Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Naze

Sędziowie:SSA Janina Kacprzak

del. SSO Joanna Baranowska (spr.)

Protokolant: stażysta Weronika Skalska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 maja 2015 r. w Ł.

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 13 czerwca 2014 r. sygn. akt V U 290/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Kaliszu do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt III AUa 1043/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11.02.2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił J. S. prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych argumentując, że wnioskodawca nie udowodnił minimum - 15 letniego okresu takiej pracy.

J. S. złożył odwołanie, w którym podniósł, że spełnia wszystkie, ustawowe przesłanki dla nabycia prawa do dochodzonego świadczenia.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2014 r. sygn.. akt VU 290/14 Sąd Okręgowy w Kaliszu zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do emerytury od dnia 01 stycznia 2014r.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w tak ustalonym stanie faktycznym:

J. S. urodził się (...) Na dzień 01.01.1999r. wylegitymował się łącznym stażem pracy w wymiarze 29 lat, 1 m-ca i 8 dni. Nie jest członkiem OFE. J. S. z zawodu jest tokarzem. Uczył się go w (...) w K. w okresie od 02.1967r. do dnia 01.09.1970r. W okresie od 27.10.1970r. do 14.10.1972r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Następnie, w dniu 23.10.1972r. rozpoczął pracę w „K.„ K.. Jako tokarz pracował tam do dnia 30.06.1978r. W dniu 05.07.1978r. podjął odwołujący zatrudnienie w B. – (...) Przedsiębiorstwie (...) w B.. W zakładzie tym nauczył się prac zbrojarskich. W ramach tego zatrudnienia, na czas od 11.04.1979r. do 10.04.1980r. został oddelegowany na tzw. „eksport„. Pracował w Libii. W wystawionym mu na okoliczność ustania zatrudnienia świadectwie pracy z dnia 11.07.1980r. Kombinat napisał, że J. S. pracował jako betoniarz – zbrojarz. Od dnia 01.08.1980 r. wnioskodawca rozpoczął pracę w Przedsiębiorstwie (...)„ w O.. Powierzono mu obowiązki zbrojarza – betoniarza – tokarza. W kwestionariuszu osobowym z dnia 17.07.1980r. J. S. napisał, że z zawodu jest tokarzem, a wykonuje prace zbrojarsko – betoniarskie. Zaznaczył w szczególności, że prace takie wykonywał w okresie zatrudnienia w B.. J. S. legitymuje się świadectwem wykwalifikowanego betoniarza, z dnia 24.02.1981r. oraz tytułem mistrza zbrojarza z dnia 17.12.1985r. W dniu 28.07.1981r. odwołujący zawarł odwołujący z „ Techmą„ umowę na czas określony. Na jej podstawie został skierowany do pracy w RFN, na okres od dnia 02.08.1981r. do dnia 31.12.1981r. Powierzono mu obowiązki betoniarza. W okresie od 13.01.1982r. do 15.03.1982r. korzystał z urlopu bezpłatnego. W dniu następnym zawarł z „Techmą „ umowę o pracę w kraju, na stanowisku zbrojarza – betoniarza. W okresie od dnia 06.04.1983r. do dnia 06.12.1983r. J. S. pracował w Libii, z ramienia (...) Kombinatu Budowlanego „Śródmieście„. Wykonywał tam prace zbrojarskie. W „Techmie„ O. był w tym czasie bezpłatnie urlopowany. W dniu 19.01.1984r. zawarł z nią kolejną umowę o pracę w kraju, na stanowisku zbrojarz – betoniarz. W lipcu roku 1986 r. J. S. złożył w zakładzie wniosek o wyrażenie zgody na ponowny wyjazd na tzw. „eksport„. ( Libia, Irak ) i udzielenie mu urlopu bezpłatnego. W opinii o pracy wystawionej mu dla „ D. „ w W. napisano min., że J. S. „..wykonuje prace zbrojarskie, betoniarskie przy stropach, posadzkach, zbiornikach itp.” W efekcie, od dnia 09.07.1987r., do dnia 09.03.1988r. przebywał zainteresowany w Libii, gdzie z ramienia Przedsiębiorstwa (...) „ D.„ w W., wykonywał prace na stanowisku zbrojarza – betoniarza. Od dnia 22.04.1988r. wrócił do pracy w „ Techmie „ na stanowisko zbrojarza – betoniarza. Dnia 28.02.1989r. wystąpił odwołujący do „Techmy „ o wyrażenie ponownej zgody na wyjazd do pracy za granicą. Wyrażając zgodę zaznaczono na piśmie odwołującego, że następuje to m.in. w związku z „zanikającym charakterem robót zbrojarskich„. W opinii z dnia 03.03.1989r. zaznaczono, że na budowie wykonywał roboty zbrojarskie, betoniarskie z dużym udziałem robót ciesielskich przy stropach, stropach fundamentowych, drogach i placach. W efekcie swoich starań do dnia 30.09.1991r. wnioskodawca był bezpłatnie urlopowany w „Techmie„ , celem wykonywania pracy w RFN na stanowisku zbrojarza – betoniarza. Był wówczas pracownikiem (...) Budownictwa i Usług „P.„ we W..

Wcześniej, z dniem 30.04.1991r. „ Techma„ O. rozwiązała z nim umowę o pracę. W wystawionym mu na powyższą okoliczność świadectwie pracy z dnia 29.05.1991r. zaznaczono, że od dnia 01.08.1980r. pracował jako zbrojarz – betoniarza. Jako zbrojarz, betoniarz, pracował J. S. również w następujących okresach : 22.04.1992 – 24.02.1994r. – P.W. „ Lugra „ sp. z.o.o. w W., 22.05.1995 – 31.10.1996r. – (...) s.c. w K. i od 01.01.1997 – 07.10.1997r. w „T.„ K..

W ocenie Sądu Okręgowego, zebrany sprawie materiał dowodowy nakazuje przyjąć za nie budzące wątpliwości zeznania J. S., że w okresach swojej zawodowej aktywności wykonywał w szczególności prace zbrojarsko – betoniarskie. Potwierdzeniem powyższego, w ocenie Sądu, obok treści jego zeznań, są również dokumenty z akt rentowych i osobowych. Pochodzą one zwłaszcza z okresu pracy zainteresowanego, w „Techmie„ O., przeplatanego „okresami pracy wykonywanej na tzw. „ eksporcie„. To w szczególności w tym zakładzie zdobył wymagane doświadczenie zawodowe, aby skutecznie poszukiwać pracy poza granicami kraju również w zawodach zbrojarz, betoniarz.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 184 ust. 1 , art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z roku 2009, Nr 153, poz. 1227, ze zm.). oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43, że zm.) i podkreślił, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych wyżej, są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Sąd Okręgowy wskazał, że odwołujący za sporne okresy czasu pracy nie legitymuje się dowodami z dokumentów w postaci świadectw pracy w warunkach szczególnych. Pozostaje to jednak w ocenie Sądu Okręgowego bez znaczenia na wynik niniejszego sporu o tyle, o ile zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa sądowego, w sprawach takich jak przedmiotowa, na etapie sądowego postępowania odwoławczego, nie obowiązują reguły dowodowe którymi kieruje się ZUS. Osoba zainteresowana może zatem przed sądem dowodzić okresy pracy w warunkach szczególnych za pomocą wszelkich – dopuszczalnych procedurą cywilną środków dowodowych (uchwała SN z dnia 21.09.1984r., III UZP 998/84, LEX Polonica nr 321128 ). Nie muszą to być więc wymagane przywołanymi wyżej przepisami dokumenty i to wystawione w sposób z nimi korespondujący. Sąd Okręgowy przytoczył również inną linię orzeczniczą sądów, zgodnie z którą, dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. ( patrz min. wyrok SN z dnia 01.06.2010r., II UK 21/10, LEX nr 619638 ). Sąd Okręgowy podkreśli, że przeprowadzone w sprawie postępowania dowodowe wykazało, że J. S. udało się przeprowadzić przed Sądem skuteczny udowodnienie, że w spornych okresach czasu wykonywał prace zbrojarsko – betoniarskie, które kwalifikuje się jako prace wykonywane w warunkach szczególnych, a na podstawie zapisu działu V, pkt 4 załącznika A do rozporządzenia Rady Ministrów z roku 1983. Skoro zatem J. S. legitymuje się ponad 15- to letnim okresem pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, to w ocenie Sądu Okręgowego, z chwilą ukończenia 60 roku życia spełnił wszystkie, ustawowe przesłanki nabycia prawo do dochodzonego świadczenia. Przyznano mu je od dnia 01.01.2014r., tj. od pierwszego dnia miesiąca zgłoszenia wniosku o świadczenie. ( art. 129 ust. 1 „ustawy emerytalnej„ ).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając powyższy wyrok w całości i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998r.o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013r.poz.1440). Wskazując na powyższą podstawę apelacji wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że według Sądu pierwszej instancji zainteresowany pracę w charakterze zbrojarza-betoniarza wykonywał w B.- (...) Przedsiębiorstwie (...) od 11.04.1979r. do 10.04.1980r., w Przedsiębiorstwie (...) w O., w którym zatrudniony był od 1.08.1980r. do 30.04.1991r.i korzystał z urlopów bezpłatnych, pracując w tym czasie u innego pracodawcy również jako zbrojarz-betoniarz , pracy w PW (...) sp. z o. o. od 22.04.1992r. do 24.02.1994r. , w Przedsiębiorstwie (...) s.c. od 22.05.1995r. do 31.1 0.1996r. oraz w Przedsiębiorstwie Budownictwa i Usług (...) od 6.01.1997r. do 7.10.1997r. Zdaniem skarżącego z ustaleniami dokonanymi przez Sąd trudno się zgodzić. W ocenie organu rentowego można przyjąć bezspornie, iż zainteresowany wykonywał prace zbrojarsko-betoniarskie w B.- (...) Przedsiębiorstwie (...), PW (...) sp. z o.o., w Przedsiębiorstwie (...) w K. po wyłączeniu okresu urlopu bezpłatnego (od 30.07.1996r. do 31.10.1996r.) a także pracę w (...) O. lecz z wyłączeniem okresów urlopów bezpłatnych. Trudno też zaliczyć do szczególnych warunków pracę w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) od 6.01.1997r. do 7.10.1997r. , ponieważ w świadectwie pracy z dnia 10.10.1997r. pracodawca podał, że w/w pracował jako zbrojarz natomiast w zaświadczeniu o zatrudnieniu i zarobkach z dnia 1.12.2006r. wskazał ślusarz-spawacz. Apelujący podkreślił, że Sąd w ogóle nie ustalił w jakich okresach odwołujący wykonywał poszczególne rodzaje prac lub czy wykonywał je łącznie - co dyskwalifikowało by zaliczenie tej pracy do szczególnych warunków. W myśl bowiem §2 ust. l rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń w obniżonym wieku emerytalnym są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Zdaniem organu rentowego w okresach urlopów bezpłatnych zainteresowany co prawda pracował u innego pracodawcy lecz nie można przyjąć z całą pewnością , iż wykonywał on w tym czasie stale i w pełnym wymiarze prace zbrojarsko-betoniarskie, gdyż jedynym dowodem na to są zeznania odwołującego. Konkludując apelujący podniósł, że uwzględniając okresy pracy, co do których organ rentowy nie ma zastrzeżeń powoduje, iż zainteresowany na dzień 1.01.1999r. nie legitymuje się wymaganym 15-let okresem pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji nie pozwalają na zweryfikowanie poprawności rozstrzygnięcia dokonanego przez organ rentowy. Apelacja organu rentowego zmierzająca do wzruszenia zaskarżonego wyroku zasługuje zatem na uwzględnienie, co skutkuje uchyleniem wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Słusznym przede wszystkim okazał się wniosek apelacji, iż nie zgodzić się z ustaleniami Sądu pierwszej instancji, bowiem Sąd ten nie ustalił w jakich okresach odwołujący wykonywał w poszczególnych zakładach pracy poszczególne rodzaje prac lub czy wykonywał je łącznie - co dyskwalifikowało by zaliczenie tej pracy do szczególnych warunków. Tym samym uznać należało, że orzeczenie nie poddaje się kontroli. Zgodnie z art. 328§ 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Na podstawie art. 227 k.p.c. za przedmiot rozstrzygnięcia Sąd przyjmuje tylko fakty istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy. Co do zasady zgodzić należy się ze stanowiskiem, że to, czy sprawa została wadliwie czy prawidłowo rozstrzygnięta, nie zależy od tego, jak zostało napisane uzasadnienie (zob. wyrok SN z dnia 17 marca 2006 r., I CSK 63/2005, LexPolonica nr 1344014). Istotnym jest na ile uchybienia w konstrukcji uzasadnienia wywierają wpływ na wynik sprawy, oraz czy na jego podstawie możliwe jest odtworzenie przesłanek, którymi kierował się Sąd I instancji wydając rozstrzygnięcie w sprawie. Stopień szczegółowości argumentacji Sądu wyznaczają przede wszystkim okoliczności doniosłe dla rozstrzygnięcia sprawy. Analizując uzasadnienie Sądu I stwierdzić należy, że nie spełnia ono wyżej wymienionych standardów, a przez to nie sposób jest przeprowadzić tego rodzaju operacji, która pozwoliłaby na merytoryczną ocenę przesłanek, którymi kierował się ten Sąd wydając w sprawie rozstrzygnięcie. Przyczyną, która uniemożliwiła instancji odwoławczej na ocenę zaskarżonego rozstrzygnięcia był brak kompleksowych ustaleń faktycznych oraz rozważań prawnych sprowadzających się do przyjęcia, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych. Również ocena zebranego materiału dowodowego jest lakoniczna i właściwie sprowadza się do zaakceptowania w całości zeznań odwołującego oraz odwołania do dokumentów z akt rentowych i osobowych. Sąd Okręgowy podniósł, że potwierdzeniem zeznań wnioskodawcy są dokumenty zwłaszcza z okresu pracy w „Techmie„ O., przeplatanego „okresami pracy wykonywanej na tzw. „eksporcie„ zaś konkluzja to wniosek, że w szczególności w tym zakładzie odwołujący zdobył wymagane doświadczenie zawodowe, aby skutecznie poszukiwać pracy poza granicami kraju również w zawodach zbrojarz, betoniarz. Wskazać należy, iż odwołujący nie przedstawił świadectw pracy w warunkach szczególnych, akta osobowe pochodzą tylko z zakładu (...) zaś zgromadzone dokumenty osobowe w postępowaniu przed organem rentowym zawierają sprzeczne informacje co do zajmowanych stanowisk pracy. Rację ma skarżący, że okresach urlopów bezpłatnych odwołujący pracował u innego pracodawcy, lecz nie można przyjąć z całą pewnością , iż wykonywał on w tym czasie stale i w pełnym wymiarze prace zbrojarsko-betoniarskie, gdyż jedynym dowodem na to są zeznania odwołującego. Skarżący ustaleń tych nie kwestionuje, ale trafnie argumentuje, że wyłącznie na podstawie zeznań odwołującego Sąd Okręgowy ustalił, iż wykonywał on w pełnym wymiarze czasu pracy prace zbrojarsko-betoniarskie. Apelujący logicznie również wywodzi, że okoliczności tych w nie sposób przyjąć jako udowodnionych, albowiem Sąd oparł je jedynie na wyjaśnieniach odwołującego bez żadnego odniesienia do konkretnej dokumentacji pracowniczej oraz osobowych źródeł dowodowych. Sąd Okręgowy dysponował jedynie dokumentami osobowymi z zatrudnienia w (...). Sąd Okręgowy nie wskazał na podstawie jakich dowodów uznał w/w okresy za pracę w warunkach szczególnych. Słuszny jest zatem zarzut apelacji, bowiem Sąd Okręgowy nie przeprowadził wszechstronnego postępowania dowodowego, w tym z osobowych źródeł dowodowych, skoro pracodawcy nie wystawili świadectw pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, dokumentacja pracownicza jest niekompletna i nie potwierdza, wbrew twierdzeniom Sądu pierwszej instancji, że we wszystkich spornych okresach odwołujący wykonywał prace zbrojarsko-betoniarskie, o jakich mowa w dziale V, pkt 4 załącznika A do rozporządzenia Rady Ministrów z roku 1983. Sąd Okręgowy w żaden sposób nie uzasadnił, dlaczego dał wiarę zeznaniom jedynie odwołującego na okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie wskazując przy tym na czym te szczególne warunki polegały i czy odwołujący był stale w pełnym wymiarze czasu pracy narażony na ich działanie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie w zakresie w jakim wskazuje na naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. 184 ustawy z dnia 17.l2.l998 roku o emeryturach i rentach z FUS .

Wskazać w tym miejscu przede wszystkim należy, że naruszenie prawa materialnego może nastąpić w dwojaki sposób: przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. Pierwszy sposób naruszenia prawa materialnego polega na mylnym zrozumieniu treści zastosowanego przepisu. Ta postać naruszenia obejmuje także ustalenie treści ogólnych pojęć prawnych. Naruszenie prawa przez niewłaściwe jego zastosowanie, to kwestia prawidłowego odniesienia normy prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego, sprawa właściwego skonfrontowania okoliczności stanu faktycznego z hipotezą odnośnej normy prawnej i poddanie tego stanu ocenie prawnej na podstawie treści tej normy.( tak np. wyrok SN z 2 kwietnia 2003 r. I CKN 160/01 LEX nr 78813 ) .

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli. Zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Sąd w toku postępowania dokonuje selekcji faktów przytoczonych przez strony oceniając te fakty z punktu widzenia podstawy faktycznej powództwa oraz z punktu widzenia prawa materialnego. Co do zasady obowiązek przytoczeń faktycznych oraz podania dowodów na ich poparcie spoczywa zgodnie z zasadą kontradyktoryjności na stronach procesu (art. 232 zd. 1 k.p.c.). Pewien wyłom od powyższej zasady czyni art. 232 zd. 2 k.p.c., który stanowi, że Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez strony.

Podstawowym uchybieniem Sąd Okręgowego było brak poczynienia jakichkolwiek ustaleń w kierunku charakteru prac wykonywanych przez odwołującego w poszczególnych zakładach pracy, w tym pracy świadczonej na kontraktach za granicą. Sąd Okręgowy wskazał jedynie, że są to okresy pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, tym nie mniej nie zwalniało to Sądu od dokonania ustaleń faktycznych i oceny prawnej w tym zakresie. Wszystkie powyższe wątpliwości w sposób jednoznaczny winny być w sposób jednoznaczny rozwiane przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

Sąd Apelacyjny uznając, iż wydanie orzeczenia wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, co z mocy art. 386 § 4 k.p.c. skutkowało uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania .