Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt I C 926/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wrocław, dnia 16 września 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR del. Ewa Rudkowska-Ząbczyk

Protokolant: Irmina Szawica

po rozpoznaniu w dniu 16 września 2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa A. P.

przeciwko (...) SA w W.

o zapłatę

zasądza od strony pozwanej (...) SA w W. na rzecz powódki A. P. kwotę 105 000,00 zł (sto pięć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 30 000,00 zł od dnia 13 grudnia 2003 r. do dnia zapłaty;

oddala powództwo w pozostałej części;

zasądza od strony pozwanej (...) SA w W. na rzecz powódki A. P. kwotę 2 170,20 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

nakazuje stronie pozwanej (...) SA w W. aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego we Wrocławiu) kwotę 1 374,40 zł tytułem brakujących kosztów sądowych;

odstępuje od obciążenia powódki A. P. brakującymi kosztami sadowymi w pozostałym zakresie.

Sygnatura akt I C 926/12

UZASADNIENIE

Powódka A. P. w pozwie wniesionym przeciwko (...) S.A. w W. domagała się zapłaty kwoty 55 000,00 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej w następstwie śmierci matki K. P. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 grudnia 2003 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 75 000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Ponadto domagała się zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 4 800,00 zł wraz z opłatą sądową od pełnomocnictw w kwocie 34,00 zł.

W uzasadnieniu powyższych żądań wskazała, że w dniu (...) r. doszło do wypadku, w którym kierująca samochodem osobowym marki R. A. G., będąc w stanie nietrzeźwości, straciła panowanie nad pojazdem i zjechała na lewy pas ruchu, a następnie uderzyła w ścianę budynku mieszkalnego. W wyniku zdarzenia pasażerka pojazdu K. P. – matka powódki – poniosła śmierć, a jej mąż – J. P. – doznał obrażeń ciała realnie zagrażających życiu, z powodu których do dnia dzisiejszego pozostaje w śpiączce. Samochód sprawcy ubezpieczony był w zakresie OC w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. Powyższa szkoda została zgłoszona ubezpieczycielowi. W dniu 12 grudnia 2003 r. pozwany zakład ubezpieczeń przyznał powódce tytułem odszkodowania kwotę 40 000,00 zł, która pomniejszona została przy wypłacie o 50% przyczynienia się zmarłej do powstania szkody.

Na skutek wypadku, w którym zginęła matka powódki, nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki. W chwili wypadku powódka miała 9 lat i w jednym momencie utraciła praktycznie dwoje rodziców. W okresie dzieciństwa i dorastania powódka pozbawiona była opieki rodziców. Od dnia wypadku zajmuje się nią babcia A. Z., która ustanowiona została dla niej rodziną zastępczą. A. Z. utrzymuje się z renty w kwocie 1 191,01 zł oraz otrzymuje dodatek dla rodzin zastępczych w kwocie 369,15 zł. Sama powódka otrzymuje rentę rodzinną w kwocie 579,29 zł. Suma tych kwot nie odzwierciedla sytuacji, w której znajdowałaby się powódka, gdyby jej matka żyła. Powódka podniosła, że A. Z. ma 64 lata i przewlekle choruje. Nie będzie ona w stanie zapewnić powódce pomocy, jaką mogłaby zapewnić jej matka, w szczególności w zakresie rozpoczęcia samodzielnego życia, zdobycia wykształcenia i osiągnięcia samodzielności finansowej. Małoletnia powódka została przy tym pozbawiona bezpieczeństwa i spokoju. Twierdziła, że właściwą do zrekompensowania znacznego pogorszenia sytuacji życiowej powódki w następstwie śmierci matki jest kwota 150 000,00 zł, która po pomniejszeniu o maksymalny możliwy stopień przyczynienia się zmarłej do powstania szkody określony przez stronę powodową na poziomie 50% (czyli 75 000,00 zł) oraz kwotę już wypłaconą daje dochodzoną pozwem kwotę 55 000 zł.

Powódka wskazała, że na skutek śmierci jej matki doszło również na naruszenia dobra osobistego powódki w postaci prawa do niezakłóconego życia rodzinnego. Powódkę ze zmarłą łączyła szczególna więź, wzajemna miłość, pomoc i troska. Szok wywołany nagłą i tragiczną śmiercią matki był bardzo silny i skutkował tym, że powódka popadła w depresję i wymagała pomocy psychologicznej. Wartość dochodzonej tytułem zadośćuczynienia kwoty uzasadniała intensywnością cierpień psychicznych po śmierci matki, która była dla niej źródłem miłości, poczucia bezpieczeństwa, przywiązania, poczucia emocjonalnej bliskości. Odpowiednią kwotą dla zrekompensowania jej krzywdy jest kwota 150 000,00 zł, która po pomniejszeniu o 50% przyczynienia się zmarłej do powstania szkody daje żądanie w kwocie 75 000,00 zł.

Powódka naliczała odsetki od dnia 13 grudnia 2003 r. czyli od dnia następnego po dniu zajęcia przez pozwaną merytorycznego stanowiska w sprawie (12 grudnia 2003 r.), kiedy to strona pozwana znajdowała się już w posiadaniu wszelkich informacji i dokumentów pozwalających na określenie wysokości powstałej szkody.

W odpowiedzi na pozew z dnia 3 lipca 2012 r. strona pozwana (...) SA w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 4 800,00 zł oraz kwoty 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu powyższego stanowiska strona pozwana podniosła, przyznała powódce stosowne odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się jej sytuacji życiowej – w kwocie 40 000,00 zł. Wypłata powyższego świadczenia nastąpiła w kwocie 20 000,00 zł albowiem została pomniejszona o ustalone na poziomie 50% przyczynienie się poszkodowanej do powstania szkody. Analiza zgromadzonego materiału dowodowego wykazała, że matka powódki swoim zachowaniem, wyrażającym się we wspólnym spożywaniu alkoholu z kierowcą pojazdu A. G., a następnie jazdą z pijanym kierowcą pojazdem bez zapiętych psów bezpieczeństwa, w sposób znaczny przyczyniła się do powstania szkody. Twierdziła, że dalsze odszkodowanie z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci matki w żądanej przez powódkę kwocie jest wygórowane. Niewątpliwie śmierć matki powódki spowodowała pogorszenie się jej sytuacji życiowej, jednakże, zdaniem skarżącej, przyznana powódce kwota 40 000,00 zł (po uwzględnieniu stopnia przyczynienia 20 000,00 zł) w pełni ją rekompensuje. Dodała, że odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. nie jest odszkodowaniem pełnym w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. lecz z woli ustawodawcy „stosownym”, tj. takim, które ułatwi przystosowanie się uprawnionemu do zmienionej sytuacji życiowej.

Strona pozwana zakwestionowała ponadto tak co do zasady, jak i co do wysokości żądanie powódki dotyczące zapłaty kwoty 75 000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w postaci prawa do niezakłóconego życia rodzinnego obejmującego więzi rodzinne pomiędzy rodzicem a dzieckiem. Twierdziła, że błędne są podstawy prawne roszczenia powódki, gdyż na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i 24 k.c. można żądać zadośćuczynienia tylko w wypadku bezprawnego naruszenia dóbr osobistych. W niniejszej sprawie delikt sprawcy skierowany był przeciwko dobrom poszkodowanej w wypadku K. P., nie zaś dobrom osobistym powódki. Osobom trzecim, w tym bliskim zmarłemu w wyniku czynu niedozwolonego, nie przysługują roszczenia odszkodowawcze na zasadach ogólnych, co dotyczy w szczególności likwidacji szkód niemajątkowych na podstawie art. 445 § 1 k.c. czy art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Dodała, że zakres roszczeń związany z ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych określa art. 34 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zgodnie z którym z ubezpieczenia OC pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Przepis ten wskazuje enumeratywnie katalog następstw szkód wyrządzonych w związku ruchem pojazdu mechanicznego przez posiadacza lub kierującego tym pojazdem. Przepis ten konkretyzuje, naruszenie jakich dobór osobistych podlega kompensacie w ramach obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, a mianowicie wymienia życie i zdrowie. Wobec powyższego strona pozwana nie jest zobowiązana do kompensowania wszystkich następstw czynu posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym związanego z ruchem tego pojazdu, a tylko tych, które wskazuje art. 34 powołanej ustawy. Strona pozwana zarzuciła także, że w okresie poprzedzającym nowelizację art. 446 k.c. nie wskazywano na możliwość dochodzenia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienia pieniężnego za doznana krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r.

Niezależnie od powyższego strona pozwana wskazała, że konieczna jest ocena krzywdy jaką odniosła powódka. Nie samo zerwanie więzi podlega ochronie, ale negatywne skutki w postaci rozstroju zdrowia, uszczerbku na zdrowiu, tak w sferze psychicznej i fizycznej danej osoby. Dodała, że powódka na skutek śmierci matki niewątpliwie przeżyła wielką tragedię, niemniej powódka nie przedłożyła żadnej dokumentacji potwierdzającej fakt doznanego uszczerbku na zdrowiu psychicznym. W szczególności nie udowodniła, że cierpiała na depresję, że korzystała z pomocy psychologa czy psychiatry po śmierci matki.

Strona pozwana zaprzeczyła także faktowi pozostawaniu w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia, a zatem niezasadne jest żądanie powódki w zakresie zapłaty odsetek za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka A. P. urodziła się w pełnej rodzinie. Jej rodzicami byli K. P. i J. P.. Powódka była radosnym, pełnym życia dzieckiem. Była silnie związana z matką, wspólnie z którą wyjeżdżała na wakacje. Matka także pomagała jej w nauce.

(dowód: zeznania świadka L. P., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 1 min 45 sek. – 8 min. 02 sek.; zeznania świadka A. Z., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 8 min. 02 sek. – 15 min. 18 sek.; przesłuchanie powódki A. P., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 15 min 18 sek. – 21 min. 35 sek.)

Powódka uczęszczała na zajęcia dodatkowe nauki języka angielskiego i języka niemieckiego oraz judo.

Matka powódki K. P. posiadała wykształcenie średnie ekonomiczne – specjalność finanse i rachunkowość. Była osobą aktywną zawodowo. W okresie od dnia 1 marca 1994 r. do dnia 31 grudnia 1995 r. K. P. zatrudniona była na stanowisku sprzedawcy, a później od stycznia 1999 r. na stanowisku referenta finansowego w (...) Stacji (...)we W.. W okresie od dnia 1 czerwca 2002 r. do dnia (...) r. zatrudniona była na stanowisku pracownika ds. kadr i płac w (...) sp. z o.o. we W..

(dowód: świadectwo pracy z dnia 2 stycznia 2003 r., k. 27; świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 2002 r., k. 28; pismo (...) Stacji (...) we W. z dnia 31 maja 2000 r., k. 29; pismo (...) Stacji (...) we W. z dnia 31 października 1999 r., 30; pismo (...) Stacji (...) we W. z dnia 31 sierpnia 1999 r., k. 31; umowa o pracę z dnia 30 czerwca 1999 r., k. 32; umowa o pracę z dnia stycznia 1999 r., k. 33 umowa o pracę z dnia 4 stycznia 1999 r., k. 34; świadectwo pracy z dnia 18 grudnia 1998 r., k. 38; dyplom ukończenia szkoły policealnej nr (...) z dnia 10 września 1998 r., k. 35; zeznania świadka L. P., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 1 min 45 sek. – 8 min. 02 sek.; zeznania świadka A. Z., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 8 min. 02 sek. – 15 min. 18 sek.)

W dniu (...) r. matka powódki K. P., podróżując jako pasażer samochodem osobowym marki R. o nr rejestracyjnym (...), prowadzonym przez A. G., ulegała wypadkowi komunikacyjnemu i poniosła śmierć. K. P. wracała tego dnia z zabawy sylwestrowej, na której wspólnie z mężem J. P. i koleżanką A. G. spożywała alkohol. Jadąc samochodem matka powódka nie miała zapiętych pasów bezpieczeństwa.

(dowód: akta szkody nr (...); odpis skrócony aktu zgonu K. P. sporządzony przez Kierownika USC we W. pod nr (...), k. 20)

W wypadku brał udział także ojciec powódki J. P., który doznał ciężkich obrażeń ciała realnie zagrażających życiu i pozostaje w śpiączce do dnia zamknięcia rozprawy.

(dowód: zeznania świadka A. Z., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 8 min. 02 sek. – 15 min. 18 sek.; przesłuchanie powódki A. P., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 15 min 18 sek. – 21 min. 35 sek.)

Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu prawomocnym wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2007 r. uznał A. G. za winną tego, że w dniu (...) r. we W., umyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że będąc w stanie nietrzeźwości (1,5 promila alkoholu w krwi) kierowała samochodem osobowym marki R. (...) nr rej. (...) i jechała ul. (...) od strony ul. (...) w kierunku ul. (...) i na skrzyżowaniu z ul. (...) straciła panowanie nad kierowanym pojazdem, zjechała na lewą stronę jezdni, gdzie uderzyła w ścianę budynku mieszkalnego, skutkiem czego pasażerka tego samochodu K. P. doznała ciężkich obrażeń ciała, które spowodowały jej zgon, zaś pasażer J. P. doznał ciężkich obrażeń ciała w postaci: urazu wielonarządowego, ciężkiego urazu głowy z ranami szarpanymi i ciętymi, złamaniami kości czaszki, krwiakami nadtwardówkowymi i śródmózgowymi, rozerwania mózgu z ostrą niewydolnością oddechową i śpiączką, które to obrażenia spowodowały chorobę zazwyczaj zagrażającą życiu tj. czynu z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 k.k.

(dowód: wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej z 18 kwietnia 2007 r., sygn. II K 1096/03, k. 22-23, wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 16 października 2007 r. sygn. IV Ka 1254/07, k. 24)

W chwili śmierci K. P. powódka była małoletnia, miała niespełna 9 lat. Postanowieniem z dnia 26 marca 2003 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej zawiesił ojcu powódki wykonywanie władzy rodzicielskiej nad powódką i umieścił ją w rodzinie zastępczej u babci A. Z.. Od tego czasu powódka nieprzerwanie zamieszkuje u babci A. Z..

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej z 26 marca 2003 r., sygnatura akt R III Nsm 41/03, k. 25; zaświadczenie z dnia 23 kwietnia 2003 r., k. 26; zeznania świadka A. Z., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 8 min.02 sek. – 15 min.18 sek., przesłuchanie powódki A. P., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 15 min 18 sek. – 21 min. 35 sek.)

Śmieć matki była do powódki traumatycznym przeżyciem. Powódka straciła najbliższą sobie osobę. Po śmierci matki powódka stała się apatyczna, smutna, zamknięta w sobie, nie można było do niej dotrzeć. Miała oparcie w dziadkach ze strony matki, w szczególności w dziadku. Relacje z dziadkami nie były jednak tożsame z relacjami, jakie powódka miała z matką. Babci A. Z., pomimo podejmowanych starań, nie udało się zbudować z powódką silnej relacji. W okresie dzieciństwa i dojrzewania powódka nie zwierzała się babci, nie potrafiła z nią rozmawiać o swoich problemach. Powódka odczuwała lęk przed śmiercią, bała się, że straci dziadków.

Z uwagi na stan powódki po śmierci matki, jej wyobcowanie, babcia A. Z. chodziła z nią do psychologa. Terapia u psychologa trwała około 6 miesięcy i nie przyniosła efektów. Została przerwana przez terapeutę z powodu niemożności nawiązania kontaktu z powódką albowiem powódka nie chciała mówić o wypadku.

W roku 2006 zmarł dziadek powódki. Śmierć dziadka pogłębiła występujące u powódki stany lękowe.

Obawiając się straty powódka przestała nawiązywać relacje emocjonalne i zaczęła wycofywać się z relacji społecznych. W okresie dojrzewania nie udało jej się nawiązać trwałych relacji rówieśniczych.

(dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu psychologii M. B., k. 99-102)

Powódka w dalszym ciągu wycofuje się z relacji z lęku przed stratą. Powódka czuje się gorsza od rówieśników, którzy wychowali się w pełnej rodzinie. W sytuacji utrzymującego się stresu powódka może doświadczyć pogorszenia stanu psychicznego i może uruchamiać depresyjny styl życia. Obecnie brak związany ze stratą matki jest widoczny w związku z kolejnymi etapami życia powódki – maturą, wyborem dalszej drogi życiowej. Powódce zalecany jest udział w psychoterapii w modelu psychodynamicznym bez wyznaczonego terminu jej zakończenia,

(dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu psychologii M. B., k. 99-102)

Po śmierci matki, z uwagi na trudną sytuację finansową babci A. Z., powódka musiała zrezygnować z zajęć dodatkowych, na które wcześniej uczęszczała. Powódka w dzieciństwie nie miała z kim jeździć na wakacje i wycieczki. Babcia, z uwagi na stan zdrowia, jak również trudności finansowe nie mogła towarzyszyć jej w wyjazdach.

(dowód: zeznania świadka A. Z., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 8 min. 02 sek. – 15 min.18 sek.; przesłuchanie powódki A. P., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 15 min 18 sek. – 21 min. 35 sek.)

Pojazd, którym poruszał się sprawca wypadku A. G., ubezpieczony był w pozwanym zakładzie ubezpieczeń z tytułu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.

(okoliczność bezsporna)

Na wniosek powódki strona pozwana przyznała jej kwotę 40 000,00 zł tytułem odszkodowania w związku z pogorszeniem się sytuacji życiowej po śmierci matki. Wypłacone odszkodowanie zostało pomniejszone o połowę w związku z przyczynieniem się matki powódki do powstania szkody.

(okoliczność bezsporna)

Powódka nadal mieszka z babcią A. Z.. Otrzymuje rentę rodzinną w kwocie 579,29 zł miesięcznie.

Powódka planuje podjąć studia wyższe.

(dowód: zeznania świadka A. Z., e – protokół z dnia 11 marca 2013 r., 8 min. 02 sek. – 15 min. 18 sek.)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

Z poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych wynika, że świadczenie strony pozwanej, którego spełnienia powódka dochodzi w niniejszym postępowaniu, stanowi odszkodowanie i zadośćuczynienie za krzywdę doznaną wskutek śmierci matki K. P.. Zgodnie z art. 446 § 3 k.c. Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Ponadto zgodnie z art. 448 zd. 1 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

W niniejszej sprawie bezsporny między stronami pozostawał stan faktyczny. Bezsporna pozostawała także odpowiedzialność strony pozwanej wobec powódki za skutki wypadku z dnia (...) r., w którym zginęła K. P., a który spowodowany został przez ubezpieczoną u strony pozwanej A. G.. Zgodnie z § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. Nr 26, poz. 310) – obowiązującego w dacie zdarzenia – z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierowca pojazdu mechanicznego są zobowiązani – na podstawie prawa – do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia . Jednocześnie zgodnie z art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c. samoistny posiadacz środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch tego środka, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

W niniejszej sprawie powódka domagała się od pozwanego (...) S.A. w W. odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej wskutek śmierci jej matki oraz zadośćuczynienia z tytułu naruszenia jej dóbr osobistych w postaci prawa do niezakłóconego życia rodzinnego.

W świetle materiału dowodowego zebranego w niniejszym postępowaniu Sąd uzna, że co do zasady usprawiedliwione były oba roszczenia dochodzone przez powódkę w sprawie.

