Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2015 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa F. P., J. P., A. P. (1) i P. M.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 16 września 2014 r., sygn. akt II C 42/13,

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od pozwanej na rzecz powodów 2 700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

I ACa 1022/14

UZASADNIENIE

Powodowie - J. P., P. M. i małoletni: A. P. (1) i F. P. domagali się zasądzenia od pozwanego (...) SA (...) w W. na rzecz J. P. kwoty 100 000 zł, a na rzecz pozostałych powodów kwot po 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia odpisu pozwu oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazywali, iż w dniu (...) w Z. doszło do wypadku komunikacyjnego, w którym zginęła pasażerka pojazdu R. (...) o numerze rej. (...) - N. P.. Pojazd marki R. (...) ubezpieczony był w dacie wypadku w zakładzie pozwanego. Pełnomocnik powodów dokonał zgłoszenia u pozwanego roszczeń odszkodowawczych pismem z dnia 17 marca 2009 r., co skutkowało przyznaniem powódce J. P. kwoty 20 000 zł, a pozostałym powodom po 5 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Powodowie podnieśli, że przyznane im kwoty w żaden sposób nie rekompensują krzywdy jakiej doznali wskutek utraty bliskiej osoby, co potwierdza zasadność ich żądań dochodzonych niniejszym pozwem. Jako podstawę prawną roszczenia powodowie wskazali art. 446§4 kc.

