. 01 sek – 29 min.04 sek.; zeznania świadka C. H. złożone na rozprawie w dniu 21 stycznia 2013 r., 29 sek 04 sek – 35 min 04 sek., przesłuchanie pozwanego M. M. (1) złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz 24 min 59 sek – 1 godz 31 min 29 sek., przesłuchanie pozwanej J. M. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz. 11 min 21 sek – 1 godz. 24 min 59 sek., częściowo przesłuchanie powódki C. H. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 53 min 24 sek – 1 godz. 11 min. 21sek.)

Pozwani nigdy nie wprowadzili się do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w O. przy ul. (...) . Zamieszkują oni z rodzicami pozwanej, rozpoczęli budowę domu.

(dowód: zeznania świadka A. H. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 3 min 38 sek. - 19 min 29 sek., przesłuchanie pozwanego M. M. (1) złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz 24 min 59 sek – 1 godz 31 min 29 sek., przesłuchanie pozwanej J. M. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz. 11 min 21 sek – 1 godz. 24 min 59 sek., częściowo przesłuchanie powódki C. H. złożone na rozprawie w dniu z dnia 23 kwietni 2013 r., 53 min 24 sek – 1 godz. 11 min. 21sek.)

Pozwani wymienili okna w lokalu stanowiącym przedmiot umowy i z tego tytułu ponieśli koszty w kwocie 3 933,97 zł. Pozwani ponieśli również koszty wymiany drzwi wejściowych do lokalu w kwocie 1000,00 zł. Pozwani uiścili opłatę 529,00 zł za członkostwo w spółdzielni. Pozwani uiszczają podatek od nieruchomości w kwocie 30,00 zł rocznie. Pozwani obiecali także powódce, że dokonają remontu łazienki. Z powodu braku środków pieniężnych do tej pory remontu nie wykonali.

Po zawarciu umowy dożywocia stosunki między stronami w dalszym ciągu były serdeczne. Pozwani odwiedzali powódkę, zabierali ją do siebie, zapraszali na święta. Pozwani i rodzice pozwanej wielokrotnie deklarowali powódce swoją pomoc, pytali czy czegoś nie potrzebuje. Pozwani przywozili powódce owoce i warzywa. Powódka nigdy nie zwracała się do pozwanych z prośbą o pomoc, nie informowała ich o swoich potrzebach. Powódka była w pełni samodzielna, samodzielnie robiła zakupy, gotowała, sprzątała. Czasami korzystała z pomocy sąsiadki. Powódka przygotowywała posiłki i zawoziła pozwanym. Mieszkanie zajmowane przez powódkę zawsze było czyste, wysprzątane. Powódka nie chorowała, nie korzystała z konsultacji lekarskich. Strony pozostawały w codziennym kontakcie telefonicznym. Pozwana zakupiła dla powódki telefon komórkowy i opłacała abonament oraz rachunki za telefon. Powódka przez kilka miesięcy korzystała z tego telefonu. Ponadto pozwani zamontowali w mieszkaniu zajmowanym przez powódkę czujnik gazu.

(dowód: zeznania świadka J. N.złożone na rozprawie w dniu 21 stycznia 2013 r, 19 min. 01 sek – 29 min.04 sek.; zeznania świadka C. H.złożone na rozprawie w dniu 21 stycznia 2013 r., 29 sek 04 sek – 35 min 04 sek.; zeznania świadka A. H.złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 3 min 38 sek. - 19 min 29 sek., przesłuchanie pozwanego M. M. (1)złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz 24 min 59 sek – 1 godz 31 min 29 sek.; przesłuchanie pozwanej J. M.złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz. 11 min 21 sek – 1 godz. 24 min 59 sek.; częściowo przesłuchanie powódki C. H.złożone na rozprawie w dniu 23 kwietni 2013 r., 53 min 24 sek – 1 godz. 11 min. 21sek.; faktury wystawiane przez (...) S.A.w W., k. 53-77, 178-180, potwierdzenie dokonania aktywacji usługi nr (...), k. 149, umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych w sieci (...)z dnia 9 września 2010 r., k. 150, zdjęcia, k. 85; pokwitowanie nr (...), k. 183)

Początkowo powódka ponosiła koszty utrzymania lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w O. przy ul. (...) w postaci czynszu, opłat za gaz i energię elektryczną. Po jakimś czasie powódka zasugerowała pozwanym, że powinni regulować rachunki za gaz i energię elektryczną dostarczaną do lokalu. Od końca 2010 r. pozwani opłacali rachunki za energię elektryczną i gaz. Powódka uiszczała opłaty eksploatacyjne za mieszkanie. Powódka nie przekazała pozwanym książeczki opłat za użytkowanie lokalu mieszkalnego.

(dowód: zeznania świadka A. H. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 3 min 38 sek. - 19 min 29 sek.; przesłuchanie pozwanego M. M. (1) złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz 24 min 59 sek – 1 godz 31 min 29 sek., przesłuchanie pozwanej J. M. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz. 11 min 21 sek – 1 godz. 24 min 59 sek.; częściowo przesłuchanie powódki C. H. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 53 min 24 sek – 1 godz. 11 min. 21sek., faktury VAT wystawione przez (...) S.A., k. 40-48; dowody wpłat na rzecz (...) Sp. z o.o. w K., k. 49-52; faktury VAT wystawione przez (...) Oddział (...), k. 94-97; książeczki opłat za użytkowanie lokalu mieszkalnego, k. 98; dowody wpłat z tytułu opłat eksploatacyjnych, k. 99-122)

Pod koniec 2011 r. stosunki między stronami pogorszyły się. Powódka nie życzyła sobie już odwiedzin pozwanych i ich rodziny, nie chciała już u nich bywać. Powódka żywiła żal do pozwanych, nie podała jednak przyczyny takiego stanu rzeczy. Pomiędzy stronami nie dochodziło jednak do żadnych kłótni, konfliktów. W związku z tym, że powódka nie życzy sobie kontaktów z pozwanymi, obecnie pozwani zaprzestali jej odwiedzin.

(dowód: zeznania świadka J. N. złożone na rozprawie w dniu 21 stycznia 2013 r., 19 min. 01 sek – 29 min.04 sek.; zeznania świadka C. H. złożone na rozprawie w dniu 21 stycznia 2013 r., 29 sek 04 sek – 35 min 04 sek.; zeznania świadka A. H. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 3 min 38 sek. - 19 min 29 sek.; przesłuchanie pozwanego M. M. (1) złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz 24 min 59 sek – 1 godz 31 min 29 sek.; przesłuchanie pozwanej J. M. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r, 1 godz. 11 min 21 sek – 1 godz. 24 min 59 sek.; częściowo przesłuchanie powódki C. H. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 53 min 24 sek – 1 godz. 11 min. 21sek.).

Powódka w dalszym ciągu jest w pełni sprawna, samodzielna.

Pozwana pozostaje w stosunku pracy i uzyskuje miesięczne dochody w kwocie 3 358,61 zł brutto. Pozwany do końca 2011 r. pracował jako hydraulik i uzyskiwał wynagrodzenie w kwocie 1300,00 zł netto. Od końca 2011 r. pozwany pozostaje bez pracy. Pozwani mają na utrzymaniu kilkuletnie dziecko. Pozwani zaciągnęli kredyt na zakup działki budowlanej i rozpoczęli budowę domu.

(dowód: przesłuchanie pozwanej J. M. złożone na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2013 r., 1 godz. 11 min 21 sek – 1 godz. 24 min 59 sek.; zaświadczenia Banku (...) S.A. z dnia 21 stycznia 2013 r. k. 181-182; zaświadczenia o zarobkach, k. 184)

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powódka domagała się rozwiązania przez Sąd zawartej pomiędzy nią a pozwanymi umowy dożywocia. Żądanie pozwu wywodziła z uregulowań przepisu art. 913 § 2 w zw. z § 1 k.c.

Zgodnie z art. 913 § 1 k.c., jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, Sąd na żądanie jednej z nich zmieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień. Przepis art. 913 § 2 k.c. stanowi natomiast, że w wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.

