Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2014 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Bogusława Suter

Sędziowie : SSO Urszula Wynimko

SSR (del) Jolanta Klimowicz –Popławska (ref.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Zofia Szczęsnowicz

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2014 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Pierwszego Urzędu Skarbowego w B.

przeciwko V. K.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanej i zażalenia powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 24 września 2013 r., sygn. akt IC 1908/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1) w punkcie 1 i uznaje za bezskuteczną wobec powoda Skarbu Państwa - Pierwszego Urzędu Skarbowego w B. zawartą w dniu 17 marca 2011 roku przed notariuszem P. F. w Kancelarii Notarialnej w B. i zapisaną w Repertorium (...)umowę darowizny przez V. i T. G. małżonków K. pozwanej V. K. prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) o powierzchni użytkowej 71,90 m ^{( 2)} położonego w B. przy ul. (...), dla którego w Sądzie Rejonowym w Białymstoku prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz z udziałem w (...) części w nieruchomości wspólnej, to jest w prawie własności działki oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 2,1918 ha położonej w B. przy ul. (...), (...), K. numer(...) oraz R. numer (...) oraz w prawie własności wspólnych części budynków i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, do kwoty przysługującej powodowi wierzytelności w wysokości 35.253 złotych stwierdzonej tytułami wykonawczymi: SM (...), SM (...)/, SM (...), SM (...), SM (...), SM 6/714/08, SM (...), SM (...) wraz ze wskazanymi w tych tytułach odsetkami za zwłokę i kosztami upomnienia i oddala powództwo w pozostałej części;

2)  w punkcie 2 i zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2.289,60 (dwa tysiące osiemdziesiąt dziewięć 60/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3)  dodaje punkt 3 i nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Białymstoku kwotę 1.763 (jeden tysiąc siedemset sześćdziesiąt trzy) złote tytułem brakujących kosztów sądowych;

II.  oddala apelację i zażalenie w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 162 ( sto sześćdziesiąt dwa) złote tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym;

IV.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 95,50 ( dziewięćdziesiąt pięć 50/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

Sygn. akt II Ca 1189/13

II Cz 1202/13

UZASADNIENIE

Powód Skarb Państwa – Pierwszy Urząd Skarbowy w B. wniósł o uznanie za bezskuteczną wobec niego umowy darowizny z majątku wspólnego V. i T. G. małżonków K., do majątku osobistego V. K. lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) o powierzchni użytkowej 71,90 m2 położonego w B. przy ul. (...) wraz z pomieszczeniem przynależnym piwnicą oznaczoną numerem(...) o powierzchni 4,90 m2, dla którego Sąd Rejonowy w Białymstoku IX Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...), udziałem obejmującym (...) części w nieruchomości wspólnej tj. prawie własności działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 2,1918 ha, położonej w B. przy ul. (...) oraz w prawie własności wspólnych części budynków i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, sporządzonej w Kancelarii Notarialnej w B. przed notariuszem P. F. w dniu 17 marca 2011 roku (Rep. (...)). Powód wniósł ponadto o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana V. K. wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 24 września 2013 roku w sprawie sygn. akt IC 1908/13 w punkcie I uznał za bezskuteczną wobec wierzyciela Skarbu Państwa – Pierwszego Urzędu Skarbowego w B. umowę darowizny z majątku wspólnego V. i T. G., małżonków K. do majątku osobistego V. K. lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...), o powierzchni użytkowej 71,90 m ^{( 2 )} położonego w B. przy ul. (...) wraz z pomieszczeniem przynależnym – piwnicą oznaczoną numerem(...) o powierzchni 4,90 m ^{( 2 )} dla którego Sąd Rejonowy w Białymstoku IX Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi Księgę Wieczystą numer (...), z udziałem obejmującym (...) części w nieruchomości wspólnej tj. w prawie własności działki oznaczonej w ewidencji gruntów nr (...) o powierzchni 2,1918 ha położonej w B. przy ul. (...) oraz w prawie własności wspólnych części budynków i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, sporządzonej w kancelarii notarialnej w B. przed notariuszem P. F. w dniu 17.03.2011. Rep. (...).

W punkcie II wyroku Sąd Rejonowy odstąpił od obciążania pozwanej kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

Sąd I instancji ustalił, że T. K. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej złożył deklaracje w zakresie podatku od towarów i usług (...)za miesiące styczeń, luty, marzec, czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad, grudzień 2007 roku, styczeń, maj 2008 roku oraz deklaracje w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2007 roku oraz miesiące lipiec, sierpień, wrzesień, październik 2008 roku, z których wynika obowiązek uiszczenia na rzecz organów skarbowych łącznie kwoty 55.427 złotych. Wobec braku zapłaty należności Pierwszy Urząd Skarbowy w B. skierował do przymusowego wykonania w trybie egzekucji administracyjnej 17 tytułów wykonawczych celem wyegzekwowania nieuregulowanych zobowiązań podatkowych T. K.. Przeprowadzone postępowania nie doprowadziły jednak do uregulowania należności podatkowych, bowiem organowi egzekucyjnemu nie udało się odnaleźć majątku, z którego możliwe byłoby przeprowadzenie egzekucji.

Sąd Rejonowy stwierdził, że w dniu 17 marca 2011 roku w kancelarii notarialnej przez notariuszem P. F. V. K. działając w imieniu własnym oraz w imieniu swojego męża T. K. (za zgodą swojego męża T. K. i na podstawie udzielonego przez niego pozwanej pełnomocnictwa) darowała – z majątku wspólnego V. i T. G. małżonków K., do majątku osobistego V. V. K. – lokal mieszkalny oznaczony numerem (...), o powierzchni użytkowej 71,90 m2, znajdujący się w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, położonym w B. przy ul. (...) wraz z pomieszczeniem przynależnym – piwnicą oznaczoną numerem (...) o powierzchni 4,90 m2 oraz z udziałem obejmującym (...) części w nieruchomości wspólnej tj. w prawie własności działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 2,1918 ha, położonej w B. przy ul. (...), na której jest położony miedzy innymi wyżej opisany budynek wielomieszkaniowy oraz w prawie własności wspólnych części budynków i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, a V. K. darowiznę tą przyjęła.

Sąd I instancji wskazał, że w sprawie bezsporna była okoliczność istnienia po stronie dłużnika T. K. obowiązku uiszczenia na rzecz powoda należności podatkowych z tytułu podatku od towarów i usług oraz z tytułu podatku od osób fizycznych obejmująca kwotę 55.427 złotych. Strony nie kwestionowały także faktu zawarcia przez pozwaną działająca w imieniu własnym i w imieniu dłużnika w dniu 17 marca 2011 roku umowy darowizny, mocą której stanowiące składnik majątku wspólnego V. i T. G. małżonków K. odrębne prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w B. przy ul. (...) wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej zostało przeniesione do majątku osobistego V. K..

Sąd Rejonowy stwierdził, że dokonanie darowizny przedmiotowego lokalu mieszkalnego na rzecz V. K. spowodowało, z jednej strony, przysporzenie na jej rzecz korzyści majątkowej, zaś z drugiej strony, spowodowało wyzbycie się przez dłużnika jedynego składnika majątku. Postępowania przeprowadzone w trybie egzekucji administracyjnej nie wykazały bowiem istnienia innych aktywów dłużnika.

W ocenie Sądu I instancji darowizna przedmiotowego lokalu doprowadziła do wyzbycia się przez dłużnika jedynego składnika majątku i spowodowała, iż T. K. stał się niewypłacalny. W tej sytuacji Sąd Rejonowy uznał, iż czynność prawna dłużnika została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela.

Sąd I instancji stwierdził ponadto, że okoliczności faktyczne sprawy świadczą o tym, iż dłużnik dokonywał czynności prawnej obejmującej opisaną umowę darowizny ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. T. K. posiadał bowiem wiedzę o istnieniu zadłużenia z tytułu należności podatkowych i zdawał sobie sprawę, iż na skutek darowania małżonce jedynego składnika majątku, wierzyciel będzie miał trudność z zaspokojeniem swojej wierzytelności, a w konsekwencji nastąpi jego pokrzywdzenie.

