Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2014r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Izabela Baca

Protokolant: Robert Purchalak

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2014r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa D. O.

przeciwko Z. O. i M. O.

o uznanie umowy za bezskuteczną

oddala powództwo.

UZASADNIENIE

Powódka D. O. wniosła przeciwko pozwanym Z. O. i M. O. pozew o uznanie za bezskuteczną umowy darowizny, zawartej pomiędzy Z. O., jako darczyńcą, a M. O., jako obdarowanym, na mocy której Z. O. podarował M. O. bez zgody i wiedzy D. O. mieszkanie położone przy ul. (...) we W., które stanowiło majątek wspólny małżonków D. i Z. O.. Powódka wniosła również o zasądzenie od pozwanych na jej rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazała, że podczas rozprawy w dniu 13.12.2011r, w sprawie Sądu Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej o sygn. akt XIV Ns 1022/11, została poinformowana, że na podstawie umowy z dnia 23.01.2008 r. zawartej w formie aktu notarialnego doszło do zamiany lokalu mieszkalnego o powierzchni 26 m ² położonego w G. przy ul. (...) (...) na lokal mieszkalny o powierzchni 34,30 m ² położony we W. przy ul. (...). Powódka podniosła, iż powyższy lokal mieszkalny stanowił majątek wspólny jej i pozwanego Z. O., mieszkanie zostało bowiem wykupione od gminy w trakcie trwania ich związku małżeńskiego, a przeznaczona na wykup kwota w całości pochodziła od powódki. Powódka stwierdziła, że od 1986r. pozwanemu Z. O. przysługiwało spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, które w 2008r. zostało przekształcone w prawo własności lokalu. Wskazała, iż w listopadzie 2007r. wyjechała w celach zarobkowych do Niemiec, a osiągane przez nią dochody przeznaczane były w głównej mierze na potrzeby małżonków, w tym również na wykup lokalu. Powódka stwierdziła, że na bieżąco dokonywała opłat za media, czynsz, a nadto spłacała zaciągnięte przez męża kredyty m.in. w 2003 r. i 2004 r. Oświadczyła, że spółdzielnia traktowała i nadal traktuje powódkę jako właścicielkę spornego lokalu.

W odpowiedzi na pozew pozwani Z. O. i M. O. wnieśli o oddalenie powództwa. Wskazali, że powódka oraz pozwany Z. O. od 1989r. zamieszkują razem w ww lokalu, po zawarciu w 1992r. związku małżeńskiego z pozwanym powódka zameldowała się w mieszkaniu przy ul. (...) we W., a swoje mieszkanie przekazała dzieciom z poprzedniego małżeństwa. Pozwani podali, że w 2007r. pozwany Z. O. złożył wniosek o przeniesienie na niego własności powyższego lokalu mieszkalnego. Podnieśli, że prawo do tego lokalu pozwany Z. O. nabył na podstawie przydziału z dnia 4 marca 1986 r, będąc stanu wolnego, stanowiło ono zatem jego majątek osobisty. Przyznali, że w listopadzie 2007 r. powódka wyjechała do Niemiec do pracy w charakterze opiekunki, po wyjeździe doszło jednak do trwałego i całkowitego rozkładu pożycia. Wskazali, że na początku 2011r. powódka wniosła przeciwko Z. O. pozew o zapłatę odszkodowania z tytułu niewykonania umowy przyrzeczonej - rozszerzenia wspólności majątkowej małżeńskiej na prawo własności spornego lokal, powództwo to zostało oddalone w sprawie tut. Sądu o sygn. akt I C 928/11. Pozwani podali, że po powrocie powódki do Polski w kwietniu 2011r. na skutek ciągłych kłótni pozwany Z. O. w maju 2011r. był hospitalizowany, stwierdzono wówczas u niego udar mózgu z niedowładem kończyny górnej. Wskazali, że w tej sytuacji pozwany M. O. przywiózł Z. O. do G., gdzie mieszkał jego brat, a ojciec M. O., uzgodniono, że pozwani zamienią się swoimi mieszkania, tak by pozwany Z. O. mógł zamieszkać w pobliżu brata, który jest lekarzem. Stwierdzili, że obecnie pozwany Z. O. ponownie mieszka w spornym lokalu i ma zapewnioną pomoc opiekunki z MOPS, przy czym czynsz oraz opłaty za ww lokal uiszcza pozwany M. O..

W piśmie procesowym z dnia 10.07.2013 r. powódka wskazała, że domaga się uznania za bezskuteczną umowy zamiany mieszkania położonego we W. przy ul. (...) (k. 81).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 4 marca 1986r. pozwanemu Z. O. przydzielono spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, położonego przy ul. (...) we W., należącego do zasobów Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W.. Pozwany wniósł na rzecz spółdzielni wkład mieszkaniowy w pełnej wysokości. Środki te pochodziły z jego książeczki mieszkaniowej.

Dowód: wypis aktu notarialnego z dnia 23.01.2008 r. (Rep. A nr (...)) - umowy przeniesienia własności lokalu mieszkalnego na rzecz członka spółdzielni – k. 50-53,

przesłuchanie pozwanego Z. S. - k. 132 (00:29:31).

W 1989r. powódka D. O. zamieszkała w spornym lokalu z pozwanym Z. O., a w dniu 13.06.1992 r. zawarła z nim związek małżeński. Małżonkowie nie zawierali umowy majątkowej małżeńskiej. W 2007 r. powódka wyjechała do Niemiec w celach zarobkowych. - okoliczności niesporne (k. 132 - 00:22:06, 00:27:53).

W dniu 16 sierpnia 2007 r. pozwany Z. O. złożył w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W. wniosek o przeniesienie na jego rzecz prawa własności lokalu mieszkalnego nr (...), położonego we W. przy ul. (...).

Dowód: wypis aktu notarialnego z dnia 23.01.2008 r. (Rep. A nr (...)) - umowy przeniesienia własności lokalu mieszkalnego na rzecz członka spółdzielni – k. 50-53.

Następnie w dniu 23 stycznia 2008 r. pozwany Z. O. zawarł ze Spółdzielnią Mieszkaniową (...) we W. umowę w formie aktu notarialnego, na mocy której spółdzielnia na podstawie art. 12 ustawy z dnia 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, przeniosła na jego rzecz prawo własności samodzielnego lokalu mieszkalnego numer (...), położonego przy ul. (...) we W. wraz z udziałem wynoszącym 24/10000 części w prawie użytkowania wieczystego działki nr (...) oraz we wspólnych częściach budynku i innych urządzeń, nie służących wyłącznie do użytku właścicieli lokali, zaś pozwany Z. O. oświadczył, że na to przeniesienie wyraża zgodę i lokal ten wraz z przynależnymi mu prawami nabywa z majątku osobistego. W akcie notarialnym wskazano, iż przy jego sporządzeniu pobrano: na podstawie art. 42 i art. 44 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych opłatę sądową w kwocie 260zł, na podstawie art. 12 ust. 5 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych za sporządzenie aktu notarialnego 234zł oraz podatek VAT w wysokości 22 %, tj. 51zł 4gr, łącznie 545zł 48gr.

Dowód: wypis aktu notarialnego z dnia 23.01.2008 r. (Rep. A nr (...)) - umowy przeniesienia własności lokalu mieszkalnego na rzecz członka spółdzielni – k. 50-53.

Powyższa kwota została uiszczona ze środków, pochodzących z majątku wspólnego powódki D. O. i pozwanego Z. O.. - okoliczność niesporna (k. 131).

