Pełny tekst orzeczenia

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Krystyna Hadryś

Sędzia SO Andrzej Dyrda

Sędzia SR (del.) Marcin Rak (spr.)

Protokolant Monika Piasecka

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2015 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa R. O.

przeciwko Z. O.

o alimenty

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Żorach

z dnia 16 kwietnia 2014 r., sygn. akt III RC 150/13

oddala apelację w zakresie dotyczącym alimentów za okres do 14 stycznia 2015r.

SSR (del.) Marcin Rak SSO Krystyna Hadryś SSO Andrzej Dyrda

Sygn. akt III Ca 1336/14

UZASADNIENIE

Pozwem z 13 maja 2013 roku powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego alimentów w wysokości po 1.000 zł miesięcznie, płatnych do 10-go dnia każdego miesiąca od daty wniesienia pozwu z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki. W uzasadnieniu podała, że strony 28 grudnia 1985 roku zawarły związek małżeński. Obecnie małżonkowie pozostają w faktycznej separacji, co sprawiło, że sytuacja materialna powódki uległa istotnemu pogorszeniu. Powódka utrzymuje się z wynagrodzenia w kwocie 1.600 brutto, podczas gdy pozwany otrzymuje emeryturę w kwocie 3.200 złotych miesięcznie. W toku postępowania wskazywała na pogorszenie jej stanu zdrowia i związane z tym korzystanie ze zwolnienia lekarskiego oraz utratę pracy, co nie pozwala jej na zapewnienie godziwej egzystencji i normalnych warunków bytowania.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa ponad kwotę po 200 zł miesięcznie. W uzasadnieniu podnosił, że nie może zostać obciążony negatywnymi skutkami obniżenia wynagrodzenia powódki, która w jego ocenie nie wykorzystuje w pełni swoich możliwości zarobkowych. Zarzucił, że od 1 marca 2013 r. utrzymuje się jedynie z emerytury w wysokości 3.212,50 zł miesięcznie. Wskazywał na swoją trudną sytuację finansową i zdrowotną.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki alimenty w wysokości po 500 zł miesięcznie, począwszy od dnia 1 sierpnia 2013 r. do dnia 30 września 2013 r. oraz w wysokości po 1.000 zł miesięcznie począwszy od dnia 1 października 2013 r., płatne do 10 – go dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności i orzekł o kosztach postępowania obciążając nimi pozwanego.

Orzeczenie to zapadło przy ustaleniu, że powódka i pozwany pozostają w związku małżeńskim zawartym 28 grudnia 1985 r. Strony pierwotnie zamieszkiwały w mieszkaniu typu M-6, które pozostawiły pełnoletnim dzieciom. Następnie w mieszkaniu tupu M-3, zakupionym na kredyt w wysokości 122.000 złotych, zaciągnięty na okres 20 lat. Pozwany związał się z inną kobietą i w dniu 28 grudnia 2011 roku wyprowadził się do większego mieszkania, gdzie zamieszkiwał z pełnoletnimi dziećmi. Od jesieni 2013 roku swoje potrzeby mieszkaniowe zaspokaja w altanie na działce rekreacyjnej, którą przystosował do całorocznego zamieszkiwania. Powódka pozostała w mniejszym mieszkaniu. Pisemnym porozumieniem z dnia 28 stycznia 2012 roku strony uregulowały swoje wzajemne zobowiązania majątkowe ustalając, że pozwanemu przypadnie większe mieszkanie oraz działka rekreacyjna, zaś powódce mieszkanie mniejsze. Pozwany zobowiązał się do spłaty na rzecz powódki tytułem wyrównania wartości składników majątkowych kwoty 85.000 zł w miesięcznych ratach po 1.000 zł, natomiast powódka zobowiązała się do spłaty rat kredytu zaciągniętego na zakup mniejszego mieszkania. Pozwany zaprzestał realizowania swojego zobowiązania od kwietnia 2013 roku.

