Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa P. K.

przeciwko Skarbowi Państwa - Naczelnikowi Urzędu Skarbowego
w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

z dnia 5 września 2013 r. sygn. akt I C 194/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.800 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powód P. K. wystąpił przeciwko Skarbowi Państwa – Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w P. o zasądzenie na jego rzecz kwoty 62 476 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2010 roku do dnia zapłaty. Domagał się ponadto zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany Skarb Państwa - Naczelnik Urzędu Skarbowego w P. wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w sprawie I C 194/13 wyrokiem z dnia 5 września 2013 roku w pkt. I zasądził od pozwanego Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. na rzecz powoda P. K. kwotę 62 476 zł z odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia 19 października 2012 roku do dnia zapłaty, zaś w pkt. II oddalił powództwo w pozostałym zakresie. W pkt. III wyroku Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6741 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił, że P. K. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej pod nazwą ,, P. K. (...) (...)n” w (...), gmina N., sprzedał ,, (...) GAZ A. M., M. K., M. G.” Spółce Jawnej w P. gaz propan – butan na łączna kwotę 346 460,10 zł. W sprawie bezsporne było, iż sprzedaż miała miejsce w październiku, listopadzie i grudniu 2007 roku, a należność z tego tytułu nie została zapłacona przez kupującego.

Sąd Rejonowy wskazał, że w dniu 15 stycznia 2009 roku P. K. złożył wniosek do Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. o potwierdzenie czy ,,(...) GAZ A. M., M. K., M. G.” Spółka Jawna w P. jest zarejestrowana jako czynny podatnik VAT podając, że zamierza na postawie art. 89 a ust. 1 ustawy o podatku VAT dokonać korekty podatku należnego z tytułu dostawy towarów, jako wierzytelności nieściągalnych. W odpowiedzi na wezwanie z dnia 21 stycznia 2009 roku, P. K. w dniu 30 stycznia 2009 roku uiścił opłatę skarbową w kwocie 21 zł od powyższego wniosku. Po bezskutecznym upływie ponad 1,5 miesiąca, w dniu 27 marca 2009 roku P. K. skierował do Izby Skarbowej w Ł. skargę - ponaglenie wnosząc jednocześnie o zobowiązanie Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. do niezwłocznego wydania zaświadczenia potwierdzającego zarejestrowanie podatnika VAT czynnego lub podatnika VAT zwolnionego odnośnie spółki jawnej (...) w P.. Postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2009 roku Dyrektor Izby Skarbowej w Ł. uznał skargę P. K. za zasadną i wyznaczył dodatkowy termin do załatwienia sprawy do 22 maja 2009 roku, jednocześnie zobowiązując Naczelnika Urzędu Skarbowego w (...) do wyjaśnienia przyczyn i ustalenia osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie. W dalszej kolejności Naczelnik Urzędu Skarbowego w P. w dniu 30 kwietnia 2009 roku wydał zaświadczeniem potwierdzające, że ,,(...) GAZ A. M. (2), M. K. (2), M. G. (2)” Spółka Jawna w P. jest podatnikiem VAT czynnego. Następnie, w dniu 15 maja 2009 roku P. K. zawiadomił spółkę jawną (...) w P., że w trybie art. 89 a ust. 2 pkt. 6 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług zamierza dokonać korekty podatku należnego z tytułu niezapłaconych faktur obejmujących dostawy towarów dokonywanych na rzecz spółki zaznaczając, że korekta zostanie dokonana, jeżeli w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia należności nie zostaną uregulowane. W dniu 22 maja 2009 roku nastąpił zwrot korespondencji nadawcy z uwagi na fakt, że adresat wyprowadził się, zaś w dniu 27 lipca 2009 roku P. K. zawiadomił spółkę (...) o dokonaniu korekty podatku należnego za miesiąc czerwiec 2009 roku w kwocie 62 476 zł przesyłając też kopię powyższego zawiadomienia do Naczelnika Urzędu Skarbowego w P..

Według dalszych ustaleń Sądu I instancji, P. K. w dniu 27 lipca 2009 roku złożył w Urzędzie Skarbowym w H. deklarację dla podatku od towarów i usług za miesiąc czerwiec 2009 roku, na podstawie której miał uzyskać zwrot podatku w kwocie 47 239 zł. Następnie w okresie od dnia 6 sierpnia 2009 roku do dnia 28 sierpnia 2009 roku pracownicy Urzędu Skarbowego w H. przeprowadzili kontrolę podatkową P. K., w czasie której Naczelnik Urzędu Skarbowego w P. na zapytanie Naczelnika Urzędu Skarbowego w H. w dniu 18 sierpnia 2009 roku poinformował, że spółka (...) w dniu 3 czerwca 2009 roku na postawie art. 96 ust. 9 ustawy o podatku od towarów i usług została wykreślona z urzędu z rejestru podatników VAT. Wobec powyższego w dniu 2 września 2009 roku P. K. dokonał korekty deklaracji za miesiąc czerwiec 2009 roku poprzez dopłatę należnego podatku w kwocie 17 180 zł. W dniu 16 lipca 2012 roku P. K. zawezwał do próby ugodowej Skarb Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. w sprawie o zapłatę kwoty 62 476, 42 zł, jednakże na posiedzeniu, które odbyło się przed Sądem Rejonowym w Pabianicach w dniu 19 października 2012 roku nie doszło do zawarcia ugody.