W doktrynie podkreśla się, że przepis art. 913 k.c. pozwala stronom umowy dożywocia na zmianę lub rozwiązanie umowy w szczególnych okolicznościach, stanowiąc istotny wyłom od zasady pacta sunt servanda. Podnosi się przy tym, że podstawowym uprawnieniem stron umowy dożywocia jest uprawnienie do żądania zmiany świadczeń na dożywotnią rentę. Żądanie rozwiązania umowy o dożywocie dotyczy bowiem sytuacji wyjątkowych (art. 913 § 2 k.c.). Do rozwiązania umowy dożywocia konieczne jest wystąpienie okoliczności z art. 913 § 1 k.c., a ponadto wyjątkowość zaistniałej sytuacji. Wyjątkowość sytuacji wyraża się przede wszystkim w fakcie, że zamiana dożywocia na rentę nie prowadzi do należytego rezultatu (np. gdy zobowiązany nie jest w stanie płacić renty zaspokajającej potrzeby dożywotnika), ale także w drastycznym naruszaniu przez zobowiązanego zasad współżycia społecznego (wyrok SA w Katowicach z 21 listopada 1995 r., I ACr 520/95, OSA 1998, z. 3, poz. 11). Cechą wspólną wszystkich zaszłości, jakie kwalifikują wypadek z art. 913 § 2 k.c., jako „wyjątkowy”, jest krzywdzenie dożywotnika, agresja i zła wola po stronie jego kontrahenta, a nie samo negatywne nastawienie dożywotnika do kontrahenta (wyrok SN z 9 kwietnia 1997 r., III CKN 50/97, OSNC 1997, nr 9, poz. 133). Dla rozstrzygnięcia żądania opartego na art. 913 § 2 w zw. z art. 913 § 1 k.c. konieczne jest ustalenie, czy w wytworzonej sytuacji strony mogą pozostawać w bezpośredniej ze sobą styczności i czy zachodzi wyjątkowy wypadek. Wyjątkowość wypadku, o jakim mowa w art. 913 § 2 k.c., nie może sprowadzać się tylko do drastycznych przejawów uniemożliwiających bezpośrednią styczność stron umowy (vide A. Kidyba (red.), Komentarz, Kodeks cywilny).

W świetle materiału dowodowego zebranego w niniejszym postępowaniu Sąd uznał, że w sprawie nie zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniający przyjęcie, że strony pozostają w stosunkach, o jakich mowa w art. 913 k.c. W szczególności, zdaniem Sądu, pozwanym nie można zarzucić złej woli i krzywdzenia powódki.

Bezspornie stosunki istniejące pomiędzy stronami przed i w dacie zawarcia umowy dożywocia uległy pogorszeniu. Poprzednio strony pozostawały bowiem w serdecznych, rodzinnych relacjach, często się wzajemnie odwiedzając. Obecnie strony nie kontaktują się ze sobą, nie odwiedzają się. Podkreślenia jednak wymagało, że pogorszenie relacji między stronami nie było wynikiem jakiegoś konkretnego zdarzenia, w szczególności nacechowanego złą wolą, krzywdzącego powódkę zachowania pozwanych. Nie sposób było przy tym przyjąć – jak to podnosiła powódka – że pozwani uchylali się od wykonania obowiązków wynikających z zawartej umowy o dożywocie.

Należy zauważyć, że warunki umowy dożywocia, zawartej przez strony, odbiegają od ustawowego modelu tego stosunku prawnego w zakresie wspólnego zamieszkiwania dożywotnika i zobowiązanego z umowy dożywocia. Także realizacja postanowień spornej umowy odbywała się w specyficznych warunkach, które niejako zostały narzucone pozwanym przez powódkę, do którego to modelu pozwani się dostosowali. Przede wszystkim, pozwani, mimo że na skutek zawarcia umowy o dożywocie, stali się właścicielami lokalu mieszkalnego, uszanowali wolę powódki i nigdy w lokalu tym nie zamieszkali. Ponadto, powódka będąc osobą zdrową, sprawną, w pełni samodzielną i samowystarczalną, nigdy nie wymagała od pozwanych pomocy i opieki w zakresie wynikającym z umowy. Powódka nigdy nie prosiła pozwanych o pomoc, ani nie artykułowała im swoich potrzeb. Potrzeby te nie wynikały także z okoliczności faktycznych. Powódka doskonale bowiem sobie radziła w sprawach codziennych, dbała o dom, przygotowywała posiłki nie tylko dla siebie, ale także dla rodziny, cieszyła się dobrym stanem zdrowia i nie wymagała konsultacji lekarskich. Zdaniem Sądu, skoro powódka nigdy nie sygnalizowała pozwanym swoich potrzeb, a wprost przeciwnie – sprawiała wrażenie osoby silnej i samodzielnej – nie sposób było wymagać od pozwanych, żeby domyślali się potrzeb powódki i świadczyli jej pomoc wbrew jej woli, w zakresie przekraczającym narzucone przez powódkę warunki realizacji umowy. Podnieść przy tym należało, że pozwani gotowi byli świadczyć powódce pomoc i opiekę, co wielokrotnie wobec niej deklarowali i z której to gotowości powódka nie raz skorzystała.

Zauważyć przy tym należało, że do pogorszenia się stosunków między stronami doszło pod koniec 2011 r. Stan pogorszenia wzajemnych relacji utrzymuje się zatem stosunkowo krótko i zdaniem Sądu nie jest utrwalony. Stopień pogorszenia się wzajemnych relacji stron nie był też istotny. Z racji tego, że wcześniejsze stosunki między stronami były bardzo dobre, a ponadto, nie w procesie nie wskazano żadnej konkretnej przyczyny pogorszenia tych stosunków, w przekonaniu Sądu nadal istnieją widoki na polepszenie tych relacji w przyszłości.

