Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Wojciech Żukowski

Protokolant: starszy protokolant Marzena Stępkowska

po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2015 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata P. W. kwotę 147 zł 60 gr. (słownie: sto czterdzieści siedem złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

UZASADNIENIE

Powód M. K. w ostatecznie sprecyzowanym żądaniu pozwu skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w W. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na jego rzecz kwoty 300 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych w postaci godności i prawa do prywatności, czego konsekwencją było wyrządzenie pozwanemu „niczym nieuzasadnionej” krzywdy, a także o obciążenie pozwanego kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu podał, że w pozwanym Zakładzie Karnym w W. w okresie od marca do maja 2013 r. odbywał karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, na którą został skazany prawomocnym wyrokiem sądu. Powód w związku z „nieludzkimi” warunkami, w jakich przebywał w pozwanym Zakładzie doznał krzywdy, które przekraczała stopień cierpienia z jakim normalnie wiąże się odbywanie kary pozbawienia wolności w warunkach izolacyjnych. Owa krzywda polegała na osadzeniu powoda w dwunastoosobowej mieszkalnej celi, czym przekroczony został wymóg ustanowiony w art. 110 § 2 k.k.w., zgodnie z którym powierzchnia w celi mieszkalnej przypadająca na jednego skazanego wynosi nie mniej niż 3m2, a cele wyposażone są w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy. Ze względu na wskazane warunki, w jakich przebywał, powód nie miał zapewnionej prywatności, spokoju oraz możliwości odpoczynku. Nie zapewniono mu również odpowiednich warunków sanitarnych z uwagi na brak możliwości brania kąpieli częściej niż raz w tygodniu oraz ograniczano mu korzystanie z usług fryzjera. Ponadto w celi panował ciągły hałas oraz nie była zapewniona właściwa wentylacja. Powód odniósł się do art. 4 k.k.w., który stanowi iż kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny z poszanowaniem godności ludzkiej. Jako podstawę prawną żądania powód wskazał art. 23 i 24 § 1 w związku z art. 448 k.c.

W odpowiedzi na pozew (k. 82-86) strona pozwana Skarb Państwa – Dyrektor Zakładu Karnego w W. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W pierwszej kolejności strona pozwana podała, iż powód nie przytoczył żadnych dowodów mających świadczyć o prawdziwości swoich twierdzeń, a powołane przez niego nieprawidłowości stanowią subiektywną ocenę warunków panujących w Zakładzie Karnym, co nie znajduje przełożenia w istniejących realiach. Ponadto odbywanie kary pozbawienia wolności odbywało się zgodnie obowiązującymi przepisami określonymi w Kodeksie karnym wykonawczym oraz w aktach wykonawczych tj. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 września 2003 r. w sprawie określenia wartości dziennej normy wyżywienia oraz rodzaju diet wydawanych osobom osadzonym w zakładach karnych i śledczych.

Strona pozwana dokładnie wskazała okresy pobytu osadzonego w poszczególnych celach podając przy tym ilość miejsc zakwaterowanych, faktyczną ilość osadzonych oraz powierzchnię celi (bez kącika sanitarnego) oraz stwierdziła, iż przez cały okres pobytu w Zakładzie Karnym w W. powierzchnia, która przypadała na powoda była nie mniejsza niż 3 m2, cela nie była zatem przeludniona. Pozwany odnosząc się do wymienionych w żądaniu pozwu uchybień w zakresie warunków bytowych odbywania przez powoda przedmiotowej kary wyjaśnił, iż pod względem korzystania z kąpieli oraz usług fryzjerskich osadzony traktowany był zgodnie z obowiązującymi przepisami. Ponadto pozwany podał, że wszyscy osadzeni w tym powód mogą korzystać w celi z czajnika elektrycznego, każdy z nich ma zapewnione osobne łóżko, stosowną ilość pościeli, bielizny, obuwia, środków higieny, właściwą normę żywienia, poddawaną kontroli przez pracowników służby zdrowia. Odnośnie braku odpowiedniej wentylacji strona pozwana wskazała, iż w celach mieszkalnych zainstalowana jest wentylacja grawitacyjna, a dodatkowo cele wietrzone są poprzez otwieranie okien. Podała, iż przewody kominowe są sprawne i nadają się do eksploatacji, co znajduje potwierdzenie w protokołach okresowych kontroli.

W końcu pozwana zarzuciła, iż powód nie wykazał krzywdy lub szkody, ich rozmiaru, bezprawności działania pozwanego oraz związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy zachowaniem strony pozwanej a powstałą w jej wyniku szkodą czy też krzywdą. Nie uzasadnił również wysokości żądanej kwoty. W ocenie pozwanego warunki , w których przebywał powód w Zakładzie Karnym nie odbiegały od istniejących dopuszczalnych przez prawo standardów.

Bezsporne między stronami były następujące okoliczności:

Powód w okresie od dnia 6 kwietnia 2013 r. do dnia 22 maja 2013 r. przebywał w Zakładzie Karnym w W. jako skazany.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód w okresie od dnia 6 kwietnia do dnia 11 kwietnia 2013 r. przebywał w celi nr (...) ZK o pow. 10,18 m2 i zgodnie z dopuszczalnymi normami w celi tej mogą zostać zakwaterowane 3 osoby. Następnie od dnia 11 kwietnia do dnia 6 maja 2013 r. powód przebywał w celi nr(...) ZK o pow. 38,26 m2, w której zgodnie z dopuszczalnymi normami może zostać zakwaterowanych 12 osób. Natomiast od dnia 6 maja do dnia 22 maja 2013 r. powód przebywał w celi nr (...)i według dopuszczalnych norm w tej celi może być zakwaterowanych 8 osób. We wszystkich wymienionych okresach w celi nr (...) nie przebywało więcej niż 3 osadzonych, w celi nr (...) nie przebywało więcej niż 12 osadzonych, zaś w celi nr (...) nie przebywało więcej niż 8 osadzonych. Faktyczna liczba osadzonych w poszczególnych celach nie przekroczyła w tamtym czasie dopuszczalnych norm.

dowód: zestawienie cel w jakich przebywał powód w ZK w W. w poszczególnych okresach czasu wraz ze wskazaniem pojemności celi oraz faktycznej ilości osób w niej zakwaterowanych (k. 89 i k. 107-109)

Cele, w których przebywał powód w okresie od dnia 6 kwietnia do dnia 22 maja 2013 r. nie miały wadliwej instalacji wentylacyjnej, która mogłaby powodować zagrożenie życia, zdrowia lub uczucie dyskomfortu osadzonego. Przewody kominowe były sprawne i nadawały się do użytkowania.

dowód: protokół nr (...) z dnia 17 grudnia 2012 r. z okresowej kontroli przewodów kominowych (k. 90), protokół nr (...) z dnia 19 grudnia 2013 r. z okresowej kontroli przewodów kominowych (k. 91)

Osadzony podczas przebywania w Zakładzie Karnym w W. we wspomnianym wyżej terminie mógł korzystać z kąpieli raz w tygodniu, ale gdyby zachodziła konieczność mogło to mieć miejsce częściej. Z usług fryzjera mógł korzystać raz w miesiącu i również w szczególnych przypadkach mogło to się zdarzać z większą częstotliwością. W tamtym okresie powód nie składał żadnych skarg na warunki panujące w celach, w których kolejno przebywał.

dowód: zeznania Z. Z. (k. 122), zeznania R. L. (k. 122)

Stan faktyczny sprawy ustalono na podstawie dowodów z dokumentów zaoferowanych przez strony, które nie budziły wątpliwości do co ich rzetelności i poprawności sporządzenia. Sąd nie miał także podstaw, aby odmówić im waloru wiarygodności. Ponadto Sąd oparł się na zeznaniach Z. Z. oraz R. L., przesłuchanych w charakterze strony pozwanej. Zeznania te Sąd uznał za wiarygodne, logiczne, zgodne z doświadczeniem życiowym i przekonujące. Ich treść nie popadała w sprzeczność z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Pominięto przesłuchanie powoda z uwagi na jego nieusprawiedliwione niestawiennictwo na rozprawie.

Sąd zawyżył, co następuje:

Powód domagał się od strony pozwanej zasądzenia kwoty 300 000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w W.. Krzywdę swą wywiódł z naruszenia dóbr osobistych w postaci do prawa do prywatności oraz godności osobistej co miało być spowodowane przebywaniem w przeludnionej, o wadliwej instalacji wentylacyjnej celi oraz ograniczeniami w zakresie korzystania z kąpieli i usług fryzjerskich.

Roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie. Podstawę prawną roszczenia o ochronę dóbr osobistych stanowi przepis art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Zgodnie z pierwszym z tych przepisów, ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne; w razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. W myśl zaś art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Podkreślić należy, iż rozpoznając sprawę w przedmiocie ochrony dóbr osobistych sąd powinien w pierwszej kolejności ustalić, czy doszło do naruszenia dobra osobistego, a dopiero w przypadku pozytywnej odpowiedzi ustalić, czy działanie pozwanego było bezprawne.

Do oceny odpowiedzialności za szkody lub krzywdy osadzonego pod czas odbywania kary pozbawienia w wolności w Zakładzie Karnym mają zastosowanie przepisy art. 417 § 1 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej wyrządziło uszczerbek w dobrach osobistych, ale nie stanowi deliktu ujętego w przepisie art. 445 k.c. (np. naruszające godność, niehumanitarne warunki stworzone osobie pozbawionej wolności lub tymczasowo aresztowanej) nie jest konieczne ustalenie winy podmiotu dla przypisania mu odpowiedzialności na podstawie art. 417 w zw. z art. 448 k.c. Przeciwne stanowisko, uwzględniające przesłankę winy, nie zapewnia minimalnego standardu ochrony określonego w art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, który wskazuje jedynie przesłankę bezprawności i nie różnicuje szkody. Pomimo, iż wina stanowi przesłankę zastosowania przepisu art. 448 k.c. to jednak nie dotyczy sytuacji, w której oparte na nim roszczenie kierowane jest przeciwko Skarbowi Państwa na tej podstawie, że źródłem naruszenia dóbr osobistych było niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Jeżeli zatem źródłem odpowiedzialności jest szkoda pozostająca w normalnym związku przyczynowym z wykorzystaniem władzy publicznej to jest ona oparta na przesłance bezprawności. Utrzymywanie jako przesłanki tej odpowiedzialności także czynnika subiektywnego (winy) naruszałoby konstytucyjnie ukształtowaną zasadę odpowiedzialności za działanie w sferze imperium (por. uchwała (7) Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r., sygn. akt III CZP 25/11, OSNC 2012, nr 2, poz. 15).

Przepis art. 24 § 1 k.c. rozkłada ciężar dowodu w ten sposób, że na powoda nakłada obowiązek udowodnienia, że pozwany naruszył jego dobra osobiste, zaś na pozwanym ciąży obowiązek udowodnienia, że jego działanie naruszające dobra osobiste powoda nie było bezprawne. Wobec tak określonych procesowych obowiązków stron, zdaniem Sądu, wyniki przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego nie dają podstaw do stwierdzenia aby w wyniku działań pozwanego dojść miało do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powoda.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, iż podniesiony przez powoda zarzut przebywania przez niego w przeludnionych celach w okresie od dnia 6 kwietnia 2013 r. do dnia 22 maja 2013 r. nie był zasadny, bowiem w tym okresie powód nie przebywał w celach w których powierzchnia mieszkalna celi na jednego osadzonego byłaby mniejsza niż określona w art. 110 § 2 k.k.w., a więc mniejsza niż 3m2. Przedmiotowa okoliczność wynika z dokumentacji przedłożonej przez ZK w W. a także nie została zakwestionowana przez samego powoda, który w żądaniu pozwu wskazał jedynie, że przebywał dwunastoosobowej celi.

Uprawnienie do korzystania przez powoda z kąpieli oraz z usług fryzjerskich nie zostało przez pozwanego naruszone gdyż, jak stanowi § 30 ust. 2 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności skazanemu co najmniej raz miesiącu umożliwia się ostrzyżenie oraz skazany korzysta co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli. Powyższe okoliczności nie były przez powoda kwestionowane, a zostały potwierdzone przez przesłuchanych w charakterze strony pracowników Służby Więziennej. Ponadto jak wynika z ich zeznań gdyby skazany miał życzenie częstotliwość przedmiotowych czynności zostałaby w miarę możliwości zwiększona. Fakt przebywania osadzonego w celi, w której nie była zapewniona właściwa wentylacja również nie został w żaden sposób przez powoda wykazany, a protokoły okresowej kontroli przewodów kominowych świadczą o poprawnie funkcjonującej wentylacji. Zarzuty pozwu podniesione przez powoda również w tym zakresie są bezzasadne, z uwagi na fakt, iż postępowanie wobec osadzonego mieściło się w granicach dopuszczalnych standardów określonych przywołanymi normami prawnymi. Postępowanie strony pozwanej wobec powoda nie nosiło zatem znamion bezprawności. Ocena taka wyklucza możliwość zasądzenia na rzecz powoda zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

W tym stanie rzeczy Sąd w punkcie I. sentencji wyroku wniesione powództwo oddalił.

O nieuiszczonych kosztach pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu orzekł Sąd na zasadzie § 2 ust. 3 i § 11 ust. 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 461).