Dalej Sąd Rejonowy ustalił, że powódka w okresie od 1 października 2011 r. do 31 marca 2013 r. pracowała w wytwórni kawy z wynagrodzeniem netto wynoszącym około 1.586 zł, a od dnia 1 kwietnia 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r. w wysokości około 1.488 zł. Następnie od października 2013 roku do 13 marca 2014 r. powódka w związku z przebywaniem na zwolnieniu lekarskim otrzymywała świadczenie w wysokości około 1.000 – 1.100 złotych. Od 14 marca 2014 r. pozostaje bezrobotna z prawem do zasiłku, którego wysokość w pierwszych trzech miesiącach wynosiła 800 zł. miesięcznie, a po tym okresie około 600 zł. U powódki rozpoznano hipoglikemię reaktywną, zaburzenia gospodarki lipidowej oraz zmiany zwyrodnieniowe odcinka szyjnego kręgosłupa, ponadto powódka cierpi na depresję, z tego powodu leczy się w poradni zdrowia psychicznego i przyjmuje stałe leki oraz została zaliczona do lekkiego stopnia niepełnosprawności z obniżeniem zdolności do wykonywania pracy. Obecnie poszukuje pracy. Stałe miesięczne wydatki na leczenie powódki wynoszą około 100 zł. Obecnie powódka sama zajmuje mniejsze mieszkanie stron. Miesięczne opłaty z tego tytułu wynoszą około 580 złotych. Należności uiszcza nieregularnie. Na spłatę powstałego z tego tytułu zadłużenia zapożyczyła się u brata.

Sąd Rejonowy ustalił nadto, iż pozwany do końca lutego 2013 r. był zatrudniony jako górnik, gdzie w styczniu i lutym 2013 r. wypłacono mu tytułem wynagrodzenia, premii, odprawy emerytalnej, nagrody i 14-tej pensji łącznie 24.310,38 zł. Od 1 marca 2013 r. przeszedł na emeryturę i z tego tytułu otrzymuje świadczenie w wysokości 3.212,50 złotych netto miesięcznie. Pozwanemu przysługuje też deputat węglowy w łącznej wysokości 1.600 złotych rocznie. Jego roczny dochód za 2012 rok wyniósł 96.934,67 zł. W 2013 roku uzyskał 27.611,21 złotych zbywając akcje. Obecnie mieszka z partnerką na działce w altanie przystosowanej do całorocznego użytkowania. Z tego tytułu ponosi opłaty w wysokości około 240 złotych miesięcznie. Partnerka pozwanego osiąga dochód w wysokości około 1.000 złotych miesięcznie. Większe mieszkanie stron zajmowane jest przez czwórkę dorosłych dzieci stron. Koszt utrzymania tego mieszkania to kwota około 950 złotych. Reguluje ją pozwany przy partycypacji dzieci stron. Suma wartości kredytów jakie zaciągnął pozwany przekracza 70.000 złotych, co obejmuje m. in. kredyt z dnia 22 maja 2012 roku z miesięczna ratą po 847,84 złotych. Pozwany leczy się z powodu nowotworu neuroendokrynnego jelita cienkiego. W związku z tym we wrześniu 2013 r. przebył operację, a kolejną na przełomie 2013 i 2014 r.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy powołał art. 23 oraz 27 k.r.o. i wskazał, że strony od 28 grudnia 2011 r. pozostają w faktycznej separacji, jednak w dalszym ciągu pozostają w związku małżeńskim. Wywiódł, że stałe miesięczne usprawiedliwione koszty utrzymania powódki wynoszą około 1.700 złotych. Do tych kosztów należy doliczyć oczywiste wydatki na wyżywienie, odzież, obuwie, czy środki czystości w kwocie co najmniej 500 zł. Zatem od ustania zatrudnienia z dniem 1 października 2013 roku kwota 1.000 zł alimentów była w ocenie Sądu Rejonowego uzasadniona koniecznością zrównoważenia stopy życiowej stron. W okresie wcześniejszym, kiedy powódka pracowała, a nadto nie musiała spłacać kredytu – z uwagi na zawieszenie jego płatności, za wystarczające uznał świadczenie w kwocie 500 złotych.

Sąd Rejonowy uznał, że regulowanie tych kwot mieściło się w możliwościach zarobkowych pozwanego, otrzymującego emeryturę w wysokości około 3.200 zł miesięcznie zwłaszcza, że otrzymywany deputat węglowy zwiększa średni miesięczny dochód pozwanego o dalsze 130 zł. Sąd Rejonowy uwzględnił obciążenie kredytowe pozwanego w łącznej kwocie około 1.380 zł miesięcznie. Uznał, że pozwany nie może skutecznie powoływać się na fakt utrzymywania mieszkania, które zajmują cztery dorosłe i samodzielne osoby. Wskazał, że nawet jeżeli przyjąć dochód pozwanego z tytułu emerytury i deputatu węglowego za jedyny, to po pomniejszeniu go o alimenty i zobowiązanie kredytowe, pozostaje mu do dyspozycji kwota około 900 zł miesięcznie na własne utrzymanie, przez co jego sytuacja w dalszym ciągu jest lepsza od sytuacji powódki. Ponadto pozwany mieszka obecnie z osobą, która osiąga dochód w wysokości około 1.000 zł miesięcznie, co powinno wpłynąć na obciążenie z tytułu kosztów utrzymania mieszkania. Podkreślił też Sąd Rejonowy, że pozwany w związku z przejściem na emeryturę i zbyciem akcji uzyskał kilkadziesiąt tysięcy złotych, które powinien był przeznaczyć na zabezpieczenie spłat względem powódki jak i pokrycie zobowiązań kredytowych.

O kosztach orzekł powołując art. 98 i 100 k.p.c. oraz przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, a także na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od tego wyroku wywiódł pozwany zaskarżając orzeczenie w części dotyczącej pkt.1,3,4 i 5 zarzucając naruszenie:

- art. 27 k.r.o. przez jego błędną wykładnie polegająca na nieuwzględnieniu istniejącej między stronami długotrwałej separacji faktycznej przy określeniu zakresu obowiązku alimentacyjnego małżonków,

- art. 233 k.p.c. przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i dokonanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób wybiórczy oraz niezgodny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego i w jej wyniku sprzeczność istotnych ustaleń Sądu pierwszej instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegające na przyjęciu zawyżonej wysokości usprawiedliwionych potrzeb powódki.

W oparciu o tak podniesione zarzuty domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa ponad kwotę 200 zł miesięcznie, ewentualnie uchylenie przedmiotowego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego. Nadto wniósł o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy podziela w całości i uznaje za swoje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji. Ustalenia te znajdują oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, które to dowody Sąd ten ocenił w granicach zakreślonych przepisem art. 233§1 kpc. Sąd Rejonowy nie uchybił zasadom logicznego rozumowania, ani też doświadczenia życiowego. Wnioski Sądu pierwszej instancji, co do faktów w sposób logiczny wynikają z treści dowodów zgromadzonych w sprawie.

Z tych też względów podniesiony w apelacji pozwanego zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. uznać należało za nieuzasadniony. Stanowisko zaprezentowane w apelacji było w istocie polemiką z ustaleniami, na których oparto zaskarżony wyrok. Skarżący wskazuje bowiem na własne przekonanie co do wagi poszczególnych okoliczności faktycznych. Jak się natomiast przyjmuje w jednolitym orzecznictwie skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd pierwszej instancji uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego. To bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające wyłącznie przekonanie skarżącego o innej niż przyjął Sąd Rejonowy wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu.

Ustalenia Sądu Rejonowego wymagały jedynie uzupełnienia, w trybie art. 382 k.p.c., o istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności jakie zaszły po wydaniu zaskarżonego wyroku. Otóż na podstawie akt II RC 67/15 Sądu Okręgowego w Gliwicach ustalono, że w dniu 15 stycznia 2015 roku pozwany (a powód w tamtej sprawie) wystąpił przeciwko powódce (a pozwanej w tamtej sprawie) o rozwód. Postępowanie rozwodowe pozostaje w toku.

Wobec tego, zgodnie z art. 445§2 k.p.c. konieczne było zawieszenie postępowania odwoławczego za okres od dnia 15 stycznia 2015 roku, co uczyniono odrębnym postanowieniem, zaś przedmiotem rozstrzygnięcia, w granicach apelacji, Sąd Okręgowy uczynił okres do dnia wytoczenia powództwa do dnia 14 stycznia 2015 roku.

Przechodząc do oceny drugiego z zarzutów apelacji, to jest zarzutu naruszenia art. 27 k.r.o. wskazać trzeba, że istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego między małżonkami wyznacza zasada równej stopy życiowej, a nie pozostawanie małżonka uprawnionego w niedostatku. Małżonkowie powinni zatem żyć na takim samym poziomie. Małżonek uzyskujący wyższe dochody nie może więc żyć na wyższej stopie, niż małżonek gorzej zarabiający. Zakres obowiązku małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny wyznaczają ich siły tj. możliwości wypełniania obowiązku, wynikające ze stanu fizycznego i psychicznego każdego z małżonków oraz możliwości zarobkowe i majątkowe każdego z nich. Zakres ten nie zależy więc od faktycznie uzyskiwanych dochodów, lecz od dochodów, jakie każde z małżonków mogłoby osiągnąć, wykorzystując swoje możliwości.

Dalej istotnym jest, że separacja faktyczna nie uchyla ex lege obowiązku z art. 27 k.r.o. Wymóg pozostawania we wspólnym pożyciu nie został bowiem wprowadzony jako konieczna przesłanka powinności równego przyczyniania się małżonków do zaspokajania potrzeb rodziny. O jednoznacznym uchyleniu tego obowiązku może być mowa tylko w razie ustania małżeństwa lub w przypadku orzeczenia separacji. Separacja faktyczna ma wpływ na obowiązek z art. 27 k.r.o. w zależności od okoliczności sprawy, a w skrajnych przypadkach gdy żądania zasądzenia świadczeń stanowi nadużycie prawa, może uzasadniać oddalenie powództwa o świadczenie "alimentów" z art. 27 k.r.o.

Takie wyjątkowe okoliczności w rozpoznawanej sprawie nie zachodziły.

Podkreślenia wymaga, że powódka znalazła się w trudnej sytuacji materialnej na skutek działań pozwanego, który zamieszkał z inną kobietą, naruszając tym podstawowe zasady objęte normą art. 23 k.r.o. Stan faktycznej separacji istniał od końca 2011 roku, nie miał zatem charakteru wieloletniego. Zatem pozwany z tej okoliczności nie mógł wywodzić skutków dla siebie korzystnych, a powódce nie sposób było zarzucić aby dochodząc roszczeń finansowych od małżonka nadużywała prawa. Uwzględniając istotną dysproporcję w sytuacji stron powstałą w skutek decyzji pozwanego o opuszczeniu powódki, nie sposób było zatem powoływać separacji jako okoliczności wpływającej znacząco na obowiązek pozwanego.

Za prawidłową uznać należało określoną przez Sąd Rejonowy wysokość spornych świadczeń. Jak już wskazano, dla rozmiaru obowiązku z art. 27 k.r.o. decydujące znaczenie ma zasada równej stopy życiowej małżonków. W tym kontekście nie sposób tracić z pola widzenia dysproporcji między dochodami stron. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że powódka od października 2013 do 13 marca 2014 r. znajdowała się na zwolnieniu lekarskim, otrzymując świadczenie w wysokości około 1.000 złotych, a od 14 marca 2014 r. pozostawała bezrobotna i uzyskiwała zasiłek dla bezrobotnych. Mając na względzie wiek, stan zdrowia oraz ograniczone kwalifikacje zawodowe powódki uzasadnionym jest twierdzenie o jej niskiej konkurencyjności na rynku pracy. Zatem zakładając, że powódka w okresie pozostawania bezrobotną mogła podjąć zatrudnienie, to przy pełnym wykorzystaniu własnych możliwości byłaby w stanie osiągnąć wynagrodzenie na poziomie płacy minimalnej, co niewątpliwie także stawiało ją w gorszej sytuacji niż sytuacja materialna pozwanego. Wszak w całym okresie objętym żądaniem pozwany okresie uzyskiwał stały dochód w wysokości około 3.200 netto miesięcznie, nie licząc dodatkowych świadczeń w postaci deputatu węglowego. Co więcej, przechodząc na emeryturę i zbywając akcje pracodawcy, uzyskał kilkadziesiąt tysięcy złotych – które jak sam wskazuje w apelacji przeznaczył wyłącznie na własne potrzeby. Okoliczność, że znaczną ich cześć przeznaczył na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych nie mogła mieć zasadniczego znaczenia dla realizacji obowiązków względem powódki, skoro konieczność poniesienia tych wydatków była skutkiem zerwania przez pozwanego wspólnego pożycia i woli zamieszkania z inną kobietą.

Na uwzględnienie nie zasługiwały również podniesione przez pozwanego zarzuty odnoszące się do nieuwzględnienia przez Sąd Rejonowy jego obciążeń kredytowych. Okoliczność ta została bowiem wyeksponowana w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia i zbędnym jest powielanie trafnej w tym zakresie argumentacji. Dodać wypada, że część zadłużenia powstała po opuszczeniu powódki, a zatem powinność regulowania wynikłych z tego tytułu zobowiązań związanych z zaspokajaniem własnych potrzeb pozwanego, nie mogła negatywnie wpływać na uprawnienie powódki do zachowania równej z pozwanym stopy życiowej w czasie trwania małżeństwa.

Nie powinien też wpływać na zakres obowiązku pozwanego względem powódki fakt utrzymywania przezeń mieszkania zajmowanego przez dorosłe, samodzielne dzieci stron. