Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z powództwa G. D.

przeciwko Z. W.

o zapłatę 94 500 zł

I.  zasądza od pozwanego Z. W. na rzecz powoda G. D. kwotę 94 500 (dziewięćdziesiąt cztery tysiące pięćset) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 11 października 2012 roku do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo o odsetki w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanego Z. W. na rzecz powoda G. D. kwotę 5 147 (pięć tysięcy sto czterdzieści siedem) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  nakazuje pobrać od pozwanego Z. W. na rzecz Skarbu Państwa –Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 3 195 (trzy tysiące sto dziewięćdziesiąt pięć) zł tytułem należnej części opłaty sądowej od pozwu, od której powód został zwolniony.

Sygn. akt I C 172/13

UZASADNIENIE

Powód G. D. w pozwie wniesionym przeciwko Z. W. zażądał zasądzenia od pozwanego w postępowaniu upominawczym kwoty 94 500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie żądania podał, iż zawarł z pozwanym ustną umową przedwstępną sprzedaży nieruchomości, położonej w R., przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów obrębu numer 30, numerem działki (...), o powierzchni 0,2025 ha, dla której Sąd Rejonowy w Radomsku prowadzi księgę wieczystą nr (...) za cenę 130 000 zł obniżoną do kwoty 94 500 zł w zamian za ustanowienie przez powoda w umowie przyrzeczonej na rzecz pozwanego prawa dożywotniego zamieszkiwania w starym budynku drewnianym znajdującym się na przedmiotowej nieruchomości, przy czym umowa przyrzeczona miała zostać zawarta po dokonaniu przez powoda w imieniu pozwanego zapłaty kwoty 94 500 zł na rzecz (...) Bank S.A. tytułem całkowitej spłaty kredytu udzielonego przez ten bank na rzecz pozwanego. Wskazał również, iż w dniu 27.04.2012 r. dokonał zapłaty wskazanej przez pozwanego kwoty, ale pozwany uchylał się od zawarcia umowy przyrzeczonej, w związku z czym w dniu 25 lipca 2012 r. odstąpił od umowy przedwstępnej i zażądał od pozwanego zwrotu kwoty 94 500 zł. Jako podstawę prawną roszczenia powód wskazał przepis art. 390 § 1 k.c. w zw. z art. 471 k.c., a alternatywnie przepis art. 410 § 2 k.c.

W dniu 27 września 2012 r. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, od którego pozwany wniósł sprzeciw, domagając się oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Przyznał, iż strony rozważały sprzedaż nieruchomości, ale na zupełnie innych warunkach, a przede wszystkim za inną cenę, niż wskazaną przez powoda w pozwie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Z. W. jest właścicielem nieruchomości zabudowanej położonej w R., przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów obrębu numer 30, numerem działki (...), o powierzchni 0,2025 ha, dla której Sąd Rejonowy w Radomsku prowadzi księgę wieczystą nr (...).

/dowód: kserokopia odpisu z centralnej bazy danych ksiąg wieczystych nr (...) k. 17 -24/

W dniu 22 lipca 2005 r. (...) Bank S.A. we W. zawarł z D. W., A. W., S. W. i pozwanym Z. W. umowę kredytu hipotecznego Nr (...) w kwocie 106 873,09 zł z przeznaczeniem na sfinansowanie budowy domu jednorodzinnego. Spłata kredytu została zabezpieczona hipoteką kaucyjną do kwoty 213 746,18 zł wpisaną w dziale III księgi wieczystej nr (...).

/dowód: kserokopia odpisu z centralnej bazy danych ksiąg wieczystych nr (...) k. 17 -24, odpis wniosku Z. W. o wpis hipoteki kaucyjnej k. 146 -146 odwrót, odpis oświadczenia (...) Bank S.A. we W. k. 147 -147 odwrót, odpis oświadczenia Z. W. o ustanowieniu hipoteki k. 148 -148 odwrót/

(...) Bank S.A. we W. od dnia 2 stycznia 2006 r. działa pod (...) Bank S.A. we W..

/dowód: odpis pełny z rejestru przedsiębiorców k. 106 -118/

W dniu 7 marca 2011 r. (...) Bank S.A. we W. złożył Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Radomsku R. T. wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikom: Z. W., S. W., D. W. i A. W. na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego Nr 77H/ (...) z dnia 31 maja 2010 r. w związku z zadłużeniem z tytułu zawarcia umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 22 lipca 2005 r. wnosząc m. in. o przeprowadzenie egzekucji z nieruchomości dla, której w Sądzie Rejonowym w Radomsku założono księgę wieczystą Nr (...). Pismem z dnia 28 marca 2011 r. komornik dokonał zajęcia nieruchomości. W dziale III księgi wieczystej została wpisana wzmianka o wszczęciu postępowania egzekucyjnego z nieruchomości. W dniu 5 stycznia 2012 r. wierzyciel udzielił dłużnikowi promesy zwolnienia zabezpieczenia hipotecznego pod warunkiem całkowitej spłaty wierzytelności wynikającej z umowy nr (...). Promesa zachowywała ważność do dnia 8 lutego 2012 r. Na ten dzień łączne zadłużenie wymagalne wraz z kosztami windykacji miało wynosić 95 731,42 zł. W dniu 10 stycznia 2012 r. komornik dokonał oględzin nieruchomości z udziałem biegłego sądowego, a w dniu 6 marca 2012 r. dokonał opisu nieruchomości oraz jej oszacowania na kwotę 262 651 zł na podstawie opinii biegłego sądowego.

/dowód: kserokopia odpisu z centralnej bazy danych ksiąg wieczystych nr (...) k. 17 -24, dokumenty zawarte w aktach egzekucyjnych Km 375/11: wniosek o wszczęcie egzekucji k. 1 -2, tytuł wykonawczy k 3, wezwanie do zapłaty należności z dnia 28.03.2011 r. k. 45, kopia promesy zwolnienia hipotecznego z dnia 5.01.2012 r. k. 105, protokół z czynności przygotowawczych do sporządzenia opisu i oszacowania nieruchomości z dnia 10.01.2012 r. k. 102 -103, protokół opisu i oszacowania nieruchomości z dnia 6.03.2012 r. k. 129 -130, operat szacunkowy k. 136, protokół z czynności przygotowawczych do sporządzenia opisu i oszacowania nieruchomości z dnia 10.01.2012 r. k. 102 -103, operat szacunkowy k. 136/

W kwietniu 2012 r. powód przeczytał ogłoszenie o sprzedaży nieruchomości, zamieszczone przez żonę pozwanego S. W., za zgodą pozwanego. Powód udał się na nieruchomość. Przeprowadził rozmowę ze S. W. w obecności pozwanego, który nie brał aktywnego udziału w negocjacjach ze względu na stan zdrowia. Powód wyraził wolę zakupu nieruchomości. S. W. poinformowała go, że ze względu na toczącą się egzekucję i zagrożenie sprzedaży nieruchomości należy dokonać spłaty zadłużenia na rzecz banku. Po dokonaniu spłaty zadłużenia i otrzymaniu przez pozwanego dokumentów z banku strony miały zawrzeć umowę przedwstępną w formie aktu notarialnego. Zapłata reszty ceny w kwocie 120 000 zł miała być rozłożona na pięć rocznych rat. Do czasu zapłaty całej ceny pozwany miał zamieszkiwać na nieruchomości w drewnianym budynku mieszkalnym. Powód jest właścicielem zabudowanej nieruchomości położonej w K.. W przypadku jej sprzedaży zamierzał przeznaczyć uzyskane środki na zapłatę reszty ceny przed upływem terminu pięciu lat. Nieruchomością były zainteresowane jeszcze dwie inne osoby.

/dowód: nagranie rozmowy S. W. i B. K. z dnia 17.04.2013 r. k. 169, transkrypcja k. 186 -198, częściowo zeznania świadka B. K. protokół k.181, adnotacje: 00:19:50 -00:23:00, 00:28:30 -00:30:15, 00:34:10 -00:34:25, 00:35:30 -00:36:30, 00:37:50 -00:39:15, 00:43:10 -00:43:50, 01:13:25 -01:14:50, 01:20:00 -01:20:50, częściowo zeznania świadka S. W. protokół k.181, adnotacje: 00:49:15 -00:52:30, 00:55:00 -00:56:00, częściowo zeznania świadka D. W. protokół k.181, adnotacje: 01:22:50 -01:25:20, 01:26:35 -01:28:00, 01:33:05 -01:35:00, częściowo zeznania powoda protokół k.212, adnotacje: 00:20:40 -00:34:15, 00:41:00 -00:42:15, 00:43:40 -00:50:40, protokół k. 134, adnotacje: 00:14:20 -00:20:20, 00:22:45 -00:24:05, 00:29:20 -00:36:20, częściowo zeznania pozwanego protokół k.212, adnotacje: 00:55:30 -00:56:05/