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia oraz argumentację prezentowaną przez strony, Sąd Rejonowy uznał, iż w sprawie zostały spełnione przesłanki art. 417 § 1 kc warunkujące odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. za szkodę wyrządzoną powodowi przy wykonywaniu władzy publicznej, a powstałą na skutek opieszałości pozwanego w wydaniu zaświadczenia w przedmiocie zarejestrowania ,,(...) GAZ A. M., M. K., M. G.” Spółka Jawna w P. jako czynnego podatnika VAT.

Sąd I instancji analizując wymogi art. 89 a ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 rok o podatku od towarów i usług, przewidującego uprawnienie podatnika – dostawcy do korekty podstawy opodatkowania oraz podatku należnego stwierdził, że niezbędne do skorzystania z instytucji zwanej potocznie ,,ulgą za złe długi” było uzyskanie przez powoda zaświadczenia właściwego urzędu skarbowego wskazującego, czy dłużnik pozostaje w podatnikiem VAT czynnym. Wprawdzie konieczność uzyskania przedmiotowego zaświadczenia nie wynika z dyspozycji powołanego przepisu, jednakże realizacja powyższej regulacji w praktyce oznacza, że sprzedawca, który zna swój status w tym zakresie, zwraca się z wnioskiem do właściwego miejscowo dla dłużnika naczelnika urzędu skarbowego o udzielenie informacji, czy dłużnik pozostaje w podatnikiem VAT czynnym. W ocenie Sądu Rejonowego powód inicjując procedurę dokonania korekty podatku należnego rozpoczął od uzyskania zaświadczenia od strony pozwanej o statusie dłużnika i gdyby uzyskał zaświadczenie, że dłużnik powoda nie jest czynnym podatnikiem VAT nie kontynuowałby dalszej części postępowania, czyli zawiadomienia dłużnika o zamiarze skorygowania podatku należnego, z wyznaczeniem mu 14 dniowego terminu na uregulowanie należności.

Sąd I instancji stanął na stanowisku, że jedynym sposobem powzięcia przez powoda wiarygodnej informacji o tym, czy jego dłużnik jest czynnym podatnikiem VAT było uzyskanie przedmiotowego zaświadczenia od pozwanego, tym bardziej, że składając deklarację VAT-7 bez takiego potwierdzenia powód naraziłby się na odpowiedzialność karnoskarbową. Okoliczność, że przepisy podatkowe nie wymagają od podatnika dołączenia do korekty podatku dokumentów w postaci zaświadczenia, czy zawiadomienia dłużnika o zamiarze skorygowania podatku należnego, nie oznaczają według Sądu, że podatnik nie musi dokonywać tych czynności, zwłaszcza że przemawia za takim postępowaniem zasada starannego działania i bezpieczeństwa w obrocie.

Sąd Rejonowy podkreślił też, że status dłużnika jako czynnego podatnika VAT musi być ściśle określony na dzień składania przez wierzyciela korekty deklaracji VAT, stąd sprawdzenia należy dokonać bezpośrednio przed samym skorzystaniem z ulgi. Okoliczność, że przesłanki do skorzystania z ,, ulgi za złe dług” jest i tak weryfikowana w toku kontroli skarbowej nie uzasadnia zaniechania przez podatnika sprawdzenia statusu dłużnika.

Sąd I instancji nie uznał za zasadne zarzutów pozwanego dotyczących możliwości uzyskania przez powoda danych o dłużniku ze strony internetowej Komisji Europejskiej wskazując, że powyższa strona internetowa zawiera dane podatników VAT zarejestrowanych dla czynności wewnątrzwspólnotowych, czyli podatników, którzy dokonując rozporządzenia towarami, które są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego innego niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki. Zaznaczył, że dłużnik powoda nie musiał być zarejestrowanym podatnikiem unijnym i w sytuacji gdyby był czynnym podatnikiem podatku VAT wyłącznie na terenie kraju nie byłby zarejestrowany na powyższej stronie. Ostatecznie Sąd Rejonowy uznał, że powód prawidłowo wystąpił z wnioskiem wydanie zaświadczenia i bez jego uzyskania nie mógł skutecznie rozpocząć korekty podatku należnego z tytułu niezapłaconych faktur.

Sąd I instancji stwierdził ponadto, że istnieje też ścisły związek między bezprawnością działania pozwanego, a brakiem możliwości dokonania przez powoda korekty podatku. Wskazując na regulację zawartą w art. 306a § 5 Ordynacji podatkowej uznał, że niewydanie przez pozwanego zaświadczenia w przewidzianym terminie stanowi o niezgodnym z prawem działaniu pozwanego, co potwierdziło uznanie za zasadną skargi powoda przez organ wyższej instancji. Podkreślił, że gdyby zaświadczenie zostało wydane przez pozwanego w ustawowym terminie, a powód otrzymałby je jeszcze w lutym 2009 roku, wówczas miałby możliwość rozpoczęcia procedury związanej z dokonaniem korekty już tym miesiącu, a deklarację VAT-7 złożyłby w kwietniu, czy ostatecznie w maju 2009 roku. W takiej sytuacji powód dokonałby skutecznej korekty podatku, kiedy jeszcze dłużnik nie został z urzędu wykreślony z rejestru podatników.

Zdaniem Sądu Rejonowego powód wykazał w sprawie wysokość szkody wyrządzonej działaniem pozwanego, a stanowi ona sumę nadwyżki podatku naliczonego nad należnym wykazana z deklaracji z dnia 27 lipca 2009 roku w kwocie 47 239 zł, którą powód otrzymałby do zwrotu oraz kwoty 17 180 zł, którą powód musiał wpłacić do urzędu skarbowego jako podatek należny po korekcie tej deklaracji we wrześniu 2009 roku, co daje 64 419 zł. W związku z tym, że powód dochodził kwoty 62 476 zł jako wynikającej z ustaleń kontroli skarbowej przeprowadzonej w sierpniu 2009 roku, Sąd I instancji stwierdził, że w tym zakresie był związany żądaniem pozwu. Na mocy art. 417 § 1 kc Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda dochodzoną kwotę tytułem odszkodowania.

Sąd Rejonowy nie uznał za w pełni zasadne żądania powoda w przedmiocie odsetek i powołując się na regulację z art. 481 § 1 i 482 § 1 kc, stwierdził, że skoro powód dochodził w niniejszym procesie odszkodowania w następstwie działania pozwanego, a nie zwrotu podatku, to brak jest podstaw by przyjąć, że roszczenie o odszkodowanie stało się wymagalne z dniem 1 stycznia 2010 roku. Zdaniem Sądu powód wykazał, że zgodnie z ogólnymi przepisami dotyczącymi wymagalności zobowiązań (art. 455kc) pozwany pozostawał w zwłoce od chwili wezwania go do zawarcia ugody sądowej. Powód nie udowodnił, że przed zainicjowaniem postępowania pojednawczego przed Sądem zgłaszał wobec pozwanego roszczenia odszkodowawcze, stąd dostępny materiał dowodowy uzasadniał zasądzenie odsetek jedynie od dnia posiedzenia Sądu Rejonowego w Pabianicach w przedmiocie zawezwania do próby ugodowej, czyli dnia 19 października 2012 roku, jako jednej pewnej daty, od której pozwany wiedział o roszczeniach powoda. Wobec powyższego w pozostałym zakresie Sąd Rejonowy oddalił powództwo (pkt. II wyroku).

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu uznając, że pozwany winien zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty, na które składają się: opłata sądowa w kwocie 3124 złotych opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych oraz wynagrodzenie radcy prawnego określone na postawie § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z dnia 3 października 2002 r. nr 163 poz. 1349 ze zm.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając wyrok w części tj. w pkt. I i III i zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie następujących przepisów postępowania i przepisów materialnoprawnych:

1)  art. 245 kpc ewentualnie art. 244 kpc w zw. z art. 21 § 3 oraz § 3a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja Podatkowa – poprzez pominiecie dowodu z deklaracji podatkowej powoda za czerwiec 2009 roku skorygowanej deklaracją z dnia 2 września 2009 roku, która na skutek jej przyjęcia i niezakwestionowania przez organ podatkowy ma charakter dokumentu wiążącego Sąd w sprawie;

2)  art. 227 kpc w zw. z art. 278 kpc poprzez prowadzenie samodzielnych ustaleń co do wysokości szkody powoda i przyjęcia powyższej okoliczności za udowodnioną, mimo że została zakwestionowana przez pozwanego, ustalenie wysokości szkody wymagało przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego natomiast załączone do pozwu dokumenty nie pozwalają na ustalenie, czy i w jakiej wysokości powód poniósł szkodę na skutek określonych w pozwie działań pozwanego;

3)  art. 1 kpc poprzez prowadzenie w postępowaniu cywilnym własnych ustaleń obejmujących rozstrzygnięcia wyłączone spod kognicji sądów powszechnych i odnoszące się do ustalenia hipotetycznej wysokości treści stosunku podatkowego powoda w podatku VAT za czerwiec 2009 roku, prawidłowości złożenia przez powoda deklaracji za czerwiec 2009 roku i spełnienia przez powoda warunków określonych w art. 89 a i 89 b ustawy o podatku od towarów i usług i w konsekwencji ustalenia wynikającego z tego rozliczenia ewentualnego zwrotu podatku dla powoda;

4)  art. 417 kc poprzez uznanie, że zaniechanie pozwanego polegające na opóźnieniu wydania powodowi zaświadczenia podatkowego było bezprawne i wywołało szkodę w majątku powoda;

5)  art. 361 kc polegające na niewłaściwym zastosowaniu poprzez uznanie, że w sprawie zachodzi związek przyczynowy pomiędzy działaniem pozwanego określonym w pozwie i polegającym na opóźnieniu wydania powodowi zaświadczenia o zarejestrowaniu jako podatnika czynnego VAT a szkodą powoda określoną jako potencjalna możliwość złożenia korekty podatku VAT za lipiec 2009 roku z pominięciem następujących okoliczności:

a)  wnioskowanie przez powoda o wydanie zaświadczenia o statusie podatnika VAT dla kontrahenta nie było warunkiem formalnym złożenia korekty w trybie art. 89a, 89b ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług;

b)  opóźnienie powoda w złożeniu korekty od dnia 5 maja 2009 roku do dnia 3 czerwca 2009 roku tj. do dnia w którym możliwe było skorzystanie z uprawnienia w trybie ww. przepisów nie może obciążać pozwanego;

c)  korekta podatku VAT złożona przez powoda w dniu 27 lipca 2009 roku z przyczyn obiektywnych nie byłaby skuteczna z uwagi na utratę przez kontrahenta statusu podatnika czynnego VAT w dniu 3 czerwca 2009 roku tj. przed otwarciem terminu do składania deklaracji za czerwiec 2009 roku (datą od której powód mógł składać deklaracje za czerwiec jest co najmniej 1 lipca 2009 roku) – w konsekwencji niezależnie od tego, czy wydano by zaświadczenie w terminie czy też nie, zdarzenie to nie miało wpływu na możność złożenia skutecznej korekty za czerwiec 2009 roku;

d)  powód nie spełnił warunku uprawniającego do korekty określonego art. 89a § 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług, bowiem nie doszło do skutecznego zawiadomienia dłużnika o zamiarze korekty podatku VAT, a tym samym powód nie ukształtował swojego uprawnienia do korekty;

e)  wydanie powodowi zaświadczenia o zarejestrowaniu dłużnika jako podatnika VAT czynnego miało charakter czynności techniczno-prawnej i nie wywołało skutków prawnych i majątkowych u powoda, a w konsekwencji opóźnienie w jego wydaniu było prawnie irrelewantne dla powoda;

6)  art. 6 w zw. z art. 361 kc polegające na niewłaściwym zastosowaniu poprzez przyjęcie, że powód poniósł i wykazał w sprawie szkodę – pomimo, że powodowi przysługują wierzytelności w stosunku do (...) GAZ sp. j oraz roszczenia w stosunku do wspólników spółki;

7)  art. 89 a ust. 2 pkt. 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług polegające na:

a)  jego niewłaściwej wykładni poprzez przyjęcie, że powód dla potrzeby skorzystania z uprawnienia do korekty podatku musiał uzyskać zaświadczenie o statusie kontrahenta przed zainicjowaniem procedury korekty podatku VAT;

b)  niewłaściwym zastosowaniu poprzez uznanie złożonej deklaracji w dniu 27 lipca 2009 roku za hipotetycznie skuteczną – pomimo, że w świetle jednoznacznej treści ww. przepisu byłaby ona nieskuteczna;

8)  art. 89 a ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów polegające na jego niewłaściwym zastosowaniu i przyjęciu, że powód skutecznie zawiadomił dłużnika o zamiarze korekty, mimo że korespondencja wróciła z adnotacją „adresat wyprowadził się”. Brak prawidłowego zawiadomienia dłużnika o zamiarze korekty nie uprawniał powoda do jej skutecznego złożenia ;

9)  art. 233 kpc polegające na braku wszechstronnej oceny dowodów w sprawie polegające na sprzecznym z zasadami doświadczenia życiowego wyprowadzeniu wniosków z materiału faktycznego sprawy polegające na:

a)  pominięcie zaniechania powoda polegające na nie złożeniu w okresie do połowy 2008 roku do czerwca 2009 roku deklaracji podatku VAT z uwzględnieniem rozliczenia nieściągalnych należności od (...) GAZ sp. j jako pozostającego bez związku przyczynowego z utratą możliwości skorzystania z uprawnienia przewidzianego w art. 89a i 89b ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów;

b)  uznania za racjonalne i zgodne z zasadą ostrożności i doświadczenia życiowego zachowania powoda polegającego na zwłoce w złożeniu deklaracji VAT przez okres 2 miesięcy i 22 dni od daty otrzymania zaświadczenia o zarejestrowaniu (...) GAZ sp. j jako podatnika czynnego VAT na dzień 30 kwietnia 2009n roku, mimo że dłużnik był uprawniony do złożenia w każdym czasie wniosku o zniesienie statusu podatnika czynnego VAT a organ podatkowy był uprawniony do wyrejestrowania dłużnika z mocy prawa.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwany wniósł o:

I.  Zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w całości oraz zmianę orzeczenia w zakresie kosztów postępowania i zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji wg. norm przepisanych

ewentualnie o:

II.  Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

III.  W każdym przypadku o zasadzenie od zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa wg. norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wnosił o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy, wbrew twierdzeniom pozwanego, dokonał prawidłowego ustalenia stanu faktycznego, jak też należytej i wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji słusznie przyjmując, że istniały podstawy do stwierdzenia odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. za szkodę poniesioną przez powoda w związku z pozbawieniem go możliwości skutecznego skorzystania z tzw. ulgi za złe długi. Wobec tego, poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne oraz wywody prawne Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

W ocenie Sądu Okręgowego całkowicie chybiony jest argument skarżącego co do braku kognicji sądu powszechnego w niniejszej sprawie, który to zarzut skarżący określił w apelacji jako kluczowy. Należy bowiem podkreślić, że istotą sprawy, wbrew twierdzeniom pozwanego, nie było ustalanie hipotetycznej wysokości treści stosunku podatkowego powoda w podatku VAT za czerwiec 2009 roku, czy też prawidłowości złożenia przez powoda deklaracji za czerwiec 2009 roku, a rozstrzygnięcie - zgodnie z treścią złożonego powództwa - czy powodowi należy się odszkodowanie za niezgodne z prawem działanie pozwanego przy wykonywaniu władzy publicznej. Zarówno ustalenia faktyczne czynione przez Sąd Rejonowy, jak i rozważania prawne dotyczyły analizy przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego w rozumieniu art. 417 § 1 kc, nie zaś, jak sugeruje skarżący, kwestionowania złożonych przez powoda deklaracji podatkowej VAT za czerwiec 2009 roku skorygowanej deklaracją z dnia 2 września 2009 roku. Sąd I instancji nie tylko nie podważył powołanych wyżej deklaracji podatkowych, a wręcz przeciwnie, przyjął je za podstawę ustalenia wysokości szkody majątkowej powoda, co wprost wynika z treści pisemnych motywów zaskarżonego rozstrzygnięcia. W związku z powyższym, ani zarzut skarżącego co do pominięcia powyższych deklaracji podatkowych powoda jako materiału dowodowego (pkt. 1 apelacji), ani twierdzenie co do rzekomego wkraczania Sądu I instancji w kompetencje organów podatkowych nie zasługują na uwzględnienie. Nie ulega wątpliwości, że niniejsza sprawa stanowi sprawę cywilną w rozumieniu art. 1 kpc i podlega rozpoznaniu przez sąd powszechny, a jedynie zarzucane bezprawne działanie pozwanego skutkujące jego odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec powoda związane było z publicznoprawną sferą działania pozwanego jako organu podatkowego.

Należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że w sprawie zostały spełnione wszelkie przesłanki warunkujące odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego objęte dyspozycją art. 417 § 1 kc, a zwłaszcza, co było zasadniczym przedmiotem sporu, że pozostawanie przez pozwanego w znacznej zwłoce przy wydaniu zaświadczenia ustalającego, czy kontrahent powoda jest czynnym podatnikiem VAT, było bezprawne i stanowiło przyczynę wystąpienia szkody po stronie powoda.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że Sąd I instancji słusznie uznał, że pozwany realizując swoje zadania jako organ podatkowy i wydając przedmiotowe zaświadczenie ze znacznym opóźnieniem, wbrew dyspozycji art. 306a § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (DzU z 2012 roku, Nr 749 z późn. zm.), działał niezgodnie z prawem. W tym zakresie Sąd Rejonowy prawidłowo oparł się na postanowieniu Dyrektora Izby Skarbowej w Ł. z dnia 24 kwietnia 2009 roku uznającej skargę powoda za zasadną. Jak bowiem wskazano w powyższym orzeczeniu, ponaglenie powoda na niezałatwienie we właściwym terminie sprawy wydania zaświadczenia potwierdzającego zarejestrowanie Spółki jawnej (...) jako podatnika VAT czynnego lub zwolnionego zostało uznane za zasadne i wyznaczono nowy termin załatwienia sprawy (k. 15). W związku z tym, że powołanym postanowieniem jednoznacznie stwierdzono niezgodne z prawem działanie pozwanego, możliwe stało się przyjęcie za wykazaną w sprawie przesłanki bezprawnego działania organu władzy publicznej przewidzianego w art. 417 § 1 kc. Tylko takie działanie organu administracyjnego, w tym organu podatkowego, może być bowiem uznane za niezgodne z prawem, które zostanie stwierdzone właściwą decyzją administracyjną w toku instancji lub orzeczeniem sądu administracyjnego, kwestia ta nie może zaś być samodzielnie ustalana, czy weryfikowana w postępowaniu cywilnym (por. wyrok SN z dnia 20 sierpnia 2009 roku, II CSK 68/09, LEX nr 529680, postanowienie SN z dnia 30 maja 2003 roku, III CZP 34/03, LEX nr 82146).

