Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 kwietnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu w Wydziale XVII Karnym - Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Justyna Andrzejczak

Sędziowie: SSO Sławomir Olejnik

SSR del. do SO Anna Michałowska (spr.)

Protokolant: apl. adw. Robert Piskor

w obecności Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu Jerzego Maćkowiaka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 kwietnia 2015 roku

sprawy S. W.

oskarżonego o przestępstwo z art. 178a§4 k.k.

na skutek apelacji oskarżonego od wyroku Sądu Rejonowego Poznań- Nowe Miasto

i Wilda w Poznaniu z dnia 24 lutego 2014 roku (sygn. akt VI K 1125/13)

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- w punkcie I z opisu czynu przypisanego oskarżonemu S. W. eliminuje ustalenie, że oskarżony był wcześniej prawomocnie skazany za przestępstwo z art. 178a§1 k.k. wyrokiem Sądu Rejonowego w Grodzisku Wielkopolskim z dnia 8 marca 2005 roku w sprawie o sygn. akt VI K 92/05 i Sądu Rejonowego Poznań- Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 25 listopada 2008 roku w sprawie VI K 2711/08 oraz ustala, iż w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu znajdował się w stanie nietrzeźwości – 0,66 promila alkoholu we krwi, tym samym uznaje go za winnego przestępstwa z art. 178a §1 k.k. i za to przestępstwo na podstawie art. 178a§1 k.k. wymierza mu karę 6 (sześciu) miesięcy ograniczenia wolności, zobowiązując oskarżonego do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 (dwudziestu) w stosunku miesięcznym,

- w punkcie IV obniża wymiar orzeczonego środka karnego do 1 (jednego) roku,

- uchyla punkty II i III zaskarżonego wyroku,

2.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

3.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 50 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym oraz wymierza mu jedną opłatę za obie instancje w kwocie 120 zł.

SSR Anna Michałowska SSO Justyna Andrzejczak SSO Sławomir Olejnik

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 24 lutego 2014 roku Sąd Rejonowy Poznań- Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu w sprawie o sygn. akt VI K 1125/13 uznał oskarżonego S. W.za winnego tego, że w dniu 28 czerwca 2012 roku około godziny 15.50 na drodze publicznej skrzyżowaniu ulic (...)a W., będąc wcześniej prawomocnie skazany za przestępstwo z art. 178a§a1 k.k. wyrokiem Sądu Rejonowego w Grodzisku Wielkopolskim z dnia 8 marca 2005 roku w sprawie VI K 92/05 oraz Sądu Rejonowego w Poznań- Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 25 listopada 2008 roku w sprawie VI K 2711/08, znajdując się w stanie nietrzeźwości 0,7 promila alkoholu we krwi kierował w ruchu lądowym pojazdem w postaci motoroweru S.o nr rej. (...), tj. przestępstwa z art. 178a§4 i za to przestępstwo na podstawie art. 178a§4 k.k. wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności (punkt I wyroku), której wykonanie warunkowo zawiesił na okres 4 lat tytułem próby (punkt II), a nadto wymierzył oskarżonemu – na podstawie art. 71§1 k.k. – 80 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 20 zł (punkt III). Oprócz tego, na podstawie art. 42§2 k.k. Sąd orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 2 lat (punkt IV wyroku), a na podstawie art. 43§3 k.k. nałożył obowiązek zwrotu wystawcy posiadanych dokumentów uprawniających do prowadzenia pojazdów w terminie 7 dni od uprawomocnienia się wyroku (punkt V). Oskarżonego obciążono także wydatkami poniesionymi przez Skarb Państwa od chwili wszczęcia postępowania karnego w kwocie 737 zł oraz wymierzono mu opłatę w kwocie 280 zł (punkt VI).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł oskarżony, zaskarżając go w całości i zarzucając orzeczeniu wydanemu przez Sąd Rejonowy:

- rażące naruszenie norm postępowania karnego poprzez naruszenie art. 5§1 i 2 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 92 k.p.k. w sposób wpływający na dokonanie przez Sąd I Instancji błędnych ustaleń faktycznych i tym samym na rozstrzygnięcie postępowania,

- błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że:

a) oskarżony w trakcie jazdy motorowerem w dniu 28 czerwca 2012 roku był w stanie nietrzeźwości,

b) oskarżony nie spożył alkoholu pomiędzy momentem zatrzymania a pobraniem od oskarżonego krwi w celu stwierdzenia stężenia alkoholu w organizmie.

Podnosząc powyższe zarzuty oskarżony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie go od zarzucanego mu czynu, a ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wywiedziona przez oskarżonego skutkować musiała zmianą zaskarżonego orzeczenia, jakkolwiek z przyczyn odmiennych niż wskazane w treści wniesionego środka odwoławczego.

Na wstępie należy jednak zaznaczyć, iż w ocenie Sądu Odwoławczego Sąd I instancji zasadniczo prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, a następnie poprawnie ocenił zgromadzony materiał dowodowy. Tok rozumowania oraz wnioski płynące z analizy dowodów zostały należycie przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, które odpowiadało wymogom procesowym określonym w art. 424 k.p.k.

Odnosząc się do zarzutów apelacji przypomnieć należy, że w orzecznictwie sądów ugruntowany jest pogląd, że przekonanie sądu orzekającego o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną przepisu art. 7 k.p.k. tylko wtedy, gdy:

- jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy,

- stanowi wynik rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego,

- jest umotywowane w uzasadnieniu wyroku wystarczająco i logicznie, z uwzględnieniem wiedzy i doświadczenia życiowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 lutego 2012 roku w sprawie II AKa 259/11, opubl. w KZS 2012/5/49).

Zarzut obrazy art. 7 k.p.k. nie może się zaś ograniczać jedynie do wskazania wadliwości sędziowskiego przekonania o wiarygodności jednych, a niewiarygodności innych źródeł czy środków dowodowych. Powinien wykazywać konkretne błędy w samym sposobie dochodzenia do określonych ocen, przemawiające w zasadniczy sposób przeciwko dokonanemu rozstrzygnięciu. W grę może wchodzić np. pominięcie istotnych środków dowodowych, niedostrzeżenie ważnych rozbieżności, uchylenie się od oceny wewnętrznych, czy wzajemnych sprzeczności. Bez wykazania, że ocena dowodów wyrażona przez sąd orzekający jest sprzeczna z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym, żadna ze stron procesowych nie uzyskuje uprawnienia do podważania stanowiska sądu (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 kwietnia 2012 roku w sprawie II AKa 85/12, LEX nr 1162856).

Odnośnie naruszenia art. 5§2 k.p.k., zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, nie można zasadnie stawiać zarzutu obrazy art. 5§2 k.p.k., podnosząc wątpliwości strony, co do treści ustaleń faktycznych lub co do sposobu interpretacji prawa, a tak właśnie czyni obrońca w przedmiotowej apelacji. Dla oceny, czy nie został naruszony zakaz in dubio pro reo nie są bowiem miarodajne tego rodzaju wątpliwości, zgłaszane przez stronę, ale jedynie to, czy orzekający w sprawie sąd rzeczywiście powziął wątpliwości co do treści ustaleń faktycznych lub wykładni prawa i wobec braku możliwości ich usunięcia rozstrzygnął je na niekorzyść oskarżonego, względnie to, czy w świetle realiów konkretnej sprawy wątpliwości takie powinien był powziąć.

Odnośnie zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, który miał wpływ na treść orzeczenia, wskazać należy, iż błąd w ustaleniach faktycznych (error facti) przyjętych za podstawę orzeczenia to błąd, który wynika bądź to z niepełności postępowania dowodowego (tzw. błąd "braku"), bądź też z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów (błąd "dowolności"). Może on więc być wynikiem nieznajomości określonych dowodów lub nieprzestrzegania dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów (art. 7), np. błąd logiczny w rozumowaniu, zlekceważenie niektórych dowodów, danie wiary dowodom nieprzekonującym, bezpodstawne pominięcie określonych twierdzeń dowodowych, oparcie się na faktach w istocie nie udowodnionych itd. (Komentarz do art. 438 w Komentarzu do KPK pod red. T. Grzegorczyka, Zakamycze 2004 ).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że argumentacja apelującego nie wskazuje żadnych rzeczywistych uchybień Sądu Rejonowego w zakresie oceny materiału dowodowego, a w konsekwencji stanowi wyłącznie gołosłowną polemikę z prawidłowymi ustaleniami faktycznymi zawartymi w pisemnych motywach wyroku Sądu I Instancji. Zachowanie oskarżonego polegające na udaniu się na kilka sekund do garażu już po zatrzymaniu go przez funkcjonariuszy Policji i następczym poinformowaniu ich, że właśnie spożył alkohol, wbrew przekonaniu apelującego nie utrudniło ustalenia stanu faktycznego sprawy, a do tego stanowiło naiwną i nagminnie wykorzystywaną przez sprawców występków z art. 178a k.k. linię obrony. Dość w tym miejscu wspomnieć, że oskarżony już w chwili zatrzymania wykazywał symptomy stanu nietrzeźwości (z racji sposobu poruszania się oraz wyczuwalnej odeń woni alkoholu), nie potrafił wskazać naczynia, w którym rzekomo miał znajdować się spożyty przezeń w garażu alkohol, ani nawet jego rodzaju (najpierw stwierdził, że było to piwo, a następnie, że wódka – k. 4v), a co najistotniejsze – w złożonych przez siebie w postępowaniu przygotowawczym wyjaśnieniach podał ilość i czas spożywania alkoholu w dniu poprzedzającym jego zatrzymanie, która to ilość koresponduje (zgodnie z opinią sporządzoną przez biegłego z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu) ze stężeniem alkoholu we krwi oskarżonego, pobranej po jego zatrzymaniu.

Wbrew zarzutom apelującego brak podstaw do kwestionowania zeznań świadka M. P., która jako funkcjonariusz Policji nie miała żadnego interesu w fałszywym pomówieniu oskarżonego o czyn, którego ten się nie dopuścił. Zeznania tego świadka nie stoją przy tym w sprzeczności z protokołem pobrania krwi od oskarżonego. Świadek opisała bowiem zachowanie oskarżonego przed i w czasie zatrzymania do kontroli drogowej (około godziny 15.50), natomiast pobranie krwi miało miejsce o godzinie 17.05. Okoliczność, iż wówczas chód oskarżonego miał być już pewny nie przemawia na korzyść oskarżonego, wskazuje bowiem, że w tym czasie stężenie alkoholu w jego organizmie było niższe niż w chwili, kiedy prowadził on pojazd mechaniczny.

Brak jest również podstaw do kwestionowania przydatności opinii biegłego do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Opinia oraz opinia uzupełniająca są pełne, jasne i nie zawierają wewnętrznych sprzeczności. Wbrew stanowisku apelującego zadaniem biegłego nie było ustalenie, czy oskarżony znajdował się w stanie nietrzeźwości (stan nietrzeźwości oskarżonego wynika bowiem ze sprawozdania z badania krwi), a jedynie, czy wyjaśnienia oskarżonego odnośnie ilości spożytego alkoholu oraz czasu jego spożywania korelują ze stwierdzonym w jego krwi stężeniem alkoholu oraz jakie mogło być stężenie alkoholu we krwi oskarżonego w momencie prowadzenia przezeń pojazdu mechanicznego.

W sprawie niniejszej nie pojawiły się także żadne obiektywnie nierozstrzygalne wątpliwości, które obligowałyby Sąd Rejonowy do sięgnięcia do reguły określonej w art. 5§2 k.p.k. Jak wskazano zaś powyżej zgłaszanie takich wątpliwości przez stronę nie może stanowić podstawy zastosowania reguły in dubio pro reo.

Niezrozumiały, bowiem w żaden sposób nieuzasadniony we wniesionym środku odwoławczym, jest również zarzut naruszenia art. 92 k.p.k., zgodnie z którym podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Zaskarżone orzeczenie podlegało jednak zmianie z niżej wymienionych przyczyn.

Po pierwsze, Sąd I Instancji dokonując zmiany opisu czynu przypisanego oskarżonemu naruszył tzw. pośredni zakaz reformationis in peius wskazany w art. 443 k.p.k. Zgodnie z treścią tego przepisu w razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego albo na korzyść oskarżonego w warunkach określonych w art. 434§3 lub 4 k.p.k. W niniejszej sprawie pierwszy wyrok Sądu I Instancji (z dnia 28 lutego 2013 roku, sygn. VI K 1272/12) został uchylony na skutek apelacji obrońcy oskarżonego. W orzeczeniu tym przyjęto, że stan nietrzeźwości oskarżonego wynosił 0,66 promila (k. 69 akt). W orzecznictwie przyjmuje się natomiast, że orzeczenie surowsze w rozumieniu art. 443 k.p.k. oznacza orzeczenie pogarszające sytuację oskarżonego w jakimkolwiek zakresie, tj. poczynionych ustaleń faktycznych, kwalifikacji prawnej czynu, orzeczonej kary, środków karnych, a także w zakresie wszystkich możliwych następstw tych rozstrzygnięć dla sytuacji prawnej oskarżonego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 18 września 2013 roku w sprawie II AKa 150/13, LEX nr 1369243). W tym kontekście niewątpliwie ustalenie w zaskarżonym wyroku oraz jego uzasadnieniu, że stężenie alkoholu we krwi oskarżonego wynosiło 0,7 promila zostało dokonane z obrazą prawa procesowego (art. 443 k.p.k.), która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku (art. 438 pkt 2 k.p.k.). Sąd Odwoławczy – niezależnie od tego, że ustalenie Sądu I Instancji znajdowało oparcie w treści uzupełniającej opinii biegłego (k. 167) – zobligowany był w tej sytuacji dokonać zmiany opisu czynu przypisanego oskarżonemu poprzez przyjęcie, że stężenie alkoholu w organizmie oskarżonego wynosiło 0,66 promila (.

Po drugie, wobec długotrwałości postępowania międzyinstancyjnego doszło do zatarcia obu wcześniejszych skazań oskarżonego za występki z art. 178a§1 k.k. Skazanie w sprawie VI K 92/05 Sądu Rejonowego w Grodzisku Wielkopolskim zostało już usunięte z kartoteki karnej, zaś fakt iż w dalszym ciągu figuruje w niej skazanie w sprawie VI K 2711/08 Sądu Rejonowego Poznań- Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu wynika wyłącznie z uchybienia Sądu I Instancji, który przywracając oskarżonemu termin do wniesienia apelacji w sprawie nie zawiadomił o tej okoliczności Krajowego Rejestru Karnego, co z kolei skutkować musiało stosowaniem przez tę instytucję reguły wynikającej z art. 108 k.k. Tymczasem skazany w dniu 2 listopada 2009 roku w całości wykonał wymierzoną mu powołanym wyżej wyrokiem karę ograniczenia wolności, a w dniu 13 października 2009 roku wykonano wobec niego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Tym samym powyższe skazanie uległo zatarciu z mocy prawa w dniu 2 listopada 2014 roku (art. 107§4 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 21 marca 2015 roku).

Okoliczności te miały wpływ zarówno na kwalifikację prawną czynu przypisanego oskarżonemu, jak i rodzaj oraz wymiar kary, co rodziło konieczność dalszej ingerencji w treść zaskarżonego wyroku. Sąd Odwoławczy dokonał zatem zmiany zaskarżonego wyroku w ten sposób, iż z opisu czynu przypisanego oskarżonemu wyeliminował ustalenie, że oskarżony był już wcześniej skazany za przestępstwa określone w art. 178a§1 k.k. ww. dwoma wyrokami Sądów Rejonowych. Ustalenie, iż wskazane wyżej wyroki uległy zatarciu z mocy prawa, nakazywało traktować oskarżonego jako osobę niekaraną za popełnienie przestępstwa polegającego na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. W konsekwencji popełniony przez oskarżonego czyn nie wypełniał jak przyjął Sąd Rejonowy znamion przestępstwa z art. z art. 178a§4 k.k., a znamiona przestępstwa z art. 178a§1 k.k. Tym samym niezbędne było zakwalifikowanie przypisanego oskarżonemu czynu zabronionego jako występku z art. 178a§1 k.k..

Zmiana opisu i kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu rodziła nadto konieczność wymierzenia oskarżonemu na nowo kary za przypisany mu czyn.

Rozważając przez pryzmat dyrektyw z art. 53§1 i §2 k.k. oraz art. 115§2 k.k. kwestię wymiaru kary Sąd orzekł karę za przypisane oskarżonemu przestępstwo według swego uznania w granicach określonych ustawą, biorąc pod uwagę cele prewencji indywidualnej i generalnej, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu. Tak orzeczona kara jest w ocenie Sądu Odwoławczego słuszna i sprawiedliwa, stanowiąc równocześnie stosowne zadośćuczynienie społecznemu poczuciu sprawiedliwości.

Sąd Okręgowy stoi przy tym na stanowisku, iż miarą surowości kary jest nie tyle jej wysokość, co stopień wykorzystania sankcji karnej wynikającej z przepisu penalizującego dane zachowanie. Przypisane oskarżonemu przestępstwo zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2. Mając na uwadze fakt, iż oskarżony nie był uprzednio karany za przestępstwa Sąd Odwoławczy uznał, że karą dolegliwą, a zarazem wystarczającą do osiągnięcia wobec oskarżonego celów zakładanych przez ustawodawcę będzie kara ograniczenia wolności w wymiarze 6 miesięcy z zobowiązaniem oskarżonego do wykonywania w tym czasie nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym (punkt 1 wyroku Sądu Okręgowego). Kara ta winna należycie uświadomić oskarżonemu naganność jego postępowania i skutecznie powstrzymać go od naruszania porządku prawnego w przyszłości, a społeczeństwo umacniać w przekonaniu o adekwatnej reakcji organów wymiaru sprawiedliwości na każde naruszenie porządku prawnego, a zatem w konsekwencji – realizować wszystkie cele zakładane przez ustawodawcę, zarówno w zakresie prewencji generalnej, jak i indywidualnej.

Z tych samych przyczyn Sąd Odwoławczy obniżył wymiar orzeczonego wobec oskarżonego obligatoryjnego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych do 1 roku.

Konsekwencją zmiany rodzaju kary było uchylenie punktów II i III zaskarżonego wyroku, obejmujących rozstrzygnięcie o warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności oraz grzywnie.

Wskazane powyżej zmiany zaskarżonego wyroku znajdujące oparcie w art. 437§1 k.p.k. ujęte zostały w punkcie 1 wyroku Sądu Okręgowego.

W pozostałym zakresie, nie znajdując podstaw do dalszej ingerencji w treść zaskarżonego wyroku, Sąd Odwoławczy utrzymał go w mocy (punkt 2 wyroku).

W punkcie 3 wyroku Sąd Okręgowy na podstawie art. 636§1 k.p.k. zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 50 zł tytułem wydatków poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym, a nadto zgodnie z art. 10 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o opłatach w sprawach karnych wymierzył oskarżonemu jedną opłatę za obie instancje w kwocie 120 zł. Podkreślić przy tym należy, że Sąd nie znalazł żadnych podstaw do zwolnienia oskarżonego od obowiązku zapłaty kosztów, które powstały wyłącznie z powodu jego bezprawnego zachowania.

SSR Anna Michałowska SSO Justyna Andrzejczak SSO Sławomir Olejnik