W dniu 27 kwietnia 2012 r. powód G. D. zapłacił na rzecz (...)Bank kwotę 94 500 zł tytułem całkowitej spłaty świadczenia z umowy (...). Wpłata została dokonana w kasie placówki banku w R. w obecności syna pozwanego D. W.. Powód był przekonany, że spłaca dług pozwanego. Po dokonaniu zapłaty zadłużenia S. W. wręczyła powodowi klucze do nowego budynku mieszkalnego i potwierdziła, że po doręczeniu pozwanemu dokumentów z banku, zostanie zawarta umowa notarialna. Powód zamieszkał w na nieruchomości razem ze swoją partnerką B. K..

/dowód: odpis polecenia przelewu k. 30, zeznania świadka B. K. protokół k.181, adnotacje: 00:23:00 -00:26:40, 00:36:60 -00:37:30, 00:39:15 -00:43:20, 00:43:45 -00:44:55, częściowo zeznania powoda protokół k. 212, adnotacje: 00:35:00 -00:39:30, 00:47:35 -00:48:40, 00:20:40 -00:21:15, protokół k.134, adnotacje: 00:20:20 -00:22:50, 00:24:05 -00:24:25/

W dniu 22 maja 2012 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Radomsku R. T. umorzył postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 375/11 na wniosek wierzyciela (...) Bank S.A. we W. z dnia 11 maja 2012 r.

/dowód: odpis postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Radomsku z dnia 22.05.2012 r. k. 161 -161 odwrót/

W dniu 22 czerwca 2012 r. powód G. D. został zameldowany na pobyt stały pod adresem: R. ul. (...).

/ dowód: odpis potwierdzenia zameldowania na pobyt stały k. 31/

Początkowo stosunki sąsiedzkie między stronami układały się prawidłowo. Do pierwszego konfliktu doszło gdy powód zażądał opróżnienia i wydania garażu, który S. W. wynajmowała osobie trzeciej. Po miesiącu powód zajął garaż. Przyczyną kolejnych konfliktów były rozliczenia i zapłata za media dostarczane do budynku mieszkalnego zajmowanego przez powoda i jego partnerkę. Przed Świętami Bożego Narodzenia budynek zajmowany przez powoda został pozbawiony dostępu do mediów. Ostatecznie Z. W. złożył w Sądzie Rejonowym w Radomsku pozew o eksmisję G. D. z nieruchomości.

/dowód: nagranie rozmowy S. W. i B. K. z dnia 17.04.2013 r. k. 169, transkrypcja k. 186 -198, zeznania świadka B. K. protokół k.181, adnotacje: 00:34:20 -00:35:40, 01:15:00 -01:17:10, zeznania świadka S. W. protokół k.181, adnotacje: 00:52:20 -00:54:10, 01:17:25 -01:18:50, zeznania świadka D. W. protokół k.181, adnotacje: 01:25:15 -01:26:40/

W dniu 13 lipca 2012 r. powód G. D. nadał w placówce pocztowej pismo wzywające pozwanego do zawarcia umowy przyrzeczonej. W odpowiedzi pozwany wezwał powoda do wydania garażu oraz poinformował, iż będzie na niego oczekiwał w Kancelarii Notarialnej w R. przy ul. (...), dnia 24 lipca 2012 r. o godzinie 14.30 i wezwał do przygotowania kwoty 130 000 zł stanowiącej część zapłaty za nieruchomość, a w przypadku niestawienia się u notariusza, zażądał wydania nieruchomości. W odpowiedzi na pismo pozwanego, powód pismem z dnia 23 lipca 2012 r. odmówił wydania garażu oraz dokonania dodatkowej zapłaty za nieruchomość, podnosząc, iż spłacił zadłużenie pozwanego w banku w kwocie 94 500 zł, a pozwany wydał mu nieruchomość i zamieszkał w drewnianym domku położonym na nieruchomości. W dniu 24 lipca 2012 r. o godzinie 14.15 powód stawił się w Kancelarii Notarialnej w R. przy ul. (...), po czym ją opuścił, ponieważ pozwany nie ustalił z notariuszem zawarcia umowy, nie zasięgał informacji o dokumentach niezbędnych do jej zawarcia oraz nie złożył takich dokumentów, a na godzinę 14.45 notariusz miał wyznaczony termin czynności trwającej około jednej godziny. Tego samego dnia o godzinie 14.30 w Kancelarii Notarialnej w R. przy ul. (...) stawił się pozwany. Pismem z dnia 24 lipca 2012 r., złożonym w Kancelarii Radców Prawnych i (...) B., B., (...) sp. partnerska w R., S. W. wezwała powoda do wyznaczenia ostatecznego terminu zwarcia umowy notarialnej w terminie 7 –miu dni pod rygorem skierowania sprawy do Sądu. Pismem z dnia 31 lipca 2012 r. powód zaproponował pozwanemu negocjacje w celu ustalenia ostatecznych warunków sprzedaży nieruchomości. Pismem z dnia 1 sierpnia 2012 r. pozwany wezwał powoda do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości w dniu 10 sierpnia 2012 r. o godz. 12.00 bądź w dniu 17 sierpnia 2012 r. o godz. 12.00 w Kancelarii Notarialnej Notariusza S. K. w R. przy ul. (...) po dokonaniu zapłaty na jego rzecz kwoty 130 000 zł w obecności notariusza. Pismem z dnia 6 sierpnia 2012 r. powód odstąpił od umowy przedwstępnej i wezwał pozwanego do zwrotu kwoty 94 500 zł w terminie jednego dnia. W okresie od 8 sierpnia 2012 r. do 24 sierpnia 2012 r. Kancelaria (...) była nieczynna z powodu przerwy urlopowej.

/dowód: odpis pisma powoda z dnia 13.07.2012 r. k. 25, potwierdzenie nadania k. 26, odpis pisma pozwanego z dnia 17.07.2012 r. k. 27, odpis pisma powoda z dnia 23.07.2012 r. k. 28, odpis oświadczenia notariusza S. K. z dnia 24.07.2012 r. k. 32, odpis oświadczenia notariusza S. K. z dnia 24.07.2012 r. k. 63, odpis pisma S. W. z dnia 24.07.2012 r. z adnotacją o wpłynięciu k. 64 -65, odpis pisma powoda z dnia 31.07.2012 r. k. 62, odpis pisma pozwanego z dnia 1.08.2012 r. k. 89, odpis oświadczenia o odstąpieniu od umowy k. 33 -35, odpis informacji S. K. o przerwie urlopowej k. 90, oświadczenie notariusza S. K. z dnia 11.02.2013 r. k. 120 -121, zeznania świadka B. K. protokół k.181, adnotacje: 00:26:40 -00:28:30, zeznania świadka S. W. protokół k.181, adnotacje: 00:54:20 -00:55:15, 01:01:00 -01:09:10, częściowo zeznania powoda protokół k. 212, adnotacje: 00:42:45 -00:43:40, 01:00:50 -01:02:10, 00:20:40 -00:21:15, protokół k.134, adnotacje: 00:24:20 -00:27:25, częściowo zeznania pozwanego protokół k.212, adnotacje: 00:53:50 -00:54:30/

W dniu 24 lipca 2012 r. pozwany Z. W. złożył wniosek o wykreślenie z księgi wieczystej (...) hipoteki kaucyjnej na rzecz (...) Bank S.A. we W.. Do wniosku załączył oświadczenie (...) Bank S.A. we W. z dnia 8 maja 2012 r. o wyrażeniu zgody na wykreślenie hipoteki. Hipoteka została wykreślona.

/dowód: odpis wniosku Z. W. o wykreślenie hipoteki kaucyjnej k. 149 -151, odpis oświadczenia (...) Bank S.A. we W. k. 152 -152 odwrót , odwrót, odpis oświadczenia (...) Bank S.A. we W. k. 147 -147 odwrót, odpis oświadczenia Z. W. o ustanowieniu hipoteki k. 148 -148 odwrót/

Wiarygodność i moc dowodowa dowodów z dokumentów przeprowadzonych w toku postępowania nie była poddawana w wątpliwość. Sąd nie znalazł również żadnych podstaw do zakwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej dowodu z rozmowy przeprowadzonej między S. W. i B. K. w dniu 17 kwietnia 2013 r., utrwalonej za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk. Świadek B. K. potwierdziła, iż taka rozmowa miała miejsce, a powód po odtworzeniu nagrania, ostatecznie nie kwestionował jej wiarygodności i mocy dowodowej.

Zeznaniom świadków oraz stron Sąd dał wiarę tylko w zakresie w jakim korespondują z materiałem dowodowym uznanym za wiarygodny, a w pozostałej części odmówił im wiary i mocy dowodowej. W oparciu o dowód z zapisu rozmowy między S. W. i B. K. w dniu 17 kwietnia 2013 r. Sąd przyjął, iż ustalona przez strony pozostała część ceny za nieruchomość wynosiła 120 000 zł i miała być płatna w pięciu rocznych ratach. B. K. była obecna przy negacjach stron i podczas rozmowy ze S. W. nie zaprzeczyła jej wypowiedzi zawierającej powyższą informację, chociaż kilkakrotnie przeczyła innym wypowiedziom S. W., jeżeli w jej ocenie zawierały nieprawdziwe informacje. W przeciwieństwie do warunków sprzedaży nieruchomości zaprezentowanych przez powoda, warunki sprzedaży nieruchomości przedstawione przez S. W. korespondują z całokształtem materiału dowodowego oraz z zasadami doświadczenia życiowego. Szczególnie istotne znaczenie ma oszacowanie nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, które znane było pozwanemu oraz S. W. zanim powód wyraził zainteresowanie zakupem nieruchomości. Skoro nieruchomość została oszacowana na kwotę 262 651 zł, a jej zakupem były zainteresowane dwie inne osoby, trudno dać wiarę, aby S. W. zgodziła się w imieniu pozwanego na sprzedaż nieruchomości za kwotę 130 000 zł, a tym bardziej za kwotę 94 500 zł, nawet połączoną z prawem dożywotniego zamieszkiwania w drewnianym budynku mieszkalnym znajdującym się na nieruchomości. Zwrócić również należy uwagę na treść zeznań powoda oraz świadka B. K., z których wynika, iż płatność pozostałej części ceny sprzedaży miała być rozłożona aż na pięć rocznych rat, przy jednoczesnym przyznaniu przez powoda, iż był w stanie w ciągu roku zgromadzić oszczędności w wysokości około 20 000 zł. Zarówno powód jak i świadek B. K. potwierdzili również, iż powód rozważał sprzedaż zabudowanej nieruchomości w celu zapłaty reszty ceny, co byłoby zbędne w przypadku jej ustalenia na kwotę 94 500 zł połączoną z prawem dożywotniego zamieszkiwania pozwanego na nieruchomości. Znamienna jest również treść pisma powoda do pozwanego z dnia 31 lipca 2012 r., w którym powód proponuje pozwanemu podjęcie negocjacji w celu ustalenia ostatecznych warunków sprzedaży nieruchomości. Cena sprzedaży nieruchomości ustalona na poziomie 214 500 zł, przy jednoczesnym rozłożeniu płatności kwoty 120 000 zł na pięć rocznych rat w ocenie Sądu zawierała warunki adekwatne do wszystkich okoliczności, w tym toczącej się egzekucji z nieruchomości.

Zeznaniom świadków S. W. oraz D. W. Sąd nie dał wiary w zakresie w jakim twierdzili, iż pozwany nie był dłużnikiem osobistym banku (...) z tytułu umowy kredytowej nr (...) jak również negowali możliwość sprzedaży licytacyjnej nieruchomości, albowiem były sprzeczne z dowodami z dokumentów.

Zeznaniom pozwanego Sąd dał wiarę tylko w niewielkim zakresie. Negując bowiem wszelkie okoliczności pozwany złożył zeznania, których treść w znaczącej części jest sprzeczna nie tylko z dowodami z dokumentów, ale również z zeznaniami świadków S. W. oraz D. W..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne.

Powód zdołał wykazać, iż łączyła go z pozwanym umowa, na podstawie którego spełnił świadczenie na rzecz wierzyciela pozwanego w kwocie 94 500 zł. Warunki umowy zostały ustalone między powodem i S. W., ale jak wskazuje zebrany materiał dowodowy, żona pozwanego działa na podstawie pełnomocnictwa pozwanego, udzielonego ze względu na jego zły stan zdrowia. Pozwany wiedział o zamieszeniu przez żonę ogłoszenia o sprzedaży nieruchomości, co sam przyznał. Stwierdził przy tym, że ufał swojej żonie. Negocjacje odbywały się w obecności pozwanego i były przez niego akceptowane. Pozwany wyraził zgodę na zameldowanie powoda na nieruchomości, stawił się w dniu 24 lipca 2012 r. w kancelarii notarialnej oraz podpisał pismo z dnia 1 sierpnia 2012 r. zawierające wezwanie do zawarcia umowy przyrzecznej (por. 89 akt sprawy), co jednoznacznie wskazuje, iż aprobował umowę zawartą w jego imieniu przez S. W.. Niewątpliwie również tocząca się egzekucja z nieruchomości, w toku której dokonano już jej opisu i oszacowania była czynnikiem skłaniającym pozwanego do zaakceptowania działań żony zmierzających do sprzedaży nieruchomości, niezależnie do tego czy on sam miał zamiar dokonania takiej czynności.

Poczynione ustalenia faktyczne nie potwierdzają jednak, aby strony łączyła umowa przedwstępna sprzedaży nieruchomości. Strony zamierzały bowiem zawrzeć umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości w przyszłości i nadać jej formę aktu notarialnego. Stosunek prawny nawiązany przez strony miał charakter umowy przedwstępnej zobowiązującej do zawarcia kolejnej umowy przedwstępnej. W orzecznictwie uznaje się za dopuszczalne nawiązanie takiego stosunku prawnego (por. wyrok SN z 28.10.2010 r., II CSK 219/10, OSN 2011, Nr 6, poz. 73, z glosą Z. Kuniewicza, OSP 2012, Nr 9, poz. 91). Umowa przyrzeczona to jest umowa przedwstępna kupna –sprzedaży nieruchomości miała zostać zawarta po otrzymaniu przez pozwanego oświadczenia (...) Bank S.A. we W. o wyrażeniu zgody na wykreślenie hipoteki. Bank sporządził takie oświadczenie w dniu 8 maja 2012 r. i niewątpliwie doręczył je pozwanemu, skoro zostało załączone do wniosku pozwanego o wykreślenie hipoteki kaucyjnej wpisanej na rzecz (...) Bank S.A. we W. w księdze wieczystej (...), który został złożony w Sądzie Rejonowym w Radomsku w dniu 24 lipca 2012 r. Po zawarciu umowy przedwstępnej każda strona żądała zawarcia umowy przyrzeczonej na warunkach odmiennych od ustalonych w umowie przedwstępnej, nie objętych pierwotnym porozumieniem. Powód domagał się bowiem ustalenia ceny kupna sprzedaży nieruchomości w kwocie 130 000 zł bądź w kwocie 94 500 zł za jednoczesnym ustanowieniem na rzecz pozwanego prawa dożywotniego zamieszkiwania w drewnianym budynku mieszkalnym na nieruchomości. Pozwany z kolei żądał ustalenia ceny kupna sprzedaży wysokości 224 500 zł i po zaliczeniu na jej poczet kwoty 94 500 zł, ustalenia obowiązku jednorazowej zapłaty pozostałej części w kwocie 130 000 zł. Ostatecznie więc nie doszło do zawarcia umowy przyrzeczonej. Ponieważ nastąpiło to z przyczyn leżących po obu stronach nie zaktualizowały się przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego określone w art. 390 § 1 k.c. W istocie bowiem obie strony uchyliły się od zawarcia umowy przyrzeczonej.