W ocenie Sądu Rejonowego także pozwana V. K. miała wiedzę, iż dłużnik dokonał czynności prawnej ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Wyjaśnienia pozwanej V. K. jakoby nie wiedziała o długach męża, Sąd uznał za niewiarygodne w świetle podnoszonych przez nią okoliczności wskazujących na to, że poborcy skarbowi przychodzili do pozwanej i informowali ją o długach męża wobec urzędu skarbowego. W związku z tym, że pozwana obawiała się, że mieszkanie zostanie sprzedane, zawarcie umowy darowizny miało na celu uniemożliwienie przeprowadzenia egzekucji z tego składnika majątkowego.

Sąd I instancji zaznaczył, że V. K. jako żonę dłużnika należy uznać za osobę bliską w rozumieniu art. 527§3 k.c. Wskazał, że pozwana nie obaliła domniemania wynikającego z powołanego przepisu, bowiem nie udowodniła, iż nie wiedziała o zamiarze dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli i nawet przy dołożeniu należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć. Za niewiarygodne Sąd uznał wyjaśnienia pozwanej jakoby nie utrzymywała kontaktów z mężem. Podkreślił, że udzielenie przez dłużnika pełnomocnictwa pozwanej do dokonania przez nią czynności prawnej przeniesienia w drodze darowizny własności przedmiotowego lokalu wskazuje na istnienie relacji między G. K. a pozwaną.

Sąd Rejonowy przyjmując, że w sprawie zaistniały kumulatywnie wszystkie przesłanki wymienione w treści przepisu art. 527 § 1 k.p.c. nakazujące zastosowanie ochrony wynikającej ze skargi paulińskiej, uwzględnił powództwo w całości i uznał omawianą umowę darowizny przedmiotowego lokalu za bezskuteczną wobec powoda.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. wskazując na trudną sytuację materialną pozwanej.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniosła pozwana zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na przyjęciu, iż pozwana wiedziała, że dłużnik dokonał czynności prawnej ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, podczas gdy pozwana nie miała świadomości o zamiarze pokrzywdzenia wierzyciela i przy dołożeniu należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć, gdyż jak między innymi wynika z decyzji Urzędu Miejskiego w B. z dnia 19 czerwca 2013 roku, pozwana od 2009 roku pozostawała z mężem w nieformalnej separacji.

Na tej podstawie pozwana wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 5 lutego 2014 roku pozwana wskazała, że na podstawie postanowienia Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w B. dnia 29 listopada 2013 roku postępowanie egzekucyjne prowadzone przez powoda wobec T. K. zostało częściowo umorzone wobec wygaśnięcia zobowiązań objętych wskazanymi w orzeczeniu tytułami wykonawczymi na skutek przedawnienia.

Powód w odpowiedzi na apelację wnosił o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Na rozprawie apelacyjnej w dniu 5 lutego 2014 roku powód cofnął powództwo w zakresie należności objętych złożonym do akt postanowieniem o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika oraz uznania za bezskuteczną czynności prawnej T. K. w tym zakresie, zaś w pozostałym zakresie podtrzymał stanowisko zawarte w odpowiedzi na apelację.

Zażalenie na rozstrzygniecie w przedmiocie kosztów postępowania zawarte w punkcie II wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 24 września 2013 roku złożył powód zarzucając naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie:

a) art. 102 kpc w zw. z art. 98 kpc poprzez przyjecie, że w rozpoznawanej sprawie z uwagi na trudną sytuację materialną, zachodzą wyjątkowe okoliczności uzasadniające odstąpienie od obciążania strony pozwanej kosztami tego postępowania, podczas gdy przepis ten, stanowiący wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu może być stosowany w sytuacjach szczególnie uzasadnionych, a w okolicznościach niniejszej sprawy wartość posiadanego przez pozwaną majątku, charakter sprawy oraz okoliczności w jakich doszło do wytoczenia powództwa nie uprawniają do przyjęcia, iż zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek,

b) art. 233 kpc poprzez przekroczenie swobodnej oceny materiału dowodowego w sposób racjonalny i wszechstronny i wydanie zaskarżonego rozstrzygnięcia jedynie w oparciu o twierdzenia strony pozwanej, złożone w toku informacyjnego jej słuchania, co skutkowało błędnymi ustaleniami Sądu I instancji, że sytuacja materialna pozwanej uzasadnia zastosowanie art. 102 kpc, a w konsekwencji odstąpienie od obciążania pozwanej kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego,

c) art. 328 § 2 kpc poprzez niezawarcie w uzasadnieniu wyroku wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia dowodów, na których sąd się oparł odstępując od obciążania pozwanej kosztami procesu, oraz nie wskazaniu w uzasadnieniu wyroku dowodów, na których sąd się oparł odstępując od obciążania pozwanej kosztami tego postępowania, uzasadniając rozstrzygniecie o kosztach w sposób niezrozumiały, uniemożliwiający zorientowanie się jakie były faktyczne podstawy wydanego rozstrzygnięcia.