Pozwany - (...) S.A (...) w W. wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Uzasadniając swoje stanowisko podał, że wypłacone kwoty mają nie tylko charakter kompensacyjny, ale także ekonomicznie odczuwalną wartość. Pozwany podnosił także, że N. P. nie była jedynaczką, w związku z tym po jej śmierci powodowie nie stali się osobami samotnymi czy też osamotnionymi. J. P. ma trójkę dzieci z którymi cały czas zamieszkuje, zaś każde z pozostałych powodów – matkę oraz odpowiednio: dwie siostry lub siostrę i brata. Pozwany zarzucił, że ani z pozwu, ani z dokumentacji zgromadzonej w aktach nie wynika by powodowie po śmierci N. P. korzystali z pomocy psychiatry czy psychologa, co pozwala na stwierdzenie, że przebieg żałoby nie był w przypadku któregokolwiek z powodów zakłócony. Kluczową dla sprawy jest okoliczność, że w wyniku wypadku zginął również mąż J. P. i ojciec pozostałych powodów, co było większą traumą niż śmierć jednej z trzech córek - bez względu na śmierć N. P. życie powodów i tak z dniem (...) uległoby destrukcji z uwagi na śmierć A. P. (2). Pozwany wskazał, że okoliczności na jakie powołują się powodowie w dochodzeniu roszczeń pieniężnych z uwagi na krzywdy związane ze śmiercią N. P., są wynikiem śmierci ojca i męża. Odnosząc się już do wysokości dochodzonych przez powodów kwot z tytułu zadośćuczynienia pozwany zarzucał, że kwoty te są rażąco przeszacowane.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanego na rzecz powódki J. P. kwotę 70 000 zł z ustawowymi odsetkami od 4 września 2014 r.; zasądził od pozwanego na rzecz powódki P. M. kwotę 20 000 zł z ustawowymi odsetkami od 4 września 2014r.; zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. P. (1) kwotę 20 000zł z ustawowymi odsetkami od 4 września 2014 r., płatną do rąk przedstawiciela ustawowego matki J. P.; zasądził od pozwanego na rzecz powoda F. P. kwotę 20 000 zł. z ustawowymi odsetkami od 4 września 2014 r., płatną do rąk przedstawiciela ustawowego matki J. P.; oddalił powództwo w pozostałym zakresie; szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawił referendarzowi sądowemu, przy przyjęciu zasady odnośnie powodów P. M., A. P. (1) i F. P. wynikającej z art. 98 kpc, natomiast odnośnie powódki J. P. przy przyjęciu zasady wynikającej z art. 100 kpc stosunkowego rozdzielenia kosztów oraz przy przyjęciu stawki wynagrodzenia pełnomocników stron w wysokości stawki minimalnej.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu (...) w Z. w wyniku wypadku samochodowego poniosła śmierć pasażerka samochodu osobowego R. (...) nr rej. (...) - N. P., córka powódki J. P. i siostra pozostałych powodów. W dacie zdarzenia miała 10 lat. Sprawcą wypadku był A. P. (2) - mąż J. P. i ojciec pozostałych powodów oraz zmarłej, który także zmarł w wyniku wypadku. Był on ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej za szkody komunikacyjne w pozwanym Towarzystwie (...). W rodzinie powodów pracował ojciec A. P. (2). Powódka J. P. zajmowała się domem i opieką nad dziećmi. Rodzina dużo czasu spędzała razem, lubili wspólnie oglądać bajki, grać w gry planszowe. Wyjeżdżali wszyscy wspólnie na ferie, wakacje, dłuższe weekendy. Mocnym oparciem rodziny była wiara, wspólne rekolekcje, modlitwy. Po śmierci N. P. rozmowy o jej śmierci były bardzo trudne, bo jej śmierć była bardzo bolesna. N. P. była bardzo zżyta z siostrą A. P. (1), z którą dzieliła ją różnica wieku nieco ponad roku. Miały wspólne koleżanki, dzieliły wspólny pokój. N. P. potrafiła bawić się z bratem. Po śmierci siostry A. P. (1), dopiero po roku pozwoliła zmienić wystrój pokoju. Obecnie ma w swoim pokoju ma zrobiony ołtarzyk, gdzie znajdują się zdjęcia zmarłej siostry P. M. korzystała z pomocy psychologa szkolnego. Przestała się uczyć, wagarowała. W wieku lat 16 urodziła syna i wyszła za mąż. Obecnie jest w trakcie sprawy rozwodowej. J. P. pomimo pozornego radzenia sobie z zaistniałą sytuacją, przez kilka lat była emocjonalnie zablokowana, co utrudniało jej miedzy innymi zauważenie trudności przeżywanych przez pozostałe dzieci i udzielenie im w tym względzie pomocy. Obecnie, kiedy czas uwolnił jej emocje, może jedynie odczuwać z tego powodu poczucie winy. W wyniku śmierci córki u J. P. wystąpiła przedłużona reakcja żałoby osiągająca nasilenie epizodu depresyjnego umiarkowanego z wycofaniem, znacznym obniżeniem nastroju i napędu, apatią, poczuciem bezsensu życia, bezradnością, beznadziejnością, myślami samobójczymi. Stan taki trwał ponad dwa lata po wypadku. Następnie w wyniku upływu czasu zmienił nasilenie i formę na przewlekły stan subdepresyjny. Przed śmiercią córki powódka była osobą bez zaburzeń psychicznych. Przewlekły epizod depresyjny utrudnił jej prawidłową ocenę sytuacji rodzinnej, trudności przeżywanych przez dzieci, udzielenie im psychicznego wsparcia. W stanie zdrowia psychicznego powstały u powódki trwałe negatywne konsekwencje pod postacią chwiejności afektywnej, wycofania społecznego, poczucia winy wobec dzieci, trudności w tworzeniu trwałych związków emocjonalnych. Na stan psychiczny powódki wpłynęła okoliczność śmierci jej męża w co najmniej w takim samym zakresie jak śmierć córki, zaburzenia psychiczne powstałe w wyniku śmierci męża i córki powódki są porównywalne. W dacie śmierci ojca i siostry powódka P. M. liczyła 14 lat. Po wypadku nie radziła sobie emocjonalnie - wagarowała, przestało jej na czymkolwiek zależeć. A. P. (1) ma trudności w nawiązywaniu kontaktu emocjonalnego z nowymi osobami. W zachowaniu jest raczej nieśmiała, niepewna, niezbyt rozmowna, mówi cicho. F. P. pytany o zmarłą siostrę podaje, że ją pamięta jak bawił się z nią klockami. F. P. obecnie jest dzieckiem pogodnym, otwartym o wyrównanym nastroju, bowiem w chwili śmierci ojca i siostry miał 4 lata. Jest bardzo prawdopodobne, że będzie przeżywał stratę siostry świadomie jako dziecko starsze, gdyż wynika to z jego cech charakteru.

W ocenie Sądu pierwszej instancji przyznanie J. P. kwoty 70 000 zł (mylnie podane w uzasadnieniu jako 75 000 zł), a pozostałym powodom kwot po 20 000 zł, przy uwzględnieniu wypłat już dokonanych na ich rzecz przez pozwanego, spełnia kryterium „odpowiedniej sumy” tytułem zadośćuczynienia o jakim mowa w art. 446§4 kc. Podkreślił Sąd, że w przypadku przyznania kwot zadośćuczynienia rodzeństwu zmarłej był związany normą art. 321 kpc. Dostrzegając różnice w sferze psychiczno - emocjonalnej rodzeństwa w związku ze śmiercią siostry, szczególnie w przypadku A. P. (1), to o ile Sąd miałby różnicować wysokość przyznanej sumy zadośćuczynienia, to ponad kwotę 20 000 zł - gdyby żądania tych powodów były wyższe.

Od powyższego rozstrzygnięcia apelację złożyła strona pozwana, wnosząc o jego zmianę poprzez obniżenie zasądzonego w pkt. 1. zadośćuczynienia z kwoty 70 000 zł do kwoty 25 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 4 września 2014 2.; obniżenie zasądzonego w pkt. 2 zadośćuczynienia z kwoty 20 000 zł do kwoty 7 500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 4 września 2014 r.; obniżenie zasądzonego w pkt. 3 zadośćuczynienia z kwoty 20 000 zł do kwoty 7 500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 4 września 2014 r.; obniżenie zasądzonego w pkt. 4 zadośćuczynienia z kwoty 20 000 zł do kwoty 7 500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 4 września 2014 r.; zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów procesu za pierwszą instancję, zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Jako żądanie ewentualne zgłoszony został wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji celem jej ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

Skarżąca zarzucała:

1.  naruszenie art. 232 kpc w związku z art. 31 ust. 1 Konstytucji RP i 41 ust. 2 Konstytucji RP poprzez niewłaściwe zastosowanie tj. dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychologa dziecięcego na okoliczność wpływu na stan emocjonalny, psychiczny małoletnich powodów śmierci ich siostry, ich stanu przed śmiercią oraz obecnie, jeżeli stan psychiczny uległ zmianie to na czym to polega, czy te zmiany mają charakter trwały i doprowadziły do rozstroju ich zdrowia, czy i jak śmierć siostry małoletnich powodów wpłynęła na ich sytuację życiową i czy ten stan można wyłącznie zindywidualizować, odnieść do śmierci siostry, czy też jest on powiązany z tym, że śmierć poniósł również ojciec małoletnich powodów tj. dowodu o dopuszczenie którego nie wnosili powodowie reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, na okoliczności zmierzające do udowodnienia faktów, które winna wykazać strona powodowa, w sytuacji w której nie występowały żadne przesłanki przemawiające za konicznością podjęcia inicjatywy dowodowej przez Sąd skutkiem czego było naruszenie równości stron i ustalenie przez Sąd okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy w oparciu o dowód z opinii biegłego, który jako niezawnioskowany przez stronę powodowa nie powinien być przeprowadzony a w konsekwencji przyznanie na rzecz poszczególnych powodów zadośćuczynienia w wyższej wysokości.

2.  naruszenie art. 278 § 1 kpc w związku z art. 217 § 3 kpc i art. 227 kpc poprzez niewłaściwe zastosowanie tj. oddalenie wniosku dowodowego pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychologa dziecięcego na okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, które nie zostały dostatecznie wyjaśnione, wymagające skorzystania z wiedzy osoby posiadającej wiadomości specjalne z zakresu psychologii, tj. na okoliczność wpływu na stan psychiczny A. P. (1), P. M. i F. P. śmierci ich ojca A. P. (2) a w szczególności na okoliczność sposobu, w jaki fakt ten oddziaływał i oddziałuje na życie emocjonalne każdego z ww. powodów, na ich stan psychiczny, a także czy fakt ten wywołał u każdego z ww. powodów pogorszenie stanu psychicznego, na czym to pogorszenie polegało i na czym polega, jakie są konsekwencje przedmiotowego faktu w zakresie sytuacji życiowej każdego z ww. powodów, czego skutkiem było niedostateczne wyjaśnienie ww. okoliczności.

3.  naruszenie art. 233 § 1 kpc poprzez niewłaściwe zastosowanie tj. pominięcie części zeznań powodów oraz opinii biegłych dotyczących wpływu śmierci A. P. (2) na rozmiar krzywdy doznanej przez powodów oraz niedokonanie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, czego skutkiem była sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegająca na przyjęciu, że krzywda powodów jest w przeważającej części skutkiem śmierci N. P. a w rezultacie, że w niniejszym przypadku zachodzi okoliczność przemawiająca za przyznaniem powodom bardzo wysokiego zadośćuczynienia za krzywdę doznaną na skutek śmierci odpowiednio córki i siostry, podczas gdy jak wynika z treści zeznań powódek i opinii biegłych powyższe skutki związane są głównie ze śmiercią A. P. (2), która to strata pozbawiła rodzinę poczucia bezpieczeństwa, oparcia dla powódki J. P. oraz męskiego wzorca dla pozostałych powodów.

4.  naruszenie art. 446 § 4 kc poprzez jego błędną interpretację, polegającą na przyjęciu, że nie jest możliwe dokonanie podziału wpływu śmierci męża i ojca powodów oraz śmierci córki i siostry powodów na skutki w sferze ich przeżyć i doznań i przyznanie powodom zadośćuczynienia w rażąco wygórowanej wysokości, podczas gdy Sąd ma możliwość przyznania zadośćuczynienia za krzywdę najbliższym członkom rodziny zmarłego, obowiązany jest, więc ustalić rozmiar krzywdy odczuwanej przez powodów na skutek śmierci poszczególnych zmarłych.

5.  naruszenie art. 446 § 4 kc poprzez jego błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że dla wysokości zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w związku z naruszeniem dobra osobistego w postaci zerwania więzi rodzinnych łączących członków rodziny na skutek śmierci jednego z nich, znaczenie ma fakt, że powodowie utracili możliwe wsparcie w przyszłości ze strony córki i siostry, co skutkowało przyznaniem powódce rażąco wygórowanego świadczenia, podczas gdy z punktu widzenia oceny rozmiaru krzywdy przedmiotowa okoliczność nie powinna mieć jakiegokolwiek znaczenia. Okoliczności te mogłyby być brane pod uwagę przy ocenie, czy w danym przypadku doszło do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej na skutek śmierci najbliższego członka rodziny tj. roszczeń opartych na art. 446 § 3 kc, natomiast nie powinny mieć jakiegokolwiek znaczenia przy ocenie roszczeń wywodzonych z art. 446 § 4 kc.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji ustalił prawidłowy stan faktyczny, wynikający z niespornych faktów oraz wniosków opinii biegłych. Z tego powodu Sąd Apelacyjny owe ustalenia podziela i przyjmuje za własne.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów naruszenia procedury cywilnej wskazać należy:

Niesłuszny jest zarzut - i to podniesiony do rangi pogwałcenia Konstytucji - błędnego dopuszczenia przez Sąd pierwszej instancji dowodu z opinii biegłego psychologa na okoliczność wpływu na stan emocjonalny i psychiczny małoletnich powodów śmierci ich siostry. Zgodnie z treścią art. 232 in fine kpc sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę i w rozpoznawanej sprawie zachodziła tego typu konieczność. To, iż rodzeństwo zmarłej doznało krzywdy wskutek przedwczesnej śmierci siostry było niesporne, sporny był natomiast jej rozmiar. Zważywszy, iż przesłuchanie w charakterze strony małoletnich powodów napotykałoby trudności, w pełni prawidłowe było w tym zakresie posłużenie się przesłuchaniem dokonanym przez psychologa, który również, z racji swych uprawnień, władny był do dokonania oceny stanu psychicznego rodzeństwa.

Za nieuprawniony uznać należy zarzut naruszenia art. 278 § 1 kpc w związku z art. 217 § 3 kpc i art. 227 kpc poprzez oddalenie wniosku dowodowego pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychologa dziecięcego na okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. W sprawie wypowiadał się biegły psycholog ( notabene pozwana popada w sprzeczność, gdyż dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychologa jest zarzucane, o czym wyżej) i nie zachodziła potrzeba ponawiania tegoż dowodu. Ponadto po oddaleniu przez Sąd wniosku dowodowego, pełnomocnik pozwanej nie zgłosił zastrzeżeń w trybie art. 162 kpc, co powoduje, że na obecnym etapie postępowania stronie pozwanej nie przysługuje już prawo powoływania się na zarzucane uchybienie.

Niesłuszny jest zarzut naruszenia art. 233 kpc poprzez pominięcie części zeznań powodów oraz opinii biegłych dotyczących wpływu śmierci A. P. (2) na rozmiar krzywdy doznanej przez powodów. Sąd oraz biegli mieli na uwadze, iż wskutek tragicznego wypadku zginął również mąż i ojciec powodów. Słuszna była konkluzja Sądu Okręgowego, że nie jest możliwym dokonanie podziału wpływu śmierci męża i ojca powodów oraz śmierci córki i siostry powodów na skutki w sferze ich doznań i przeżyć. W tej sferze nie ma bowiem możliwości pomierzenia, czy też zważenia sposobu przeżywania żałoby. Z uwagi na to, że tragedia dotyczyła śmierci dwóch osób wyodrębnienie traum było trudne. Niemniej Sąd wywiązał się z owego zadania, oceniając jedynie krzywdę pod kątem śmierci córki i siostry. Ze swojej strony Sąd Apelacyjny podkreśla, iż biegły psychiatra wypowiedział się wręcz, że na stan psychiczny powódki wpłynęła okoliczność śmierci jej męża w co najmniej w takim samym zakresie jak śmierć córki, zaburzenia psychiczne powstałe w wyniku śmierci męża i córki powódki są porównywalne.

Nieuprawnione są zarzuty naruszenia prawa materialnego.

W sprawie nie była kwestionowana płynąca z art. 822 kc, art. 436§1 kc, oraz art. 9 i-9a ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Fundu­szu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r. poz. 392) zasada odpowiedzial­ności pozwanej, a co za tym idzie - nie był kwestionowany również obowiązek zapłaty powodom na podstawie art. 446§4 kc zadośćuczynienia za doznaną przez nich krzywdę. Sporne w sprawie pozostawało jedynie, czy kwoty przyznanych przez Sąd Okręgowy zadośćuczynień były od­powiednie w rozumieniu tej normy. Podniesione w tym zakresie w apelacji zarzuty nie były zasadne.

Art. 446 § 4 kc pozwala przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Odnośnie zadośćuczynienia wskazać należy, że ustawodawca nie sprecyzował kryteriów jego ustalania, pozostawiając w tym zakresie swobodę sądowi orzekającemu. Zadośćuczynienie ma na celu kompensatę doznanej krzywdy, a zatem nie powinno ono mieć na celu wyrównania strat poniesionych przez członków najbliższej rodziny zmarłego, lecz ma pomóc im dostosować się do nowej rzeczywistości. Ma także na celu złagodzenie cierpienia wywołanego utratą osoby bliskiej. Okoliczności wpływające na wysokość tego świadczenia, to między innymi: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, charakter i rodzaj zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny, stopień w jakim pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy. Na rozmiar krzywdy mają także wpływ rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, a także wiek zmarłego. Jednocześnie wysokość zadośćuczynienia musi być rozważana indywidualnie i przedstawiać dla poszkodowanego odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej, przy czym należy kierować się kryteriami zobiektywizowanymi, nie zaś poprzestawać na subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego.

W świetle tych kryteriów stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy prawidłowo określił kwoty zadośćuczynień, które są odpowiednie do krzywd powodów.

Podzielić należy konkluzję Sądu pierwszej instancji, że łączna kwota zadośćuczynienia w wysokości 90 000 zł stanowi adekwatną rekompensatę dla powódki J. P. za śmierć jej córki. Powódka straciła w wypadku córkę liczącą 10 lat. Śmierć dziecka, a zwłaszcza dziecka w młodym wieku i to w wyniku niespodziewanego wypadku jest zawsze niezmierną tragedią. To, że powódka posiada też i inne dzieci w żadnym stopniu nie może zmniejszyć poczucia jej żałoby. Jak trafnie wywiódł biegły psycholog - co Sąd Apelacyjny w pełni podziela – twierdzenia pozwanego, że inny jest rozmiar krzywdy, gdy umiera jedyne dziecko, a inny gdy jedno z kilkorga, jest nie tylko nieprawdziwy z psychologicznego punktu widzenia, ale także i zwyczajnie ludzkiego i w takim rozumieniu zahacza o merkantylizm. Wystarczająco dobra matka będzie przeżywać w takim samym wymiarze śmierć każdego swojego dziecka i nie będzie kalkulować, że pozostało jej jeszcze inne potomstwo.

W pełni prawidłowo uwzględnione zostały w całości powództwa powodów, będących rodzeństwem zmarłej. Żałoba i tragedia każdego z tych powodów przebiegała w sposób odmienny. Powódka P. M. zareagowała buntem oraz przedwczesnym wkroczeniem w dorosłe życie, co obecnie rodzi negatywne pokłosie. Siostra A. - najbardziej zżyta ze zmarłą - zareagowała pogrążeniem się w rozpaczy i wręcz gloryfikacją siostry. Nie można też przyjąć, by krzywda małego F. była znikoma. Chłopiec do końca życia będzie pozostawał ze świadomością, że żyła kiedyś siostra, którą ledwo pamięta jako dziewczynkę bawiącą się z nim klockami. Owo przeżycie w przypadku małoletniego F. z biegiem czasu będzie właśnie nabierać siły. Podkreślić tu też należy wnioski biegłego, że jest bardzo prawdopodobne, że będzie on przeżywał stratę siostry świadomie jako dziecko starsze, gdyż wynika to z jego cech charakteru.

Kwestionujące wysokość zasądzonego zadośćuczynienia argumenty, przywołane w apelacji, są bezzasadne i sprowadzają się do polemiki z nie budzącą zastrzeżeń oceną Sądu pierwszej instancji. Zasądzone zadośćuczynienia w żadnym razie nie mogą zostać uznane za zawyżone, zwłaszcza w stopniu rażącym. Pełnomocnik powódki, wskazując na owo zawyżenie, powtarza w zasadzie argumenty, które Sąd Okręgowy miał już na uwadze i wagę których należycie docenił, bezza­sadnie natomiast kwestionuje wagę tych okoliczności, które zwiększały rozmiar krzywdy uprawnionych. Oczywistą rzeczą jest, iż żadne pieniądze nie zrekompensują powodom doznanej straty. Jednakowoż dla wycyzelowana należnej kwoty należało wziąć pod uwagę wyżej przedstawione kryteria stanowiące wyznaczniki ustalania sumy zadośćuczynienia. Przyjęte przez Sąd pierwszej instancji sumy zadośćuczynień są wyważone i adekwatne do rozmiaru cierpień powodów.

W końcu wskazać należy, iż zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem określenie wysokości zadośćuczynienia stanowi dyskrecjonalne uprawnienie sądu merytorycznie rozstrzygającego sprawę w pierwszej instancji, który - przeprowadzając postępowanie dowodowe - może dokonać wszechstronnej oceny okoliczności sprawy. Korygowanie przez sąd odwoławczy wysokości zasądzonego już zadośćuczynienia uzasadnione jest tylko wówczas, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie. Tego typu sytuacja w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi.

Z przedstawionych względów na podstawie art. 385 kpc apelacja - jako nieuzasadniona - winna ulec oddaleniu.

Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w przedmiocie kosztów procesu za instancję odwoławczą uzasadniają przepisy art. 108§1 kpc i art. 98 kpc. Zasądzona kwota 2 700 zł ustalona została na podstawie § 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 97, poz. 887 ze zmianami). Powodowie reprezentowani byli przez jednego pełnomocnika, zatem nakład jego pracy uzasadniał przyznanie wynagrodzenia od łącznej sumy wynikającej z wartości przedmiotu zaskarżenia tj. kwoty 82 500 zł.