Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący SSO Agnieszka Hreczańska-Cholewa

Protokolant Dorota Nitkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa K. C.

przeciwko Skarbowi Państwa – (...) w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda K. C. na rzecz Skarbu Państwa – (...) w W. kwotę 3 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 1354/13

UZASADNIENIE

Powód K. C. domagał się zasądzenia na jego rzecz od Skarbu Państwa – (...) w W. kwoty 120.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę, której doznał ze strony (...) z tytułu naruszenia dóbr osobistych poprzez przetrzymywanie w warunkach bytowych celi urągających godności więźnia i człowieka.

W uzasadnieniu żądania powód podniósł, iż jego roszczenie w stosunku do (...) w W. dotyczy okresu od 04 tycznia 2012 roku do 18 lipca 2012 roku. W okresie tym, kiedy to powód przebywał w (...) w W., cele w których był osadzony były w złym stanie technicznym. Powód wskazał, że w celach były nieszczelne okna, zagrzybione cele, złe oświetlenie cel, odpadający tynk z sufitu w kąciku sanitarnym, zapleśniałe materace, zła wentylacja w celi mieszkalnej, brak drzwiczek w szafkach. Powód wskazał ponadto, że został umieszczony w celi, która według zapewnień miała być celą dla osób uczących się, jednakże tylko dwóch osadzonych w tym powód uczęszczali do szkoły, przez co miał brak możliwości kontynuowania nauki. Podczas wychodzenia powoda do szkoły, pozostali osadzeni, którzy pozostawali w celi przeszukiwali rzeczy powoda, przywłaszczali tytoń i kawę. Współosadzeni oglądali do późna telewizję, zakłócając ciszę nocną co skutkowało zmęczeniem powoda i przekładało się na trudności ze skupieniem uwagi podczas zajęć w szkole. Powód wskazał ponadto na panujące w celi zimno z powodu wadliwych okien i źle usytuowanych kaloryferów. Zła wentylacja doprowadziła z kolei do utrzymywania wilgoci w pomieszczeniu, zagrzybieniem pomieszczeń oraz materacy. W szafkach znajdujących się w celi, gdzie osadzeni przechowywali żywność nie było drzwiczek. Powodowało to szybkie zepsucie się żywności. Również złe oświetlenie uniemożliwiało zarówno pisanie jak i czytanie.

W odpowiedzi na pozew, strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm prawnych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, wskazała, że na podstawie analizy materiału zebranego w sprawie, nie może ulegać żądnej wątpliwości, że funkcjonariusze Służby Więziennej działali wobec powoda w ramach swoich uprawnień ustawowych i ich działaniu nie można w żaden sposób przypisać niezgodności z prawem. Brak zatem w niniejszej sprawie bezprawności zachowania funkcjonariuszy państwowych a nadto zachowanie to nie naruszyło żadnego dobra osobistego kogokolwiek. Ponadto pozwany podniósł, że powód ponosi ciężar udowodnienia okoliczności, które w jego ocenie stanowią o zasadności roszczenia, w ocenie zaś pozwanego, powód w żaden skuteczny sposób nie tylko nie wykazał ale nawet nie uprawdopodobnił domniemanej szkody, jej wysokość, ani tym bardziej nie wskazał normalnego związku przyczynowego. Skarb Państwa konsekwentnie zaprzeczył wszystkim twierdzeniom powoda, podnosząc, że powód nie przytoczył żadnych konkretnych zdarzeń i faktów mogących być podstawą powództwa, poprzestając na bardzo ogólnikowych twierdzeniach, do których pozwany w żaden sposób nie może się odnieść.

Odnośnie zarzutów powoda dotyczących warunków bytowych panujących w (...) w W., strona pozwana wyjaśniła, że Sad cywilny nie jest powołany do dokonywania oceny kwestii zastrzeżonych do wyłącznej kognicji Sędziego penitencjarnego. Każda jednostka penitencjarna w tym również (...) w W. podlegała regularnym kontrolom sędziego penitencjarnego. Kontrole te nie stwierdziły uchybień w funkcjonowaniu jednostki. Ponadto w okresie osadzenia powód nie składał skarg na warunki osadzenia – co oznacza że nie jest on w stanie legitymować się stosownym quasi prejudykatem Sędziego penitencjarnego lub Sądu penitencjarnego, w którym ten w postępowaniu wykonawczym stwierdziłby naruszenie przez pozwanego norm postępowania wykonawczego a tym samym bezprawność działań pozwanego. Skargi powoda dotyczyły braku poczucia bezpieczeństwa, utrudnień w przetransportowaniu i odmowy wycofania z nauczania. Były one zresztą przedmiotem postępowania wyjaśniającego, które nie potwierdziło zarzutów powoda. Z uwagi na powyższe wobec braku stwierdzenia bezprawności działań pozwanego, wszelka dywagacja w kwestii możliwości zascenia powodowi zadośćuczynienia jest bezpodstawna. Co do zarzutu powoda odnoszącego się do osadzenia go z osadzonymi nie uczącymi się wskazać należy, iż przepisy k.k.w. nie przewidują obowiązku umieszczania osadzonych uczących się oddzielnie od innych osadzonych. Nadto wszelkie kwestie w tym zakresie podlegają wyłącznej ocenie Sędziego penitencjarnego. Pozwany wskazał też, że wszystkie cele wyposażone były w sprawne okna, zawilgocenie cel natomiast jest spowodowane nielegalnymi kąpielami osadzonych w celach mieszkalnych. Pozwany zakwestionował również wysokość roszczenia podnosząc, że nie wiadomym jest w jakiś sposób powód wyliczył jego wykoć, ale oceniając ogólną sytuację ekonomiczną społeczeństwa i ochoczy osiągane przez przeciętną uczciwie żyjącą polską rodzinę, uznać należy, ją za horrendalnie wysoką. Powód – jest recydywistą penitencjarny skazany kilkunastoma wyrokami.

W piśmie procesowym z 27 grudnia 2012 roku pozwany wskazał, że odbywa karę pozbawienia wolności wraz z osobami należącymi do subkultury więziennej, co odbija się negatywnie na powodzie albowiem wszelkie kary dyscyplinarne nakładane przez administrację (...) na osadzonych należących o subkultury stosowane są równie w stosunku do niego. Powód wniósł o opublikowanie w mediach ogólnopolskich i pokazanie faktycznych warunków w jakich osoby obywają karę pozbawienia wolności w (...) w W..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. C. przebywał w (...) w W. w okresie od 04 stycznia 2012 roku do 18 lipca 2012 roku.

(dowód:

- bezsporne)

Powód przebywał w celi nr (...) na odziale (...). Cela, w której przebywał była wyposażona standardowo. W celi znajdował się kącik sanitarny oddzielony od reszty pomieszczenia. W celi był dostęp do zimnej bieżącej wody. Raz na dwa tygodnie więźniom zmienia się pościel. Raz w tygodniu jest kąpiel w łaźni. Za czystość i higienę kącika sanitarnego odpowiedzialni są sami osadzeni, zgodnie z art. 116 k.k.w.

Dowód;

- bezsporne.

(...) w W. jest (...) typu zamkniętego przeznaczonym dla recydywistów penitencjarnych z oddziałami dla skazanych odbywających karę pozbawienia wolności po raz pierwszy w warunkach (...) typu zamkniętego oraz skazanych recydywistów penitencjarnych, odbywających karę pozbawienia wolności w warunkach (...) typu półotwartego. Placówka oferuje możliwość kształcenia absolwentom zasadniczych szkół zawodowych w ramach Uzupełniającego Liceum Ogólnokształcącego i Technikum Uzupełniającego w zawodach: technik mechanik - spawalnictwo i technik technologii drewna, a także uzyskania zawodu mechanika-montera maszyn i urządzeń oraz stolarza na poziomie Zasadniczej Szkoły Zawodowej. Pojemność (...) w W. wynosi 1046 miejsc w 260 celach mieszkalnych. Ponadto w Oddziale (...) w Ośrodku (...) (...) w W. może przebywać 20 osadzonych.

Dowód;

- fakt powszechnie znany.

Bezspornym w spirei jest, że powód w chwili odbywania kary w (...) w W. uczęszczał do Centrum (...).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód wywodził swoje roszczenie przede wszystkim z faktu naruszenia przez stronę pozwaną jego prawa do odbywania kary pozbawienia wolności w godnych i humanitarnych warunkach, w szczególności przez osadzenie go w celi z osadzonymi nieuczącycmi się i należącymi do subkultury więziennej, a nadto znajdujących się dodatkowo w złym stanie technicznym.

W myśl art. 417 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Powołany przepis określa podmiot odpowiedzialny za niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej (w niniejszej sprawie – Skarb Państwa) oraz podstawę jego odpowiedzialności (naruszenie prawa). Szczegółowe przesłanki odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych oraz zakres przysługujących z tego tytułu roszczeń określają natomiast przepisy art. 23 – 24 i 448 k.c.

Zgodnie z art. 23 k.c., dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Osoba, której dobra osobiste zostały naruszone, może, na zasadach przewidzianych w kodeksie, żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny (art. 24 § 1 zd. 3 k.c.). W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia (art. 448 k.c.).

Podstawą odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej jest przepis art. 417 k.c. Przesłanką tej odpowiedzialności jest przede wszystkim bezprawność, którą należy rozumieć jako niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie. Przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie art. 417 k.c. jest szkoda w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., ale w przypadkach uregulowanych w art. 445 i 448 k.c. Sąd może też przyznać zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę. Dla przyjęcia odpowiedzialności Skarbu Państwa, ważne jest, aby zachowanie osób działających w jego imieniu, w ramach wykonywania władzy publicznej było bezprawne.

Wymóg zapewnienia przez Państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych wymogów nowożytnego państwa prawa, znajdującym wyraz w normach prawa międzynarodowego. Stanowi o tym wprost art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Publicznych z dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r., Nr 38, poz. 167 i 169) głoszący, że każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Także art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 grudnia 1950 r., ratyfikowanej przez Polskę w 1993 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) wprowadza obowiązek władzy publicznej zapewnienia osobom osadzonym w (...) godziwych i humanitarnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, nie naruszających godności ludzkiej. Odpowiednikami powyższych norm prawa międzynarodowego są art. 40, 41 ust. 4 i 47 Konstytucji RP wprowadzające wyżej wskazane zasady na grunt prawa polskiego. Odpowiednia norm prawna zawarta jest też w Kodeksie Karnym Wykonawczym – w art. 4 czytamy, że „kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego.

Przenosząc powyższe na okoliczności niniejszej sprawy, w pierwszej kolejności wskazać należało, że na poparcie swoich twierdzeń powód nie złożył żadnego wniosku dowodowego. Słuchany zaś przed Sądem Rejonowym w Kwidzynie w drodze pomocy prawnej odmówił składania wyjaśnień. Strona pozwana natomiast zaprzeczyła wszelkim twierdzeniom powoda poza wprost przyznanymi. To oznacza, iż powód, zgodnie z normą art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. musi wykazać wszystkie przesłanki odpowiedzialności strony pozwanej, a to wystąpienie zdarzenia polegającego na niezgodnym z prawem działaniu lub zaniechaniu skutkującego powstaniem szkody, jej wysokość oraz adekwatny związek przyczynowy. Nie może być wątpliwości, skoro nawet powód w tym kierunku nie prowadził postępowania dowodowego, nie wnioskując takich dowodów, iż przesłanek tych nie wykazał. Nie są oczywiście takim dowodami same twierdzenia powoda w tym zakresie, albowiem twierdzenia te zostały zaprzeczone przez stronę pozwaną. Pozwana bowiem podniosła, że warunki bytowe skazanych, stan opieki medycznej i stan sanitarny jak prawidłowość rozmieszczenia osadzonych pomieszczeniach niezbędnego dla utrzymania porządku i zapobieżenia wzajemnej demoralizacji panujące w (...) w W. podlegają regularnej kontroli prawowanej przez sędziego penitencjarnego. Kontrole te nie stwierdziły uchybień w funkcjonowaniu jednostki penitencjarnej i Sąd w niniejszej sprawie nie może czynić odmiennych ustaleń.

