Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2015 roku

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie, Wydział III Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Ewa Dietkow

Protokolant: Tomasz Olipra

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 marca 2015 roku w W.

sprawy z powództwa I. Z. i T. Z.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o nakazanie usunięcia urządzeń i zapłatę

1.  umarza postępowanie w sprawie co do roszczenia o zapłatę ponad kwotę 480.000,00 PLN wobec cofnięcia pozwu;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki I. Z. kwotę 66.921,42 PLN (sześćdziesiąt sześć tysięcy dziewięćset dwadzieścia jeden i 42/100 złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od 23 stycznia 2011 roku do dnia zapłaty oraz zasądza od pozwanego na rzecz powoda T. Z. kwotę 66.921,42 PLN (sześćdziesiąt sześć tysięcy dziewięćset dwadzieścia jeden i 42/100 złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od 23 stycznia 2011 roku do dnia zapłaty;

3.  w pozostałej części powództwo oddala;

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki I. Z. kwotę 3.308,50 PLN (trzy tysiące trzysta osiem i 50/100 złotych) oraz na rzecz powoda T. Z. kwotę 3.308,50 PLN (trzy tysiące trzysta osiem i 50/100 złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

5.  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie kwotę 6.931,74 PLN (sześć tysięcy dziewięćset trzydzieści jeden i 74/100 złotych) tytułem wydatków oraz brakującej opłaty.

Sygn. akt III C 1286/10

UZASADNIENIE

W pozwie z 27 września 2010 roku powodowie T. Z. i I. Z. wnieśli o:

1.  nakazanie pozwanej spółce działającej pod firmą (...) S.A.” przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń prawa własności gruntu działki numer (...) położonej w obrębie W. w gminie N., dla której Sąd Rejonowy w Legionowie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), w ten sposób, aby zobowiązać pozwaną spółkę do usunięcia z wymienionej wyżej działki gruntu gazociągu wysokiego ciśnienia DN 250PN 6,3 MPa relacji N.- W., który narusza realizację przysługujących powodom praw własności;

2.  zasądzenie od pozwanej spółki działającej pod firmą (...) S.A.” na rzecz powodów T. i I. Z. 2.500.000,00 PLN wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu działki numer (...) położonej w obrębie W. w gminie N., dla której Sąd Rejonowy w Legionowie prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

W piśmie z 30 maja 2011 roku powodowie cofnęli powództwo o zapłatę w części za okres od 22 stycznia 2008 roku do 29 września 2010 roku, a także w pkt 1 pozwu w zakresie żądania o nakazanie pozwanej spółce przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń prawa własności gruntu działki numer (...) położonej w obrębie W. w gminie N., dla której Sąd Rejonowy w Legionowie prowadzi księgę wieczystą numer (...) w ten sposób, aby zobowiązać pozwaną spółkę do usunięcia z wymienionej wyżej działki gazociągu wysokiego ciśnienia DN 250PN 6,3 MPa relacji N. – W., który narusza realizację przysługujących powodom praw własności – pismo procesowe k. 87 – 89.

Pozwany wyraził zgodę na cofnięcie pozwu w części - pismo procesowe k. 362.

Po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa powodowie domagali się zasądzenia od pozwanego na solidarnie na ich rzecz kwoty 480.000,00 PLN wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości – działki numer (...), o powierzchni 8.400 m ² położonej w obrębie W., gminie N., dla której Sąd Rejonowy w Legionowie prowadzi księgę wieczystą numer (...) za okres od dnia 29 września 2000 roku do dnia 22 stycznia 2008 roku, a także zasądzenia kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (pismo procesowe k. 87-89).

Pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów solidarnie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany zgłosił zarzut zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu z końcem 9 sierpnia 2004 roku oraz zarzut braku legitymacji biernej pozwanego (pismo procesowe k. 585- 589). Pozwany załączył do akt sprawy decyzję Naczelnika Gminy N. z 4 marca 1983 roku (nr (...)) zezwalającej (...) Zakładom (...) (...) W. na okresowy wstęp na nieruchomości właściciela lub użytkowników w celu budowy gazociągu DN 250 N. – W. (k. 158) i powoływał się na to, że decyzja stanowi tytułu prawny do korzystania z nieruchomości powodów.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie T. i I. małżonkowie Z. na zasadzie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej są właścicielami nieruchomości, składającej się z działek oznaczonych numerem ewidencyjnym (...) o powierzchni 0,59 ha, numerem ewidencyjnym (...) o powierzchni 2,14 ha i numerem ewidencyjnym (...), o powierzchni 4,38 ha, łącznie 7,11 ha – dowód - odpis księgi wieczystej (...) k. 6-8. Nieruchomość położona jest we wsi W., gmina N., dla tej nieruchomości Sąd Rejonowy w Legionowie prowadzi księgę wieczystą numer (...) – dowód - odpis księgi wieczystej (...) k. 6-8. Nieruchomość powodowie nabyli częściowo w oparciu o umowę darowizny z 29 grudnia 1983 roku, a częściowo na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego z 27 marca 1990 roku w obu przypadkach od rodziców powódki – dowód - odpis księgi wieczystej (...) k. 6-8 k. 6-8, zeznania powoda k. 578-579. Działka numer (...) ma kształt podłużnego wieloboku nieregularnego, jest położona między ulicami (...). Dłuższy bok działki jest równoległy do ulicy (...), w jej południowo – zachodniej części usytuowany jest gazociąg o średnicy nominalnej wynoszącej 250 mm - bezsporne. W odległości około 1/3 długości działki od jej zachodniej krawędzi gazociąg skręca przez działkę o numerze (...) w kierunku na południowy wschód – dowód -mapa geodezyjna k. 16, opinia biegłego J. J. k. 132-133. Działka numer (...) została podzielona na dwie działki o numerach ewidencyjnych (...), na tej ostatniej wyłącznie usytuowany jest gazociąg i strefa kontrolna – dowód – opinia biegłego J. J. k. 133. Gazociąg znajdujący się na działce numer (...) został wybudowany w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych dwudziestego wieku przez (...) Zakłady (...) w W., które były przedsiębiorstwem państwowym, poprzednikiem prawnym pozwanego bez zgody właścicieli – okoliczności bezsporne. Naczelnik Gminy N. wydał 4 marca 1983 roku na podstawie art. 25 i 36 ustawy z 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości decyzję zezwalającą (...) Zakładom (...) w (...) W. na okresowy wstęp na wymienione w załączniku do decyzji nieruchomości właścicieli lub użytkowników w celu budowy gazociągu w/c Dn-250mm N.-W. – dowód – decyzja k. 158. Decyzja przewidywała wypłacenie odszkodowań w zasiewach, uprawach i plonach na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 cyt. ustawy – dowód – decyzja k. 158. Pozwany nie posiada, nie znajduje się także w archiwach załącznik, w którym zostali wymienieni właściciele i użytkownicy nieruchomości, których decyzja dotyczyła i którym została doręczona, nie istnieje także plan budowy gazociągu (szczegółowa lokalizacja) wskazujący na jego związek z decyzją z 4 marca 1983 roku i nieruchomością powodów – okoliczności bezsporne. Powierzchnia działki numer (...) wynosi 4,2023 ha i składa się z gruntów klasyfikowanych jako: R IV b (grunty rolne klasy IV b) o powierzchni 1,23 ha i jest częściowo zajęta przez gazociąg i strefę ochronną, L S VI (grunty leśne klasy VI), R V (grunty rolne klasy V), B R V (grunty rolne zabudowane klasy V) – dowód – opinia biegłego k. 133. Działka ewidencyjna numer (...) przeznaczona jest w planie zagospodarowania przestrzennego obowiązującego na terenie gminy N. na: teren zabudowy wiejskiej mieszanej o symbolach 11ROM i 13ROM, teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej o symbolu 15M, teren rolny bez prawa do zabudowy 30RP, teren gospodarki leśnej 12RL, teren komunikacji samochodowej i usług 14KS,U, poszerzenie drogi (...) do szerokości w liniach rozgraniczających 25m oraz pod poszerzenie drogi (...) do szerokości w liniach rozgraniczających 16m. Ponadto działka położona jest w Strefie Ochrony Urbanistycznej (...) O. Chronionego Krajobrazu – dowód – wypis ze zmian w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego k. 139. Część działki zajmuje strefa ochronna gazociągu. Działki sąsiadujące z tą nieruchomością od strony wschodniej w planie zagospodarowania przestrzennego przeznaczone są na zabudowę mieszkaniową (M), urządzenie komunikacji samochodowej i usług (KS, U) oraz usług (U). Ze strony zachodniej działki oznaczone są symbolami ROM (zabudowa wiejska mieszana) i RL (gospodarka leśna) – dowód - wypis ze zmian w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego gminy N. k. 139- 153. Gazociąg DN 250 relacji N. – W. wymaga zachowania podstawowych odległości zabudowy, a to: 15 m ^{( 2)} dla wolnostojących budynków mieszkalnych i 15 m ^{( 2)} dla wolnostojących budynków niemieszkalnych w obie strony od osi gazociągu. Odległość nasadzeń zielenią wysoką w osi gazociągu wysokiego ciśnienia nie może być mniejsza niż 1,5 m ^{( 2 – )}dowód - wypis ze zmian w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego gminy N. k. 148. Minimalna odległość obiektów od osi gazociągu do 2001 roku wynosiła 15,00 m ^{( 2)}, zaś po tym okresie - 6,00 m ^{( 2 )}- rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 14 listopada 1995 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. z 199 roku, nr 139, poz. 686) oraz zmieniającym je rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 30 lipca 2001 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. z 2001 r., nr 97, poz. 1055). Szerokość strefy kontrolnej gazociągu przebiegającego przez działkę wynosiła w obu tych aktach prawnych 30,00 m ^{( 2)}, podobnie przewidziano te odległości w wydanej na podstawie tych przepisów uchwale nr XLI/84/05 Rady Gminy N. z dnia 4 lipca 2005 roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru przebiegu trzeciej nitki systemu rurociągów naftowych (...) – rurociągu naftowego DN 800 – dowód - opinia biegłego k. 132 i k. 394-395. Faktycznie zajęta powierzchnia gruntu na strefę kontrolną na działce numer (...) to 8.000,86 m ^{( 2)}, co stanowi 0,6401 hektara przeliczeniowego przy założeniu, że strefa kontrolna ma szerokość 15,00 m ^{( 2)}, zaś przy założeniu, że strefa kontrolna ma szerokość 6,00 m ^{( 2)} - 0,2691 ha - dowód – opinia biegłego J. J. k. 412. Możliwy do uzyskania dochód z działalności rolnej prowadzonej na gruncie zajętym na strefę kontrolnej ( wariant dochodowy) o szerokości 15,00 m ^{( 2 )}w okresie od 29 września 2000 roku do 22 stycznia 2008 roku wynosi 6.951,88 PLN z czego na okres od 29 września 2000 roku do 22 stycznia 2008 roku wynosi 3.8999,42 PLN, a w okresie od 7 lipca 2005 roku do 22 stycznia 2008 roku – 3.062,46 PLN. W przypadku strefy kontrolnej o szerokości 6,00 m ^{( 2)} możliwy do uzyskania dochód wynosi 2.922,58 PLN, z czego na okres od 29 września 2000 roku do 6 lipca 2005 roku przypada kwota 1.1635,11 PLN, a w okresie od 7 lipca 2005 r. do 22 stycznia 2008 r. – 1.287,47 PLN. W wariancie przychodowym z tytułu dzierżawy na cele rolnicze gruntu położonego w strefie kontrolnej o szerokości 15,00 m ^{( 2 )}powodowie otrzymaliby czynsz o wysokości 646,23 PLN, z tym, że w okresie od 29 września 2000 roku do 22 stycznia 2008 roku kwotę 366,14 PLN, a za okres od 7 lipca 2005 roku do 22 stycznia 2008 roku kwotę 280,09 PLN. W strefie kontrolnej o szerokości 6,00 m ^{( 2)} możliwy do uzyskania czynsz wynosi 271,69 PLN, z czego od 29 września 2000 roku do 22 stycznia 2008 roku kwotę 153,93 PLN, a za okres od 7 lipca 2005 roku do 22 stycznia 2008 roku kwotę 117,76 PLN. Wydzierżawianie przez powodów gruntu na cele działalności gospodarczej związanej z wypożyczaniem sprzętu wodnego i rekreacją ( metoda porównawcza) przynosiłoby dochody w strefie kontrolnej o szerokości 15,00 m ^{( 2)} w wysokości 133.842,56 PLN, z tym, że w okresie od 29 września 2000 roku do 22 stycznia 2008 roku kwotę 81.492,83 PLN, a za okres od 7 lipca 2005 roku do 22 stycznia 2008 roku kwotę 52,349,73 PLN. W strefie kontrolnej o szerokości 6,00 m ^{( 2)} czynsz wynosi 56,282,40 PLN, z czego od 29 września 2000 roku do 22 stycznia 2008 roku kwotę 34.262,62 PLN, a za okres od 7 lipca 2005 roku do 22 stycznia 2008 roku 22.009,78 PLN – dowód - opinia biegłego k. 410- 431. Powodowie zajmują się prowadzeniem własnej działalności gospodarczej, a nieruchomość, na której usytuowany jest gazociąg jest aktualnie wykorzystywana na przemiennie pod uprawę zbóż i ziemniaków – dowód zeznania powoda k. 579-580. W rejonie sąsiadującym z drogą, blisko granicy działki (...) oraz w dalszej części działki stoją dwa słupki znacznikowe, postawione w latach 80 ubiegłego stulecia – dowód opinia biegłego k. 132, fotografie k. 394-395. W strefie kontrolnej gazociągu badane są wszelkie działania, które mogłyby spowodować jego uszkodzenie, do połowy lat 90-tych pracownicy pozwanej bez zawiadamiana właścicieli sprawdzali stan techniczny gazociągu na całej jego linii, za pomocą analizatora zasysającego powietrze nad gruntem badali stężenie gazu, konserwowali słupki znacznikowe – dowód opinia biegłego k. 143, k. 152, zeznania świadka D. S. k. 513-154. Powodowie wielokrotnie starali się o zmianę przeznaczenia działki (...) na budowlaną lub budowlano-usługową, sąsiednie działki zostały przeznaczone na tereny budowlane, ale ze względu na usytuowanie gazociągu, bezskutecznie – dowód - zeznania powoda k. 579-580. Powodowie bez sukcesu negocjowali z pozwanym zmianę przebiegu gazociągu tak aby przebiegał w linii prostej i bliżej granicy działki, a nie przez jej środek oraz bez skrętu w połowie działki – dowód – zeznania powoda k. 580. Z obecnym usytuowaniem gazociągu na działce (...) jej sprzedaż jest niemożliwa – dowód – zeznania powoda k. 579. Przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „ (...) Zakłady (...) w (...). W.” zostało utworzone zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z 31 grudnia 1975 roku – dowód – zarządzenie k. 159-160. Przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą (...) zostało utworzone na podstawie zarządzenia Ministra Górnictwa i Energetyki z 1 sierpnia 1982 roku z połączenia między innymi (...) Zakładów (...) m.(...) W. – dowód – zarządzenie k. 162-165. Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 30 września 1996 roku przedsiębiorstwo państwowe użyteczności publicznej (...) zostało przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa – dowód – rozporządzenie k. 167. Akt przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną został sporządzony 21 października 1996 roku – dowód – akt notarialny k. 168-174. Prawo własności odcinka gazociągu od stacji redukcyjno-pomiarowej w W. do W. pozwany przekazał na podstawie umowy z 22 stycznia 2008 roku na rzecz (...) spółka z o.o. w W. – dowód – umowa k. 71-74. Własność pozostałego odcinka gazociągu od N. do stacji redukcyjno-pomiarowej w W. pozwany przekazał 4 października 2010 roku (...) S.A. w W. – dowód – umowa k. 115-120.

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i zważył, co następuje:

Podstawą faktyczną dochodzonego przez powodów roszczenia było bezsporne korzystanie przez pozwanego z pasa gruntu stanowiącego własność powodów w okresie objętym żądaniem zapłaty tj. od 29 września 2000 roku do 22 stycznia 2008 roku. Pozwany w tym okresie korzystał z nieruchomości powodów bez tytułu prawnego, nie był ani właścicielem, ani dzierżawcą, ani nie był uprawniony ze służebności gruntowej lub służebności przesyłu. Pozwany powoływał się na to, że gazociąg został wybudowany i posadowiony na nieruchomości powodów zgodnie z prawem, tj. zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy z 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jedn. Dz. U. z 1974 roku Nr 10 poz. 64). O ile nie było sporu co do tego, że na nieruchomości powodów jest ułożony gazociąg relacji N.-W. DN-250, to pozwany nie udowodnił, że decyzja Naczelnika Gminy N. wydana 4 marca 1983 roku dotyczyła nieruchomości powodów i ich jako właścicieli lub ich poprzedników prawnych. Przepis art. 35 ust. 1 cyt. ustawy z 12 marca 1958 roku jednoznacznie wskazywał, że organy administracji państwowej, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe mogą za zezwoleniem naczelnika gminy - a w miastach prezydenta lub naczelnika miasta (dzielnicy), zakładać i przeprowadzać na nieruchomościach - zgodnie z zatwierdzoną lokalizacją szczegółową - ciągi drenażowe, przewody służące do przesyłania płynów, pary, gazów, elektryczności oraz urządzenia techniczne łączności i sygnalizacji, a także inne podziemne lub nadziemne urządzenia techniczne niezbędne do korzystania z tych przewodów i urządzeń. Pozwany nie udowodnił, że zatwierdzona lokalizacja szczegółowa dotyczyła nieruchomości powodów, że w ogóle istniała, nie udowodnił, że powodowie lub ich poprzednicy prawni otrzymali decyzję. O możliwym odstępstwie poprzednika pozwanego od zatwierdzonej lokalizacji szczegółowej co do usytuowania gazociągu na nieruchomości powodów świadczy jego bardzo niekorzystny przebieg. Należy przyznać rację powodom, że trudno sobie wyobrazić podobne to usytuowanie gazociągu, jak pod gruntem powodów, nie tylko biegnące przez środek długiej, wąskiej działki, to jeszcze w połowie działki gazociąg skręca zajmując prawie całkowicie tę część działki, co wyłącza ją z możliwości racjonalnego podziału, zagospodarowania, ale też zbycia. Takie posadowienie gazociągu świadczy raczej o dowolności lokalizacji, braku szacunku dla właściciela, dla jego prawa własności i gospodarki ziemią. Powód przyznał, że jego poprzednicy prawni uzyskali odszkodowanie za zniszczone plony w okresie budowy gazociągu, co nie oznacza, że przebieg gazociągu przez obecną działkę (...) był zgodny z zatwierdzoną lokalizacją szczegółową. Pozwany dołączył dokumentację wykonawczą: wyrys fotomechaniczny mapy sytuacyjno–wysokościowej terenu położonego w woj. (...), obiekt gazociąg W. - W., ale treść tych dokumentów nie dowodzi tego, że powodowie lub ich poprzednicy prawni byli adresatami decyzji Naczelnika Gminy N., że decyzja dotyczyła tej konkretnej nieruchomości. Na podstawie art. 6 k.c. pozwanego obciążał obowiązek wykazania, że posiada tytuł uprawniający do korzystania z nieruchomości. Strony są bowiem obowiązane do przedstawiania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne - art. 232 k.p.c. Decyzja wydana na podstawie art. 35 ustawy z 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości miała charakter decyzji wywłaszczeniowej i musiała dotyczyć konkretnej nieruchomości, tylko wówczas przedsiębiorca prowadzący działalność urządzeniami przesyłowymi uzyskiwał tytuł do korzystania z takiej konkretnej nieruchomości. Decyzja wydana przez organ administracyjny ograniczała prawo własności nieruchomości przez uprawnienie przedsiębiorcy do korzystania z niej, w związku z koniecznością założenia tych urządzeń, a zatem nie mogła tego prawa własności nie wskazywać. Tym bardziej, że istota praw i obowiązków przedsiębiorcy przyznanych tą decyzją była uznawana za źródło prawa podmiotowego, którego treścią było uprawnienie do korzystania z cudzej nieruchomości, powstałego na skutek trwałego posadowienia na niej urządzeń przesyłowych i dostępu do nich. Wydanie decyzji na podstawie art. 35 cyt. ustawy oznaczało, że prawo własności nieruchomości zostało trwale ograniczone, ponieważ właściciel musiał bezterminowo godzić się na zainstalowanie urządzeń przedsiębiorcy przesyłowego na swojej nieruchomości, trwanie tych urządzeń na jego gruncie i podejmowanie przez przedsiębiorcę czynności technicznych koniecznych do utrzymania ich w stanie zdatnym do zaspokajania potrzeb społecznych. Z decyzji tej pośrednio wynikało, że to uprawnienie przedsiębiorcy miało źródło w ustawie. Nie można uznać, że brak decyzji co do konkretnej nieruchomości daje przedsiębiorcy tytuł prawny do korzystania z cudzej nieruchomości na te cele, które określono w decyzji Naczelnika Gminy. Nie wystarczy przedstawienie decyzji zezwalającej na założenie i przeprowadzenie przewodów i urządzeń w celu budowy gazociągu Dn-250mm na linii N.-W. na bliżej nieokreślonych nieruchomościach. Ze względu na swoją doniosłość dla ograniczenia prawa własności powodów pozwany powinien dowieść istnienia decyzji dotyczącej nieruchomości powodów z zatwierdzoną szczegółową lokalizacją gazociągu. W braku takiej decyzji pozwany musi być traktowany jako zajmujący grunt powodów pod urządzenia przesyłowe bez tytułu prawnego. Jest posiadaczem samoistnym w złej wierze, musi bowiem wiedzieć, że nie służy mu żadne prawo do zajętego pod gazociąg gruntu. Przekonanie, że służyło pozwanemu prawo do korzystania z działki powodów na warunkach określonych decyzją z 4 marca 1983 roku nie mogło kiedykolwiek powstać bez załącznika dotyczącego powodów tj. bez zatwierdzonej, szczegółowej lokalizacji.

Nawet gdyby przyjąć, a tego domaga się pozwany, że decyzja Naczelnika Gminy N. wydana 4 marca 1983 roku dotyczyła nieruchomości powodów i ich jako właścicieli lub ich poprzedników prawnych to zarzut pozwanego zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu z końcem 9 sierpnia 2004 roku jest bezzasadny. W świetle uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego, mającej moc zasady prawnej z 8 kwietnia 2014 roku, sygn. akt III CZP 87/13, publ. OSNC 2014/7-8/68, LEX nr 1444416 „wykonywanie uprawnień w zakresie wynikającym z decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jedn. Dz. U. z 1974 roku Nr 10, poz. 64 ze zm.), stanowiącej tytuł prawny do ich wykonywania, nie prowadzi do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu”. Sąd Najwyższy stanął na takim stanowisku uzasadniając je między innymi tym, że „właścicielowi nieruchomości, na której urządzenia przesyłowe umieszczone zostały bez tytułu prawnego, można po odpowiednio długim czasie korzystania w określony sposób z jego nieruchomości postawić zarzut, że pozostawał bierny wobec tych aktów, co doprowadziło do obciążenia nieruchomości służebnością gruntową. Takiego zarzutu nie można postawić właścicielowi nieruchomości legalnie zajętej pod urządzenia przesyłowe. Ustawowe upoważnienie przedsiębiorcy korzystającego z takich urządzeń do podejmowania w stosunku do nieruchomości, na której je zainstalował, czynności zmierzających do utrzymania ich w należytym stanie technicznym sprawia, że właściciel nieruchomości nie mógłby się im skutecznie przeciwstawić, tamując przedsiębiorcy drogę do zasiedzenia służebności cywilnoprawnej na jego nieruchomości. Inaczej wygasza się prawa i obowiązki mające źródło w ustawie lub akcie administracyjnym, a inaczej wynikające ze stosunku cywilnoprawnego. Skoro ustawodawca w związku z uchwaleniem ustawy z dnia 30 maja 2008 r. nie zdecydował się na wygaszenie uprawnień przedsiębiorców korzystających z urządzeń przesyłowych na cudzych nieruchomościach, w związku z wydaniem decyzji administracyjnych mających podstawę w art. 35 ust. 1 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, art. 70 ust. 1 ustawy o gospodarce gruntami i art. 124 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, to drogą wykładni nie można dokonywać konwersji tych uprawnień w uprawnienia właściwe podmiotom, które uzyskały służebność przesyłu”.

Pozwany, który umieścił na gruncie powodów urządzenia przesyłowe bez tytułu prawnego aby dowieść zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu z końcem 9 sierpnia 2004 roku musiałby wykazać korzystanie z widocznego i trwałego urządzenia. Nie można uznać za takie widoczne i trwałe urządzenie dwóch słupków i to na całej zajętej pod gazociąg części działki (...). Gazociąg to nie linia energetyczna. Na działce (...) nie ma choćby stacji redukcyjnej świadczącej o usytuowaniu gazociągu. Nie ma żadnych widocznych, trwałych urządzeń. Fakt, że pracownicy pozwanego od czasu do czasu sprawdzali szczelność gazociągu na powierzchni gruntu nie oznacza, że pozwany korzystał z trwałego i widocznego urządzenia na działce powodów 236/4. Już z tej przyczyny brak jest podstawowej przesłanki określonej w art. 352 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 292 k.c. Rozważając możliwość zasiedzenia przez pozwanego służebności gruntowej w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu i przyjmując nawet, że pozwany korzystał z widocznego i trwałego urządzenia na gruncie powodów (czego w sprawie nie ma) należy poczynić następujące uwagi:

Co do zasady, dopuszczalnym jest zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 5 czerwca 2009 roku, sygn. I CSK 392/08, publ. LEX 578032, choć przed 3 sierpnia 2008 roku obowiązujące prawo nie przewidywało wprost tego rodzaju służebności, w orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmowano, stosując w drodze analogii art. 145 k.c., możliwość ustanowienia służebności przesyłu, ustanowienia umownego służebności przesyłu, a także nabycia tej służebności w drodze zasiedzenia. Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, natomiast władanie w zakresie służebności gruntowej kwalifikuje się, zgodnie z art. 336 k.c., jako posiadanie zależne. Przesłanką zasiedzenia służebności gruntowej jest korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia przez okres lat dwudziestu, jeśli posiada w dobrej wierze i trzydziestu jeśli uzyskał posiadanie w złej wierze. Istnienie dobrej wiary w dacie wybudowania gazociągu nie oznacza istnienia dobrej wiary przy korzystaniu z cudzej nieruchomości, w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu, wobec każdoczesnego właściciela nieruchomości, a więc na przyszłość i trwałego ograniczenia jego właścicielskich uprawnień – podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 24 czerwca 2014 roku, sygn. akt I ACa 1257/13, LEX nr 1496465. Pozwany nie był w dobrej wierze, jak wyżej analizowano, nie dysponował decyzją zezwalającą mu na trwałe wejście na grunt powodów. W okresie wybudowania gazociągu – bliżej nie określona połowa lat osiemdziesiątych dwudziestego wieku poprzednicy prawni pozwanego, jako przedsiębiorstwa państwowe, byli wprawdzie władającymi w ramach sprawowanego zarządu mieniem państwowym, lecz czynili to w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. Ich władztwo nad zajętą nieruchomością miało zatem postać dzierżenia w rozumieniu art. 338 k.c. Dopiero zmiana Kodeksu cywilnego dokonana ustawą z 31 stycznia 1989 r. stworzyła państwowym osobom prawnym możliwość nabywania dla siebie własności nieruchomości i innych praw rzeczowych. Po 1 lutego 1989 r. poprzednik prawny pozwanego korzystał z nieruchomości powodów nawet jeśli przyjąć, że w zakresie odpowiadającym służebności gruntowej to we własnym imieniu i na własną rzecz. Tym samym w okresie, od 1 lutego 1989 r. do 21 października 1996 roku (nie znana jest data wpisania pozwanego do rejestru) Skarb Państwa nie korzystał z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, choćby z uwagi na treść art. 44 ¹ k.c.. Osoba prawna, która przed 1 lutego 1989 roku nie mogła nabyć własności nieruchomości i innych praw rzeczowych, może do okresu samoistnego posiadania po 1 lutego 1989 roku zaliczyć okres posiadania Skarbu Państwa, w którym sama występowała jako dzierżyciel w ramach sprawowanego zarządu mieniem państwowym, jeśli wykaże, że po tej dacie poprzednik przeniósł na nią posiadanie nieruchomości władnącej i jej części składowych. Według art. 176 § 1 k.c., jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Przepis art. 176 k.c. nie czyni rozróżnienia, czy przeniesienie posiadania ma nastąpić na podstawie czynności prawnej, czy także w inny sposób, w tym na przykład z mocy prawa. Zgodnie ze stanowiskiem utrwalonym w orzecznictwie, do przeniesienia posiadania może dojść w każdy ze sposobów wskazanych w art. 348-351 k.c. (por. np. wyrok SN z 10 listopada 1999 r., I CKN 201/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 93, wyrok SN z 13 kwietnia 2000 r., III CKN 859/99, wyrok SN z 23 listopada 2004 r., III CK 382/03). Stosownie do art. 348 k.c. przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą, jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy. Przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela może też nastąpić na mocy samej umowy między stronami (art. 351 k.c.). Zakładając, że takie przeniesienie posiadania nastąpiło, to przyjmując początek biegu zasiedzenia na 1 lutego 1989 roku i samoistne posiadanie w złej wierze części nieruchomości zajętej pod gazociąg w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu to zasiedzenie przez pozwanego służebności (z uwzględnieniem art. 172 § 1 i 2 k.c.) nastąpiłoby 2 lutego 2019 roku.

Wobec powyższych rozważań Sąd nie mógł uznać, że pozwany dysponował tytułem prawnym wyłączającym możliwość dochodzenia przez powodów wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości zajętej pod gazociąg i jego strefę ochronną. Nie było wątpliwości co do tego, że powodowie są właścicielami nieruchomości, a pozwany w okresie objętym pozwem nie miał żadnych skutecznych wobec właścicieli uprawnień do korzystania z tej nieruchomości. Pozwany nie nabył przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu. W warunkach określonych normą art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. i art. 230 k.c. właściciel rzeczy może domagać się od jej samoistnego posiadacza w złej wierze, zapłaty wynagrodzenia za korzystanie. Roszczenia mają zastosowanie tylko i wyłącznie do stosunków bezumownych, w sytuacji gdy osoba inna niż właściciel korzysta z rzeczy znajdującej się w jej posiadaniu bez zgody właściciela. Powodowie, ani ich poprzednicy prawni nie wyrazili zgody na nieodpłatny przebieg przez ich nieruchomość gazociągu. Sąd podzielił utrwalone w orzecznictwie stanowisko, zgodnie z którym roszczenia wynikające z treści przepisów art. 224 i 225 k.c. są uregulowane w sposób szczególny i pozostają niezależne od odpowiedzialności deliktowej, stąd wyłączają inne podstawy odpowiedzialności posiadacza wobec właściciela. Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy nie stanowi więc roszczenia odszkodowawczego, nie ma wobec niego zastosowania art. 361 § 2 k.c., o wysokości wynagrodzenia nie decyduje wysokość rzeczywistych strat i rzeczywistych korzyści odniesionych przez posiadacza. Właściwym wynagrodzeniem pozostaje kwota jaką posiadacz musiałby zapłacić właścicielowi gdyby jego posiadanie oparte było na prawie, obejmując to wszystko co uzyskałby właściciel gdyby ją wynajął, wydzierżawił, lub oddał w użytkowanie na podstawie innego stosunku prawnego, z zastosowaniem cen wolnorynkowych obowiązujących w okresie, za który wynagrodzenie jest dochodzone.

Wynagrodzenie należne powodom za okres od 29 września 2000 roku do 22 stycznia 2008 roku zostało obliczone przez biegłego sądowego J. J.. Biegły obliczył powierzchnię strefy ochronnej tj. powierzchni nieruchomości niemożliwej do normalnego właścicielskiego wykorzystywania przez powodów. Faktycznie zajęta powierzchnia gruntu na strefę kontrolną na działce numer (...) to 8.000,86 m ^{( 2)}, co stanowi 0,6401 hektara przeliczeniowego przy założeniu, że strefa kontrolna ma szerokość 15,00 m ^{( 2)}. Szerokość strefy wynika bowiem nie tylko z treści rozporządzenia, ale przede wszystkim z planu zagospodarowania przestrzennego dla tego gruntu. Zgodnie z uchwałą jest to zatem 15,00 m ^{( 2 )} z obu stron od osi gazociągu. Szacując kwotę należną powodom tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości Sąd przyjął, że jedynym słusznym i odpowiednim wynagrodzeniem, jakie należne jest powodom to wyliczone przez biegłego kwoty metodą porównawczą. Tylko ten sposób ustalenia wysokości wynagrodzenia jest odpowiedni z uwagi na uwzględnienie wszystkich czynników, mających wpływ na wysokość czynszu dzierżawnego. Z uwagi na usytuowanie gazociągu, który przebiega przez południowo – zachodnią część, a następnie w odległości około 1/3 długości działki od jej zachodniej krawędzi skręca, strefa ochronna uniemożliwia jej zabudowę. Natomiast większość nieruchomości sąsiednich przeznaczonych jest właśnie pod budowę. Jedynie nieruchomość powodów w planie zagospodarowania przestrzennego pozbawiona jest możliwości wzniesienia budynków. Strefa ochronna, jaka związana jest z położonym gazociągiem uniemożliwia powodom korzystanie z tej nieruchomości w inny sposób niż uprawianie na niej zbóż i ziemniaków, nie jest możliwe wykorzystanie tej nieruchomości na inne cele, chociażby prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Tymczasem, gdyby gazociąg przebiegał pod gruntem w inny sposób to powodowie mogliby domagać się wydania im decyzji zezwalającej na zabudowę tej nieruchomości. Nawet pozwany nie kwestionuje tego, że przebieg gazociągu wzdłuż granicy działki umożliwiłby zakwalifikowanie jej do innej kategorii w planie zagospodarowania przestrzennego. W szczególności, że powód prowadzi własną działalność gospodarczą - sklep spożywczy, w ramach której mógłby wykorzystywać działkę na cel związany z handlem, czy jak opiniował biegły, wynajmowaniem sprzętu wodnego i rekreacyjnego. Zbycie działki (...) z przebiegającym przez środek gazociągiem jest prawie niemożliwe. Zgodnie z opinią biegłego wydzierżawianie gruntu na cele wynajmu sprzętu i rekreacyjne przyniosłoby za dochodzony okres dochody w strefie kontrolowanej o szerokości 15,00 m ^{( 2)} łącznie w wysokości 133.842,56 PLN. Biegły J. J. sporządził opinię poprawnie, zgodnie z tezą dowodową. Opinia zdaniem sądu stanowi podstawę ustalenia wysokości należnego powodom wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości. Opinia zawiera wszelkie niezbędne elementy, takie jak sprawozdanie z dokonanych czynności i spostrzeżeń, dokładne obliczenia z wyjaśnieniem zastosowania odpowiednich współczynników krygujących, wnioski oraz uzasadnienie pozwalające na sprawdzenie przez sąd logicznego toku rozumowania biegłego. Uzasadnienie opinii zostało sformułowane w sposób przystępny i zrozumiały także dla osób nieposiadających wiadomości specjalnych. Biegły wskazał na jakich podstawach materialno-prawnych i normatywach opierał swoje wyliczenia. Wskazał przepisy prawa istotne przy wydawaniu opinii. Strony nie wniosły żadnych merytorycznych zastrzeżeń mogących mieć znaczenie w niniejszej sprawie, a także nie przedstawili rzeczowych, merytorycznych argumentów, w oparciu o które można byłoby zanegować prawidłowość ustaleń badawczych biegłego.
Strony nie podważyły obliczeń biegłego przyjętych do obliczenia czynszu. Biegły wypowiedział się co do przedstawionych okoliczności na podstawie swoich wiadomości fachowych i doświadczenia zawodowego. Zdaniem sądu nie ma podstaw by kwestionować rzetelność i prawidłowość opinii, zaś wyliczona przez biegłego kwota jest proporcjonalna do stopnia ingerencji pozwanego w treść cudzego prawa własności z uwzględnieniem wartości wykorzystywanej nieruchomości. Reasumując Sąd przyjął, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości należne jest powodom w wysokości po 66.921,42 PLN (sześćdziesiąt sześć tysięcy dziewięćset dwadzieścia jeden i 42/100 złotych). Roszczenie powodów ma charakter prawo-rzeczowy, a nie obligacyjny, do którego można by stosować solidarność wierzycieli.

Powodom należą się odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia przez pozwanego zgodnie z art. 481 § 1 w związku z art. 455 k.c. od dnia następnego po doręczeniu pozwu, a zatem od dnia 21 stycznia 2011 roku.

Powodowie cofnęli pozew w części, to jest o zapłatę ponad kwotę 480.000,00 PLN oraz w pkt 1 pozwu co do nakazania pozwanemu przywrócenia stanu zgodnego z prawem. Pozwany wyraził zgodę na cofnięcie pozwu. Zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenia się roszczenia - aż do wydania wyroku, przy czym z mocy art. 203 § 4 k.p.c. sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Cofnięcie pozwu nie zmierza do obejścia prawa i nie jest to czynność sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, a zatem postępowanie w tym zakresie należało umorzyć, o czym w oparciu o wyżej powołane przepisy i art. 355 § 1 k.p.c. Sąd orzekł postanowieniem w pkt. 1 wyroku.

O kosztach Sąd orzekł na zasadzie art. 100 k.p.c.. Pozwany został obciążony kosztami procesu, gdyż określenie należnej powodom sumy należało do oceny sądu. Sąd nie obciążył powodów opłatą 6.693,00 PLN od zasądzonego im roszczenia, a pobrał ją od pozwanego na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2014, poz. 1025 t.j. ze zm.). Pozwany od wielu lat uniemożliwia powodom racjonalne korzystanie z prawa własności. Powodowie nie doczekali się pomocy pozwanego w przesunięciu gazociągu, czy choćby zwolnieniu z opłat za dostawę paliwa gazowego. O wydatkach poniesionych przez Skarb Państwa w kwocie 238,74 PLN, które nie zostały przez powodów uiszczone Sąd orzekł na mocy art. 83 ust. 2 w związku z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 100 k.p.c.