Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 maja 2013 roku

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Anatol Gul

Sędziowie: SO Barbara Nowicka

SO Grażyna Kobus

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2013 roku w Świdnicy

na posiedzeniu niejawnym

zażalenia powoda J. B.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Świdnicy

z dnia 26 marca 2013 roku, sygn. akt I C 1403/12

o odrzuceniu pozwu ponad żądanie zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z lokalu bez tytułu prawnego

w sprawie

przeciwko A. B. i B. B.

o zapłatę i nakazanie

p o s t a n a w i a:

uchylić zaskarżone postanowienie.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Świdnicy, w oparciu o przepis art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., odrzucił wniesiony przez powoda J. B.przeciwko A. B.i B. B.pozew ponad żądanie zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z lokalu bez tytułu prawnego. W uzasadnieniu wskazał, że roszczenie powoda wyartykułowane w piśmie z dnia 22 lutego 2013 roku, rozszerzającym powództwo, w zakresie wykraczającym ponad żądanie zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z lokalu bez tytułu prawnego było już przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie o sygn. akt I C 720/12, która toczyła się pomiędzy tymi samymi stronami. W piśmie tym powód wniósł bowiem, obok żądania zasądzenia dodatkowego wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z lokalu za dalszy okres, także o nakazanie pozwanym opuszczenia zajmowanej spiżarni z łazienką i ich wydania, nakazanie pozwanym usunięcia wykonanych przez nich zmian na nieruchomości budynkowej położonej w M.nr (...) i usunięcia z pomieszczeń spiżarni z łazienką rzeczy ruchomych pozwanych oraz o udzielenie mu upoważnienia w trybie art. 480 k.c. do usunięcia na koszt pozwanych wszelkich zmian w nieruchomości i wniesionych tam rzeczy ruchomych, wskazując, że swoje roszczenie opiera na przepisach prawa cywilnego z zakresu wykonywania prawa własności oraz jego ochrony w zbiegu z przepisami z zakresu deliktu. Natomiast w sprawie o sygn. akt I C 720/12 powód żądał ochrony naruszonego posiadania przez nakazanie pozwanym opuszczenia izby mieszkalnej tzw. spiżarni z wydzieloną łazienką, stanowiącej własność powoda oraz wydania mu tego lokalu, opróżnienia zajętego pomieszczenia z ruchomości (sprzętu gospodarstwa domowego nie będącego własnością zmarłej E. B.) wniesionych do lokalu na miejsce rzeczy zmarłej, usunięcia nielegalnego przyłączenia tego lokalu do „pajęczej” sieci elektrycznej po odcięciu przez powoda dopływu prądu do mieszkania (według stanu na dzień pogrzebu), nakazanie pozwanym, aby przywrócili mu posiadanie izby tzw. spiżarni z wydzieloną łazienką, zakazanie pozwanym dokonywania na przyszłość jakichkolwiek czynności naruszających jego prawo posiadania, w tym aby pozwani zaniechali wobec jego nieruchomości wszelkich naruszeń zagrażających bezpieczeństwu nieruchomości, ludzi i mienia. Na rozprawie w dniu 17 grudnia 2012 roku, wyznaczonej w sprawie o sygn. akt I C 720/12, powód zmodyfikował dotychczasowe stanowisko w ten sposób, że pozew w odniesieniu do łazienki podtrzymał wyłącznie w zakresie podłączenia pozwanych z energią elektryczną pod własny licznik i wniósł o nakazanie pozwanym odłączenia tej energii w pomieszczeniu łazienki i spiżarni, a jednocześnie wskazał, że nie żąda opróżnienia i wydania łazienki. Na rozprawie w dniu 18 lutego 2013 roku podtrzymał swoje żądanie i wniósł dodatkowo na mocy art. 480 § 1 i 2 k.c. o upoważnienie do wykonania czynności na koszt dłużników oraz o upoważnienie do usunięcia na koszt dłużników wszystkiego, co wbrew zobowiązaniu uczynili. Wyrokiem z dnia 18 lutego 2013 roku oddalono powództwo w tej sprawie. Sąd I instancji wskazał, że porównując zakres rozszerzonego powództwa w rozpoznawanej sprawie z roszczeniami powoda w sprawie o sygn. akt I C 720/12 uznać należy, że jego żądania – poza żądaniem zapłaty – były przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie I C 720/12. Tym bardziej, że w piśmie rozszerzającym powództwo powód ponownie – jak w sprawie I C 720/12 – powołuje się na przepisy z zakresu ochrony prawa własności. Sąd Rejonowy podniósł ponadto, że wprawdzie w toku postępowania w sprawie I C 720/12 powód zmodyfikował powództwo ograniczając żądanie co do opuszczenia łazienki, niemniej jednak podkreślił, że w wyroku wydanym w tej sprawie oddalono powództwo w całości, nie umarzając go w żadnym zakresie, co oznacza, że oddalenie powództwa dotyczy całości żądań powoda zgłoszonych w toku tamtego postępowania.

W zażaleniu powód zarzucił naruszenie przepisów art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 192 pkt 1 k.p.c., art. 228 § 2 k.p.c., art. 233 k.p.c. i art. 227 k.p.c. w zw. z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, poprzez:



uznanie, że w przedmiotowej sprawie zachodzi zawisłość sporu o to samo roszczenie między tymi samymi stronami, z powództwa posesoryjnego, „o przywrócenie stanu poprzedniego”, „o zaniechanie dalszych naruszeń”, opartego na przepisie art. 344 k.c. oraz z powództwa petytoryjnego, z wyjątkiem roszczenia o zapłatę, „o opróżnienie i wydanie spiżarni z łazienką”, „o przywrócenie stanu zgodnego z prawem”, zgłoszonych na podstawie przepisów o ochronie własności (art. 222 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c., art. 225 k.c. i art. 140 k.c.) oraz niesłuszne przyjęcie, że powództwo petytoryjne (ponad żądanie o zapłatę) podlega odrzuceniu,



uznanie, że nie ma on prawa podmiotowego do ochrony petytoryjnej w zakresie swojej nieruchomości, ze względu na wadliwe rozstrzygnięcie innego Sądu wydane w postępowaniu o ochronę naruszonego posiadania, który oddalił powództwo w całości zamiast umorzyć postępowanie w części dotyczącej opróżnienia i wydania łazienki. W tej sytuacji Sąd I instancji niesłusznie przyjął, że powództwo petytoryjne (ponad żądanie o zapłatę) podlega odrzuceniu.

Podnosząc powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z bogatym i ugruntowanym już stanowiskiem judykatury i doktryny powaga rzeczy osądzonej (res iudicata) zachodzi, jeśli w sprawie uprzednio już osądzonej prawomocnym wyrokiem oraz w sprawie później wniesionej występuje tożsamość stron oraz identyczność przedmiotów rozstrzygnięcia w związku z podstawami obu powództw, a zatem tożsamość podmiotowa i tożsamość przedmiotowa powództw. Z zawisłością sporu natomiast (lis pendens) mamy do czynienia wówczas gdy istnieje tożsamość podmiotowa i przedmiotowa powództw w sprawie wszczętej uprzednio, dotychczas prawomocnie niezakończonej i w sprawie wniesionej później. Tożsamość podmiotowa występuje wówczas gdy w obu sprawach mamy do czynienia z tymi samymi stronami (w tej samej lub przeciwnej konfiguracji podmiotowej). Tożsamość przedmiotową z kolei wyznacza przedmiot poprzedniego rozstrzygnięcia sądu co do meritum, przedmiot ten zależy z kolei od zgłoszonego w poprzedniej sprawie żądania powoda zindywidualizowanego przytoczonymi przez niego wówczas okolicznościami faktycznymi. Tożsamość przedmiotu rozstrzygania zachodzi wtedy gdy żądania są identyczne, jak też wtedy gdy chodzi o żądania sformułowane inaczej, ale oparte na tej samej podstawie faktycznej i zmierzające do tego samego celu.

Przenosząc powyższe na kanwę niniejszej sprawy wskazać należy, że o ile niewątpliwie występuje w niej oraz w sprawie Sądu Rejonowego w Świdnicy o sygn. akt I C 720/12 tożsamość podmiotów (powoda i pozwanych, występujących zresztą w tych samych rolach procesowych), to jednak źródła roszczeń powoda w obu tych sprawach są zgoła odmienne. Z analizy akt sprawy sygn. akt I C 720/12 wynika, iż powód wyartykułował wprawdzie żądania tożsame w swym brzmieniu co w sprawie przedmiotowej (nakazanie pozwany m A. B. i B. B. opuszczenia izby mieszkalnej, tzw. „spiżarni z wydzieloną łazienką”, opróżnienia pomieszczenia z ruchomości, usunięcia nielegalnego przyłączenia tego lokalu do „pajęczej” sieci elektrycznej), jednakże już z treści pozwu w tej sprawie jasno wynika, iż żądania swe powód oparł na przepisach o ochronie naruszonego posiadania, a zatem jest to powództwo posesoryjne. Powód żądał przecież w istocie przywrócenia stanu poprzedniego oraz nakazania pozwanym zaniechania w przyszłości jakichkolwiek czynności, które jego posiadanie by zakłócało (zaniechania naruszeń jego prawa). Zarządzeniem z dnia 10 maja 2012 roku powód został wezwany do usunięcia braków formalnych pozwu wniesionego w w/w sprawie m. in. poprzez sprecyzowanie czy jest to pozew o ochronę naruszonego posiadania (powództwo posesoryjne), czy jest to pozew o ochronę własności (powództwo windykacyjne i negatoryjne). W odpowiedzi na to wezwanie powód, w piśmie procesowym datowanym na dzień 25 maja 2012 roku, sprecyzował, iż „wniesiona sprawa jest pozwem o ochronę naruszonego posiadania”, powołując również przepisy art. 344 § 1 zd. 1 k.c. i art. 478 i 479 k.p.c. oraz wskazując, iż jego roszczenia są roszczeniami o przywrócenie stanu poprzedniego i zaniechanie dalszych naruszeń. W takim też trybie i zakresie powództwo o ochronę naruszonego posiadania w tej sprawie zostało rozpoznane przez Sąd Rejonowy w Świdnicy, który nieprawomocnym wyrokiem z dnia 18 lutego 2013 roku oddalił powództwo w całości. Odnośnie opróżnienia i wydania łazienki powód zmodyfikował żądanie na rozprawie w dniu 17 grudnia 2012 roku cofając pozew w tej części, aczkolwiek to częściowe cofnięcie pozwu nie znalazło odzwierciedlenia w treści wyroku. Abstrahując jednak od tego wskazać należy, że nie budzi wątpliwości to, iż zakres przeprowadzonego w w/w sprawie postępowania dowodowego ograniczony był przepisami traktującymi o naruszeniu posiadania (art. 344 k.c. i art. 478 k.p.c.), co wprost wynika z treści uzasadnienia w/w wyroku. Sąd ten zatem ograniczył się, zgodnie zresztą z brzmieniem przepisu art. 478 k.p.c., do zbadania jaki jest ostatni stan posiadania i czy doszło do samowolnego naruszenia posiadania (fakt posiadania i fakt jego naruszenia), nie badał natomiast komu przysługuje prawo własności do spornego pomieszczenia. Analizując powyższe Sąd ten ocenił, iż to pozwani byli uprawnieni do posiadania pomieszczenia spiżarni z wydzieloną łazienką, powód natomiast nie mieszkał w przedmiotowej nieruchomości i z tej właśnie przyczyny powództwo uległo oddaleniu. Wskazał Sąd również, że w związku z tytułem prawa własności do przedmiotowej nieruchomości powodowi przysługują innego rodzaju roszczenia.

