Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód W. K. wniósł o eksmisję pozwanych P. S. (1), V. S. i R. S. z zajmowanego przez nich lokalu należącego do powoda a położonego w B. przy ul. (...). W uzasadnieniu podał, że na mocy umowy darowizny zawartej z P. S. (2) stał się właścicielem powyższego lokalu. Oprócz darczyńcy, na rzecz którego ustanowiono nieodpłatną służebność osobistą mieszkania, w lokalu tym mieszkają także pozwani, którzy przebywają tam bez podstawy prawnej.

W odpowiedzi na pozew pozwani zaprzeczyli, jakoby zajmowali lokal bez podstawy prawnej. Podali, że najem nie został im wypowiedziany, zaś miesięcznie uiszczali P. S. (2) kwotę 250 zł tytułem czynszu.

Wyrokiem z dnia 20 lutego 2014 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo (punkt I) oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanych P. S. (1) i R. S. kwotę 137 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt II).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W mieszkaniu przy ul. (...) w B. od lat siedemdziesiątych mieszkał P. i P. S. (1). Głównym najemcą był P. S. (2). Gdy P. S. (1) założył rodzinę w 1993 r., brat zgodził się, aby jego żona i dziecko zamieszkali w jego lokalu. Pozwani od 12 lat opłacają wszystkie media. Pomiędzy właścicielem mieszkania a pozwanymi istniała umowa, że mają oni ponosić część kosztów związanych z czynszem, które należy płacić do spółdzielni.

Powód stał się właścicielem lokalu położonego w B. przy ul. (...) na mocy umowy darowizny z P. S. (2), na rzecz którego została ustanowiona nieodpłatna służebność osobista mieszkania.

Pozwani wezwani zostali do opuszczenia lokalu pismem z dnia 7 listopada 2012 r. doręczonym dnia 12 listopada 2012 r. Pomimo wezwania pozwani nadal zajmują lokal powoda.

Rozważania w sprawie Sąd rozpoczął od przytoczenia treści art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, po czym wskazał, że pozwani nie zajmowali lokalu nieodpłatnie, albowiem regularnie partycypowali w kosztach czynszu płaconego do spółdzielni, a nadto ponosili koszty mediów, z których korzystał również P. S. (2). W tym zakresie właściciele mieszkania – najpierw P. S. (2) a potem powód – nie musieli ich ponosić.

Następnie Sąd Rejonowy przytoczył całą treść art. 11 powyższej ustawy, po czym stwierdził, że powód nie wypowiedział umowy pozwanym zgodnie z zasadami ustalonymi w tym przepisie, tak więc brak podstaw prawnych do żądania wydania lokalu.

Sąd uznał, iż stron nie łączyła umowa użyczenia, bowiem przedmiot użyczenia obciążały koszty stałe, niezależne od istnienia jakiegokolwiek stosunku prawnego i są one związane z samym faktem istnienia rzeczy (czynsz płacony do spółdzielni). Skoro obciążenia te choć częściowo były przerzucone na pozwanych to umowa nie miała charakteru nieodpłatnego z uwagi na zwolnienie właściciela od tego obciążenia. Zwolnienie to należy uznać za korzyść będącą ekwiwalentem za oddanie lokalu do używania.

Gdyby nawet uznać, że pozwani zajmują lokal nieodpłatnie, to zdaniem Sądu Rejonowego powództwo również nie mogłoby zostać uwzględnione. Po przedstawieniu analizy tego, czym jest prekarium (grzecznościowe oddanie rzeczy do korzystania) i po wskazaniu, że nie jest ono stosunkiem prawnym, Sąd wskazał na art. 30 ust. 1 wyżej podanej ustawy, z którego wynika, że osoba zajmująca lokal bez tytułu prawnego do dnia wejścia w życie ustawy przez okres nie krótszy niż 10 lat wstępuje z mocy prawa w stosunek najmu tego lokalu po upływie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, jeżeli właściciel nie wniesie w tym okresie powództwa o nakazanie tej osobie opróżnienia lokalu lub jeżeli w tym samym terminie nie wniesie powództwa o ustalenie nieistnienia stosunku najmu.

Wobec tego Sąd oddalił niniejsze powództwo, orzekając o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Z uwagi na uwzględnienie w trybie art. 395 § 2 k.p.c. zażalenia złożonego przez pozwanych na rozstrzygnięcie o kosztach procesu, Sąd Rejonowy uchylił to rozstrzygnięcie i zasądził od powoda na rzecz pozwanego R. S. kwotę 137 zł oraz zasądził od powoda na rzecz adwokata D. K. kwotę 147,60 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu P. S. (1) z urzędu.

Apelację od wyroku złożył powód zarzucając Sądowi pierwszej instancji:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

-

art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie i niewyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia, brak wskazania nazwy i podstawy prawnej stosunku prawnego łączącego strony, co w konsekwencji skutkuje brakiem rozpoznania istoty sprawy, jak i sporządzeniem uzasadnienia uniemożliwiającego dokonanie kontroli instancyjnej,

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błąd w ustaleniach faktycznych skutkujący uznaniem, że poprzedni właściciel P. S. (2) od lat nie ponosił żadnych kosztów związanych z mediami, podczas gdy z jego zeznań wynika bezspornie, iż takie koszty ponosił,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

-

art. 11 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że powód nie wypowiedział skutecznie stosunku prawnego odpłatnego łączącego strony, podczas gdy strony łączył stosunek nieodpłatny,

-

art. 30 ust. 1 powyższej ustawy poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że przepis ten ma zastosowanie w niniejszej sprawie oraz, że stosunek najmu nawiązał się ex lege,

-

art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że pozwani zajmowali lokal odpłatnie, gdy z materiału zebranego sprawie wynika, że porozumienie braci S. nie obejmowało odpłatności za korzystanie z lokalu przez pozwanych,

-

art. 678 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że powód wstąpił w prawa i obowiązki P. S. (1) w stosunku prawnym łączącym go z P. S. (2).

Wskazując na powyższe powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach, ewentualnie, o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie od pozwanych solidarnie zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Pozwani w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona.

Sąd Okręgowy akceptuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy odnośnie zamieszkania przez pozwanych w przedmiotowym lokalu za zgodą P. S. (2), ponoszenia przez nich opłat związanych z użytkowaniem lokalu oraz zawarcia umowy darowizny, na podstawie której prawo własności do tego lokalu przeszło na powoda, czyniąc je podstawą także i swojego rozstrzygnięcia. Jednakże Sąd odwoławczy całkowicie nie podziela oceny prawnej tych ustaleń zaprezentowanej przez Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.

Możliwość dokonania oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania zaskarżonego orzeczenia czyni nieuprawnionym zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., który został sformułowany w apelacji. Nie było również żadnych podstaw prawnych, aby uznać, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty niniejszej sprawy.

Sąd Rejonowy niezasadnie przyjął, że strony procesu nie łączyła umowa użyczenia, zaś pozwani zajmowali przedmiotowy lokal odpłatnie, lecz bez tytułu prawnego. Powyższe nieuprawnione stanowisko doprowadziło Sąd Rejonowy do przytoczenia w sprawie art. 30 ust. 1 ustawy dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity - Dz. U. 2014 r., poz. 150), który w żadnym wypadku nie mógł mieć zastosowania. Zarzut naruszenia tego przepisu zasługiwał zatem na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, stosunek prawny nawiązany w 1993 r. przez poprzednika prawnego powoda P. S. (2) z pozwanym P. S. (1), (który swoją treścią obejmował również jego rodzinę), był klasycznym stosunkiem użyczenia. P. S. (2), jako użyczający, zezwolił swojemu bratu i jego rodzinie na bezpłatne używanie oddanych im w tym celu dwóch pokoi wraz ze współużywalnością pozostałych pomieszczeń w przedmiotowym lokalu na czas nieoznaczony (art. 710 k.c.). Pozwani zaś używali tę nieruchomość w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu (art. 712 § 1 k.c.). Nie można jednak uznać, że stosunek prawny łączący braci miał charakter odpłatny. Pozwani nie przekazywali bowiem P. S. (2) żadnych należności z tytułu ich przebywania w jego lokalu mieszkalnym, lecz tylko ponosili koszty utrzymania rzeczy oddanej im do użyczenia. Fakt, iż w pewnym zakresie korzystał z tego również poprzednik prawny powoda, który również mieszka w tym lokalu, nie może skutkować przyjęciem, że pomieszczenia zajmowane przez pozwanych zostały im przekazane i udostępnione odpłatnie. Zatem zgodzić się należy z powodem, że umowa łącząca braci S. nie obejmowała ponoszenia opłat za zajmowanie lokalu przez pozwanych. Jednakże nie można podzielić jego głównego stanowiska sformułowanego w apelacji, że pozwani przebywali w udostępnionych im pomieszczeniach na zasadzie prekarium. Opisany wyżej stosunek prawny zawiera w sobie wszystkie elementy charakterystyczne dla umowy użyczenia i tak powinien zostać on zinterpretowany przez Sąd pierwszej instancji.

Wobec tego, także i przepis art. 11 ustawy o ochronie praw lokatorów, który został w całości przytoczony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w okolicznościach tej konkretnej sprawy nie mógł mieć zastosowania. Nie było podstaw do tego, aby przez jego pryzmat dokonać oceny złożonego przez powoda wypowiedzenia umowy, albowiem pozwanych nie łączyła z P. S. (2) umowa najmu. Zatem zarzut naruszenia tego przepisu również zasługiwał na akceptację Sądu Okręgowego.

Niezrozumiały natomiast jest zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 678 § 1 k.c., albowiem z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika, aby Sąd pierwszej instancji uznał, że powód wstąpił w prawa i obowiązki P. S. (1) w stosunku prawnym łączącym go z P. S. (2). Z lektury tego uzasadnienia nie sposób przyjąć, aby powyższy przepis był brany pod uwagę podczas wyrokowania w sprawie.

Po ustaleniu, jaki stosunek prawny łączył P. S. (2) z pozwanymi, wskazać należy, że wezwanie z dnia 7 listopada 2012 r. do opuszczenia i opróżnienia lokalu, skierowane przez powoda – nabywcę przedmiotowego lokalu na podstawie umowy darowizny zawartej z P. S. (2) – do pozwanych zajmujących ten lokal na podstawie umowy użyczenia, było skuteczne i zgodne z przepisami prawa. Na podstawie tak sformułowanego wezwania, stanowiącego wypowiedzenie istniejącego stosunku prawnego, pozwani mieli obowiązek opuścić lokal i wydać zajmowane przez siebie pomieszczenia powodowi, który chce zamieszkać tam wraz ze swoją rodziną. Tym samym roszczenie zawarte w pozwie zasługiwało w całości na uwzględnienie, co skutkowało koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku.

W ocenie Sądu Okręgowego, w okolicznościach tej sprawy nie ma zastosowania art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, wskazujący wobec jakich osób sąd zobligowany jest orzec o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, bowiem przepisu tego, zgodnie z art. 14 ust. 7 ustawy, nie stosuje się do osób, które utraciły tytuł prawny do lokalu niewchodzącego w skład publicznego zasobu mieszkaniowego, z wyjątkiem osób, które były uprawnione do używania lokalu na podstawie stosunku prawnego nawiązanego ze spółdzielnią mieszkaniową albo z towarzystwem budownictwa społecznego. Oznacza to, że nie orzeka się o lokalu socjalnym w przypadku, gdy lokal, którego sprawa dotyczy, nie wchodzi do mieszkaniowego zasobu gminy, bądź do spółdzielni mieszkaniowej, czy też do towarzystwa budownictwa społecznego, a tak jest w niniejszej sprawie. Lokal, który zajmują pozwani jest lokalem prywatnym, stanowiącym własność powoda. Wobec tego obowiązek orzekania o lokalu socjalnym jest w tej sprawie wyłączony.

Biorąc pod uwagę fakt, że w okresie zimowym – do końca marca – nie przeprowadza się egzekucji polegającej na wydaniu lub opróżnieniu lokalu mieszkalnego, Sąd Okręgowy nie widział potrzeby zastosowania w sprawie art. 322 k.p.c., poprzez wyznaczenie odpowiedniego terminu do spełnienia świadczenia, polegającego na opróżnieniu, opuszczeniu i wydaniu lokalu. Pozwani mają zatem wystarczająco dużo czasu, aby po pierwsze opuścić zajmowane pomieszczenia, a po drugie, zadbać o swoje potrzeby mieszkaniowe.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyroku w ten sposób, że w punkcie 1 nakazał pozwanym, aby opróżnili, opuścili i wydali powodowi lokal mieszkalny nr (...) położony w B. przy ul. (...), zaś w punkcie 2 w ten sposób, że zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 120 zł tytułem kosztów procesu (punkt I wyroku).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego (§ 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 9 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity – Dz. U. 2013 r., poz. 490).

Z uwagi na fakt, iż pozwany P. S. (1) był reprezentowany w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika ustanowionego dla niego z urzędu, Sąd Okręgowy na mocy § 10 pkt 1 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity – Dz. U. 2013 r., poz. 461) zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy na rzecz adwokata D. K. kwotę 180 zł powiększoną o podatek od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej temu pozwanemu z urzędu za obie instancje.