Na tej podstawie powód wniósł o zmianę punktu II zaskarżonego wyroku w części odstąpienia od obciążania pozwanej kosztami zastępstwa procesowego należnymi powodowi na podstawie art. 98 kpc i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie punktu II wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi I instancji.

Powód domagał się ponadto zasądzenia od pozwanej na swoją rzecz tytułem postępowania zażaleniowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana na rozprawie apelacyjnej w dniu 5 lutego 2014 roku pozostawiła zażalenie powoda do uznania Sądu.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie, jednakże nie z uwagi na zasadność zaprezentowanych w niej zarzutów, a z powodu nowych okoliczności, które nastąpiły po wydaniu zaskarżonego wyroku.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną dokonaną przez Sąd I instancji w zakresie kumulatywnego spełnienia w niniejszej sprawie przesłanek warunkujących ochronę powoda w ramach skargi paulińskiej. Sąd Okręgowy zauważa jednak, że zarówno ustalenia, jak i rozważania Sądu Rejonowego odnoszące się do kwestii złej wiary pozwanej jako osoby trzeciej w rozumieniu art. 527 kc były całkowicie zbędne z uwagi na nieodpłatny charakter przedmiotowej czynności prawnej.

Wymaga podkreślenia, że stosownie do treści art. 527 § 1 i 2 kc jedną z przesłanek koniecznych do uwzględnienia skargi paulińskiej, obok istnienia godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności, dokonania przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na skutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową i wyniku której doszło do pokrzywdzenia wierzycieli oraz działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, jest wiedza lub możliwość (przy zachowaniu należytej staranności) dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią. Należy zaznaczyć, że spełnienie ostatniego z wymienionych warunków nie jest wymagane do uznania czynności za bezskuteczną w przypadku nieodpłatnej czynności prawnej.

Zgodnie bowiem z art. 528 kpc, w sytuacji, gdy wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Powyższe oznacza, że w odniesieniu do nieodpłatnej czynności prawnej wierzyciel nie ma obowiązku dowodzenia złej wiary osoby trzeciej, a stan podmiotowy osoby trzeciej jest prawnie obojętny, niezależnie od stosunku łączącego ją z dłużnikiem (por. wyrok SN z dnia 24 stycznia 2000 r., III CKN 554/98, niepubl, Lex nr 52736). W takiej sytuacji do skutecznego zaskarżenia czynności prawnej przez wierzyciela wystarczające jest spełnienie pozostałych przesłanek z art. 527 § 1 i 2 k.c.

Należy też zaznaczyć, że w sytuacji, gdy bezpłatne korzyści przypadają osobie bliskiej dłużnika, jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, nie ma też potrzeby stosowania domniemania z art. 527 § 3 kc zakładającego, że osoba trzecia będąca dla dłużnika osobą bliską wiedziała, że ten działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Jak wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie w takiej sytuacji należy zastosować wyłącznie art. 528 k.c. jako przepis dalej idący, z pominięciem art. 527 § 3 k.c., zaś nawet udowodnienie przez osobę trzecią, że nie wiedziała i - mimo zachowania najwyższej staranności - nie mogła się dowiedzieć o pokrzywdzeniu wierzycieli, nie zwalnia jej od odpowiedzialności wobec wierzyciela (por. System prawa prywatnego. Prawo zobowiązań-część ogólna. Tom 6. pod red. Adama Olejniczaka, C.H.Beck. Warszawa 2009, s. 1271 i nast. oraz powołany tam wyrok SA w Łodzi, I ACr 498/94, nipubl.).