Wobec wniosków dalej idących na marginesie jedynie należało podnieść, że samo uchylanie się pozwanych od wykonywania obowiązków wynikających z umowy dożywocia (jeżeli do takiego ustalenia doszło) nie uzasadniałoby rozwiązania umowy o dożywocie na podstawie art. 913 k.c. W takiej sytuacji powódka mogłaby bowiem domagać się wykonania zobowiązania wynikającego z zawartej z pozwanymi umowy o dożywocie lub odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z tej umowy (art. 417 k.c.). Fakt niewywiązywania się nabywcy nieruchomości z obowiązku świadczenia na rzecz dożywotnika nie stanowi podstawy do zamiany dożywocia na rentę, ani tym bardziej do jej rozwiązania. Stwarza jedynie warunki do wytoczenia powództwa o zasądzenie umówionych świadczeń i do ewentualnego żądania odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy dożywocia.

Powódka nie wykazała w niniejszej sprawie przyczyn, ze względu na które doszło do pogorszenia stosunków między stronami. Przyczyn tych nie umiała także określić podczas przesłuchania, ograniczając się jedynie do stwierdzenia, że „zaczęła się normalna rzeczywistość”. Sąd nie dał przy tym wiary powódce, jakoby do zerwania stosunków doszło bezpośrednio po zawarciu umowy dożywocia. Takie twierdzenie pozostaje w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w postepowaniu, w szczególności z zeznaniami świadków A. H. i M. H. oraz pozwanych. Wprawdzie osoby te pozostają spokrewnione, jednak samo to nie wskazuje na niewiarygodność składanych przez nic zeznań. Jednocześnie zeznania te pozostają spójne, logiczne, wzajemnie się pokrywają lub uzupełniają.

Mając na uwadze fakt, że przyczyny pogorszenia stosunków między stronami leżą po stronie powódki, w ocenie Sądu sądowe rozwiązanie umowy dożywocia konwalidowałoby z umownym charakterem stosunku dożywocia. W sytuacji bowiem, gdy przyczyny pogorszenia stosunków pomiędzy stronami leżą jedynie po stronie dożywotnika, to rozwiązanie umowy na jego żądanie pozostawiałoby jednej tylko stronie pełną swobodę doprowadzenia do rozwiązania kontraktu. Uwzględnić jednak należy, że na umowie tej także druga strona opiera swoje rachuby życiowe – do czego ma pełne prawo dopóty, dopóki przejawia wolę i gotowość wywiązywania się z przejętych obowiązków wobec dożywotnika.

Sąd oddalił wniosek dowodowy pozwanych o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka D. B. na okoliczność ustalenia, że powódka z pełną świadomością rozporządziła swoim majątkiem. W ocenie Sądu powyższa okoliczność nie była istotna dla rozstrzygnięcia sprawy albowiem świadomość skutków umowy dożywocia w momencie jej zawierania nie stanowi przesłanki do jej późniejszego rozwiązania.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów, orzeczono jak w sentencji.

Rozstrzygniecie o kosztach zawarte w punkcie II wyroku znajduje uzasadnienie w przepisie art. 102 k.p.c. Sąd uznał, że w niniejszej sprawie, mając na uwadze przede wszystkim charakter dochodzonego roszczenia oraz fakt, że stronami postępowania były osoby ze sobą spokrewnione, które do niedawna pozostawały w bliskich, pozytywnych relacjach, zachodziły okoliczności szczególnie uzasadniające jedynie częściowe obciążanie powódki kosztami procesu poniesionymi przez pozwanych. Na koszty procesu poniesione przez pozwanych składały się koszty zastępstwa prawnego w kwocie 3617,00 zł (§ 6 punkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu; Dz.U. nr 163, poz. 1349 z późn. zm.). Sąd, ograniczając obowiązek powódki w tym zakresie do kwoty 1000,00 zł, zasądził od niej na rzecz każdego z pozwanych kwoty po 500,00 zł.

Sąd na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 123 , poz. 1058 z późn. zm.) oraz § 2 ust. 3 w zw. z § 6 pkt 6 w zw. z § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.) przyznał adwokat M. M. (2) od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy we Wrocławiu) kwotę 4 428,00 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu, w tym kwotę 828,00 zł podatku od towarów i usług.

Jednocześnie, zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sadowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594 ze zm.) brakującymi kosztami sądowymi, od uiszczenia których powódka była zwolniona, Sąd obciążył Skarb Państwa.

I C 390/12

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE