Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu VIII Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2015 r. w Toruniu

na rozprawie

sprawy z powództwa W. P. i J. P.

przeciwko (...) T.

o zapłatę

zawisłej pod sygnaturą I C 818/14,

oraz sprawy z powództwa W. P. i J. P.

przeciwko (...) T.

o zapłatę

zawisłej pod sygnaturą I C 1193/14,

na skutek apelacji powodów

od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Toruniu

z dnia 2 października 2014 r.

sygn. akt I C 818/14

w sprawie I C 818/14:

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powodów na rzecz pozwanej kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

w sprawie I C 1193/14:

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powodów na rzecz pozwanej kwotę 90 zł (dziewięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

Sygn. akt VIII Ca 708/14

UZASADNIENIE

Powodowie W. P. i J. P. w pozwie przeciwko (...) T. w sprawie zawisłej pod syn. I C 818/14 domagali się zasądzenia kwoty 5013,06 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty na podstawie art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2005 r., Nr 31, poz. 266 ze zm.) w zw. z art. 417 k.c. tytułem odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego. Nadto w sprawie zawisłej pod sygnaturą I C 1193/14 powodowie żądali od pozwanej kwoty 3713,03 zł tytułem zwrotu opłat eksploatacyjnych, które ponieśli za osoby zajmujące ich lokal mimo orzeczonej eksmisji.

Sąd Rejonowy w Toruniu wyrokiem łącznym z dnia 2 października 2014 r. w sprawie I C 818/14 zasądził od pozwanej na rzecz powodów kwotę 2940 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałej części, nadto rozstrzygnął o kosztach procesu. Sąd ten w sprawie I C 1193/14 zasądził od pozwanej na rzecz powodów kwotę 2241,19 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 maja 2014 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części i orzekł o kosztach procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, iż powodowie mają spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...). Wyrokiem z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie I C 1843 Sąd Rejonowy w Toruniu nakazał lokatorom zajmującym mieszkanie powodów opuścić je i wydać powodom, ustalając jednak, że służy im prawo do lokalu socjalnego i wstrzymał wykonanie orzeczenia do czasu złożenia im oferty najmu lokalu socjalnego przez (...) T.. Do sprawy I C 1843/13 wstąpiła (...) T.. Wyrok w sprawie eksmisyjnej uprawomocnił się 13 grudnia 2013 r. 10 stycznia 2014 r. powodowie wezwali pozwaną w przedmiotowej sprawie do wyznaczenia lokatorom zajmujących ich mieszkanie lokalu socjalnego. Lokatorzy nie wyprowadzili się i nie zapłacili odszkodowania za zajmowanie lokalu powodom od grudnia 2013 do kwietnia 2014 r. W tym okresie można było uzyskać czynsz w wysokości 980 zł miesięcznie. Powodowie zapłacili Spółdzielni Mieszkaniowej na (...) w T. tytułem opłat za korzystanie z lokalu w grudniu 2013 r. – 740,12 zł, w styczniu 2014 r. – 731,72 zł, w lutym 2014 r. – 875,08 zł, za marzec 2014 r. – 641,56 zł, za kwiecień 2014 r. – 724,55 zł.

Sąd Rejonowy zważył, iż zgodnie z art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2005 r., Nr 31, poz. 266 ze zm.) pozwana nie dostarczyła lokalu socjalnego eksmitowanym lokatorom powodów, a zatem w związku bezprawnością swojego działania odpowiada za odszkodowanie na zasadzie ryzyka. Szkoda w rozumieniu tegoż przepisu obejmuje nie tylko czynsz, który właściciel mógłby uzyskać za wynajęcie mieszkania, ale także opłaty eksploatacyjne za używanie przez lokatorów mieszkania. Sąd Rejonowy wskazał, iż obowiązek pozwanej zaktualizował się nie z chwilą uprawomocnienia się wyroku eksmisyjnego przyznającego prawo do lokalu socjalnego, ale dopiero z wezwaniem pozwanej do złożenia eksmitowanym lokatorom oferty najmu lokalu socjalnego niezwłocznie po otrzymaniu wezwania od wynajmującego. W ocenie Sądu I instancji wobec wezwania pozwanej dopiero 10 stycznia 2014 r. do przydzielenia eksmitowanym lokalu socjalnego, niezwłoczny czas, w którym pozwana powinna to uczynić upłynął z końcem stycznia 2014 r., rodząc jego odpowiedzialność od 1 lutego 2014 r. w tym zakresie Sąd uwzględnił powództwo zarówno co do odszkodowania w wysokości czynszu najmu możliwego za okres luty – kwiecień 2014 r. (3 x 980 zł) oraz opłat eksploatacyjnych za ten okres w łącznej kwocie 2.241,19 zł.

