Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie opatrzonym datą 13 marca 2013 r. pełnomocnik powoda (...) Spółki z o.o. z siedzibą w B. wniósł o zasądzenie od pozwanego W. M. na rzecz powoda kwoty 4.006,00 zł wraz z odsetkami od dnia 20 marca 2012 r. do dnia zapłaty. Dodatkowo pełnomocnik powoda domagał się zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu tego pisma procesowego pełnomocnik powoda podniósł, że w maju 2011 r. powód pośredniczył pomiędzy M. G. a holenderską firmą (...) w zakupie pojazdu ciężarowego marki V.. W maju 2011 r. ówczesny pracownik powoda M. Ż. złożył zamówienie w firmie (...) na zlecenie M. G.. Zabezpieczenie realizacji zamówienia stanowił dokonany w dniu 10 czerwca 2011 r. przelew z rachunku powoda na rzecz firmy (...) kwoty 1.000,00 euro. Jak wskazywał dalej pełnomocnik powoda, zgodnie z posiadanymi przez mocodawcę informacjami M. G. we własnym zakresie ubiegał się o przyznanie kredytu na kupno pojazdu i na poczet realizacji zamówienia dokonał wpłaty kwoty 5.000,00 zł. Po uzyskaniu pozytywnej decyzji o udzieleniu kredytu M. G. przejął na siebie realizację dalszej części zamówienia, zaś powód zwrócił mu wpłaconą zaliczkę. Po przejęciu realizacji zamówienia przez M. G. zaliczka powoda pozostała w firmie (...). Pracownik powodowej spółki (...) miał uzgodnić z firmą (...), iż wpłacona zaliczka w kwocie 1.000,00 euro będzie zarachowana na poczet przyszłych transakcji dokonywanych pomiędzy firmami.

W miesiącu listopadzie 2011 r. powód złożył kolejne zamówienie w firmie (...). Wtedy też okazało się, że zaliczka została wypłacona. Jak podawał następnie pełnomocnik (...) Spółki z o.o. z siedzibą w B., w dniu 27 lipca 2011 r. pozwany W. M. odebrał pojazd marki V. od firmy (...) i pokwitował własnoręcznym podpisem odbiór kwoty 1.000,00 euro. Pobrana przez pozwanego kwota nigdy nie została powodowi zwrócona.

Wedle kolejnych twierdzeń pełnomocnika powoda, M. Ż. był zatrudniony u powoda do połowy października 2011 r. Natomiast W. M. nie był w tamtym czasie pracownikiem powodowej spółki i nie łączyła go z powodową spółką żadna umowa cywilnoprawna w zakresie sprowadzenia samochodu marki V. do Polski.

Celem dobrowolnego spełnienia wymagalnego roszczenia powód skierował do pozwanego żądanie do zapłaty. Ponadto, w związku podejrzeniem popełnienia przestępstwa przywłaszczenia mienia, powód złożył zawiadomienie o możliwości popełnienia takiego przestępstwa. Jednakże Sąd Rejonowy w B.utrzymał w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu dochodzenia, wskazujące na konieczność dochodzenia roszczeń w postępowaniu cywilnym.

W odpowiedzi na pozew z dnia 23 maja 2013 r. pełnomocnik W. M. wniósł o oddalenie powództwa i o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu tego pisma procesowego pełnomocnik strony pozwanej zakwestionował zarówno wysokość, jak i zasadność wytoczonego powództwa. Pełnomocnik pozwanego przyznał, że we wskazanym w pozwie okresie W. M., na jednorazowe zlecenie M. Ż., sprowadził do Polski pojazd Marki V.. Strony poczyniły w tym zakresie jedynie ustne ustalenia. O fakcie, iż M. Ż. jest pracownikiem powodowej spółki i działał w jej imieniu, pozwany dowiedział się z treści uzasadnienia pozwu. Pozwany przyznał także, że w dniu 27 lipca 2001 r. otrzymał przy odbiorze samochodu zaliczkę w kwocie 1.000,00 euro. Niezwłocznie po powrocie do Polski pozwany przekazał M. Ż. pojazd marki V. i rozliczył się z otrzymanej zaliczki.

Jak wskazywał dalej pełnomocnik W. M., w dniu 12 marca 2012 r. pozwany otrzymał od pełnomocnika powoda wezwanie do zapłaty kwoty 4.006,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 lipca 2011 r. do dnia zapłaty. W związku z powyższym pozwany skontaktował się z M. Ż. – w celu wyjaśnienia zaistniałej sytuacji. Pozwany otrzymał zapewnienie, że doszło do nieporozumienia i że wszelkie okoliczności zostaną przez M. Ż. wyjaśnione. Pozwany do chwili otrzymania pozwu był przekonany, że sprawa została rozstrzygnięta. Ponadto, jak podnosił pełnomocnik pozwanego, mocodawca nie wiedział o toczącym się postępowaniu karnym i nie był wzywany do składania jakichkolwiek wyjaśnień.

Już konkludując pełnomocnik pozwanego wskazał, iż wytoczone powództwo jest bezprzedmiotowe, bowiem pozwany nigdy nie był bezpodstawnie wzbogacony kosztem powoda. Wykonując zlecenie, którego przedmiotem było sprowadzenie do Polski samochodu V., pozwany W. M. pośredniczył jedynie w przekazaniu zaliczki, którą otrzymał od firmy (...). W imieniu powoda odbiór zaliczki, pokwitował M. Ż..

Tylko z ostrożności procesowej pełnomocnik pozwanego powołał się na treść art. 407 k.c., wskazując przy tym, że jeżeli ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią.

Sąd ustalił, co następuje:

W miesiącu maju 2011 r. (...) Spółka z o.o. z siedzibą w B. pośredniczyła pomiędzy M. G. a holenderską spółką (...).V z siedzibą w V. w zakupie pojazdu ciężarowego marki V.. W tym właśnie miesiącu 2011 r. ówczesny pracownik powodowej spółki M. Ż.złożył zamówienie w firmie (...).V z siedzibą w V. na zakup takiego pojazdu. Dla zabezpieczenia realizacji zamówienia została wpłacona w dniu 10 czerwca 2011 r. z rachunku powoda na rachunek K. B..V z siedzibą w V., prowadzony przez (...) Bank (...)z siedzibą w W., kwota 1.000,00 EURO.

M. G. na poczet realizacji przez (...) Spółkę z o.o. z siedzibą w B. zamówienia dokonał wpłaty kwoty 5.000,00 zł.

Mimo przedsięwziętych przez powodową spółkę w celu realizacji zlecenia czynności M. G. we własnym zakresie rozpoczął starania, zmierzające do przyznania mu na kupno pojazdu kredytu bankowego. Po uzyskaniu pozytywnej decyzji o udzieleniu kredytu M. G. przejął na siebie realizację dalszej części zamówienia, zaś powodowa spółka zwróciła mu wpłaconą zaliczkę. Po przejęciu realizacji zamówienia przez M. G. zaliczka uiszczona przez powoda na rzecz K. B..V z siedzibą w V. pozostała na koncie tej ostatniej.

Na zlecenie M. K., syna właściciela spółki działającej pod firmą (...) – i prawdopodobnie pracownika tej spółki – pozwany W. M. udał się w miesiącu lipcu 2011 r. do Holandii – w celu sprowadzenia do Polski pojazdu typu chłodnia marki V., który został zakupiony od holenderskiej firmy (...).V z siedzibą w V.. Zamówienie na przedmiotowy pojazd zostało złożone w dniu 31 maja 2011r. przez powoda – (...) Spółkę z o. o. z siedzibą w B..

Upoważnienie do odbioru przedmiotowego pojazdu zostało pozwanemu wydane przez M. K.. Wedle poczynionych wówczas ustaleń, pozwany miał odebrać w siedzibie K. B..V z siedzibą w V. uiszczoną przez (...) Spółkę z o.o. z siedzibą w B. na realizację zlecenia udzielonego przez M. G. zaliczkę, którą następnie miał przeznaczyć nas pokrycie kosztów związanych z dotarciem do kraju (kosztów zakupu paliwa i opłat autostradowych), zaś z pozostałości tejże rozliczyć się po powrocie do Polski.

W dniu 27 lipca 2011 r. pozwany W. M. odebrał pojazd marki V. od firmy (...).V z siedzibą w V.. W. M. odebrał nadto i pokwitował odbiór od tej firmy zaliczki w kwocie 1.000,00 EURO, zaś z jej pozostałości po powrocie do kraju rozliczył się ze zleceniodawcą. Na dowód takiego zachowania pozwanego M. Ż. wystawił pokwitowanie odbioru gotówki w kwocie 1.000,00 EURO, opatrzone datą 1 sierpnia 2011 r. – nieilustrujące rzeczywistego stanu rzeczy.

Pismem z dnia 9 marca 2012 r., stanowiącym wezwanie do zapłaty, pełnomocnik (...) Spółki z o.o. z siedzibą w B. wezwał pozwanego W. M. do zapłaty, solidarnie wraz z M. Ż., kwoty 4.006,00 zł (według kursu dla 1.000,00 euro, określonego w oparciu o tabelę kursów średnich NBP nr (...) z dnia 278 lipca 2011 r.), a to w związku z nierozliczeniem zaliczki w kwocie 1.000,00 EURO, związanej z zakupem (...)x2 o numerze VIN (...).

Zaprezentowany przez Sąd stan faktyczny został ustalony na podstawie następujących dowodów z dokumentów, załączonych do pism procesowych pochodzących od stron procesu: zamówienia z dnia 31 maja 2011 r. (k. 13), potwierdzenia wykonanej operacji (k. 14), pokwitowania odbioru 1.000,00 EURO z dnia 27 lipca 2011 r. (k. 15), wezwania do zapłaty z dnia 9 marca 2012 r. (k. 16-17), pokwitowania potwierdzającego odbiór zaliczki przez M. Ż. (k. 31), a nadto na podstawie wyjaśnień informacyjnych, złożonych przez pozwanego W. M. na rozprawie wyznaczonej na dzień 5 czerwca 2013 r. (k. 43-45)..

Sąd zważył, co następuje:

Zasadniczym punktem spornym jest w przedmiotowej sprawie ocena, czy pozwany W. M. jest dłużnikiem powodowej spółki w zakresie oznaczonym w pozwie.

Wedle twierdzeń strony powodowej pozwany w dniu 27 lipca 2011 r. podczas odbioru pojazdu typu chłodnia marki V. pokwitował też odbiór zaliczki w kwocie 1.000,00 EURO, ale do dnia dzisiejszego nie zwrócił powodowej spółce wskazanej kwoty. W związku z tym, jak twierdził pełnomocnik strony powodowej, został bezpodstawnie wzbogacony kosztem (...) Spółki z o.o. z siedzibą w B..

Strona pozwana przyznała w toku procesu, że realizowała zlecenie, polegające na sprowadzeniu do Polski w miesiącu lipcu 2011 r. pojazdu typu chłodnia marki V.. Ta sama strona przyznała nadto, że W. M. potwierdził odbiór od przedstawicieli firmy (...).V z siedzibą w V. zaliczki w wysokości 1.000,00 EURO. W. M. twierdził też, że pozostałość owej zaliczki – która w znacznej części została wykorzystana na pokrycie kosztów zakupu paliwa i opłaty autostradowe – niezwłocznie po powrocie do kraju przekazał do rąk M. Ż..

W ocenie Sądu wytoczone przez (...) Spółkę z o.o. z siedzibą w B. powództwo podlegało oddaleniu.

Podstawę odpowiedzialności pozwanego W. M. strona powodowa wywodziła z treści art. 405 k.c., statuującego uprawnienie do dochodzenia roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

Zgodnie z powołaną regulacją Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Zobowiązanie z bezpodstawnego wzbogacenia może powstać na skutek różnych zdarzeń. Zdarzenia te mogą być zależne lub niezależne od woli człowieka. Mogą one wystąpić w wyniku działania wzbogaconego, ale też wbrew jego woli, z jego dobrą lub złą wiarą. Ponadto, mogą być również następstwem działań zubożonego, osób trzecich, a nawet sił przyrody (np. przemieszczanie się ryb między stawami w wyniku podniesienia się poziomu wody) czy przypadku (K. Pietrzykowski (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Pietrzykowskiego, t. I, Warszawa 2002, s. 866 i cyt. tam autorzy; K. Kołakowski (w:) Komentarz do Kodeksu cywilnego, pod red. G. Bieńka, ks. III, t. I, Warszawa 2001, s. 195; wyrok SN z dnia 23 listopada 1998 r., II CKN 58/98, LEX nr 55389; wyrok SN z dnia 9 stycznia 2002 r., V CKN 641/00, LEX nr 54331; wyrok SN z dnia 6 grudnia 2005 r., I CK 220/05, LEX nr 172188).

Z treści art. 405 k.c. wynikają cztery ogólne przesłanki powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (tzw. roszczenia kondykcyjnego). Są to:

-

wzbogacenie jednego podmiotu;

-

zubożenie drugiego podmiotu;

-

związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem;

-

brak podstawy prawnej dla wzbogacenia (bezprawność wzbogacenia).

W doktrynie prezentowany jest także pogląd co do istnienia trzech, a nie czterech przesłanek powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, pomijający przesłankę zubożenia. Przyjmuje się przy tym, że ustawodawca tej ostatniej przesłanki nie wymaga i nawet gdy w wielu stanach faktycznych dojdzie do bezpodstawnego wzbogacenia, to nie będziemy mieli do czynienia z zubożeniem. Zamiast zaś przesłanki związku pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem proponuje się przyjęcie przesłanki, by wzbogacenie nastąpiło „kosztem innej osoby”. Powyższe stanowisko jest konsekwencją przyjęcia, ze nie zawsze musi nastąpić zubożenie (P. Księżak, Bezpodstawne..., s. 59).

Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności niniejszej sprawy należy stwierdzić, że roszczenie powodowej spółki jest niezasadne, gdyż powołane przez stronę powodową okoliczności, mające świadczyć o zasadności dochodzonego roszczenia, zostały skutecznie przez stronę pozwaną obalone.

Jak już Sąd ustalił, pozwany W. M., sprowadzając w miesiącu lipcu 2011 r. do Polski z Holandii pojazd typu chłodnia marki V., pośredniczył też w przekazaniu zaliczki w wysokości 1.000,00 EURO, zwróconej przez holenderską firmę (...).V z siedzibą w V..

W. M. i (...) Spółka z o.o. z siedzibą w B. nie pozostawali ze sobą w jakimkolwiek stosunku prawnym, a dokonane w dniu 27 lipca 2011 r. przesunięcie majątkowe, polegające na wypłacie przez K. B..V z siedzibą w V. (Holandia) pozwanemu kwoty 1.000,00 EURO, nie jest efektem świadczenia między stronami procesu – i obie te okoliczności były poza sporem.

W konsekwencji konstatacji zaprezentowanej przez Sąd w poprzednim akapicie jest możliwe oparcie przez powodową spółkę żądania zwerbalizowanego w pozwie na treści art. 405 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 27 września 2013 r., I ACa 414/13, LEX nr 1386086).

Z poczynionych przez Sąd ustaleń wynika, że pozwany, odbierając w dniu 27 lipca 2011 r. od K. B..V z siedzibą w V. (Holandia) kwotę 1.000,00 EURO, działał na zlecenie bądź M. K., bądź też (...) Spółki z o.o. z siedzibą w B. (przy ul. (...)). Z tych samych Sąd ustaleń wynika też, że W. M. pozostałość pobranej od K. B..V z siedzibą w V. zaliczki w kwocie 1.000,00 EURO zwrócił zleceniodawcy.

Z istoty umowy zlecenia wynika z kolei, że każdym przypadku przy wykonaniu takiej umowy zleceniobiorca dokonuje czynności prawnej dla dającego zlecenie (por. art. 734 § 1 k.c.). W związku z tym występuje jako jego zastępca. Jednakże charakter tego zastępstwa może być zróżnicowany.

W świetle art. 734 § 2 k.c. należy wyróżnić dwa rodzaje zlecenia: 1) zlecenie o typie pełnomocnictwa, obejmujące umocowanie do wykonania czynności prawnej w imieniu dającego zlecenie, co oznacza, że przyjmujący zlecenie jest pełnomocnikiem (zastępcą bezpośrednim) dającego zlecenie, umocowanym do działania w imieniu i z bezpośrednim skutkiem prawnym dla dającego zlecenie; 2) zlecenie o typie zastępstwa pośredniego, wyrażające się w tym, że zleceniobiorca dokonuje czynności prawnej jako zastępca pośredni – we własnym imieniu, ale na rachunek (dla) zleceniodawcy.

W przypadku zlecenia o typie pełnomocnictwa skutki czynności prawnej dokonanej przez przyjmującego zlecenie powstają bezpośrednio po stronie dającego zlecenie. To on staje się podmiotem praw i obowiązków wynikających z czynności prawnej dokonanej przez zleceniobiorcę. Takie zlecenie jest w świetle art. 734 § 2 k.c. zasadą, gdyż w braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Oznacza to, że wywołanie odmiennego skutku, a więc objęcie umową zlecenia działania zleceniobiorcy w charakterze zastępcy pośredniego, wymaga zastrzeżenia w umowie. Jeżeli z umowy nie wynika odmienna wola stron, umowa ma postać zlecenia o typie pełnomocnictwa (A. Szpunar (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 2, s. 390, przyjmuje, że ustawa w tym przypadku nakazuje domniemywać takiej woli stron). Ponadto z przepisu art. 734 § 2 k.c. wynika również, że samo zawarcie umowy zlecenia powoduje udzielenie pełnomocnictwa do dokonania określonej w umowie czynności prawnej. Umocowanie do działania w imieniu zleceniodawcy jest skutkiem prawnym umowy zlecenia przewidzianym w ustawie, o ile strony nie postanowiły inaczej. W związku z tym nie jest wymagane dokonanie – poza zawarciem umowy – czynności prawnej w postaci udzielenia pełnomocnictwa (w odróżnieniu np. od umowy agencyjnej – art. 758 § 2 k.c.

Z okoliczności niniejszej sprawy, wywiedzionych w szczególności z wyjaśnień informacyjnych złożonych przez pozwanego W. M., można wyprowadzić wniosek, że nie został z woli stron umowy zlecenia wyłączony w umowie skutek w postaci umocowania do działania w imieniu dającego zlecenie; tym samym całkowicie uprawniona jest konstatacja, iż zleceniobiorca (pozwany W. M.) nie działał jako zastępca pośredni, lecz z bezpośrednim skutkiem prawnym dla dającego zlecenie. W takim przypadku zleceniobiorca nie dokonuje czynności prawnej we własnym imieniu, a więc nie jest jej stroną (wszystkie prawa i obowiązki z niej wynikające powstają więc po stronie dającego zlecenie).

Według orzecznictwa wyjaśnienia informacyjne nie mają mocy dowodowej – nie podlegają wartościowaniu z punktu widzenia art. 233 § 1 k.p.c. (sąd nie może uznać spornych faktów za ustalone bez postępowania dowodowego). Mając jednak na uwadze art. 3 k.p.c., judykatura stoi na stanowisku, że zbieżność lub sprzeczność wyjaśnień informacyjnych z wypowiedzią strony w trybie dowodu z przesłuchania tej samej strony nie może być obojętna dla oceny jej wiarygodności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 1973 r., II CR 257/73, OSNC 1974, nr 4, poz. 76).

Żadna ze stron niniejszego procesu nie zaoferowała możliwego do przeprowadzenia dowodu, który pozwoliłby na poczynienie ustaleń odmiennych do wyżej przedstawionych (pełnomocnik pozwanego cofnął ostatecznie zgłoszony w odpowiedzi na pozew wniosek o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania prezesa powodowej spółki i pozwanego w charakterze strony, zaś wniosek strony powodowej o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. Ż. został przez Sąd oddalony – na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 242 k.p.c., jako powołany dla zwłoki).

Wynik przeprowadzenia dowodu z dokumentu – pokwitowania wystawionego w dniu 1 sierpnia 2011 r. (k. 31) – pozostawał, z uwagi na przyjętą przez Sąd podstawę prawną rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu i skutki bezskutecznego upływu ustalonego przez Sąd terminu na przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. Ż. (utratę środka dowodowego, a tym samym podleganie rygorom przewidzianym w art. 6 k.c.), ambiwalentny dla wyniku niniejszego procesu.

Działając zatem w ramach swobodnej oceny dowodów – zakreślonych wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego – Sąd stanął na stanowisku, że pozwany W. M. nie jest w niniejszym procesie legitymowany biernie i dlatego z mocy art. 734 § 1 k.c. powództwo oddalił.

Orzeczenie o kosztach procesu, zamieszczone w punkcie II sentencji wyroku, znajduje natomiast oparcie w wywiedzionej z przepisu z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zasadzie ponoszenia odpowiedzialności za wynik procesu.

Na poniesione przez stronę pozwaną koszty procesu składały się: koszty zastępstwa procesowego w wysokości 600,00 zł [ustalone na podstawie § 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz.U. 2013, poz. 461)] oraz uiszczona przez pozwanego W. M. opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa (w wysokości 17,00 zł)._