W dniu 8 lipca 2011 r. pozwani zawarli w formie aktu notarialnego umowę zamiany, na mocy której dokonali zamiany lokali stanowiących odrębne nieruchomości w ten sposób, że pozwany M. O. przeniósł na rzecz Z. O. prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) kl. (...) o powierzchni 26m ^{( 2)}, położonego w G. przy ul. (...) (...) wraz ze związanym z jego własnością udziałem w nieruchomości wspólnej, a pozwany Z. O. nieruchomość tę nabył z majątku osobistego do majątku osobistego i w zamian za to przeniósł na pozwanego M. O. prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) o powierzchni 35,64m ^{( 2)}, położonego we W. przy ul. (...) wraz ze związanym z jego własnością udziałem w nieruchomości wspólnej. W § 4 umowy strony określiły wartość lokalu położonego w G. na kwotę 200.000 zł, a lokalu położonego we W. na 180.000 zł i oświadczyły, że nie czynią względem siebie żadnych spłat ani dopłat z tytułu wyrównania różnicy wartości zamienianych nieruchomości.

Dowód: wypis aktu notarialnego z dnia 08.07.2011 r. (Rep. A. nr (...)) - umowy zamiany – k. 57-62

Z. O. jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. W maju 2011 r. przeszedł udar niedokrwienny mózgu.

Dowód: historia zdrowia i choroby Z. O. – k. 54,

orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia 12.08.2011r. – k. 55-56.

W chwili obecnej w lokalu przy ul. (...) we W. zamieszkuje pozwany Z. O.. W lokalu zameldowana jest powódka, która jednak głównie mieszka u swojej siostry.

Dowód: przesłuchanie pozwanego Z. O. – k. 133 (00:30:44),

przesłuchanie pozwanego M. O. – k. 133 (00:33:22,00:33:37, 00:34:12)

Pozwany M. O. jest bratankiem Z. O.. - okoliczność niesporna między stronami.

Przy tak poczynionych ustaleniach faktycznych, Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd oparł się przede wszystkim na dokumentach złożonych przez strony. W istocie niesporna w sprawie była okoliczność, iż opłaty uiszczone przy zawarciu umowy z dnia 23.01.2008 r. pokryte zostały ze środków pochodzących z majątku wspólnego powódki oraz pozwanego Z. O., choć strony pozostawały w sporze co do tego, z dochodów uzyskanych przez którego z małżonków zostały one pokryte. Niezależnie jednak, czy koszty te zapłacono z wynagrodzenia uzyskanego przez powódkę, czy przez pozwanego Z. O., w świetle art. 31§2 pkt 1 krio środki te należały do ich majątku wspólnego. Skoro zaś w myśl art. 227 kpc przedmiotem dowodu są fakty, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, Sąd pominął dowód z zeznań świadków S. D. i D. W. na okoliczności wskazane przez pełnomocnika powódki na rozprawie dnia 6.12.2013r.

Powódka wniosła ostatecznie o uznanie za bezskuteczną umowy zamiany z dnia 08.07.2011 r, zawartej między pozwanymi (k. 81). Podniosła, iż umowa ta została zawarta bez jej zgody, a prawo własności lokalu wchodziło w skład majątku wspólnego jej i pozwanego Z. O..

Niesporne między stronami było, iż w spornym lokalu powódka z pozwanym Z. O. zamieszkała w 1989r, a związek małżeński zawarła z nim w 1992r. Mężowi powódki spółdzielcze lokatorskie prawo do tego lokalu mieszkalnego przydzielono zaś w dniu 4 marca 1986r, wówczas też pozwany wniósł na rzecz spółdzielni wkład mieszkaniowy w pełnej wysokości. Środki te pochodziły przy tym z jego książeczki mieszkaniowej. Prawo to w myśl art. 33 pkt 1 krio stanowiło zatem jego majątek osobisty. Do nabycia prawa własności lokalu mieszkalnego przy ul. (...) we W. doszło zaś w trakcie trwania małżeństwa stron. W myśl jednak art. 33 pkt 10 krio przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego należą do majątku osobistego każdego z małżonków, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Pozwany Z. O. przed zawarciem związku małżeńskiego z powódką uiścił na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) we W. wkład mieszkaniowy, a jedyne środki, jakie wydatkowano w związku z zawarciem umowy przeniesienia własności lokalu mieszkalnego na rzecz członka spółdzielni z dnia 23.01.2008r, to wskazana w akcie notarialnym kwota 545zł 48gr, która pochodziła z majątku wspólnego powódki i pozwanego Z. O.. Środki te wydatkowano jednak nie na rzecz spółdzielni mieszkaniowej w związku z nabyciem prawa własności lokalu, lecz tytułem wynagrodzenia notariusza i kosztów sądowych w postępowaniu wieczystoksięgowym. Już choćby ta okoliczność wyklucza przyjęcie, iż prawo własności nabyto ze środków pochodzących z majątku wspólnego. Nabycie nastąpiło bowiem na skutek przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, należącego do majątku odrębnego pozwanego, w prawo własności tego lokalu (art. 12 ustawy z dnia 15.12.2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych). Prawo to w myśl powołanego art. 33 pkt 10 krio weszło zatem do jego majątku osobistego.

Nawet jednak przy przyjęciu, iż kwota 545zł 48gr, podana w akcie notarialnym, została wydatkowana na nabycie prawa własności spornego lokalu, to i tak należałoby uznać, iż prawo to weszło do majątku osobistego pozwanego Z. O.. Wskazana kwota jest bowiem nieznaczna w stosunku do wartości lokatorskiego prawa do lokalu w chwili zawarcia umowy, ustalonego według zasad określonych w art. 11 ust. 2 ¹ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Prawo to jest wprawdzie niezbywalne, lecz w wypadku jego wygaśnięcia w myśl powołanego przepisu spółdzielnia zobowiązana byłaby do wypłaty osobie uprawnionej wartości rynkowej tego lokalu. Niewątpliwie wartość lokalu mieszkalnego o powierzchni 35,64m ² jest nieporównywalna do kwoty wydatkowanej z majątku wspólnego. Jest ona niewielka nawet w stosunku do ceny za 1 m ² tegoż lokalu. W wyniku przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w prawo jego własności doszło zatem do surogacji. Nabycie prawa własności tego lokalu w sensie ekonomicznym nastąpiło bowiem kosztem majątku osobistego, a nie majątku wspólnego. Zdaniem Sądu o zaliczeniu nabywanego przedmiotu do majątku osobistego lub wspólnego małżonków powinno decydować porównanie środków przeznaczonych na ten cel z każdego z tych majątków, co oznacza, iż przedmiot należy zaliczyć do tego z majątków, z którego pochodziła podstawowa część środków. Jeżeli środki z majątku wspólnego są nieznaczne, wówczas stanowią one nakład podlegający rozliczeniu na podstawie art. 45§1 krio (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19.08.2009r, III CZP 53/09, OSNC 2010/2/28, wyrok z dnia 12.05.2000r, V CKN 50/00, Lex nr 52579).

Skoro prawo własności spornego lokalu weszło do majątku osobistego pozwanego Z. O., do zawarcia umowy zamiany z dnia 08.07.2011 r. nie była konieczna zgoda powódki. Nie była to bowiem czynność dotycząca majątku wspólnego małżonków.

Pełnomocnik powódki na rozprawie dnia 6.12.2013r. zarzucił, iż pozwany Z. O. w chwili zawierania umowy zamiany znajdował się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Celem wykazania tej okoliczności złożył on wniosek o dopuszczenie dowodu z akt Prokuratury Rejonowej W. o sygn. Ds 1117/12. Wniosek ten został oddalony. Należy bowiem zauważyć, iż o ile pozwany Z. O. znajdowałby się wówczas w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, to złożone przez niego oświadczenie woli byłoby w myśl art. 82 kc nieważne, a powódka żądała ustalenia, iż umowa ta była bezskuteczna, a nie nieważna. Nawet gdyby w istocie oświadczenie woli pozwanego byłoby nieważne, powództwo tak sformułowane podlegałoby oddaleniu.

Mając powyższe na względzie na podstawie powołanych przepisów, Sąd oddalił powództwo.

(...)

(...)

(...)

2014.01.30