Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Sławomir Buras (spr.)

Sędziowie: SSO Teresa Strojnowska

SSR (del.) Hubert Wicik

Protokolant: st. prot. sąd. Iwona Cierpikowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 maja 2015 r. sprawy

z wniosku M. P.

z udziałem S. D. i Spółki (...) Spółki z o.o. w W.

o podział majątku spółki cywilnej

na skutek apelacji wnioskodawcy i uczestnika Spółki (...) Spółki z o.o. w W.

od postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego w Busku - Zdroju

z dnia 9 października 2014 r., sygn. akt I Ns 387/10

postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Busku – Zdroju, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

II Ca 292 ) 15

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 1 lipca 2010r wnioskodawca M. P. domagał się podziału majątku wspólnego spółki cywilnej prowadzonej pod nazwą N. i wspólników tej spółki poprzez zniesienie współwłasności nieruchomości położonej w miejscowości W. oznaczonej nr (...) oraz zniesienia współwłasności ruchomości opisanych we wniosku .

Postanowieniem wstępnym z dnia 9 pażdziernika 2014r Sąd Rejonowy w Busku-Zdroju uznał w zasadzie za usprawiedliwione żądanie uczestnika zniesienia współwłasności nieruchomości zabudowanej oznaczonej nr (...) we wsi W. poprzez podział budynku na dwa odrębne budynki oraz podział przedmiotowej działki na dwie osobne działki zapewniające samodzielne funkcjonowanie tak powstałych dwóch nieruchomości oraz dwóch wydzielonych budynków ( pkt I – szy ).

Nadto tym postanowieniem upoważnił uczestnika S. D. do wykonania tymczasowo na jego koszt w celu podziału działki i budynku wskazanych w pkt I robót i prac określonych w opinii biegłego H. S.z dnia 26 czerwca 2012r , opisanych szczegółowo w pkt II –gim tego orzeczenia , a które to prace mają zostać wykonane zgodnie z treścią powyższej opinii biegłego S. , przepisami i zasadami prawa budowlanego w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia oraz nakazał wnioskodawcy M. P. aby udostępnił uczestnikowi S. D. nieruchomość nr (...) oraz budynek posadowiony na niej w celu wykonania prac wskazanych w postanowieniu oraz zakazał wnioskodawcy czynienia jakichkolwiek przeszkód i utrudnień uczestnikowi w wykonywaniu tych prac .

Sad Rejonowy ustalił , że wnioskodawca M. P. , uczestnik S. D. i B. D. zawarli w dniu 3 września 1988r umowę spółki cywilnej , której przedmiotem miało być prowadzenie działalności gospodarczej tj. handel materiałami i narzędziami budowlanymi , a także prowadzenie usług remontowych , budowlanych , transportowych . W dniu 31 grudnia 2000r z tej spółki wystąpiła B. D. i z tym dniem M. P. i S. D. stali się wspólnikami spółki cywilnej w udziałach po 50 % każdy z nich . W celu powiększenia majątku spółki cywilnej w dniu 11 września 2001r wspólnicy nabyli na współwłasność nieruchomość położona we wsi W. oznaczoną nr (...) zabudowaną budynkiem gospodarczym . W dniu 24 września 2001r wspólnicy przedmiotowej spółki cywilnej podjęli uchwałę w zwykłej pisemnej formie
o przekształceniu tej spółki w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością , a wspólnicy spółki cywilnej M. P.i S. D. złożyli oświadczenia o przystąpieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W dniu 24 października 2001r M. P. i S. D. zawarli umowę w formie aktu notarialnego zawiązując spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością , zaś z dniem 5 sierpnia 2002r zostali oni wykreśleni z rejestru podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej . Wnioskodawca sprzedał swoje udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością B. D.. W księdze wieczystej (...) ) (...) ) 8 prowadzonej przez Sąd Rejonowy jako współwłaściciele nieruchomości nr (...) wpisani są nadal M. P. i S. D. jako współwłaściciele spółki cywilnej . Oświadczeniem zawartym w akcie notarialnym z dnia 13 maja 2009r M. P. wypowiedział uczestnikowi S. D. swój udział w spółce cywilnej .

Według Sądu Rejonowego nieruchomość objęta wnioskiem nadal jest współwłasnością M. P. i S. D. jako wspólników spółki cywilnej , albowiem uchwała wspólników spółki cywilnej z dnia 24 września 2001r nie dokonała rozporządzenia mieniem tej spółki co do przeniesienia własności nieruchomości wspólników tj. działki nr (...) ) 3 do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) ‘’ , a takich postanowień w tym zakresie nie zawiera także umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zawarta w formie aktu notarialnego .

Zdaniem Sądu Rejonowego żądany przez uczestnika S. D. sposób zniesienia współwłasności nieruchomości poprzez jej podział fizyczny wraz z budynkiem jest uzasadniony . Na okoliczność możliwości sposobu podziału nieruchomości w tym budynku posadowionego na niej Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłego H. S., który wskazał , że podział fizyczny nieruchomości jest możliwy przy zastosowaniu szeregu reguł i wykonaniu związanych z tym prac , a wnioskodawca i uczestnicy nie kwestionowali tej opinii . W tej sytuacji Sąd Rejonowy uznał , że dopuszczalna jest możliwość zniesienia współwłasności zgodnie z art. 211 kc nieruchomości wraz z budynkiem poprzez podział fizyczny nieruchomości i budynku przy zastosowaniu poleceń zawartych w opinii biegłego H. S. i na podstawie art. 318 & 1 kpc w zw. z art. 13 & 2 kpc i art. 211kc wydał postanowienie wstępne wyżej wskazane .

Apelacje od tego postanowienia wywiedli wnioskodawca M. P. i uczestnik (...) Spółka z o.o z siedzibą w W. .

Wnioskodawca zaskarżył to postanowienie w całości i zarzucił naruszenie przepisów postępowania art. 233 & 1 kpc , art. 318 & 1 kpc w zw. z art. 13 & 2 kpc , art. 227 kpc , art. 232 kpc , art. 233 & 1kpc , art. 278 & 1 kpc w zw. z art. 13 & 2 kpc poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego , nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych w sprawie ,sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią materiału zebranego w sprawie , art. 321 & 1 kpc w zw. z art. 13 & 2 kpc poprzez wydanie rozstrzygnięcia ponad żądanie objęte wnioskiem , a nadto naruszenie prawa materialnego , a to art. 211 kc , poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie do stanu faktycznego ustalonego w sprawie .

Skarżący przywołując te zarzuty domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania ewentualnie zmiany zaskarżonego postanowienia wstępnego całości w ten sposób , aby zniesienie współwłasności nastąpiło poprzez przyznanie nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty drugiego oraz o zasądzenie solidarnie od uczestników na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania , w tym zastępstwa procesowego radcy prawnego według norm .

Uczestnik „N. ‘’ Spółka z o.o. z siedzibą w W. zaskarżył to postanowienie w całości jako przedwczesne , zarzucając naruszenie art. 618 kpc nakładającego na sąd obowiązek rozstrzygnięcia sporu własnościowego na wstępie postępowania . Podniósł, że zaskarżone postanowienie zamyka uczestnikowi możliwość zaskarżenia postanowienia o własność , jak również przesądza w sposób dorozumiany spór o prawo własności .

Skarżąca Spółka domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu celem rozstrzygnięcia kwestii własności nieruchomości i ruchomości objętych wnioskiem .

Sąd Okręgowy zważył , co następuje :

Zaskarżone postanowienie wstępne określające sposób zniesienia współwłasności podlegało uchyleniu jako niedopuszczalne , a sprawę należało przekazać Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania .

Należy przypomnieć , że w orzecznictwie utrwalony jest pogląd , według którego likwidację majątku wspólnego wspólników po rozwiązaniu spółki cywilnej przeprowadza sąd w trybie właściwym dla zniesienia współwłasności tj. w postępowaniu nieprocesowym , stosując odpowiednio przepisy art. 617 i następne kpc ( por. postanowienia Sądu Najwyższego : z dnia 30 września 1977r III CRN 76 ) 77 OSNCP 1978)7)115 , z dnia 15 listopada 1990r II CZ 169)90 , OSNCP 1992)7-8)135 ; uchwała SN z dnia 6 września 1996r , III CZP 98)96 , OSNC 1996)12)159 ) . Jednocześnie wskazać trzeba , że szczególny charakter postanowień wstępnych przewidziany w postępowaniu nieprocesowym , w tym w przepisach art. 567 & 2 , 618 & 1 i 685 kpc różni je od wyroków wstępnych w rozumieniu art. 318 & 1 kpc , ponieważ rozstrzygają one samodzielnie zagadnienia sporne , mające prejudycjalne znaczenie dla sprawy głównej , bez odsyłania stron na drogę procesu . Uznając za dopuszczalne wydanie w postępowaniu nieprocesowym postanowienia wstępnego także w innych sprawach niż wymienione w art. 567 , 618 i 685 kpc lub w tych samych sprawach , lecz w innej sytuacji , w której zachodziła możliwość i celowość orzeczenia wstępnego , Sąd Najwyższy podkreślił , że jest to możliwe tylko w warunkach , jakie odpowiadają wyrokowi wstępnemu tj. jeżeli przedmiotem postępowania jest zasądzenie świadczenia lub ustalenie , a dochodzone świadczenie jest sporne tak co do zasady , jak i co do wysokości ( art.318 &1 w zw. z art. 13 &2 kpc - por . uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 1967r II CZP 37)67 , OSNCP 1967)11)198 ,postanowienia SN : z dnia 21 października 1999r, OSNC 2000)5)86 , z dnia 22 października 2009r III CSK 21)09 ,OSNC 2010)4)61 i z dnia 8 listopada 2013r I CSK 723)12 , LEX nr 1439378 ) .

W sprawach tzw. działowych nie jest natomiast spełniony warunek wydania postanowienia wstępnego na podstawie art. 318 &1 kpc w postaci sporności wysokości żądania osoby wszczynającej postępowanie . Zawarta w art. 618 & 1 kpc regulacja , dopuszczająca wydanie postanowienia wstępnego we wskazanych w tym przepisie przypadkach , odmiennych od objętych dyspozycją art. 318 & kpc , wyłącza możliwość wydania – z powołaniem się na art. 318 &1 kpc w zw. z art. 13 & 2 kpc - postanowienia wstępnego w innych przypadkach , odbiegających od wchodzących w zakres art. 318 & 1kpc , w szczególności wyłącza możliwość wydania postanowienia wstępnego , określającego sposób zniesienia współwłasności ( por. postanowienia Sądu Najwyższego : z dnia 25 listopada 1999r II CKN 750)98 , OSNC 2000)6)107 , z dnia 30 września 2004r IV CK 455)04 , Biuletyn SN nr2 , s. 15 i z dnia 8 listopada 2013r , I CSK 723)12 , LEX nr 1439378 ) .

Za przyjęciem tego stanowiska przemawia również wyrażona w art. 316 & 1 kpc zasada aktualności orzeczenia sądowego , obowiązującego w postępowaniu przed sądami pierwszej i drugiej instancji i to także w postępowaniu nieprocesowym ( art. 13 & 2 kpc ) , zgodnie z którą podstawą orzekania jest stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy . Stan rzeczy z chwili orzekania decyduje natomiast o wyborze zniesienia współwłasności na podstawie reguł określonych w art.. 211 i 212 kc . Zatem wydanie postanowienia wstępnego , określającego sposób zniesienia współwłasności godziłby w zasadę aktualności orzeczenia sądowego. Poza tym w znacznym stopniu podważałoby sens dalszego postępowania , którego celem byłoby wydanie postanowienia końcowego ( por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego w sprawie II CKN 750)98 , OSNC 2000)6)107 ). Ubocznie dodać należy , że regulację szczególną dotycząca wydania postanowienia wstępnego w sprawie o zniesienie współwłasności zawiera art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 24czerwca 1994r o własności lokali ( tekst jedn. Dz. Z 2000r Nr 80 , poz. 903 z późn. zm. ) . Jednakże jest to samodzielna instytucja przewidziana tylko na gruncie ustawy o własności lokali , której rationem legis stanowi specyfika ustanowienia odrębnej własności lokali i na jego potrzeby może mieć zastosowanie w sprawach o zniesienie współwłasności jedynie wówczas , gdy przedmiotem zgłoszonego w niej żądania jest ustanowienie odrębnej własności lokalu .

Przytoczona regulacja w niczym nie zmienia wyrażonego stanowiska w kwestii niedopuszczalności wydania postanowienia wstępnego określającego sposób zniesienia współwłasności .

W rozpoznawanej sprawie zaskarżone postanowienie wstępne określało sposób zniesienia współwłasności poprzez podział przedmiotowej nieruchomości na dwie osobne działki oraz podział budynku na dwa odrębne budynki , a zatem jako niedopuszczalne podlegało uchyleniu i sprawę należało przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu na podstawie art. 386 &4 kpc w zw. z art. 13 &2 kpc .

Przy ponownym rozpoznawaniu niniejszej sprawy Sąd Rejonowy zważy , iż kodeks cywilny nie zawiera oddzielnych przepisów , lecz przewiduje odpowiednie stosowanie do rozwiązanej spółki cywilnej przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych ( art. 195 kc i nast. ) z zachowaniem art. 875 & 2 i 3 kc , a także mają odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące postępowania nieprocesowego o zniesienie współwłasności ( art. 617 kpc i nast. ) . Ma więc zastosowanie art. 618 kpc w tym w odniesieniu do sporów o prawo żądania zniesienia majątku wspólnego i sporów o prawa objęte wnioskiem o podział majątku wspólnego ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1977r , III CRN 76)77 ). Te spory i roszczenia są bowiem identyczne lub w swojej istocie zbieżne ze sporami i roszczeniami bezpośrednio unormowanymi w art. 618 kpc .

Przepis art. 875 kc ma charakter przepisu dyspozytywnego i reguluje skutki rozwiązania spółki w odniesieniu do majątku wspólnego wspólników na wypadek , kiedy wspólnicy kwestii tej nie ustalili odmiennie. Artykuł 875 & 2 i 3 kc precyzuje przeznaczenie majątku wspólnego w wypadku rozwiązania spółki cywilnej. W pierwszej kolejności przeznacza go się na spłatę długów spółki ( wspólników ) , a następnie zwraca się z niego wkłady wspólnikom , a na końcu pozostałą nadwyżkę dzieli się pomiędzy wspólników w takim stosunku , w jakim uczestniczyli w zyskach spółki (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2000r III CKN 599)98 , OSNC 2000)10)179 , postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2012r I CSK 459)11 LEX nr 1212798 oraz J. Jeziorko , Kodeks cywilny , komentarz , Wyd. C. H. Beck , Wa-wa , 2008r , str .1373-1375 ). Wskazać trzeba , że wniosek o podział majątku wspólnego wspólników po rozwiązaniu spółki cywilnej ulega oddaleniu jako przedwczesny w razie stwierdzenia przez sąd , że wspólnicy nie zapłacili z majątku wspólnego długów spółki wobec osób trzecich ( por. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 9 lutego 2000r , III CKN 599)98 , OSNC 2000)10)179 ).

SSR ( del. ) H. Wicik SSO Sł. Buras SSO T. Strojnowska