Apelację od powyższego wyroku łącznego złożyła strona powodowa, zaskarżając go w obu sprawach w punktach oddalających powództwo oraz rozstrzygnięciach o kosztach postępowania w części nieuwzględnionego powództwa. Skarżący zarzucili:

a)  naruszenie art. 14 ust. 1 zd. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego poprzez błędną jego wykładnię, skutkującą uznaniem, iż odpowiedzialność odszkodowawcza gminy zaktualizowała się dopiero w odpowiedzi na wezwanie powodów,

b)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, że czas dostarczenia lokal socjalnego lokatorom upłynął z końcem stycznia 2014 r., a nie wraz z uprawomocnieniem się wyroku eksmisyjnego w dniu 13 grudnia 2013 r.

Skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku łącznego w obu sprawach poprzez zasądzenie dalszych kwot żądanych zgodnie z pozwami oraz orzeczenia o kosztach procesu na rzecz powodów w pełnej wysokości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powodów nie zasługiwała na uwzględnienie.

Rozstrzygnięcie sprawy sprowadzało się do przesądzenia czy samo uprawomocnienie się wyroku eksmisyjnego, w którym orzeczono o prawie do otrzymania lokalu socjalnego, aktualizuje od tej chwili po stronie gminy obowiązek dostarczenia lokalu socjalnego.

Na wstępnie należy poczynić ogólne rozważania, iż stosownie do treści art. 14 ust. 1 zd. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2005 r., Nr 31, poz. 266 ze zm.) zwanej dalej „ustawą”, obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. Powołany przepis stanowi konkretyzację art. 75 ust. 1 Konstytucji oraz ogólnej normy art. 4 ustawy, wedle której tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy (ust. 1); gmina, na zasadach i w wypadkach przewidzianych w ustawie, zapewnia lokale socjalne i lokale zamienne, a także zaspokaja potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o niskich dochodach (ust. 2); gmina wykonuje zadania, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2, wykorzystując mieszkaniowy zasób gminy lub w inny sposób. Na powyższe zadania gmina może otrzymać dotacje celowe z budżetu państwa. Rozwiązanie to zostało uznane za zgodne z Konstytucją przez Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2010 r. w sprawie P 1/08.

Zgodnie z art. 18 ust. 5 ustawy jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy, na podstawie art. 417 k.c. Jak przyjmuje się w orzecznictwie odpowiedzialność ta nie jest uzależniona od winy, a podstawą roszczenia odszkodowawczego jest sam fakt niedostarczenia lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niej z mocy wyroku sądowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2004 r., sygn. akt V CK 253/03).

Powracając do zagadnienia aktualizacji odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 18 ust. 5 ustawy odsyłającej do art. 417 k.c. należy stwierdzić, że dla przypisania pozwanej odpowiedzialności odszkodowawczej w tej sytuacji konieczne jest powzięcie przez nią wiadomości o istnieniu takiego obowiązku.

Trzeba wskazać w pierwszej kolejności, że nie zawsze orzekając eksmisję sąd nakłada na podmiot trzeci (gminę) obowiązek, rodzący konsekwencje dla jego adresata. Nadto mimo nałożenia takiego obowiązku wykonanie takiego obowiązku zależy wyłącznie od woli powoda, który nie musi tego czynić w ogóle. Lokatorzy mogą również dobrowolnie opuścić zajmowany lokal po uprawomocnieniu się orzeczenia eksmisyjnego.