W związku z powyższym analiza Sądu Rejonowego w zakresie twierdzeń pozwanej dotyczących jej wiedzy o długach męża, utrzymywania kontaktów z mężem, prowadząca do ostatecznej konkluzji o istnieniu po stronie pozwanej pełnej świadomości co do działania G. K. w celu pokrzywdzenia wierzycieli, była całkowicie zbędna. Skoro pozwana w wyniku zawartej umowy darowizny uzyskała własność przedmiotowego lokalu nieodpłatnie, okoliczność pozostawania przez nią w złej wierze była prawnie obojętna dla ponoszenia przez nią odpowiedzialności wobec powoda i nie powinna stanowić przedmiotu rozważań Sądu I instancji.

Wobec powyższego również zarzuty zawarte w apelacji pozwanej zostały uznane przez Sąd Okręgowy za całkowicie nietrafne. Należy zauważyć, że argumentacja przedstawiona w środku odwoławczym koncentruje się wyłącznie na kwestii podważenia domniemania wynikającego z art. 527 § 3 kc i wykazania, że pozwana pozostając z mężem w nieformalnej separacji, nie posiadała wiedzy o jego zadłużeniu, a tym samym nie miała świadomości działania dłużnika w celu pokrzywdzenia wierzycieli. W związku z tym, że powołane okoliczności nie miały żadnego znaczenia dla ustalenia zasadności udzielenia ochrony paulińskiej powodowi, zarzuty apelacji oparte na tak skonstruowanych podstawach nie zasługiwały na uwzględnienie.

W konsekwencji Sąd Okręgowy pominął też dowody z dokumentów zgłoszone przez pozwaną w apelacji jako nie mające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 217§ 1 kpc w zw. z art. 227 kpc).

Należy natomiast podkreślić, że istotne ze względu na rozmiar ochrony jak winna być udzielona powodowi w ramach skargi paulińskiej i treść orzeczenia w tym zakresie, okazały się nowe okoliczności wskazane przez pozwaną na rozprawie apelacyjnej w dniu 5 lutego 2014 roku, a dotyczące wygaśnięcia zobowiązań G. K. wobec powoda, objętych wskazanymi administracyjnymi tytułami wykonawczymi. Jak wynika z postanowienia Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w B. z dnia 29 listopada 2013 roku (Nr (...)), wobec wygaśnięcia zobowiązań na skutek ich przedawnienia, umorzone zostały postępowanie egzekucyjne prowadzone wobec majątku zobowiązanego G. K. na podstawie następujących tytułów wykonawczych: (...) co do kwoty 1.075 zł, (...) co do kwoty 352 zł, (...) co do kwoty 1.687 zł, (...) co do kwoty 2.603 zł, (...) co do kwoty 1.296 zł, (...) co do kwoty 1.059 zł, (...) co do kwoty 2.016 zł, (...) co do kwoty 552 zł, (...) co do kwoty 9.534 zł (k. 123a). Łączna wysokość należności głównych objętych wymienionymi wyżej tytułami wykonawczymi objęła kwotę 20.174 zł.

Należy zaznaczyć, że powyższe okoliczności nastąpiły już po wydaniu zaskarżonego wyroku i spowodowały ograniczenie przez powoda żądania pozwu w zakresie należności objętych złożonym do akt postanowieniem o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika oraz uznania za bezskuteczną czynności prawnej T. K. w tej części. W konsekwencji zgodnie z art. 381 kpc Sąd Okręgowy uwzględnił powyższe fakty jako istotne dla rozstrzygnięcia sprawy i zmodyfikował zaskarżony wyrok biorąc pod uwagę zmniejszenie rozmiaru wierzytelności powoda.

Nie ulega bowiem wątpliwości, że przesłanką konieczną do skorzystania z ochrony paulińskiej jest istnienie zaskarżalnej wierzytelności pieniężnej wobec osoby, która dokonała czynności prawnej objętej żądaniem ubezskutecznienia (wyrok SN z dnia 15 lutego 2007 r., II CSK 452/2006, OSNC 2008/A, poz. 20). Na powodzie zatem spoczywa obowiązek wykazania, że przysługująca mu wobec określonego dłużnika wierzytelność jest realna i skonkretyzowana, a nie hipotetyczna, poprzez udowodnienie zarówno istnienia wierzytelności, tytułu prawnego tej wierzytelności i jej wysokości. Z istoty skargi objętej dyspozycją art. 527 kc wynika, że ochroną paulińską jest zawsze konkretna wierzytelność stanowiąca przedmiot żądanej przez wierzyciela ochrony, a nie bliżej nieoznaczone prawa powoda (por. wyroki SN: z dnia 27 listopada 2003 roku, III CKN 355/01, Lex nr 359441; z dnia 5 czerwca 2002 roku, II CKN 1336/00, Lex nr 55083). Wypada zauważyć, że powód wypełnił swój obowiązek w opisanym zakresie wskazując w uzasadnieniu pozwu wysokość i tytuły prawne przysługującej mu względem dłużnika wierzytelności, zaś na rozprawie apelacyjnej ograniczył powództwo w zakresie tej części wierzytelności, która wygasła.

Trzeba zaznaczyć, że wyżej opisane powinności powoda rodzą też odpowiednie konsekwencje co do treści orzeczenia sądowego uwzględniającego powództwo na podstawie art. 527 kc, w którym obligatoryjne jest podmiotowe i przedmiotowe określenie wierzytelności. W związku z tym, że bezskutecznością może być objęta jedynie czynność prawna dłużnika maksymalnie do rozmiarów konkretnej wierzytelności przysługującej wierzycielowi, ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest pogląd, zgodnie z którym sentencja wyroku wydanego na podstawie art. 527 kc zawsze musi wskazywać wierzytelność, której ochronie ma służyć, w przeciwnym wypadku niemożliwe będzie prawidłowe wykonanie wyroku (por. uchwała SN z dnia 11 października 1995 roku, III CZP 139/95, Lex nr 9256; wyrok SN z dnia 17 września 2003 roku, II CK 10/02, Lex nr 82277). Należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie, abstrahując od zmiany okoliczności, które nastąpiły już po wydaniu zaskarżonego wyroku i skutkowały częściowym wygaśnięciem zobowiązań dłużnika, Sąd I instancji nieprawidłowo nie określił w sentencji orzeczenia ani wysokości, ani tytułu prawnego przysługującej powodowi względem dłużnika wierzytelności. Powyższa wada rozstrzygnięcia oraz wzgląd na zmniejszenie wierzytelności powoda skutkowały koniecznością wydania orzeczenia reformatoryjnego przez Sąd Odwoławczy.

Jak wynika z treści wyżej powołanego postanowienia Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w B. z dnia 29 listopada 2013 roku, zobowiązania G. K. w łącznej kwocie 20.174 zł objęte wskazanymi w orzeczeniu administracyjnymi tytułami wykonawczymi wygasły na skutek przedawnienia, należało zatem uznać, że wierzytelność powoda uległa zmniejszeniu i aktualnie obejmuje kwotę 35.253 zł stwierdzoną tytułami wykonawczymi: SM (...), SM (...)/, SM (...), SM (...), SM (...), SM 6/714/08, SM (...), SM (...) wraz ze wskazanymi w tych tytułach odsetkami za zwłokę i kosztami upomnienia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 uznając przedmiotową czynność prawną za bezskuteczną wobec powoda, do kwoty przysługującej powodowi wierzytelności we wskazanej wyżej wysokości. Powództwo w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu z uwagi na niewyrażenie przez pozwaną zgody na częściowe cofnięcie powództwa na rozprawie apelacyjnej w dniu 5 lutego 2014 roku (pkt. I podpunkt 1 wyroku). Apelacja w pozostałym zakresie na podstawie art. 385 kpc podlegała oddaleniu jako bezzasadna (punkt II wyroku).

W dalszej kolejności należy wskazać, że modyfikacji wymagało też zaskarżone orzeczenie o kosztach procesu. W ocenie Sądu Okręgowego zarzuty odnoszące się do tej części rozstrzygnięcia zawarte w zażaleniu powoda należało uznać za zasadne.

Po pierwsze wypada zaznaczyć, że jak słusznie podnosi powód, uzasadnienie zaskarżonego rozstrzygnięcia nie spełnia wymogów stawianych w art. 328 § 2 kpc, nie zawiera bowiem w zasadzie ani ustaleń ani dowodów, na jakich oparł się Sąd I instancji przyjmując, iż pozwana spełnia wymagania umożliwiające odstąpienie od obciążania jej kosztami procesu. Poza podaniem podstawy prawnej orzeczenia w tym zakresie, Sąd Rejonowy ograniczył się bowiem do lakonicznego stwierdzenia, że zwolnienie pozwanej z obowiązku poniesienia kosztów procesu uzasadnia jej trudna sytuacja materialna.

Niezależnie od braku możliwości zweryfikowania powyższego twierdzenia z uwagi na wspomniane wady uzasadnienia Sądu I instancji, należy zauważyć, że niekorzystna sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nie może stanowić wyłącznej podstawy do jej zwolnienia na mocy art. 102 kpc z obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, jeżeli nie zachodzą szczególne okoliczności. Realizacja zasady słuszności w oparciu a art. 102 kpc jest uzasadniona, gdy mają miejsce wyjątkowe okoliczności związane nie tylko ze stanem majątkowym strony przegrywającej, ale również z jej szczególną sytuacją życiową, a także ze względu na fakty związane z przebiegiem procesu tj. przykładowo, podstawę oddalenia żądania, szczególną zawiłością sprawy, precedensowy charakter sprawy, subiektywne przekonanie powoda co do zasadności zgłoszonego żądania, trudne do zweryfikowania a limine, które należy oceniać z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (por. postanowienie SN z dnia 5 lipca 2013 roku, IV Cz 58/13, Lex nr 1396462; postanowienie SN z dnia 18 kwietnia 2013 roku, III CZ 75/12, Lex nr 1353220; wyrok SA w Łodzi z 21 listopada 2013 roku, I ACa 672/13, Lex nr 1394250 i inne ).

Należy zauważyć, że tego rodzaju okoliczności w niniejszej sprawie nie zachodzą. Poza stosunkowo niskimi dochodami pozwanej, ani jej stan majątkowy, ani charakter sprawy, czy przebieg postępowania nie uzasadniają, w przekonaniu Sądu Okręgowego, odstąpienia od zasady ponoszenia odpowiedzialności za wynik procesu. W szczególności takiego uzasadnienia nie stanowi działanie pozwanej, która jako pełnomocnik dłużnika podjęła czynność prawną prowadzącą do pokrzywdzenia powoda jako wierzyciela G. K.. Powyższe działanie nie zasługuje na aprobatę i w konsekwencji nie może prowadzić do zwolnienia pozwanej z obowiązku poniesienia kosztów procesu.

Wobec powyższego biorąc pod uwagę, że roszczenie powoda zostało uwzględnione w 63,6%, Sąd Okręgowy zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu określoną w art. 98 § 1 i 3 kpc, zmienił zaskarżone rozstrzygnięcie w punkcie 2 wyroku i zasądził od pozwanej na rzecz powoda zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 2.289,60 zł określonej na podstawie § 2 ust. 1, § 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz U z 2002 roku, Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) punkt 1 podpunkt 2 wyroku. Nakazano ponadto pobranie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Białymstoku kwoty 1.763 zł tytułem części brakującej opłaty sądowej (punkt 1 podpunkt 3 wyroku) .

Uznając zatem, że uzasadniona jest częściowa korekta orzeczenia w części dotyczącej rozstrzygnięcia kosztach procesu, Sąd Okręgowy zmienił orzeczenie Sądu Rejonowego w tym zakresie w sposób wyżej wskazany, na podstawie art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc. Zażalenie w pozostałej części z uwagi na przegraną powoda w 36,4%, podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego i zażaleniowego Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc i art. 99 kpc . W związku z tym, że powód poniósł w postępowaniu odwoławczym koszty zastępstwa procesowego w kwocie 1.800 zł (określone na podstawie § 2 ust. 1, § 6 pkt. 6, § 12 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz U z 2002 roku, Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.), a pozwana poniosła koszty zastępstwa procesowego w kwocie 2.700 zł (zgodnie z § 2 ust. 1, § 6 pkt. 6, § 13 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz U z 2002 roku, Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.), to biorąc pod uwagę wygraną powoda w 63,6% zasądzono na jego rzecz od pozwanej kwotę 162 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym (punkt III wyroku).

Jeżeli chodzi o koszty postępowania zażaleniowego, to zgodnie z powołaną wyżej zasadą zasądzono od pozwanej na rzecz powoda 63,6% poniesionych przez niego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym w wysokości 92,50 zł zgodnie z § § 2 ust. 1, § 6 pkt. 3, § 12 ust. 2 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz U z 2002 roku, Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) - punkt IV wyroku.