Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Ewa Rudkowska – Ząbczyk

Protokolant: Marcin Guzik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 lutego 2014 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa E. C.

przeciwko Gminie W.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego i zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania stronie pozwanej;

III.  przyznaje adwokatowi M. H. kwotę 7 380,00 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu, w tym kwotę 1 380,00 zł podatku od towarów i usług.

Sygnatura akt I C 740/13

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 5 marca 2013 r. przeciwko stronie pozwanej Gminie W., ostatecznie sprecyzowanym w piśmie powódki z dnia 13 stycznia 2014 r. (k. 258) oraz na rozprawie w dniu 24 lutego 2014 r., powódka E. C. wniosła o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanego przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków w sprawie o sygnaturze akt I Nc 889/09, a nadto o zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz kwoty 183 000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 grudnia 2000 r. (k. 258).

W uzasadnieniu powyższych żądań powódka podniosła, że W uzasadnieniu powyższego żądania powódka podniosła, że z dniem 1 grudnia 2000 r. była najemcą lokalu użytkowego przy ul. (...) we W., na podstawie umowy najmu zawartej ze stroną pozwaną na okres 5 lat, tj. do listopada 2005 r. W dniu 20 grudnia 2000 r. powódka wystąpiła z wnioskiem do strony pozwanej o sprzedaż powyższego lokalu według jego stanu technicznego na dzień zawarcia umowy najmu. W odpowiedzi strona pozwana uzależniła sprzedaż lokalu od prowadzenia w nim przez powódkę działalności gospodarczej przez okres co najmniej 3 lat. Powódka, chcąc spełnić powyższy warunek, przystąpiła do remontu kapitalnego tego lokalu albowiem stan, w jakim lokal się wówczas znajdował, nie pozwalał na prowadzenie w nim żadnej działalności. Powódka poniosła koszty remontu w łącznej kwocie 182 963,37 zł. Jednocześnie przez czas remontu płaciła czynsz najmu, który miał być rozliczony przy sprzedaży lokalu w 2003 r. Powódka rozpoczęła prowadzenie działalności w sporym lokalu z dniem 1 czerwca 2001 r., a z dniem 15 kwietnia 2002 r. umowa najmu została jej wypowiedziana przez stronę pozwaną. Powódka zarzuciła, że strona pozwana wzbogaciła się jej kosztem albowiem powódka pozostawiła lokal w bardzo dobrym stanie. Wskazała także, że sporny nakaz zapłaty dotyczy „opłat żądanego czynszu za lata 2006-2007”, a więc za okres, kiedy powódka nie prowadziła już działalności gospodarczej w lokalu przy ul. (...) we W. z uwagi na wypowiedzenie stosunku najmu z dniem 5 kwietnia 2002 r.

W odpowiedzi na pozew (k. 222) strona pozwana Gmina W. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz od powódki kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu powyższego stanowiska strona pozwana podniosła, że okoliczności podniesione przez powódkę w pozwie nie uzasadniają zastosowania przepisu art. 840 k.p.c., który przewiduje instytucję pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, na którą to instytucję powódka się powołuje. Poza szczegółowym opisem prac remontowych dokonanych przez powódkę w czasie, gdy zajmowała należący do strony pozwanej lokal użytkowy położony we W. przy ul. (...) oraz kwestii rozliczenia rzekomo poniesionych przez powódkę w związku z tymi pracami kosztów, powódka nie podniosła żadnych merytorycznych zarzutów, które dawałyby podstawę do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty. Strona pozwana wskazała, że powódka w pozwie powołała się wyłącznie na fakty, które mogły zostać przez nią skutecznie podniesione już w postępowaniu rozpoznawczym przed sądem I instancji, a odnoszone na etapie postepowania egzekucyjnego pozostają spóźnione.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 23 listopada 2000 r. pozwana Gmina W. zawarła z powódką E. C. umowę najmu lokalu użytkowego nr (...) położonego we W. przy ul. (...) o powierzchni użytkowej 87,33 m ², celem prowadzenia w nim działalności w zakresie usług fryzjersko – kosmetycznych. Umowa została zawarta na czas oznaczony 5 lat, tj. od dnia 1 grudnia 2000 r. do 30 listopada 2005 r. (§ 1, 2 i 4 Umowy).

(dowód: umowa najmu nr (...) z dnia 23 listopada 2000 r., k. 13-17)

Zawarcie powyższej Umowy poprzedzone było negocjacjami stron, w trakcie których strony ustaliły, że powódka wykona remont lokalu na własny koszt, we własnym zakresie, bez prawa ubiegania się o zwrot poniesionych nakładów na jego wykonanie, zarówno w czasie trwania najmu, jak i po jego ustaniu. Ustalając przewidywany zakres remontu strony wskazały na potrzebę przeprowadzenia kapitalnego remontu „zgodnie ze złożoną ofertą z dnia 18 października 2000 r.”

(dowód: protokół nr (...) z dnia 9 listopada 2000 r., k. 100-102 akt Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków o sygnaturze akt I Nc 889/09)

Przed zawarciem Umowy najmu powódka oglądała lokal przy ul. (...).

(dowód: przesłuchanie powódki, e – protokół z dnia 24 lutego 2014 r., 00:23:18-01:03:54)

Zawierając Umowę powódka zobowiązała się do wykonania remontu, adaptacji i ulepszenia przedmiotowego lokalu zgodnie z protokołem negocjacji we własnym zakresie i na własny koszt. Powódka oświadczyła także, że nie będzie dochodziła wobec strony pozwanej roszczeń z tytułu nakładów poniesionych na remont, adaptacje i ulepszenie lokalu w czasie trwania umowy najmu, jak i po jej zakończeniu (§ 8 pkt 9 Umowy).

(dowód: umowa najmu nr (...) z dnia 23 listopada 2000 r., k. 13-17)

W dniu 1 grudnia 2000 r. powódce wydany został lokal przy ul. (...) we W.. W protokole zdawczo – odbiorczym opisano stan techniczny i wyposażenie lokalu, wskazując między innymi na konieczność wymiany zlewu, sedesu i spłuczki, konieczność sprawdzenia instalacji elektrycznej oraz wymiany instalacji aluminiowej, sprawdzenia gniazd wtykowych i wyłączników oraz grzejników centralnego ogrzewania, wymiany pieca centralnego ogrzewania w piwnicy, częściowej wymiany stolarki drzwiowej i okiennej. Określono także, że w każdym pomieszczeniu występuje wilgoć i zagrzybienie do wysokości 1,5 m oraz że emulsja, jaką pokryte są ściany, jest brudna, do odnowienia.

(dowód: protokół zdawczo – odbiorczy z dnia 1 grudnia 2000 r., k. 75-78 akt Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków o sygnaturze akt I Nc 889/09)

Po ustaleniu zakresu koniecznych prac remontowych w lokalu przy ul. (...) we W., pismem z dnia 20 grudnia 2000 r. powódka wystąpiła do strony pozwanej z prośbą o sprzedaż na jej rzecz powyższego lokalu.

(dowód: pismo z dnia 20 grudnia 2000 r., k. 41; pismo z dnia 12 grudnia 2000 r., k. 43)

W odpowiedzi strona pozwana wskazała, że pierwszeństwo w nabyciu lokali użytkowych przeznaczonych do sprzedaży przysługuje najemcom lokali, którzy na podstawie pisemnej umowy najmu korzystają z tych lokali nie krócej niż trzy lata i prowadzą w ich działalność gospodarczą zgodnie z umową najmu. W związku z tym, że powódka zawarła Umowę najmu w dniu 23 listopada 2000 r., wymagany trzyletni okres najmowania lokalu upływał w listopadzie 2003 r. Z tych względów prośba powódki nie została rozpatrzona.

(dowód: pismo z dnia 4 stycznia 2001 r., k. 45)

Wobec odmowy sprzedaży lokalu powódka przystąpiła do prac remontowych, które ukończyła w czerwcu 2001 r. Wartość kosztorysowa robót wykonanych w lokalu przy ul. (...) został określona na kwotę 131 687,59 zł.

(dowód: protokół potwierdzenia zakresu wykonanych robót z dnia 13 czerwca 2001 r., k. 46-47; kosztorys z dnia 16 października 2004 r., k. 90-135)

Pismem z dnia 15 marca 2002 r. strona pozwana wypowiedziała powódce najem lokalu użytkowego nr (...) położonego we W. przy ul. (...) bez zachowania terminów wypowiedzenia, z dniem 15 kwietnia 2002 r. powyższe pismo zostało powódce doręczone w dniu 22 marca 2002 r. Przyczyną wypowiedzenia były zaległości w zapłacie czynszu najmu spornego lokalu.

(dowód: pismo z dnia 15 marca 2002 r. wraz ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru, k. 79 akt Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków o sygnaturze akt I Nc 889/09)

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 9 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków we Wrocławiu nakazał powódce, aby zapłaciła stronie pozwanej kwot 32 559,84 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz kosztami procesu w wysokości 2807,00 zł, w tym kosztami zastępstwa prawnego w wysokości 2400,00 zł.

(dowód: nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 9 czerwca 2009 r. Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków, sygnatura akt I Nc 889/09, k. 141-142)

Powódka od 2010 r. pobiera świadczenie emerytalne, które jest zajęte w ramach prowadzonych przeciwko powódce postępowań egzekucyjnych. Po zajęciu powódka otrzymuje świadczenie w wysokości ok. 840,00 zł miesięcznie, z czego spłaca traty kredytu zaciągniętego na remont najmowanego lokalu użytkowego. Jest to jej jedyne źródło dochodów.

(dowód: przesłuchanie powódki, e – protokół z dnia 24 lutego 2014 r., 00:23:18-01:03:54)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszym postępowaniu powódka domagała się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 9 czerwca 2009 r. wydanego przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków w sprawie o sygnaturze akt I Nc 889/09 – w całości.

Zgodnie z art. 840 § 1 k.p.c. z takim żądaniem pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego dłużnik może wystąpić jeżeli:

1. przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;

2. po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie;

3. małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787 k.p.c., wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

W niniejszej sprawie powódka nie powołała się na żadną z ustawowych podstaw pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności. W szczególności nie wskazywała na zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie stwierdzone spornym tytułem wykonawczym wygasło albo nie może być egzekwowane.

Za taką podstawę nie mogą być także uznane zarzuty powódki co do tego, że zaskarżony nakaz zapłaty obejmuje zapłatę należności czynszowych za okres, w którym stron nie łączyła już umowa najmu. Tego typu twierdzenia stanowią w istocie zakwestionowanie istnienia obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym i jako takie mogą prowadzić do pozbawienia wykonalności, ale wyłącznie pozasądowych tytułów egzekucyjnych. Tymczasem powódka w niniejszej sprawie domaga się pozbawienia wykonalności nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, a więc sądowego tytułu egzekucyjnego.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanego przepisu, żądanie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego należało uzna za niezasadne.

W sprawie powódka domagała się także zapłaty przez stronę pozwaną na jej rzecz kwoty 183 000,00 zł tytułem zwrotu nakładów, jakie poczyniła na lokal użytkowy nr (...) położony we W. przy ul. (...).

Zgodnie z art. 226 § 1 zd. 1 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Jednocześnie zgodnie z art. 230 k.c. przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy decydujące znaczenie ma zatem ustalenie stosunku prawnego, na podstawie którego powódka korzystała z nieruchomości strony pozwanej i w ramach którego poczyniła, jak twierdziła, na tej nieruchomości nakłady. Należy bowiem zauważyć, że nie ma uniwersalnego, abstrakcyjnego modelu roszczenia o zwrot nakładów, który byłby możliwy do zastosowania w każdej sprawie, w której zgłoszono to roszczenie. Ze względu na odmienność zarówno stosunków stanowiących podstawę roszczenia o zwrot nakładów, jak i motywów legislacyjnych dotyczących tych uregulowań, wszelkie uogólnienia co do charakteru tego roszczenia, rzeczowego czy obligacyjnego, muszą być zawodne i dlatego powinno być ono oceniane w kontekście poszczególnych instytucji prawa cywilnego, z których wynika (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2005 r., III CZP 50/05, OSNC 2006/3/40 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2006 r. III CZP 11/0, OSNC 2007/3/38).

W świetle materiału dowodowego zebranego w niniejszym postępowaniu Sąd uznał, że stosunkiem prawnym, na mocy którego powódka korzystała z nieruchomości strony pozwanej, był stosunek najmu, powstały wskutek zawarcia przez strony umowy z 23 listopada 2000 r. Korzystając z nieruchomości strony pozwanej jak najemca, powódka była zatem posiadaczem zależnym (art. 336 k.c.), co oznacza, że ocena jej roszczeń o zwrot nakładów na rzecz (lokal użytkowy) powinna być dokonana z uwzględnieniem przepisów regulujących stosunek najmu, a dopiero w braku takowych – przy odpowiednim zastosowaniu przepisów dotyczących roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi (art. 230 k.c.).

Stosunek najmu istniejący między stronami w pierwszej kolejności regulowały postanowienia łączącej strony umowy nr (...) z 23 listopada 2000 r. Kwestię rozliczenia ewentualnych nakładów poczynionych przez powódkę na przedmiot najmu strony określiły w § 8 pkt 9 Umowy, wyłączając uprawnienie powódki do dochodzenia od strony pozwanej roszczeń z tytułu nakładów poniesionych na remont, adaptację i ulepszenie lokalu w czasie trwania umowy najmu, jak i po jej zakończeniu. W świetle materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie Sąd nie miał przy tym wątpliwości co do tego, że rozważany zapis Umowy był zgodny z zamiarem stron. Takie rozwiązanie strony rozważały już bowiem w trakcie negocjacji poprzedzających zawarcie Umowy i na takie wyraziły zgodę, podpisując protokół z negocjacji. Nie bez znaczenia pozostaje przy tym fakt, że już wówczas wiadomo było, że lokal nadaje się do kapitalnego remontu, co znalazło odzwierciedlenie w protokole negocjacji z dnia 9 listopada 2000 r., a nadto przed zawarciem Umowy powódka lokal ten oglądała. Stan techniczny lokalu został także szczegółowo opisany w protokole zdawczo – odbiorczym z dnia 1 grudnia 2000 r. Z powyższych względów nie zasługują na uwzględnienie twierdzenia powódki, jakoby zakres koniecznego remontu był większy od tego, jakiego się spodziewała. Skoro bowiem powódka wiedziała, że najmuje lokal przeznaczony do kapitalnego remontu, a przed zawarciem umowy mogła lokal ten obejrzeć, to należy uznać, że przy dołożeniu należytej staranności była w stanie realnie ocenić rozmiar planowanej inwestycji.

Nawet gdyby jednak uznać, że stan techniczny lokalu nie był taki, jaki powódka zgodziła się remontować zawierając Umowę najmu, to mogła ona podjąć kroki zmierzające do uchylenia się od skutków Umowy lub jej rozwiązania. Tymczasem powódka, błędnie – jak się wydaje – zakładając, że przysługuje jej roszczenie o zakup spornego lokalu po upływie trzech lat prowadzenia w nim działalności gospodarczej, podjęła się kosztownego remontu, pomimo tego że wiedziała, że umowa najmu zawarta jest na czas określony 5 lat i że w Umowie tej, mocą porozumienia stron, wyłączone zostało uprawnienie do żądania zwrotu poczynionych w związku z remontem nakładów.

Postanowienia § 8 pkt 9 Umowy wyłączają stosowanie przepisu art. 676 k.c., zgodnie z którym jeżeli najemca ulepszył rzecz najętą, wynajmujący może według swego wyboru albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej jej wartości w chwili zwrotu, albo żądać przywrócenia stanu poprzedniego. W związku z tym, że przepis art. 676 k.c. ma charakter dyspozytywny, nie znajdzie on zastosowania w niniejszej sprawie, albowiem strony umowy najmu odmiennie określiły w umowie konsekwencje dokonania i los prawny ulepszeń rzeczy najętej.

Istnienie umownej regulacji stosunku prawnego łączącego strony w zakresie rozliczania nakładów poczynionych przez powódkę w lokalu strony pozwanej, wyłącza także możliwość oceny roszczeń powódki przy odpowiednim zastosowaniu przepisów dotyczących roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi (art. 230 k.c.).

Mając powyższe na uwadze należało uznać, że brak było podstaw prawnych uzasadniających roszczenie powódki o zapłatę przez stronę pozwaną jakiejkolwiek kwoty tytułem zwrotu nakładów poczynionych przez nią na najmowaną lokal użytkowy.

Z tych względów, na podstawie powołanych przepisów, także żądanie zapłaty należało uznać za niezasadne.

Brak podstawy prawnej żądania zwrotu nakładów w niniejszej sprawie leżał u podstaw oddalenia wniosków dowodowych powódki o dopuszczenie dowodu z przesłuchania świadka E. W. na okoliczność udziału w postepowaniu wyjaśniającym w 2013 r. zleconym przez Prezydenta R. D. B. R. oraz o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych sądowych z zakresu kilku dziedzin w celu określenia poniesionych wszystkich strat w okresie od 1998 r. do 2014 r. Za nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy Sądu uznał także dokumenty w postaci wniosku powódki z 24 maja 2002 r., skargi z 21 kwietnia 2005 r., wniosku z 18 kwietnia 2005 r., pism (...) sp. z o.o. z 19 czerwca 2002 r. i 24 września 2002 r., protokołu z 8 sierpnia 2002 r., wniosku powódki z 10 listopada 2004 r., 22 grudnia 2009 r. oraz pisma strony pozwanej z 7 marca 2005 r., oddalając wniosek o dopuszczenie z nich dowodu na okoliczność ich treści.

Jako prawnie niedopuszczalny Sąd oddalił także wniosek powódki o „zaprzysiężenie pełnomocnika (...) Gminy W. składającego oświadczenia w formie ustnej i pisemnej do akt niniejszej sprawy”.

Zważywszy na sytuację majątkową powódki oraz charakter dochodzonych przez nią roszczeń, Sąd uznał, że w sprawie zachodzi wypadek wyjątkowy, o którym mowa w art. 102 k.p.c. i nie obciążył powódki obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania.

Jednocześnie, na podstawie art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 123 , poz. 1058 z późn. zm.) oraz § 2 ust. 3 w zw. z § 6 pkt 5 i 6 i § 13 ust. 2 pkt 2 w zw. z § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461) Sąd przyznał adwokatowi M. H. od Skarbu Państwa kwotę 7380,00 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu, w tym kwotę 1 380,00 zł podatku od towarów i usług.