Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Dorota Witek

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2014 r. w Jeleniej Górze

na rozprawie

sprawy z powództwa T. S.

przeciwko (...) Towarzystwu (...) we W.

o zapłatę

1.  powództwo oddala ;

2.  zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 10.205,48 zł. tytułem zwrotu kosztów postępowania .

Sygn. akt I C 174/14

UZASADNIENIE

Powód T. S.domagał się nakazania stronie pozwanej (...) Towarzystwu (...)we W.złożenia oświadczenia woli przenoszącego na rzecz powoda prawo własności nieruchomości położonej w P.przy ul. (...), gmina L., w skład której wchodzą działki oznaczone numerami: (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...)i (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w L. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), a także zasądzenie od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według przepisanych norm oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W motywach uzasadnienia powód zaznaczył, że w 2002 r. został prezesem (...) Towarzystwa (...)będącego stowarzyszeniem wpisanym do rejestru stowarzyszeń Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS (...). Umową z dnia 15 lipca 2003 r. darował na rzecz przedmiotowego Stowarzyszenia nieruchomość położoną w P.przy ul. (...), w skład której wchodziły działki gruntu o nr (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...)i (...), zaś w kolejnych latach rozwijał działalność stowarzyszenia. W późniejszym czasie pogorszyły się jego relacje z (...) B. S., co doprowadziło do złożenia przez powoda w dniu 17 listopada 2009 r. rezygnacji z funkcji członka zarządu (...)i (...) (...). Negatywna ocena (...) i części członków Stowarzyszenia sprawiła, że strona pozwana pozbawiła powoda członkostwa w (...) Towarzystwie (...), a ponadto na skutek zawiadomienia strony pozwanej Prokuratura Rejonowa w L.wszczęła przeciw powodowi śledztwo dotyczące rzekomych oszustw popełnionych na szkodę członków Stowarzyszenia, które ostatecznie zostało prawomocnie umorzone. Dodatkowo T. S.wskazywał, że zarówno on, jak i jego żona byli szkalowani i pomawiani przez stronę pozwaną, dążono do zdyskredytowania i pomniejszenia jego dokonań. W konsekwencji zachowanie pozwanego (...) Towarzystwa (...)w sposób oczywisty stanowi przykład rażącej niewdzięczności uzasadniającej odwołanie darowizny pismem z dnia 3 stycznia 2011 r. oraz żądanie pozwu.

Strona pozwana (...) Towarzystwo (...) z siedzibą we W. wniosło o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Argumentując pozwana podniosła, że odwołanie darowizny na skutek rażącej niewdzięczności obdarowanego następuje jedynie między osobami fizycznymi, stąd jako osoba prawna nie może być uznana za rażąco niewdzięcznego. Dodatkowo wskazała na brak przesłanek do odwołania darowizny, powód nie udowodnił bowiem szkalowania i upokarzania jego osoby przez stronę pozwaną. Zawiadomienie złożone do Prokuratury przez Stowarzyszenie nie było zaś przejawem niewdzięczności, lecz próbą ochrony swoich praw przed działaniem powoda, a ponadto było uzasadnione skoro Prokuratura nie odmówiła jego wszczęcia i było ono prowadzone. Przyczyny odwołania darowizny nie mogło stanowić w końcu wykluczenie powoda ze Stowarzyszenia w 2010 r., gdyż nastąpiło ono po upływnie rocznego terminu przedawnienia (art. 899 § 3 k.c.). (...) Towarzystwo (...) zaznaczyło również, że powód otrzymał z tytułu dokonanej darowizny kwotę 25 000 euro, a wartość poczynionych nakładów przez stronę pozwaną na sporną nieruchomość znacznie przewyższa jej wartość.

Wyrokiem z dnia 17 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w J. w sprawie o sygn. akt I C 360/13 w pkt. I oddalił powództwo, a w pkt. II zasądził od powoda na rzecz strony powodowej kwotę 3 617 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania.

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia było zapatrywanie Sądu, że przesłankę uprawnienia darczyńcy do odwołania darowizny stanowi rażąca niewdzięczność, którą należy rozpatrywać przez wzgląd na stosunki etyczne łączące strony, co może mieć zastosowanie wyłącznie w stosunkach między osobami fizycznymi. Przedmiotowej ocenie nie sprzeciwiała się – zdaniem Sądu – teoria organów osób prawnych przyjęta w polskim systemie.

Na skutek apelacji strony pozwanej Sąd Apelacyjny we W.wyrokiem z dnia 20 grudnia 2013 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1223/13 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w J., pozostawiając Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że oddalenie powództwa wyłącznie z uwagi na brak możliwości oceny działania osoby prawnej z punktu widzenia rażącej niewdzięczności obdarowanego w rozumieniu art. 898 k.c., które to stanowisko nie znajdowało żadnego uzasadnienia w świetle obowiązujących przepisów, prowadziło do wniosku, że Sąd I instancji uchylił się od rozpoznania istoty sprawy. W konsekwencji przy ponownym rozpoznaniu sprawy zadaniem Sądu winno być rozważenie konieczności uzupełnienia postępowania dowodowego i ocena zgłoszonych przez powoda wniosków dowodowych, a następnie ocena stanu faktycznego z punktu widzenia przesłanek wyrażonych w treści art. 898 § 1 k.c.

Sąd, po ponownym rozpoznaniu sprawy,

poczynił następujące ustalenia stanu faktycznego:

(...) Towarzystwo (...)we W.(dalej: (...)) powstało w 1995 r. (zarejestrowane i wpisane do rejestru stowarzyszeń pod nr KRS (...)), zaś jego celem było propagowanie, pobieranie oraz podejmowanie wszelkich działań zmierzających do organizowania życia ludzkiego w sposób zapewniający zdrowie fizyczne, psychiczne i duchowe, a w szczególności poprzez rozpowszechnianie teoretycznej i praktycznej wiedzy o naturalnym odżywianiu, naturalnym sposobie życia, metodach leczniczych i terapiach (w zakresie fizycznym i psychicznym), samopoznaniu, medytacji i koncentracji mające na celu cielesne i duchowe zdrowie oraz odprężenie. Stowarzyszenie propagowało(...)technikę (...) S. M. (...).

W okresie od 2002 r. do 2010 r. T. S. pełnił funkcję prezesa zarządu (...) Towarzystwa (...).

(dowód: odpis KRS k. 14-16; statut (...) k. 18-23, przesłuchanie powoda - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 01:30:34 do godz. 03:03:04).

Umową darowizny z dnia 15 lipca 2003 r., zawartą w formie aktu notarialnego w Kancelarii Notarialnej w L.przed notariuszem R. D.(rep. (...)nr (...)), T. S.darował na rzecz (...) Towarzystwa (...)

- nieruchomość położoną w P.przy ul. (...), gmina L., w skład której wchodziły działki oznaczone numerami: (...), (...), (...), (...), (...), (...)i (...)o łącznej powierzchni 13,6836 ha, dla której Sąd Rejonowy w L. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...)

- zabudowaną działkę położoną w P.przy ul. (...), gmina L., oznaczonej numerem (...) o pow. 0,80 ha, objętej księgą wieczystą KW nr (...)prowadzoną przez Sąd Rejonowy w L..

(dowód: umowa darowizny z dnia 15.07.2003 r. k. 24-26).

Na przedmiotowej nieruchomości zostało utworzone centrum (...) - L. Centrum (...)w P.((...)), gdzie odbywały się zjazdy (...) Stowarzyszenia (...)i gdzie byli przyjmowani zwolennicy idei S. M..

T. S. został również członkiem (...) Towarzystwa (...) ( (...)).

W 2004 r. T. S.wśród zwolenników ideologii (...) zainicjował pomysł budowy tzw. wioski ekologicznej, mającej funkcjonować według zasad S. M., a która miała powstać na nieruchomości należącej do powoda. W celu realizacji przedsięwzięcia T. S.nakłonił kilkanaście osób, głównie obcokrajowców, aby uiściły one na jego rzecz środki finansowe. Ani (...) Towarzystwo (...), ani (...) Towarzystwo (...)nie uczestniczyły w projekcie związanym z tzw. wioską ekologiczną.

(dowód: przesłuchanie powoda - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 01:30:34 do godz. 03:03:04).

Działki nr (...)zostały odłączone od swoich pierwotnych ksiąg wieczystych i została dla nich założona nowa księga o nr (...)prowadzona przez Sąd Rejonowy w L..

(dowód: odpis KRS k. 27-38)

Działka gruntu nr (...)została podzielona na dwie działki: (...)i (...).

(dowód: zawiadomienie o zmianach w ewidencji gruntów k. 42-43)

Umową darowizny z dnia 18 maja 2004 r., zawartą w formie aktu notarialnego w Kancelarii Notarialnej w L.przed notariuszem D. D., (...) Towarzystwo (...)darowało T. S. działkę nr (...)o pow. 4,1357 ha położoną w P.przy ul. (...), gmina L., dla której Sąd Rejonowy w L. prowadził księgę wieczystą KW nr (...).

(dowód: umowa darowizny z dnia 18.05.2004 r. k. 39-41).

W 2005 r. zmarł dotychczasowy nauczyciel medytacji S. T. S., którego T. S. darzył zaufaniem. Miejsce zmarłego nauczyciela zajął inny nauczyciel medytacji B. S., którego relacje z T. S. układały się początkowo bardzo dobrze.

(dowód: zeznania świadka - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 00:04:00 do godz. 01:30:30, przesłuchanie powoda - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 01:30:34 do godz. 03:03:04).

W 2009 r. z uwagi na brak wywiązywania się przez T. S. ze swoich zobowiązań związanych z realizacją projektu budowy wioski ekologicznej w P. do (...) Towarzystwa (...) ( (...)) zaczęli zgłaszać się jego członkowie i sympatycy, którzy narzekali na postawę powoda, od którego domagali się zwrotu uiszczonych na ten cel pieniędzy. Powyższe skutkowało konfliktem między częścią członków (...) i nauczycielem medytacji B. S. a T. S..

(dowód: przesłuchanie w charakterze pozwanego D. K. - - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 03:03:10 do godz. 04:42:00, przesłuchanie w charakterze pozwanego M. B. - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 04:42:00 do godz. 05:05:00).

W listopadzie 2009 r. T. S., nie zgadzając się z działaniami podejmowanymi przez nowego nauczyciela medytacji B. S., któremu zarzucał ingerencję we funkcjonowanie (...), złożył rezygnację z członkostwa w (...) Towarzystwie (...) ( (...)).

(dowód: zeznania świadka - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 00:04:00 do godz. 01:30:30, przesłuchanie powoda - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 01:30:34 do godz. 03:03:04).

Na początku 2010 r. sekretarz (...) Towarzystwa (...) zwołał na dzień 21 stycznia 2010 r. posiedzenia zarządu Stowarzyszenia, o czym zawiadomił wszystkich członków zarządu i prezesa Stowarzyszenia (...). Podczas posiedzenia zarząd (...) podjął decyzję o wywiezieniu majątku Stowarzyszenia znajdującego się w ośrodku w P. do magazynu zewnętrznego oraz o udzieleniu D. K. pełnomocnictwa do reprezentowania Stowarzyszenia i działania w jego imieniu.

(dowód: przesłuchanie w charakterze pozwanego D. K. - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 03:03:10 do godz. 04:42:00, przesłuchanie w charakterze pozwanego M. B. - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 04:42:00 do godz. 05:05:00).

Dnia 21 stycznia 2010 r. T. S.nie chciał wpuścić członków (...)do centrum (...) w P.i nie zezwolił im na wywiezienie składników majątkowych Stowarzyszenia mimo argumentów D. K.o podjętej w tym zakresie uchwały przez zarząd Stowarzyszenia. T. S.dodatkowo wezwał funkcjonariuszy Policji oraz pozbawił wolontariuszy strony pozwanej możliwości zamieszkiwania w nieruchomości (...)w P..

(dowód: przesłuchanie powoda - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 01:30:34 do godz. 03:03:04, przesłuchanie w charakterze pozwanego D. K. - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 03:03:10 do godz. 04:42:00, przesłuchanie w charakterze pozwanego M. B. - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 04:42:00 do godz. 05:05:00).

W dniu 21 stycznia 2010 r. C. S.sporządziła pismo zaadresowane do Prokuratury Rejonowej w L. z zawiadomieniem o możliwości popełnienia przestępstwa w dniu 21 stycznia 2010 r. polegającego na niezgodnym ze statutem (...) Towarzystwa (...)usiłowaniu przejęcia przez jednego z członków zarządu Stowarzyszenia oraz osób niebędących członkami Stowarzyszenia mienia stanowiącego własność (...) Towarzystwa (...). Zawiadamiający zaznaczył, że tylko dzięki działaniu prezesa (...)oraz interwencji podjętej z jego inicjatywy przez funkcjonariuszy Policji nie doszło do przestępstwa.

(dowód: pismo z dnia 21.01.2010 r. k. 1106).

T. S. pismem z dnia 7 lutego 2010 r. zwrócił się do Starosty (...), jako do organu nadzorczego, o podjęcie działań w trybie art. 25 pkt 3 i nast. ustawy Prawo o stowarzyszeniach zmierzających do uzyskania wyjaśnień od zarządu (...) Towarzystwa (...) w przedmiocie formy odbywania posiedzeń zarządu i trybu podejmowania uchwał, dysponowania majątkiem stowarzyszenia poprzez przekazywanie go poza siedzibę stowarzyszenia oraz podjęcia ewentualnie dalszych działań. W uzasadnieniu T. S. zarzucił zarządowi odbywanie posiedzeń poza siedzibą Stowarzyszenia oraz w innej formie aniżeli jednoczesna obecność członków zarządu w miejscu posiedzenia w sytuacji, w której możliwość taka nie wynika z statutu (...). Dodał, że zarząd (...) podejmuje działania dotyczące składników majątkowych w formie niezgodnej z prawem i w sposób uniemożliwiający jego kontrolę.

(dowód: pismo z dnia 7.02.2010 r. k. 1104).

Na początku marca 2010 r. T. S. nie dopuścił do kontynuowania Walnego Zgromadzenia (...) nie zgadzając się na uczestnictwo nowych członków Stowarzyszenia.

(dowód: przesłuchanie powoda - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 01:30:34 do godz. 03:03:04, przesłuchanie w charakterze pozwanego D. K. - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 03:03:10 do godz. 04:42:00, przesłuchanie w charakterze pozwanego M. B. - e-protokół rozprawy z dnia 25 marca 2014 r. od godz. 04:42:00 do godz. 05:05:00).

Uchwałą zarządu (...) Towarzystwa (...)/ (...) z dnia 12 marca 2010 r. T. S. został wykluczony z członkostwa w (...) Towarzystwie (...). Pismem z dnia 17 marca 2010 r. T. S. został poinformowany o treści uchwały.

(dowód: zawiadomienie z dnia 17.03.2010 r. k. 44-45).

Pismem z dnia 8 września 2010 r. (...) Towarzystwo (...), D. K., H. (...) B.i I. K.złożyli do Prokuratury Rejonowej w L.zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przez T. S., jego żonę C. S.i G. F.przestępstw na ich szkodę oraz na szkodę innych osób główne cudzoziemców polegających na oszustwie dotyczącym wyłudzenia niezabezpieczonej pożyczki w kwocie nie mniejszej niż 459 033 euro, fałszywym oskarżeniu o próbę kradzieży lub szantażu polegającego na bezprawnym zagrożeniu złożeniem takiego fałszywego oskarżenia, pomówieniu dotyczącemu zgłaszania w/w nieprawdziwych zarzutów do Starosty (...)i Prokuratury Rejonowej w L., uchyleniu się od opodatkowania polegającego na nieujawnieniu podstawy opodatkowania podatkiem (...) i (...), oszustwie dotacyjnym w zakresie wyłudzenia dopłat do rolnictwa w kwocie do 157 375,14 zł, jak też sprzeniewierzeniu pieniędzy Stowarzyszenia (...)w kwocie 3 400 zł.

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2011 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej w L. sygn. akt 2 Ds. 144/11/S na podstawie art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. umorzył śledztwo w sprawie powyższych czynów, opisanych w pkt I-XII.

Przedmiotowe postanowienie zostało utrzymane w mocy postanowieniem z dnia 5 grudnia 2011 r. Sądu Okręgowego w J. sygn. akt III Kp 175/11.

(dowód: zawiadomienie z dnia 8.09.2010 r. k. 146-151, postanowienie o umorzeniu śledztwa z dnia 30.06.2011 r. k. 58-77, postanowienie Sądu Okręgowego w J. z dnia 5.12.2011 r. k. 78-87).

Oświadczeniem z dnia 3 listopada 2011 r., doręczonym (...) Towarzystwu (...) we W. w dniu 4 listopada 2011 r., T. S. odwołał darowiznę dokonaną 15 lipca 2003 r. przed notariuszem R. D. w Kancelarii Notarialnej w L. i wezwał stowarzyszenie (...) do przeniesienia własności i wydania darowanych nieruchomości. W treści odwołania powód zarzucił Stowarzyszeniu, że szkaluje jego osobę, składa oświadczenia, które miały przynieść mu ujmę, wszczyna postępowania, w których podnosi wobec niego nieprawdziwe i obraźliwe oskarżenia.

(dowód: oświadczenie o odwołaniu darowizny k. 88-90; potwierdzenie odbioru k. 91).

Wyrokiem z dnia 12 marca 2012 r. Sąd Okręgowy w J.w sprawie o sygn. akt I C 1462/10 zasądził od T. S.na rzecz I. K.kwotę 42 103,61 euro z ustawowymi odsetkami od dnia 29 lipca 2011 r. z tytułu pożyczki oraz kwotę 34 000 euro z ustawowymi odsetkami od dnia 16 listopada 2010 r.

(dowód: kserokopia wyroku z dnia 12.03.2012 r. Sądu Okręgowego w J. wraz z uzasadnieniem k. 1027-1031).

Wyrokiem z dnia 6 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy w J. w sprawie o sygn. akt I C 1049/11 zasądził od T. S.na rzecz I. K.kwotę 98 700 euro z ustawowymi odsetkami od dnia 19 kwietnia 2011 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 27 458,40 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

(dowód: kserokopia wyroku z dnia 6.07.2012 r. Sądu Okręgowego w J. wraz z uzasadnieniem k. 1032-1037).

Wyrokiem z dnia 26 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w J. sygn. akt I C 1050/11 zasądził od T. S.na rzecz I. K.kwotę 198 237,50 euro z ustawowymi odsetkami od kwoty 197 505 euro od dnia 28 lipca 2011 r. do dnia zapłaty, od kwoty 732,50 euro od dnia 14 lutego 2012 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie, a także zasądził od T. S.na rzecz I. K.kwotę 52 892,71 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

(dowód: wyrok z dnia 26.11.2012 r. Sądu Okręgowego w J. wraz z uzasadnieniem k. 1038-1045).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 888 § 1 k.c. przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku.

Bez wątpienia umowę stron z dnia 15 lipca 2003 r. zawartą w formie aktu notarialnego należało oceniać w płaszczyźnie przepisów regulujących umowę darowizny (art. 888 § 1 k.c. i nast.). Powód przeniósł bowiem nieodpłatnie na rzecz pozwanego (...) Towarzystwa (...)prawo własności nieruchomości położonej w P.przy ul. (...), oznaczonej działkami gruntu numer: (...), (...), (...), (...), (...), (...)i (...)o łącznej powierzchni 13,6836 ha, dla której Sąd Rejonowy w L.prowadzi księgę wieczystą KW nr (...)oraz położonej w P.przy ul. (...), oznaczonej działką gruntu numer (...)o pow. 0,80 ha, dla której Sąd Rejonowy w L.prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Natomiast strona pozwana darowiznę przyjęła, a przedmiot darowizny objęła we władanie. Następnie działki gruntu nr (...)zostały odłączone od swoich pierwotnych ksiąg wieczystych i została dla nich założona nowa księga o nr (...)prowadzona przez Sąd Rejonowy w L., zaś działka gruntu o nr (...)została podzielona na dwie działki: (...)i (...).

T. S.wnosił o zobowiązanie pozwanego (...) Towarzystwa (...)do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na niego własności nieruchomości położonej w P.przy ul. (...), obejmującej działki oznaczone numerami: (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...)i (...), dla której Sąd Rejonowy w L. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), co uzasadniał odwołaniem darowizny pismem z dnia 3 listopada 2011 r. na skutek rażącej niewdzięczności obdarowanego, której upatrywał w pozbawieniu go członkostwa w pozwanym Stowarzyszeniu, złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przez niego przestępstw, a także dyskredytowania i szkalowaniu jego osoby.

Strona pozwana wskazała na brak udowodnienia przez powoda szkalowania i upokarzania jego osoby oraz oceniła jako uzasadnione złożenie zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa przez powoda. Podniosła również zarzut przedawnienia w zakresie wykluczenia powoda w 2010 r. ze Stowarzyszenia, jako przesłanki stanowiącej podstawę odwołania darowizny. Z kolei zrzut niedopuszczalności odwołania darowizny uczynionej na rzecz osoby prawnej z powodu rażącej niewdzięczności został oceniony wyrokiem Sąd Apelacyjny we W. z dnia 20 grudnia 2013 r. (sygn. akt I ACa 1223/13) jako chybiony.

Stosownie zaś do treści art. 898 § 1 k.c. darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Darowizna wytwarza pewien stosunek etyczny pomiędzy darczyńcą i obdarowanym, wyrażający się w moralnym obowiązku wdzięczności. Niewdzięczność obdarowanego wobec darczyńcy godzi więc w ogólne poczucie etyczne. Przez pojęcie rażącej niewdzięczności podpada natomiast jedynie takie zachowanie się obdarowanego, polegające na działaniu lub zaniechaniu skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Chodzi tu przede wszystkim o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub czci albo mieniu darczyńcy oraz o naruszenie przez obdarowanego spoczywających na nim obowiązków wynikających ze stosunków osobistych (rodzinnych) łączących go z darczyńcą oraz obowiązku wdzięczności. (por. wyrok SN z dnia 07 maja 2003r. w sprawie IV CKN 115/01 LEX nr 137593).

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu przedawnienia roszczenia, ocenie Sądu podlegała okoliczność, czy odwołanie darowizny na skutek rażącej niewdzięczności obdarowanego w postaci wykluczenia powoda z pozwanego Stowarzyszenia nastąpiło po upływie rocznego terminu, o którym mowa w art. 898 § 3 k.c.

Każdy wypadek nagannego zachowania się obdarowanego, który może być traktowany, jako rażąca niewdzięczność, daje podstawę do odwołania darowizny i każda z osobna podlega osobnemu przedawnieniu z art. 899 § 3 k.c. Jednocześnie uprawnienia darczyńcy do odwołania darowizny z powodu niewdzięczności obdarowanego mogą być realizowane jedynie w zamkniętym, rocznym przedziale czasu. Bieg wspomnianego terminu rozpoczyna się od momentu dowiedzenia się o przyczynie odwołania darowizny, a więc powzięcia wiedzy o niewdzięcznym zachowaniu obdarowanego, zaś po upływie tegoż terminu uprawnienie do odwołania darowizny wygasa. Jeśli bowiem uprawniony przez jeden rok darowizny nie odwołuje, to albo obdarowanemu przebaczył, albo nie odczuł, że zachowanie obdarowanego nosi znamiona zachowania niewdzięcznego.

W niniejszej sprawie złożone przez powoda oświadczenie o odwołaniu darowizny z dnia 3 listopada 2011 r. zostało doręczone (...) Towarzystwu (...) we W. w dniu 4 listopada 2011 r., a zatem mogło dotyczyć tylko i wyłącznie zdarzeń z okresu od dnia 4 listopada 2010 r. do dnia złożenia oświadczenia stronie pozwanej. Jak stanowi bowiem art. 900 k.c., odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie woli złożone obdarowanemu na piśmie, które pozostaje skuteczne, jeżeli dotrze do obdarowanego (art. 61 k.c.). W odwołaniu powinny być wskazane przyczyny odwołania, tj. przytoczenie tego, z jakim zachowaniem się obdarowanego należy łączyć dopuszczenie się wobec darczyńcy rażącej niewdzięczności (art. 898 § 1 k.c.). Czyniąc zadość powyższemu obowiązkowi powód w oświadczeniu z dnia 3 listopada 2011 r. szczegółowo wymienił zachowania strony pozwanej świadczące o jej niewdzięczności, które to zachowania obejmowały szkalowanie jego osoby, składanie przez obdarowanego oświadczeń, które miały przynieść powodowi ujmę, wszczynanie postępowań, w których podnosi wobec niego nieprawdziwe i obraźliwe oskarżenia. Niemniej jednak przedmiotowe oświadczenie nie zawierało okoliczności w postaci wykluczenia powoda w 2010 r. z pozwanego Stowarzyszenia. Zdaniem Sądu T. S. zatem na etapie składania oświadczenia o odwołaniu darowizny z dnia 3 listopada 2011 r. nie utożsamiał tegoż zdarzenia z ujemnym zachowaniem strony pozwanej noszącym cechy jej niewdzięczności. Okoliczność wykluczenia powoda z członkostwa w Stowarzyszeniu jako postać rażącej niewdzięczności została przez powoda podniesiona po raz pierwszy w pozwie z dnia 8 marca 2013 r., co świadczyło o braku dochowania przez darczyńcę rocznego terminu do odwołania darowizny oraz o wygaśnięciu uprawnienia w tym zakresie. Mając na względzie powyższe pozbawienie darczyńcy członkostwa w Stowarzyszeniu nie mogło stanowić podstawy odwołania darowizny, a co za tym idzie uwzględnienia powództwa.

Ocenie Sądu podlegały więc pozostałe okoliczności, w których powód upatrywał nagannego zachowania strony pozwanej tj. dyskredytowanie i szkalowanie jego osoby oraz złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przez powoda przestępstw.

Odnosząc się zatem do dyskredytowania i szkalowania osoby T. S.przez (...) Towarzystwo (...)we W.słusznie zauważyła strona pozwana, że powód nie udowodnił rażącej niewdzięczności. Sam powód uściślił, że naganne zachowanie pozwanego Stowarzyszenia w tym względzie polegało na rozpowiadaniu przez członków zarządu D. K.i M. B.podczas spotkań z pozostałymi członkami Stowarzyszenia informacji dotyczących zaboru przez powoda pieniędzy, niewywiązywania się z przyjętych zobowiązań i oszustwa dokonanego na szkodę innych osób przez co miał on się dorobić wielkiego majątku. I choć powód wskazywał uczestników przedmiotowych spotkań, od których powziął wiadomość o szkalowaniu jego osoby, to nie przedstawił żadnych osobowych źródeł dowodowych na tę okoliczność, które potwierdziłyby jego stanowisko. Poprzestał zaś, poza złożeniem własnych wyjaśnień, na wniosku dowodowym w postaci zeznań swojej żony C. S., której związek z powodem świadczył o interesie w złożeniu korzystnych dla niego zeznań, a jej relacja była bardzo ogólnikowa, co nie dawało podstaw do uwzględnienia powództwa. Świadek zarzucał członkom Stowarzyszenia w osobach D. K.i M. B.złe wyrażanie się o powodzie i o jego postępowaniu oraz o jego nieprawości. Jednocześnie zważyć należy na pojawiające się w 2009 r. oskarżenia pod adresem T. S.artykułowane przez sympatyków ideologii (...)(głównie obcokrajowców nienależących do pozwanego Stowarzyszenia), które dotyczyły przywłaszczenia przez powoda pieniędzy i braku wywiązywania się przez niego ze zobowiązań związanych z realizacją projektu budowy wioski ekologicznej w P.. Słuszność powyższych oskarżeń znalazła przy tym uzasadnienie w treści prawomocnych orzeczeń Sądu Okręgowego w J.(wyrok z dnia 12 marca 2012 r. w sprawie o sygn. akt I C 1462/10, z dnia 6 lipca 2012 r. w sprawie o sygn. akt I C 1049/11 oraz z dnia 26 listopada 2012 r. w sprawie o sygn. akt I C 1050/11), na mocy których zobowiązano powoda do zwrotu pożyczonych mu kwot pieniężnych. W tych okolicznościach w następstwie sygnałów otrzymywanych od zwolenników idei (...) oraz wobec utraty zaufania do powoda usprawiedliwionym było ewentualne formułowanie zarzutów w stosunku do niego i ostrzeganie przed jego bezprawnym postępowaniem.