Po drugie, Sąd I instancji trafnie przyjął, iż powyższe bezprawne działanie pozwanego doprowadziło do powstania szkody powoda w rozumieniu art. 361 § 2 kc. W tym konkretnym wypadku szkoda objęła kwotę ulgi w podatku VAT za tzw. złe długi, którą uzyskałby powód wskutek pomniejszenia podatku należnego o kwoty odpowiadające podatkowi należnemu od wierzytelności nieściągalnych od Spółki jawnej (...). Zastrzeżeń Sądu Okręgowego nie budzi kwestionowany przez skarżącego sposób określenia wysokości szkody jako mieszczącej się w sumie nadwyżki podatku naliczonego nad należnym wykazanej w deklaracji z dnia 27 lipca 2009 roku w kwocie 47.239 zł, którą powód otrzymałby do zwrotu (k. 20) oraz kwoty 17.180 zł, którą powód zobowiązany był wpłacić jako podatek należny po korekcie powyższej deklaracji we wrześniu 2009 roku (k. 33). Należy bowiem zauważyć, że kwota, o którą powód mógł skorygować należny podatek VAT dotyczyła opodatkowanych kwot wskazanych w fakturach VAT z 2007 roku wystawionych wobec dłużnika powoda, a których powód faktycznie nie otrzymał od swojego kontrahenta . Wspomniane faktury zostały włączone w poczet materiału dowodowego (k. 142-157), zaś w sposób miarodajny na potrzeby ustalenia wysokości szkody, w pkt. II podpkt. 2 protokołu kontroli podatkowej przeprowadzonej u powoda przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w H. z dnia 28 sierpnia 2009 roku, zostały wskazane zarówno wartość netto korygowanej sprzedaży na rzecz Spółki jawnej (...) w wysokości 283.983,68 zł oraz kwota podatku VAT podlegającego korekcie w wysokości 62.476,42 zł (k. 22-29). Należy też zaznaczyć, że podczas czynności kontrolnych ustalono, że zarówno powołana wartość netto korygowanej sprzedaży oraz podatek należny VAT wynikające z powyższych faktur zostały przez powoda wykazane w deklaracjach VAT-7 w odpowiednich okresach rozliczeniowych 2007 roku jako obrót opodatkowany stawką VAT 22% (k. 4 protokołu kontroli). W tych okolicznościach powód mógł ubiegać się o obniżenie podatku należnego VAT we wskazanej kwocie nie tylko w rozliczeniu za miesiąc czerwiec 2009 roku, co faktycznie uczynił, a co nie mogło przynieść rezultatu z uwagi na wykreślenie dłużnika Spółki jawnej (...) z rejestru podatków czynnych VAT z dniem 3 czerwca 2009 roku, ale również wcześniej tj. za miesiąc marzec, kwiecień, czy maj 2009 roku, kiedy kontrahent powoda figurował jeszcze we wspomnianym rejestrze.

Po trzecie, wbrew stanowisku skarżącego, opisana wyżej szkoda powoda pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z bezprawnym działaniem pozwanego polegającym na znacznym opóźnieniu w wydaniu przedmiotowego zaświadczenia. Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, powód aby skutecznie skorzystać z przysługującego mu uprawnienia winien był ustalić w sposób wiarygodny, czy w dacie dokonywania korekty jego kontrahent zarejestrowany jest jako podatnik czynny VAT. Powyższy warunek wynika wprost z treści art. 89a ust. 2 pkt. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 roku ( Dz U z 2008 roku, Nr 209, poz. 1320 art. 1). Wprawdzie ani powołany przepis, ani inne regulacje prawne nie nakładają na uprawnionego obowiązku uzyskania w tym przedmiocie zaświadczenia właściwego urzędu skarbowego, który prowadzi i aktualizuje rejestr czynnych podatników VAT, to w praktyce był to i jest jedyny sposób rzetelnego ustalenia statusu podatkowego kontrahenta. Nie można zgodzić się w tym zakresie z argumentacją prezentowaną przez pozwanego co do realnej możliwości skorzystania z tzw. ulgi za złe długi bez uprzedniego uzyskania przedmiotowego zaświadczenia. Powyższe rozwiązanie jakkolwiek formalnie i teoretycznie dopuszczalne, nie może być przyjęte za racjonalne i zgodne z podstawowymi zasadami bezpieczeństwa w obrocie. Wymaga podkreślenia, ze ewentualne złożenie korekty podatku VAT bez uprzedniego sprawdzenia poprzez uzyskanie stosownego zaświadczenia właściwego urzędu skarbowego, czy dłużnik figuruje w rejestrze czynnych podatników VAT, naraża uprawnionego na dotkliwe konsekwencje, a mianowicie powstanie zaległości podatkowej wskutek nieprawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej, a także może zgodnie z art. 56 § 1 lub art. 76 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 roku Kodeks karno skarbowy (Dz U z 2013 roku, Nr 186 z późn. zm.), skutkować jego odpowiedzialnością karno-skarbową. Nie bez znaczenia pozostaje też, obok obowiązku zwrotu powstałej w ten sposób zaległości podatkowej, konieczność uregulowania przez podatnika odsetek, co w przypadku znacznej wysokości wierzytelności nieściągalnej wykazanej jako obrót opodatkowany, jak to ma miejsce w niniejszej sprawie, stanowi istotną dolegliwość finansową. Stąd w przekonaniu Sądu Okręgowego uzyskanie przedmiotowego zaświadczenia stanowi jedyny sposób ustalenia statusu podatkowego dłużnika warunkującego dokonanie korekty podatku VAT przez racjonalnie i starannie działającego uprawnionego. Z przyczyn szczegółowo wskazanych przez Sąd I instancji i podnoszonych przez powoda, nie można też zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego, że powyższe ustalenie może nastąpić w oparciu o dane zamieszczone na stronie internetowej Komisji Europejskiej.

W świetle powyższego w pełni uzasadniony jest przyjęcie, że pozostawanie pozwanego w paromiesięcznej zwłoce przy wydaniu przedmiotowego zaświadczenia, zakwalifikowane przez nadrzędny organ administracyjny jako niezgodne z prawem, skutkowało pozbawieniem powoda możliwości skorzystania z tzw. ulgi za złe długi w czasie, kiedy dłużnik figurował jeszcze w rejestrze czynnych podatników VAT i tym samym doprowadziło do powstania szkody po stronie powoda.

Należy bowiem za Sądem Rejonowym zauważyć, że w sytuacji gdyby pozwany wydał omawiane zaświadczenie w przewidzianym przepisami terminie tj. w okresie do 7 dni, powód spełniając pozostałe warunki ustawowe mógłby skutecznie dokonać korekty podatku VAT w rozliczeniu za miesiąc marzec, kwiecień lub maj 2009 roku, składając deklarację do dnia 3 czerwca 2009 roku, tj. przed utratą przez Spółkę jawną (...) statusu czynnego podatnika VAT. Uprawniony jest zatem wniosek, że opisane wyżej bezprawne działanie pozwanego stanowiło przyczynę sprawczą powstania szkody powoda, tym bardziej, że nie można zarzucić powodowi, jak chce tego skarżący, niewłaściwego, nadmiernie długiego działania poprzedzającego skorzystanie z przysługującego mu uprawnienia.

W tym kontekście nietrafne jest stanowisko skarżącego jakoby powód już bezpośrednio po doręczeniu mu przedmiotowego zaświadczenia tj. po dniu 5 maja 2009 roku mógł złożyć stosowną korektę podatku VAT i pomniejszyć należny podatek bez wcześniejszego zawiadamiania dłużnika o zamiarze skorygowania podatku należnego ze względu na uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności przysługującej względem dłużnika. Należy zaznaczyć, że obowiązek zawiadomienia, a następnie wstrzymania się od złożenia korekty przez okres 14 dni od daty doręczenia zawiadomienia dłużnikowi, wynika wprost z treści art. 89a ust. 2 pkt. 6 ustawy o podatku od towarów i usług (w powołanej wyżej wersji) i stanowi wymóg formalny skorzystania z ulgi za złe długi. Należy zauważyć, że powód ten warunek wypełnił wysyłając stosowne zawiadomienie do dłużnika w dniu 15 maja 2009 roku (k. 18). W związku z tym, że w dniu 22 maja 2009 roku nastąpił zwrot powyższej korespondencji z uwagi na fakt, iż adresat się wyprowadził, to przy założeniu uznania powyższego doręczenia jako skutecznego zastępczo na podstawie art. 146 § 1 i 2 ustawy Ordynacja podatkowa w zw. z art. 89b ust. 5 ustawy o podatku od towarów i usług, złożenie korekty nie mogło nastąpić przed dniem 3 czerwca 2009 roku przy zachowaniu wymaganego 14 – dniowego terminu powstrzymania się przez powoda od skorzystania z ulgi.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższe argumenty w sposób dostateczny uzasadniają, że szkoda powoda polegająca na braku możliwości skorzystania z tzw. ulgi za złe długi stanowiła obiektywne następstwo bezprawnego działania pozwanego w sferze publicznoprawnej. Opisana sekwencja następujących po sobie zdarzeń zapoczątkowanych zwłoką pozwanego w wydaniu przedmiotowego zaświadczenia wskazuje, że to właśnie niezgodne z prawem działanie pozwanego zapoczątkowało kolejne niezbędne i celowe działania powoda zmierzające do złożenia korekty podatku VAT, które jednak finalnie okazały się nieskuteczne wobec wykreślenia dłużnika z rejestru, co w efekcie doprowadziło do powstanie szkody. Stąd należy wyprowadzić wniosek, że gdyby pozwany działał w granicach prawa, powód nie poniósłby szkody. Powyższe przemawia za przyjęciem odpowiedzialności pozwanego za szkodę w ramach adekwatnego związku przyczynowego w rozumieniu art. 361§ 1 kc (por. też wyrok SN: z dnia 19 czerwca 2008 roku, V CSK 18/08, LEX nr 424431; z dnia 27 marca 2003 roku, V CKN 41/01, OSNC 2004, Nr 6, poz. 96).