Wprawdzie samo powstanie obowiązku z art. 14 ust. 1 zd. 2 ustawy jest związane z prawomocnością wyroku zawierającego takie postanowienie, to jednak odpowiedzialność podmiotu nim obciążonego zawsze jest związana z zarzucaną bezczynnością (zaniechaniem). Skoro zatem żeby można postawić zarzut zaniechania podmiot zobowiązany (gmina) musi mieć świadomość istnienia obowiązku nałożonego w wyroku eksmisyjnym, a więc świadomość oczekiwanego i nakazanego zachowania, z którym ustawa wiąże odpowiedzialność odszkodowawczą w razie jego niewykonania.

Zawiadomienie gminy o treści wyroku eksmisyjnego z prawem do lokalu socjalnego jest więc tym momentem, który uruchamia tę odpowiedzialność, gdyż informuje zobowiązaną, że ma dostarczyć osobie eksmitowanej lokal socjalny. Zarzucane zaniechanie, skutkujące odpowiedzialnością z art. 417 k.c., przy spełnieniu przewidzianych w nim warunków, z uwagi na konstrukcję tej odpowiedzialności jest związane ze świadomością osoby zobowiązanej o istnieniu takiego obowiązku i sprzeniewierzeniem się obowiązkowi wynikającemu z prawomocnego wyroku sądowego. Przepis art. 417 k.c. stanowi bowiem, że odpowiedzialność tę uruchamia niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie. Dlatego, aby ona powstała, podmiot zobowiązany musi po pierwsze mieć świadomość istnienia określonego zachowania i po drugie zachować się niezgodnie z prawem, tj. nie wykonać nałożonego zobowiązania, które w przypadku orzeczenia o lokalu socjalnym ma umocowanie w treści art. 14 cyt. ustawy o ochronie praw lokatorów.

Nie ma w tej spawie znaczenia, inaczej niż twierdzili powodowie, że pozwana (...) została zawiadomiona o toczącym się postępowaniu o eksmisję., co miałoby przesądzać, ich zdaniem, o powstaniu stanu wymagalności spełnienia obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego z chwilą uprawomocnienia się wyroku eksmisyjnego. Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w dotychczasowej judykaturze, w szczególności w orzecznictwie tegoż Sądu Okręgowego (por. sygn. akt VIII Ca 484/10, niepubl.) jak również w orzecznictwie Sądów Apelacyjnych (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 27 maja 2014 r., sygn. akt V ACa 606/13, LEX nr 1498900).

Mając na uwadze powyższe okoliczności należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ustalił, iż mimo uprawomocnienia się wyroku eksmisyjnego w dniu 13 grudnia 2013 r., aktualizacja odpowiedzialności gminy z art. 18 ust. 5 ustawy nastąpiła dopiero z chwilą zawiadomienia pozwanej o powyższym wyroku i wezwania do zapewnienia lokatorom lokalu socjalnego. Zasadne jest przy tym stwierdzenie Sądu Rejonowego, iż wezwanie to nie mogło być skuteczne natychmiast, ale wymagało podjęcia czynności niezwłocznie. Z uwagi na czasochłonność takiej procedury, należało uznać, iż odpowiedzialność ta zaktualizowała się z początkiem lutego 2014 r. Od tego miesiąca powodom należało się odszkodowanie zgodnie z art. 18 ust. 5 ustawy o czym prawidłowo orzekł Sąd Rejonowy.

Mając powyższe na uwadze, wobec niepotwierdzenia się zarzutów apelacyjnych, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art 385 k.p.c.

O kosztach procesu za instancję odwoławcza Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z wyrażoną w art. 98 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.. Apelujący powodowie przegrali sprawę odwoławczą w całości, a zatem winni zwrócić koszty procesu stronie przeciwnej – koszty zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą. Koszty te wynosiły 300 zł w sprawie I C 818/11 i 90 zł w sprawie I C 1193/14 zgodnie z § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.).