W rozpoznawanej natomiast sprawie (sygn. akt I C 1403/12) powód w piśmie procesowym datowanym na dzień 20 lutego 2013 roku rozszerzył żądanie pozwu w zakresie roszczeń pieniężnych i niepieniężnych. W odniesieniu do tych ostatnich wniósł o nakazanie pozwanym solidarnie opróżnienia zajmowanej spiżarni z łazienką i nakazanie jej wydania, nakazanie usunięcia zmian na nieruchomości budynkowej (m. in. usunięcie przeróbek, przepięć, przełączeń wewnętrznej sieci elektrycznej) i usunięcia z niej wszystkich rzeczy ruchomych. W treści uzasadnienia tego pisma powód wprost powoływał się na przysługujące mu prawo własności do nieruchomości położonej w M.nr (...) (prawo przysługujące w wyniku dziedziczenia po zmarłej E. B.), w tym pomieszczenia spiżarni z łazienką. Wskazał nadto, że roszczenia o zapłatę, o opróżnienie i wydanie spiżarni z łazienką, o usunięcie zmian wprowadzonych przez pozwanych na jego nieruchomości na zasadzie samowoli opiera na odpowiednich przepisach prawa cywilnego z zakresu wykonywania prawa własności oraz jego ochrony w zbiegu z przepisami z zakresu deliktu. Przyjęcie zatem przez Sąd I instancji, iż sprawa ta dotyczyła w istocie tego samego co sprawa I C 720/12 było nieuprawnione. Źródło roszczeń powoda – aczkolwiek roszczenia te sformułowane zostały w ten sam sposób – w obu sprawach nie jest identyczne, odmienne są również podstawy faktyczne żądań. W polskim systemie prawnym posiadanie podlega odrębnej ochronie prawnej niż prawo własności, co znajduje odzwierciedlenie w osobnych regulacjach w tym zakresie (art. 344 § 1 zd. 1 k.c. i art. 222 k.c.), statuujących możliwość wytaczania powództw posesoryjnych oraz powództw petytoryjnych (windykacyjnych i negatoryjnych). Inne są też przesłanki, spełnienie których warunkuje możliwość uwzględnienia każdego z tych powództw. W sprawie o sygn. akt I C 720/12 powód wniósł powództwo posesoryjne, w niniejszej natomiast sprawie powództwo windykacyjne i negatoryjne. Fakt oddalenia pierwszego z tych powództw (nawet prawomocnego) w żaden sposób nie wyklucza możliwości dochodzenia przez niego zaspokojenia tożsamych żądań w oparciu o przepis art. 222 k.c., a więc o podstawę prawną, na którą wskazał w sprawie niniejszej. Te ostatnie roszczenia wypływają z podmiotowego prawa własności, a ich uwzględnienie wymaga przeprowadzenia dowodu własności. Są one korelatem określonych w art. 140 k.c. uprawnień właściciela. To, czy powodowi przysługuje prawo własności do spornej nieruchomości, w ogóle nie było przedmiotem oceny w sprawie o sygn. akt I C 720/12. Przyznać zatem należy rację skarżącemu gdy zarzuca, że odrzucenie pozwu w części dotyczącej roszczeń o wydanie i zaniechanie naruszeń w sposób bezzasadny pozbawia go ochrony, jaka przysługuje mu z tytułu prawa własności, a więc najszerszego i najpełniejszego bezwzględnego prawa rzeczowego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c., uchylił zaskarżone postanowienie.