W dalszej kolejności należy zauważyć, że bez znaczenia dla powstania opisanej wyżej szkody powoda, a w konsekwencji odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego, pozostaje podnoszona przez skarżącego kwestia przysługiwania powodowi wierzytelności wobec Spółki jawnej (...) oraz roszczeń w stosunku do wspólników tej spółki. Jak wykazano w toku postępowania, powód nie zdołał wyegzekwować należności od w/w kontrahenta. Egzekucja prowadzona przez powoda wobec dłużnika okazała się bezskuteczna, co skutkowało jej umorzeniem na mocy postanowienia komornika z dnia 16 lipca 2011 roku (k. 148), zaś dochodzenie należności od wspólników spółki jawnej również nie przyniosło rezultatu wobec braku możliwości uzyskania przez powoda klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi jednej ze wspólniczek spółki, co było niezbędne do prowadzenia ewentualnej egzekucji z nieruchomości stanowiącej przedmiot jej majątku wspólnego (k. 153-164).

Należy ponadto stwierdzić, że analiza dowodów przeprowadzona przez Sąd Rejonowy nie narusza art. 233 kpc, a w szczególności wbrew zarzutom skarżącego, nie pozostaje w sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego. Ocena zgromadzonych w sprawie dowodów i zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wywód prawny zostały zdaniem Sądu Okręgowego przeprowadzone racjonalnie, zgodnie z zasadami logicznego rozumowania. Wymaga podkreślenia, że wyprowadzając wnioski w oparciu o zaoferowane przez strony dowody, Sąd Rejonowy odnosił się do konkretnych, ustalonych wcześniej okoliczności faktycznych sprawy. Sąd I instancji szczegółowo omówił działania powoda po doręczeniu mu przedmiotowego zaświadczenia zasadnie wskazując, że podjęte po dniu 5 maja 2009 roku przez powoda kroki stanowiły realizację ustawowych wymogów określonych w art. 89a ustawy o podatku od towarów i usług (w powołanej wyżej wersji), których spełnienie było niezbędne dla skorzystania z ulgi. Zdaniem Sądu Okręgowego czynienie hipotetycznych założeń przy dokonywanej analizie dowodów, co do możliwości wystąpienia przez dłużnika w każdym czasie z wnioskiem o zniesienie statusu podatnika czynnego VAT, czy też co do potencjalnego wyrejestrowania dłużnika z mocy prawa w każdym czasie przez organ podatkowy, nie mieści się w granicach swobodnej oceny dowodów jako oderwane od realiów sprawy. Nie można też uznać jako sprzecznego z doświadczeniem życiowym zaniechania złożenia przez powoda korekty już od połowy 2008 roku, jak domaga się tego skarżący. Trzeba zaznaczyć, że zgodnie z art. 89a ust. 2 pkt. 5 ustawy o podatku od towarów i usług (w powołanej wyżej wersji), powód mógł skorygować podatek VAT w terminie 2 lat od końca roku, w którym faktury dokumentujące wierzytelność wobec Spółki jawnej (...) zostały wystawione, a więc w tym konkretnym wypadku do końca 2009 roku. Wobec powyższego rozpoczęcie działań przez powoda na początku roku 2009 tj. dnia 15 stycznia 2009 roku, kiedy zwrócił się do pozwanego o wydanie zaświadczenia, zapoczątkowując tym samym procedurę skorzystania z tzw. ulgi za złe długi, nie sposób uznać za nieracjonalne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy uznał zaskarżony wyrok za odpowiadający prawu, również w części dotyczącej rozstrzygnięcia o odsetkach akceptując w tym zakresie argumentację Sądu Rejonowego. W konsekwencji, na podstawie art. 385 kpc Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną.

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. art. 391 § 1 kpc zasądzając od pozwanego na rzecz powoda koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym w wysokości ustalonej w oparciu o § 6 pkt 6 zw. z § 2 ust. 1 i § 4 ust. 1 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz.U. nr 163, poz. 1349 ze zm.).