Jednocześnie Sąd oceniając żądanie pozwu wziął pod uwagę całokształt relacji między stronami i genezę zaistniałego konfliktu, od którego nie sposób abstrahować w świetle art. 898 § 1 k.c. Pojęcie "niewdzięczności" wymaga bowiem analizy motywów określonych zachowań obdarowanego, w tym zwłaszcza tego, czy zachowania jego nie są powodowane czy wręcz prowokowane - wprost lub pośrednio - przez darczyńcę (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1997 r. III CKN 170/97 LEX nr 50614). Ustawodawca posługując się zwrotem niedookreślonym, pozostawił sądowi ocenę tego, czy konkretne zachowania mieszczą się w pojęciu rażącej niewdzięczności, przez pryzmat zwłaszcza norm moralnych oraz celów, jakie realizuje umowa darowizny.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika jednoznacznie, że główną przyczyną różnic między (...) Towarzystwem (...)i jego poszczególnymi członkami z jednej strony a T. S.z drugiej strony było przede wszystkim niewłaściwe zachowanie samego powoda, który nie wywiązywał ze zobowiązań związanych z realizacją projektu budowy wioski ekologicznej w P.. Choć więc T. S.zarzucał stronie pozwanej pozbawienie go członkostwa w Stowarzyszeniu, złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przez niego przestępstw oraz dyskredytowanie i szkalowanie jego osoby, to jednak zachowanie powoda wobec sympatyków ideologii (...)związanych z (...)i (...)również było naganne, o czym świadczy treść przywołanych wyżej wyroków Sądu Okręgowego w J.. Co więcej T. S.pismem z dnia 7 lutego 2010 r., a zatem przed złożeniem przez stronę pozwaną zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przez powoda przestępstw, zwrócił się do Starosty (...)z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli (...) Towarzystwa (...)zarzucając członkom zarządu Stowarzyszenia nieprawidłowości podczas posiedzenia zarządu oraz niezgodne z prawem dysponowanie majątkiem Stowarzyszenia. Natomiast jeszcze w styczniu 2010 r. powód nie chciał wpuścić członków (...)do centrum (...) w P.i pozwolić im na wywiezienie składników majątkowych Stowarzyszenia oraz pozbawił wolontariuszy strony pozwanej możliwości zamieszkiwania w nieruchomości (...)w P.. W marcu 2010 r. nie dopuścił zaś do kontynuowania Walnego Zgromadzenia (...)nie zgadzając się na uczestnictwo nowych członków Stowarzyszenia. W konsekwencji choć D. K.nie potrafił uargumentować większości zarzutów zawartych w zawiadomieniu z dnia 8 września 2010 r. złożonym przez stronę pozwaną do Prokuratury Rejonowej w L., a działanie strony pozwanej nie zasługiwało na akceptację, to jednak główny zarzut dotyczący oszustwa na kwotę nie mniejszą niż 459 033 euro pozostawał usprawiedliwiony w świetle wyroków Sądu Okręgowego w J.. Dodatkowo niewłaściwe zachowanie strony pozwanej miało w istocie charakter incydentalny i było uzasadnione zachowaniem powoda, stąd nie sposób mówić o rażącej niewdzięczności ze strony (...) Towarzystwa (...). Ustawa tymczasem wymaga, aby niewdzięczność obdarowanego była rażąca, a więc wymaga, aby przybrała postać kwalifikowaną, którą charakteryzuje nasilenie złej woli i naganności zachowania się obdarowanego, a tych przymiotów, na podstawie ustalonego stanu faktycznego, zachowaniu strony pozwanej przypisać nie można.

Skoro, jak to wskazano wyżej, brak było przesłanek rażącej niewdzięczności, zbędne było prowadzenie postępowania dowodowego w zakresie nakładów czynionych przez (...) Towarzystwo (...) na rzecz nieruchomości stanowiącej przedmiot darowizny, w szczególności prace zrealizowanych na terenie nieruchomości. W konsekwencji wnioski dowodowe w postaci zeznań świadków czy dopuszczenia dowodu z opinii biegłego podlegały oddaleniu, jako niemające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd oddalił powództwo, co znalazło wyraz w punkcie I wyroku.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Powód przegrał proces w całości, zatem Sąd nałożył na niego obowiązek zwrotu kosztów procesu poniesionych przez stronę pozwaną w łącznej kwocie 10 205,48 zł, na którą złożyły się koszty zastępstwa procesowego w kwocie 9 900 zł (w tym 3 600 zł x 2 za dwukrotne prowadzenie sprawy w postępowaniu przed Sądem I instancji i 2.700 zł za prowadzenie sprawy w postępowaniu apelacyjnym), koszty opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz koszty wynagrodzenia tłumacza przysięgłego języka niemieckiego w kwocie 288,48. Stąd zasądzono jak w punkcie II wyroku.