Zdaniem Sądu na skutek śmierci K. P. sytuacja życiowa powódki istotnie się pogorszyła. W chwili śmierci matki powódka była dziewięcioletnim dzieckiem. Jej sytuacja rodzinna i materialna była ustabilizowana. Rodzice zapewniali jej poczcie bezpieczeństwa w każdym wymiarze, w tym także ekonomicznym. O powyższym świadczy fakt, że matka powódki pracowała zarobkowo, przy czym była czynna zawodowo przez cały czas aktywności zawodowej po ukończeniu szkoły. Nie miała zatem trudności w zdobyciu zatrudnienia oraz utrzymania go przez dłuższy czas. Z powyższego względu, a także zważywszy na młody wiek, można uznać, że matka powódki miała perspektywy dalszego rozwoju zawodowego, a tym samym polepszenia sytuacji bytowej swojej rodziny, w tym także powódki. Sytuacja ekonomiczna, w jakiej znajdowała się rodzina powódki, pozwalała na zapewnienie jej już od najmłodszych lat uczestnictwa w zajęciach dodatkowych z nauki języków obcych i w zajęciach sportowych. Powódka wyjeżdżała także wspólnie z matką na wakacje. Zdaniem Sądu powyższe uprawnia do oceny, że także w późniejszym okresie, gdyby żyła matka powódki, powódka mogłaby rozwijać swoje zdolności i zainteresowania, aktywnie spędzałaby czas, w tym w szczególności korzystałaby z zajęć dodatkowych, mogłaby podróżować. Gdy obowiązek utrzymania powódki przeszedł na babcię, A. Z., powódka – z uwagi na trudności finansowe i zaawansowany wiek babci – zmuszona była zrezygnować z powyższych aktywności, co niewątpliwie wpłynęło na pogorszenie jej sytuacji życiowej.

Sąd uznał również, że pogorszenie się sytuacji życiowej powódki wiązało się z tym, że powódka jako dziewięcioletnie dziecko została pozbawiona opieki i troski matki, z którą była silnie emocjonalnie związana. Skutkowało to utratą poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji. Z powodu przedwczesnej śmierci matki powódka utraciła normalne dzieciństwo i młodość. Utrata matki w tak wczesnym okresie życia, skutkowała również tym, że powódka została pozbawiona wsparcia i pomocy matki w różnych sytuacjach życiowych, w tym także przy podejmowaniu ważkich decyzji, uzyskaniu samodzielności życiowej. Babci powódki nie udało się nawiązać z powódką tak silnej relacji, jaka łączyła ją ze zmarłą matką. Ponadto, jak to wynikało z opinii biegłego psychologa, występujące u powódki poczucie osamotnienia i krzywdy z powodu śmierci matki rzutowały na jej późniejsze życie i relacje społeczne, powodując u niej wycofanie i lęk przez nawiązywaniem więzi emocjonalnych.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że sytuacja życiowa powódki uległa znacznemu pogorszeniu po śmierci matki. Skoro tak, to zasadne pozostawało roszczenie o odszkodowanie, przy czym w ocenie Sądu odszkodowanie stosowne do sytuacji zamyka się w granicach 100 000,00 zł. Ustalając wysokość odszkodowania Sąd wziął przede wszystkim pod uwagę czas oddziaływania negatywnych skutków śmierci matki powódki na jej sytuację życiową. Należy bowiem zauważyć, że K. P. zmarła blisko 10 lat temu i przez cały czas po jej śmierci sytuacja powódki utrzymywała się na niezmienionym, pogorszonym poziomie. W szczególności powódce nie udało się powrócić do sytuacji życiowej porównywalnej pod względem ekonomicznym i stabilizacyjnym to tej, w jakiej dorastała przed wypadkiem.

Mając na uwadze uznany przez strony pięćdziesięcioprocentowy stopień przyczynienia się matki powódki do zaistnienia zdarzenia, z którego szkoda wynikła, jak również wypłacone już przez stronę pozwaną odszkodowanie w kwocie 20 000,00 zł, Sąd zasądził na rzecz powódki tytułem odszkodowania dalszą kwotę 30 000,00 zł.

Podstawę prawną roszczenia powódki o zapłatę zadośćuczynienia stanowi zdaniem Sądu przepis art. 448 § 1 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Zgodnie z art. 24 k.c. ten czyje dobro zostało naruszone – chyba że działanie, które doprowadziło do tego naruszenia nie jest bezprawne – może żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Żądanie zadośćuczynienia znajduje uzasadnienie w przepisie art. 448 k.c., zgodnie z którym, w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

W ocenie Sądu śmierć matki powódki w wypadku komunikacyjnym skutkowała naruszeniem dobra osobistego powódki w postaci prawa do niezakłóconego życia rodzinnego, posiadania matki. Zdaniem Sądu, przyjęcie, że w niniejszej sprawie doszło do naruszenia dobra osobistego powódki uzasadnione było w świetle kryteriów o charakterze obiektywnych, uwzględniających przeciętne reakcje i odczucia. Powódka przedwcześnie utraciła bowiem matkę, przez co została pozbawiona matczynej miłości, opieki, troski, poczucia bezpieczeństwa, wsparcia w okresie dzieciństwa i dorastania. Nie ulega przy tym wątpliwości, że naruszenie dóbr osobistych powódki we wskazanym zakresie przez bezpośredniego sprawcę naruszenia było bezprawne.

W świetle okoliczności przedmiotowej sprawy przyjąć przy tym należało zawiniony charakter działania sprawcy szkody, za którego odpowiedzialność przejął pozwany zakład ubezpieczeń. Jak wskazano powyżej, o zawinieniu sprawcy szkody świadczył prawomocny wyrok skazujący za przestępstwo spowodowania wypadku komunikacyjnego, w którym śmierć poniosła K. P..

Niewątpliwe było przy tym pokrzywdzenie powódki na skutek tragicznej śmierci matki. Utrata przez powódkę matki była dla niej traumatycznym przeżyciem, źródłem cierpień psychicznych. Powódka była wcześniej radosnym, pełnym życia dzieckiem. Na skutek tragicznej śmierci matki stała się wycofana, apatyczna, towarzyszył jej lęk przed utratą bliskich, poczucie zagrożenia. Stan ten utrzymywał się przez wiele lat po wypadku. Każdorazowa dodatkowa strata, chociażby wywołana śmiercią dziadka, pogłębiała ten stan. Pokrzywdzenie u powódki potęgowało to, że w chwili utraty matki była niespełna dziewięcioletnim dzieckiem, zatem nie była osobą samowystarczalną, samodzielną życiowo i emocjonalnie, potrafiącą zaspokoić swoje potrzeby. Brak matki był dotkliwie odczuwany przez powódkę na każdym etapie życia, zwłaszcza w chwilach, w których powódka zmuszona było podejmować ważne decyzje życiowe. Brak ten powódka odczuwa do dnia dzisiejszego. Wychowywanie się bez matki spowodowało u powódki poczucie bycia gorszym od innych, rzutowało także na jej relacje z otoczeniem i z innymi ludźmi. Towarzysząca powódce obawa przed kolejną stratą utrudniała jej nawiązywanie relacji z innymi ludźmi. Z powodu pozbawienia wparcia emocjonalnego matki, powódka była coraz bardziej podatna na stres, depresję. Pomimo upływu już 10 lat od chwili tragicznej śmierci matki, powódka w dalszym ciągu nie odzyskała równowagi i poczucia bezpieczeństwa. Zalecana jest jej psychoterapia.

Mając na uwadze stopień i czas trwania cierpień psychicznych powódki z powodu śmierci matki, ograniczenia z tym związane w codziennym życiu powódki (brak bliskości, wsparcia), konsekwencje w sferze emocjonalnej (podatność na stres, depresje) i w sferze relacji interpersonalnych (trudności w nawiązywaniu kontaktów), a ponadto fakt, że powódka utraciła matkę w bardzo młodym wieku, Sąd uznał za zasadne przyznanie powódce zadośćuczynienia w kwocie 150 000,00 zł. Uwzględniając przy tym przyjęty przez strony stopień przyczynienia się poszkodowanej do powstania szkody Sąd zasądził na rzecz powódki zadośćuczynienie w żądanej kwocie 75 000,00 zł.

Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 105 000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwoty 30 000,00 zł od dnia 13 grudnia 2003 r. do dnia zapłaty. Zdaniem Sądu, odsetki od zasądzonej tytułem odszkodowania kwoty należało liczyć zgodnie z żądaniem pozwu od dnia następnego po dniu przyznania powódce odszkodowania w pierwotnej wysokości (decyzja z dnia 12 grudnia 2003 r.). Już w tej dacie bowiem strona pozwana dysponowała wszelkimi danymi potrzebnymi do przyznania powódce stosownego odszkodowania z tytułu pogorszenia się jej sytuacji życiowej.

Sąd oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodów w postaci: dyplomu ukończenia studiów J. P. i zaświadczenia lekarskiego dotyczącego stanu zdrowia J. P. albowiem fakt wykształcenia posiadanego przez ojca powódki oraz jego stan zdrowia, które dowodami tymi miały być wykazane, nie były istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Ponadto, Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z dokumentacji akt karnych Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej sygn. II K 1096/03. Okoliczność, na którą dowód ten był wnioskowany (stopień przyczynienia się pozwanej do powstania szkody) nie była bowiem sporna między stronami.

Sąd oddalił również wniosek strony pozwanej o zobowiązanie powódki do przedłożenia dokumentów na okoliczność podjęcia starań w celu uzyskania odszkodowań lub świadczeń z innych ubezpieczeń oraz otrzymanych odszkodowań lub świadczeń w związku ze śmiercią matki. Okoliczności te nie mały bowiem znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Orzeczenie o kosztach procesu zawarte w pkt III zostało oparte na przepisie art. 100 k.p.c. Z kwoty 130 000,00 zł stanowiącej wartość przedmiotu sporu Sąd zasądził na rzecz powódki kwotę 105 000,00 zł, co stanowiło około 80% wartości przedmiotu sporu. Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu strony powinny ponieść koszty w takim stopniu, w jakim przegrały sprawę, a zatem powódka w 20%, a strona pozwana w 80 %. Koszty procesy wynosiły 7 234,00 zł, w tym po stronie powódki w kwocie 3617,00 zł (wynagrodzenie pełnomocnika określone zgodnie z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie ponoszenia opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, w tym kwota 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa), a po stronie pozwanej w kwocie 3617,00 zł (wynagrodzenie pełnomocnika określone zgodnie z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie ponoszenia opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez Radce prawnego z urzędu, w tym kwota 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa). Powódkę powinny więc obciążać koszty w kwocie 1446,80 zł. Skoro więc powódka poniosła koszty procesu w kwocie 3617,00 zł, należał jej się zwrot kosztów w kwocie 2 170,20 zł (3617 zł - 1446,80 zł).

Orzeczenie o kosztach sądowych zawarte w pkt VI zostało oparte na przepisie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Wobec tego, że powódka zwolniona była od kosztów sądowych, a jej roszczenie zostało uwzględnione w części, Sąd, stosowanie do przyjętej zasady ponoszenia kosztów procesu (art. 100 k.p.c.), nieuiszczonymi kosztami sądowymi w zakresie, w jakim strona pozwana przegrała sprawę, tj. w kwocie 1 374,40 zł, obciążył stronę pozwaną. Na koszty sądowe w sprawie składała się opłata sądowa od pozwu w kwocie 6 500,00 zł oraz wydatki poniesione tytułem wynagrodzenia biegłego w kwocie 372,00 zł.

Orzeczenie o kosztach sadowych zawarte w pkt V wyroku oparte zostało na przepisie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Sąd uznał bowiem, mając na uwadze przede wszystkim charakter dochodzonego roszczenia i sytuację powódki, że w niniejszej sprawie zachodziły okoliczności szczególnie uzasadniające odstąpienie od obciążania powódki kosztami sądowymi w zakresie, w jakim powódka przegrała sprawę.

(...)

18 października 2013 r.

I C 926/12

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE