Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodnicząca: SSA Anna Polak

Sędziowie: SA Urszula Iwanowska (sprawozdawca)

SO del. Beata Górska

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2013 r., na posiedzeniu niejawnym,

sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

przy udziale zainteresowanego P. C.

o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 marca 2013 r., sygn. akt VI U 2234/12,

postanawia: oddalić zażalenie.

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSO del. Beata Górska

Uzasadnienie:

Decyzją z dnia 6 kwietnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w S. ustalił podstawę wymiaru składek za P. C. podlegającego ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. za listopad 2008 r. i grudzień 2009 r., wliczając do tej podstawy wartość bonów towarowych przekazanych wówczas pracownikowi przez płatnika, a sfinansowanych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Płatnik składek wniósł odwołanie od powyższej decyzji domagając się jej uchylenia.

W dniu 20 grudnia 2012 r. odwołująca się spółka złożyła pisemne oświadczenie, że w związku z wcześniej zapadłymi orzeczeniami cofa odwołanie w sprawie.

Postanowieniem z dnia 4 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy umorzył postępowanie w sprawie.

Pełnomocnik organu rentowego wniósł o uzupełnienie postanowienia o orzeczenie o kosztach procesu i zasądzenie od odwołującej się spółki zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych zgodnie z wnioskiem zgłoszonym w odpowiedzi na odwołanie.

Postanowieniem z dnia 18 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uzupełnił postanowienie tego Sądu z dnia 4 stycznia 2013 r. w ten sposób, że dotychczasową sentencję oznaczył jako punkt I., a po nim dodał punkt II. o treści: „odstąpić od obciążania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C. kosztami procesu”.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w postanowieniu z dnia 4 stycznia 2013 r. nie orzekł o kosztach procesu, pomimo iż w odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego zgłosiła wniosek o zasądzenie takich kosztów na rzecz organu rentowego mając na uwadze, iż umorzenie postępowania nastąpiło wobec cofnięcia odwołania, jeszcze przed wyznaczeniem pierwszej rozprawy w sprawie oraz nałożeniem na strony jakichkolwiek zobowiązań.

Następnie Sąd Okręgowy podniósł, że zgodnie z treścią art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 99 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata (radcę prawnego) zalicza się przy tym wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata (radcę prawnego), koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Jednocześnie sąd pierwszej instancji wskazał, że obciążenie strony, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, całością lub nawet tylko częścią kosztów procesu może w okolicznościach konkretnej sprawy pozostawać trudne do pogodzenia z poczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Z tego względu ustawodawca przewidział - w art. 101, 103, 110 i art. 842 § 1 k.p.c. (zasada zawinienia), art. 102 (zasada słuszności) oraz art. 100 i 104 (zasada kompensaty kosztów) - specjalne unormowania pozwalające nie obciążać strony przegrywającej obowiązkiem zwrócenia przeciwnikowi całości lub części kosztów. W szczególności, stosownie do treści art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu; jest więc rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Nie konkretyzuje on pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, LEX nr 7366).

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie zachodziły przesłanki, by zastosować normę art. 102 k.p.c. Wprawdzie bowiem odwołująca się cofnęła swoje odwołanie, co formalnie nakazuje by uważać ją za stronę przegrywającą niniejszy proces, to jednak nie bez znaczenia są okoliczności, w jakich cofnięcie to nastąpiło oraz przebieg całego procesu. Sąd meriti miał na uwadze, że w wyniku przeprowadzonego jednego postępowania kontrolnego, organ rentowy wydał szereg niekorzystnych dla płatnika decyzji, które różniły się wprawdzie kręgiem zainteresowanych oraz okresami, których dotyczyły, jednak co do istoty odnosiły się wyłącznie do tego, czy spółka winna odprowadzić składki na ubezpieczenia społeczne od dokonywanych na rzecz pracowników wypłat finansowanych ze środków ZFŚS. Od każdej z tych decyzji odwołująca spółka złożyła oddzielne, analogiczne odwołania, które organ rentowy przesłał do Sądu, zaopatrując w niemal jednobrzmiące odpowiedzi na odwołania. Przy czym, sąd pierwszej instancji zaznaczył, że wydawanie decyzji tej treści jak zaskarżona w niniejszej sprawie, w sprawach tego rodzaju jak niniejsza, jest nową praktyką organu rentowego. We wcześniejszych latach organy rentowe nie kwestionowały bowiem istnienia po stronie pracodawcy w zasadzie swobodnego prawa do przyznawania pracownikom nieoskładkowanych świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Skoro więc w niniejszej sprawie cofnięcie odwołania nastąpiło jeszcze przed wyznaczeniem terminu rozprawy, w związku z zapadnięciem w tutejszym Sądzie w innej, analogicznej sprawie niekorzystnego dla spółki wyroku, Sąd Okręgowy uznał za konieczne uznanie, że odwołująca się poczyniła wszelkie starania, by zminimalizować potrzebę prowadzenia niniejszego procesu i uczynić go jak najmniej uciążliwym dla strony przeciwnej. W powyższej sytuacji, uznając że postępowanie odwołującej było uzasadnione okolicznościami, zaś nakład pracy włożony przez pełnomocnika organu rentowego w prowadzenie niniejszej sprawy był znikomy i ograniczył się wyłącznie do złożenia jednobrzmiących odpowiedzi na odwołanie, na podstawie art. 102 k.p.c. w związku z art. 351 § 1 i 2 k.p.c., sąd pierwszej instancji orzekł jak w sentencji.

Z powyższym postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie w części dotyczącej odstąpienia od obciążenia kosztami nie zgodził się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który działając przez pełnomocnika, w złożonym zażaleniu zarzucił mu:

- naruszenie art. 102 k.p.c. polegające na odstąpieniu od obciążenia płatnika kosztami procesu.

Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skarżący między innymi podniósł powołując się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2010 r., IV CZ 59/10 (LEX nar 898270), że niezbędny nadkład pracy pełnomocnika bierze się pod uwagę przy zasądzaniu opłat za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego, a nie przy nieobciążaniu kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c.

Następnie skarżący zarzucił, że sąd pierwszej instancji nie wyjaśnił jaki „wyjątkowy” szczególnie uzasadniony wypadek zaszedł uzasadniający odstąpienie od obciążania strony kosztami procesu. Pełnomocnik organu rentowego ustosunkował się do jednobrzmiących odwołań, jednobrzmiącymi odpowiedziami z uwagi na to, że wszystkie dotyczyły tego samego stanu faktycznego. Zdaniem organu, fakt ten nie może mieć jednak wpływu na odejście od generalnej zasady obciążenia kosztami strony przegrywającej proces.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Zażalenie organu rentowego okazało się nieuzasadnione.

Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne rozważania Sądu Okręgowego przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.

W odpowiedzi na zarzut, że sąd pierwszej instancji nie wyjaśnił jaki szczególny wypadek wystąpił w sprawie uzasadniający zastosowanie art. 102 k.p.c. podkreślić należy, iż jak słusznie podniósł skarżący, zastosowanie art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, a okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2012 r., I UZ 86/12, LEX nr 1228427).

W postanowieniu z dnia 11 maja 2012 r., I UZ 17/12 (OSNP 2013/11-12/141) Sąd Najwyższy uznał, że wydanie przez organ rentowy wielu decyzji dotyczących wysokości podstawy składek na ubezpieczenie społeczne osobno do każdego ubezpieczonego (pracownika tego samego pracodawcy) nie powinno przekładać się na zwielokrotnienie kosztów zastępstwa procesowego stron.

W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał, że konieczność rozdzielnia spraw przez wydanie osobnych decyzji wobec każdego z ubezpieczonych o ustaleniu wysokości składek, które opłacić ma jeden płatnik, nie jest oczywista. Sąd Najwyższy przyjmował, że możliwe jest objęcie jednym wyrokiem wielu decyzji ustalających płatnikowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zatrudnionych pracowników (por. postanowienie z dnia 17 kwietnia 2009 r., II UZ 12/09, OSNP 2010/23-24/301), rozbieżnie oceniając tylko dopuszczalność skargi kasacyjnej w takich sprawach (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2010 r., I UZ 29/10, z dnia 7 kwietnia 2010 r., I UZ 8/10 i z dnia 20 września 2010 r., I UZ 116/10 – niepublikowane).

Dalej Sąd Najwyższy podniósł, że nadał znaczenie okoliczności wydania indywidualnych decyzji zwłaszcza przy ocenie zaistnienia szczególnego przypadku przewidzianego w art. 102 k.p.c. Wskazał, że wynikiem postępowania toczącego się w przedmiocie ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników jednego pracodawcy powinna być jedna decyzja skierowana do płatnika składek, jako jedynego dłużnika. Wydanie wielu decyzji (dotyczących każdego zainteresowanego pracownika z osobna) jest zabiegiem czysto technicznym i nie powinno się przekładać na zwielokrotnienie kosztów pomocy prawnej udzielonej stronom, w szczególności dlatego, że stan faktyczny i prawny w każdej ze spraw jest identyczny. W takiej sytuacji nakład pracy pełnomocnika płatnika we wszystkich sprawach nie jest o wiele większy, niż gdyby prowadzona była jedna sprawa z udziałem wszystkich zainteresowanych. Taka niewspółmierność wysokości kosztów pomocy prawnej poniesionych przez stronę wygrywającą proces do stopnia zawiłości sprawy i nakładu pracy pełnomocnika, przy uwzględnienie przedmiotu sporu oraz przebiegu postępowania sądowego, przemawiała za uznaniem takiej sytuacji za wypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu art. 102 k.p.c.

Sąd Apelacyjny w całości podzielając powyższe stanowisko uznaje, że ma ono zastosowanie w niniejszej sprawie. Jednocześnie sąd odwoławczy miał na uwadze, że płatnik składek po rozpoznaniu sprawy o sygn. akt VI U 2223/12 przez Sąd Okręgowy i oddaleniu jego odwołań, nie kontynuował postępowania w niniejszej sprawie cofając odwołanie przed skierowaniem sprawy na rozprawę, a organowi rentowemu od płatnika składek - (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. przyznano już zwrot kosztów zastępstwa procesowego w analogicznej sprawie w kwocie 300 zł (VI U 2223/12). Zatem w sprawie nie ma podstaw do mnożenia kosztów na rzecz organu rentowego.

Mając na uwadze wszystkie przedstawione powyżej okoliczności i rozważania Sąd Apelacyjny uznał zażalenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za nieuzasadnione i na podstawie art. 397 § 2 w związku z art. 385 k.p.c. oddalił je w całości.

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSO del. Beata Górska