Powód wskazał alternatywną podstawę roszczenia w postaci obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia na podstawie art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z treścią art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego powód spełnił za pozwanego świadczenie w kwocie 94 500 zł, a odpowiedzialność pozwanego za wykonanie zobowiązania w takiej kwocie miała charakter zarówno osobisty w związku z zawarciem umowy kredytu hipotecznego, jak również rzeczowy ze względu na ustanowienie hipoteki kaucyjnej na nieruchomości położonej w R., przy ul. (...) w celu zabezpieczenia spłaty kredytu hipotecznego. Powód spełnił świadczenie na poczet przyszłej ceny kupna –sprzedaży nieruchomości. Zamierzony cel świadczenia nie został jednak osiągnięty, albowiem strony nie zawarły umowy kupna –sprzedaży nieruchomości i nie ma już żadnych widoków na jej zawarcie, ze względu na zasadniczą rozbieżność co do warunków takiej umowy, jak również wrogie relacje łączące strony (por. wyrok SN z dnia 25.03.2004 r. II CK 116/03, LEX nr 453645). W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, iż dwustronnie zobowiązująca umowa przedwstępna nie jest umową wzajemną. Zobowiązanie do złożenia w przyszłości określonego oświadczenia woli nie stanowi bowiem ekwiwalentu, zwłaszcza ekonomicznego (odpłaty), analogicznego zobowiązania drugiej strony (por. wyrok SN z 14.12.1999 r., II CKN 624/98, OSN 2000, Nr 6, poz. 120; wyrok SN z 26.6.2003 r., V CKN 417/01, Legalis; wyrok SN z 2.4.2004 r., III CK 537/02, Legalis; P. Machnikowski, w: Gniewek, Machnikowski, Kodeks cywilny. Komentarz. C.H.Beck 2013 r., s. 656; M. Gołębiowska, Zadatek w umowie przedwstępnej, Rej. 2011, Nr 2). Tym bardziej nie można uznać, iż świadczenie spełnione przez powoda na rzecz wierzyciela pozwanego stanowiło ekwiwalent jakiekolwiek świadczenia pozwanego wynikającego z umowy przedwstępnej. Powód nie może przy tym domagać się zwrotu spełnionego świadczenia od (...) Bank S.A. we W., albowiem wobec banku istniała ważna podstawa spełnienia świadczenia w postaci umowy kredytu hipotecznego nr (...). Powód spełniając za pozwanego świadczenie na rzecz (...) Bank S.A. we W. zwolnił pozwanego z odpowiedzialności osobistej i rzeczowej za spełnienie zobowiązania. Doprowadził tym samym do zmniejszenia pasywów pozwanego dzięki czemu pozwany oszczędził wydatków na jego spełnienie i uniknął uszczuplenia własnego majątku. Niewątpliwie zatem pozwany powinien zwrócić powodowi spełnione świadczenie.

Zgodnie z treścią art. 481 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (§ 1). Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (§ 2).

Termin spełnienia świadczenia dochodzonego przez powoda nie wynika ani z umowy, ani z właściwości zobowiązania. W związku z powyższym, uwzględniając treść art. 455 k.c., świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie, tzn. bez nieuzasadnionej zwłoki (w normalnym toku rzeczy). O tym, czy świadczenie zostało spełnione niezwłocznie, a zatem należycie, rozstrzygają okoliczności konkretnego przypadku, oceniane zgodnie z ogólną zasadą art. 354 k.c. Te zaś mogą być bardzo różne, związane z wszystkimi okolicznościami spełnienia świadczenia.

Strona powodowa nie udowodniła doręczenia pozwanemu pisma z dnia 6 sierpnia 2012 r. zawierającego wezwanie do spełnienia świadczenia. W związku z tym przyjąć należy, iż pozwany został wezwany do spełnienia świadczenia w dacie doręczenia odpisu pozwu to jest w dniu 3 października 2012 r. W ocenie Sądu termin wynoszący 7 dni pozwalał stronie pozwanej na zajęcie stanowiska w przedmiocie wezwania do zapłaty i spełnienie świadczenia. W konsekwencji powodowi przysługują odsetki za opóźnienie w spełnieniu roszczenia od dnia 11 października 2012 r. do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie powództwo o odsetki było niezasadne i podlegało oddaleniu.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowił art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. Ponieważ powód uległ tylko co do nieznacznej części swojego żądania, należało włożyć na pozwanego obowiązek zwrotu wszystkich kosztów poniesionych przez powoda, które wynoszą łącznie 5 147 zł i obejmują: wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 3 600 zł odpowiadające stawce minimalnej określonej w § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 z późn. zmianami), wydatek w kwocie 17 zł w związku z koniecznością uiszczenia opłaty skarbowej od dokumentu stwierdzającego ustanowienie pełnomocnika oraz uiszczoną część opłaty sądowej od pozwu w łącznej kwocie 1 530 zł (30 zł + 1 500 zł).

O obowiązku uiszczenia pozostałej części opłaty sądowej od pozwu w kwocie 3 195 zł (94 500 zł x 5 % = 4 725 zł, 4 725 zł – 1 530 zł = 3 195 zł), od której powód został zwolniony Sąd rozstrzygnął w oparciu o treść art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) w zw. z art. 100 k.p.c. i art. 98 k.p.c., uwzględniając, iż pozwany przegrał proces.