Powód zatem nie wykazał, iż spełnione zostały przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej strony pozwanej, zaś jego twierdzenia w tym zakresie wobec niepoparcia ich jakimikolwiek innymi dowodami, nie stanowiły dostatecznego dowodu, iż doszło do uchybień w postaci osadzenia powoda w warunkach naruszających jego dobra osobiste. Powód musi liczyć się z dolegliwościami, jakie nierozerwalnie łączą się z odbywaniem kary pozbawienia wolności, w szczególności w (...) typu zamkniętego przeznaczonym dla recydywistów penitencjarnych, w tym ciągłe, nieprzerwane przebywanie w celi wraz z innymi współosadzonymi. Tylko od wzajemnych relacji pomiędzy nimi zależy rozmiar uciążliwości związany z izolacyjnym charakterem kary pozbawienia wolności a związany z koniecznością wzajemnego poszanowania praw współosadzonych ( odnośnie długiego oglądania telewizji przez współosadzonych).

Na marginesie wskazać należy również, że nawet gdyby doszło do ustalenia, że powód został umieszczony w celi niespełniajacej wymaganych warunków technicznych, które powód zarzuca i okoliczność ta mogła stanowić naruszenie jego godności i prawa do nauki, nie przesądza to jeszcze o konieczności uwzględnienia żądania zasądzenia zadośćuczynienia. Należy zauważyć, że przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych stanowi uprawnienie sądu, nie zaś obowiązek. Wynika to bowiem z redakcji art. 448 k.c., który stanowi, że sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Stosując ten przepis, sąd bierze z kolei pod uwagę rozmiar i charakter doznanej przez poszkodowanego krzywdy, okoliczności jej powstania, a nade wszystko rodzaj i stopień winy naruszyciela (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2002 r., V CKN 1581/00, OSNC 2004/4/53). Orzekając o zadośćuczynieniu za krzywdę doznaną w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności, sąd musi zachować tu szczególną ostrożność, gdyż pozbawienie wolności w założeniu stanowi dolegliwość dla osoby skazanej i wiąże się z drastycznym ograniczeniem jej praw. Teza ta znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, według którego cierpienie i upokorzenie związane z odbywaniem kary więzienia tylko wówczas stanowią naruszenie art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, gdy przekraczają nieunikniony element cierpienia wpisanego w pozbawienie wolności (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2007 r., II CSK 269/07).

Odnosząc powyższe uwagi do stanu faktycznego niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że naruszenie dóbr osobistych powoda, na które się powołuje, a które, co należy zaznaczyć nie zostało przez niego wykazane należałoby uznać, jako niezawinione przez stronę pozwaną. W ramach posiadanych możliwości finansowych i lokalowych administracje jednostek penitencjarnych czynią wysiłki, aby poprawić warunki odbywania kary pozbawienia wolności. W żadnym zaś razie nie zostało też wykazane, aby niedogodności na które powołuje się powód związane z odbywaniem przez niego kary stanowiły następstwo celowej dyskryminacji powoda przez funkcjonariuszy służby więziennej, czy też działania dyrektora zakładu karnego wymierzonego przeciw osadzonym w ogólności.

Przeciwko przyznaniu powodowi zadośćuczynienia pieniężnego przemawia też, niewielki okres, podczas którego według twierdzeń powoda został on umieszczony w celi nie spełniającej warunków bytowych dla osadzonych. W trakcie postępowania powód nie wykazał też, że warunki w jakich przyszło mu odbywać karę pozbawienia wolności nie odpowiadały wymogom przewidzianym w tym zakresie przez przepisy, a w szczególności przez Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17.10.2003r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w (...) i (...).

Mając zatem powyższe na względzie, orzeczono, jak w pkt. I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i 99 k.p.c. Zgodnie z art. 98 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, tj. koszty procesu (art. 98 § 1 k.p.c.), przy czym do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.) Zgodnie z art. 99 k.p.c. stronom reprezentowanym przez radcę prawnego lub rzecznika patentowego oraz Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez (...) zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata.

Strona pozwana poniosła w niniejszej sprawie 3.600 zł tytułem wynagrodzenia adwokata (ustalonego na podstawie § 2 i § 6 pkt 6) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Dz.U.02.163.1348 z późn. zm.).