Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2015 r. w Lublinie

sprawy R. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 23 kwietnia 2014 r. sygn. akt VIII U 2778/12

I.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok w ten sposób, że do ustalenia wysokości emerytury przyjmuje wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 142,25%;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III AUa 582/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 czerwca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. przyznał wnioskodawcy R. R. prawo do emerytury poczynając od dnia 20 maja 2012 r. Do okresów składkowych organ rentowy nie zaliczył między innymi okresu zatrudnienia w Kółku Rolniczym (...) w J. P. od 31 lipca 1971 r. do 31 grudnia 1974 r. ze względu na brak pieczęci imiennej osoby wystawiającej dokument. Nadto organ rentowy podniósł, że z zaświadczenia nie wynika, w jakim wymiarze czasu pracy wnioskodawca był zatrudniony i na podstawie jakiej umowy, nie zaliczono również okresów urlopów bezpłatnych w lipcu 1971 r. 6 dni i od 6 do 26 października 1987 r.

Organ rentowy uznał, że ubezpieczony udowodnił 28 lat i 2 miesiące okresów składkowych, zaś wwpw ustalony na podstawie 20 lat wybranych z całego okresu ubezpieczenia wyniósł 134,79 %.

Następną decyzją z dnia 27 czerwca 2012 r. organ rentowy zaliczył sporny okres zatrudnienia w Kółku Rolniczym (...) od 31 lipca 1971 r. do 31 grudnia 1974 r. i przyjął, że ubezpieczony udowodnił 31 lat i 7 miesięcy okresów składkowych.

Kolejną decyzją z dnia 5 lipca 2012 r. ZUS ponownie przeliczył podstawę wymiaru świadczenia poprzez uwzględnienie wynagrodzeń minimalnych za powyższy okres w związku z nieudokumentowaniem faktycznych zarobków. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia wyniósł 135,68 %.

W odwołaniu od wymienionych decyzji wnioskodawca R. R. po ostatecznym sprecyzowaniu swojego roszczenia domagał się ich zmiany i uwzględnienia do podstawy wymiaru świadczenia, wynagrodzenia z okresu zatrudnienia w Kółku Rolniczym (...) w J. P. od 31 lipca 1971 r. do 31 grudnia 1974 r., t.j. kwot wskazanych w legitymacji ubezpieczeniowej.

Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2014 roku Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił zaskarżone decyzje i ustalił R. R. wysokość świadczenia emerytalnego przyjmując wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 150,39 %.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczony w dniu 6 marca 2012 r. złożył wniosek o emeryturę składając między innymi odpis świadectwa pracy w Kółku Rolniczym (...) potwierdzający zatrudnienie na stanowisku kierownika M. (...) w J. P. od dnia 31 lipca 1971 r. do dnia 31 grudnia 1974 r. Złożył także zaświadczenie o średnim wynagrodzeniu miesięcznym w wysokości 3877 zł z dnia 21 maja 1975 r. Fakt przedmiotowego zatrudnienia wnioskodawcy został potwierdzony wpisem w legitymacji ubezpieczeniowej, brak jest jednak wpisów wskazujących wysokość uzyskiwanych zarobków w wyżej wymienionym okresie.

Dodatkowo, po wydaniu decyzji z dnia 8 czerwca 2012 r. w której organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu zatrudnienia, w Kółku Rolniczym, ubezpieczony złożył oświadczenie J. H., w którym potwierdza autentyczność kwestionowanego świadectwa pracy i zaświadczenia o uzyskanym przeciętnym wynagrodzeniu w spornym okresie. W konsekwencji decyzją z dnia 27 czerwca 2012 r. organ rentowy uwzględnił okres od 31 lipca 1971 r. do 31 grudnia 1974 r. jako okres składkowy, zaś decyzją z dnia 5 lipca 2012 r. ponownie przeliczył wysokość świadczenia przyjmując minimalne wynagrodzenie za ten okres.

Sąd Okręgowy zmierzając do ustalenia wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy otrzymanego w okresie zatrudnienia w Kółku Rolniczym dopuścił dowód z zeznań świadków: J. H. i F. S. na okoliczność zatrudnienia i wysokości uzyskanego wynagrodzenia przez wnioskodawcę w spornym okresie pracy w Kółku Rolniczym (...).B.M. w J. P.. Świadkowie, jak zaznaczył Sąd pierwszej instancji, pracowali z wnioskodawcą w spornych latach w Kółku Rolniczym, świadek J. H. w charakterze referenta, zaś świadek F. S. jako księgowa, następnie główna księgowa. Świadkowie potwierdzili fakt zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku kierownika M.B.M. w J. P. na całym etacie oraz fakt, że dokumentacja, która precyzyjnie potwierdziłaby wysokość uzyskiwanych zarobków uległa zniszczeniu. Świadkowie podali, że kwota wskazana w zaświadczeniu z dnia 21 maja 1975 r. jest kwotą będącą wynikiem podzielenia ogólnej sumy przez miesiące zatrudnienia, przy czym świadek J. H. jednoznacznie potwierdziła, że wystawiając zaświadczenie dysponowała niezbędną dokumentacją wskazującą wysokość zarobków wnioskodawcy, tj. oryginalnymi kartotekami. Wnioskodawca z kolei zeznał, że pracował w wymiarze całego etatu na stanowisku kierowniczym, wskazane wynagrodzenie jest uśrednionym wynagrodzeniem miesięcznym z całego okresu zatrudnienia.

Sąd pierwszej instancji dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy i świadków podkreślając, że świadkowie mieli możliwość jednoznacznego wypowiedzenia się na temat wynagrodzenia wnioskodawcy i potwierdzenia wystawionego zaświadczenia o uzyskanych zarobkach, gdyż obie przesłuchane przez sąd osoby pełniły istotne funkcje w K.R. M.B.M. – referenta i głównej księgowej. Poza tym, według Sądu, zeznania świadków są spójne, logiczne, zgodne z zebranym materiałem dowodowym.

Sąd pierwszej instancji dodatkowo wskazał, że poddał analizie także akta emerytalne świadek F. S., z których wynika, że świadek w okresie od 1 stycznia 1965 r. do 31 sierpnia 1990 r. była zatrudniona w (...) w J. P. na stanowisku księgowej uzyskując w latach 1971 – 1974 wynagrodzenie miesięczne w wysokości : 1907 zł., 2572 zł, 2738 zł, 2760 zł. Było to wiec, jak zeznała świadek wynagrodzenie niższe od wynagrodzenia uzyskiwanego przez wnioskodawcę i w tej sytuacji, zdaniem sądu, kwoty wskazane w zaświadczeniu z 21 maja 1975 r. są w kontekście bezspornej wysokości wynagrodzenia świadka niewątpliwie wiarygodne.

Sąd Okręgowy podkreślił, że w pełni podziela i aprobuje wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2006 r., I UK 27/06, zgodnie z którym brak dokumentów wymienionych w § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) nie uzasadnia zastosowania art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), jeżeli ubiegający się o emeryturę lub rentę udowodnił uzyskiwanie przychodów wyższych od stanowiących podstawę wymiaru najniższej emerytury lub renty w okresie wymienionym w art. 15 ust. 1 lub 6 tej ustawy.

Osoba ubiegająca się o emeryturę lub rentę musi wykazać wysokość przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, a jeżeli była pracownikiem - wysokość wynagrodzenia.

Odnosząc powyższe do stanu faktycznego sprawy, Sąd Okręgowy uznał, że zeznaniami świadków i dokumentacją nie budzącą zastrzeżeń, została udowodniona wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy w latach 1971 – 1974 przynajmniej w kwocie miesięcznej podanej w zaświadczeniu z 21 maja 1975 r. Sąd wskazał jednocześnie, że brak dokumentów wymienionych w § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń nie uzasadnia zastosowania art. 23 ust. 1 ustawy, jeżeli ubiegający się o emeryturę lub rentę udowodnił innymi dowodami uzyskiwanie w okresie wymienionym w art. 15 ust. 1 lub ust. 6 przychodów wyższych od przychodów stanowiących podstawę wymiaru najniższej emerytury lub renty.

Według Sądu, uwzględniając najkorzystniejszy wariant przy wyliczeniu wysokości świadczenia wnioskodawcy, należało przyjąć wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy w wysokości 150,39 %.

Z tego też względu na mocy powołanych przepisów i art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od tego wyroku złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu:

- naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 15 ust. 1 i 6 oraz art. 23 ust. 1, a także pominięcie art. 15 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. Nr 10 poz. 49 ze zm.),

- sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że wnioskodawca udowodnił wynagrodzenie z 20 lat zatrudnienia ze wskaźnikiem 150,39 %.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł między innymi, że Sąd pierwszej instancji nieadekwatnie do niniejszego sporu przywołuje orzecznictwo Sądu Najwyższego wydane w przedmiocie zastosowania art. 23 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy.

Nadto Sąd dając wiarę zeznaniom świadków i wnioskodawcy pominął treść zaświadczenia o wysokości zarobków wnioskodawcy, wskazującego że kwota 3.877 zł jest przeciętnym wynagrodzeniem za rok 1974. W rezultacie, w sposób nieuprawniony i pozostający w sprzeczności z tym zaświadczeniem, uznał za udowodnioną kwotę 3.877 jako przeciętne wynagrodzenie wnioskodawcy uzyskiwane w całym okresie zatrudnienia w Kółku Rolniczym, t.j. w okresie od 31 lipca 1971 roku do 31 grudnia 1974 roku i przyjął to wynagrodzenie do obliczenia wysokości emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo uzasadniona albowiem trafne, co do zasady, okazały się podniesione w niej zarzuty.

Kwestią sporną, a jednocześnie mającą zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy była wysokość wynagrodzenia R. R., stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w okresie jego zatrudnienia w Kółku Rolniczym (...) w J. P. od 31 lipca 1971 roku do 31 grudnia 1976 roku. Poza sporem bowiem jest, że ubezpieczony składając wniosek o emeryturę nie złożył dokumentów, o których mowa w § 21 ust. 1. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku (Dz. U. Nr 237, poz. 1412) obowiązującym od dnia 23 listopada 2011 roku i mającym zastosowanie w sprawie. Wymieniony przepis stanowi, że środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Fakt ten, jak prawidłowo przyjął Sąd pierwszej instancji, nie pozbawia ubezpieczonego możliwości udowadniania w postępowaniu sądowym wysokości wynagrodzenia przy wykorzystaniu wszelkich dowodów, w tym dowodu z zeznań świadków oraz z przesłuchania samego wnioskodawcy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 roku, I UK 36/07 – LEX nr 390123, z dnia 7 grudnia 2006 roku, I UK 179/06 – LEX nr 342283). Dowody takie podlegają ocenie Sądu w ramach zakreślonych treścią w art. 233 § 1 k.p.c., przy uwzględnieniu całości zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, będącego podstawą do dokonania koniecznych dla rozstrzygnięcia sprawy ustaleń faktycznych.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że rację ma apelujący, iż zaświadczenie wskazujące, że w 1974 roku przeciętne wynagrodzenie ubezpieczonego wynosiło 3.877 zł, nie mogło stanowić podstawy do uznania, że taką kwotę wynagrodzenia w stosunku miesięcznym, ubezpieczony otrzymywał przez cały okres zatrudnienia w Kółku Rolniczym w J. P., t.j. od 31 lipca 1971 roku do 31 grudnia 1974 roku. Takie ustalenie Sądu Okręgowego pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią przedmiotowego dokumentu, co trafnie podnosi apelacja.

Myli się natomiast skarżący, że w świetle dowodów sprawy, zasadnym było przyjęcie do podstawy wymiaru emerytury ubezpieczonego minimalnego wynagrodzenia, stosownie do treści art. 15 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zauważyć bowiem należy, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala na ustalenie wyższego wynagrodzenia aniżeli przyjął to pozwany organ rentowy. Niewątpliwym jest, że wynagrodzenie otrzymywane w omawianym okresie przez świadka F. S.zostało przyjęte do podstawy wymiaru emerytury świadka, zatrudnionej w Kółku Rolniczym (...) w J. P. w charakterze księgowej w latach 1965 – 1990. W sytuacji, gdy z zeznań świadków przesłuchanych przez Sąd pierwszej instancji wynika, że wnioskodawca będący kierownikiem miał wyższe wynagrodzenie aniżeli F. S.oraz, że nie korzystał z urlopów bezpłatnych ani z dłuższych zwolnień, można w ocenie Sądu Apelacyjnego ustalić w sposób pewny, że ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie, co najmniej w wysokości wynagrodzenia tego świadka. Nielogiczne i nieuzasadnione okolicznościami sprawy byłoby przyjęcie, że R. R. otrzymywał niższe wynagrodzenie aniżeli podległy mu pracownik.

W konsekwencji, jak wynika z wyliczeń organu rentowego, dokonanych w wykonaniu postanowienia Sądu odwoławczego i uwzględnieniu wynagrodzenia we wskazanej wyżej wysokości, wwpw wyniósł 142,25 %. W konsekwencji zaskarżony wyrok podlegał częściowej zmianie.

Podnieść w tym miejscu dodatkowo należy, że Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do przyjęcia za rok 1974 wynagrodzenia w kwocie wskazanej w zaświadczeniu z dnia 21 maja 1975 r., t.j. kwocie wynoszącej 3.877 zł. Brak jest bowiem możliwości ustalenia składników wynagrodzenia a w konsekwencji ustalenia wynagrodzenia będącego podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Jest bowiem oczywiste w świetle regulacji art. 15 ust. 1 i 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, że tyko takie wynagrodzenie mogło być uwzględnione do ustalenia podstawy wymiaru emerytury.

Dodatkowo podnieść należy, iż rację ma apelujący, że wywody Sądu Okręgowego, odnoszące się do art. 23 ust. 1 omawianej ustawy, wykraczają poza przedmiot sporu. Przepis ten stanowi, że jeżeli podstawy wymiaru emerytury lub renty nie można ustalić zgodnie z zasadami określonymi w ustawie lub w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 22, emeryturę lub rentę ustala się w wysokości najniższej emerytury lub renty. Tego rodzaju sytuacja w rozpoznawanej sprawie nie występowała, co wynika z przedstawionych wyżej ustaleń.

Mając te wszystkie względy na uwadze i z mocy art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku, o kosztach orzekając na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c..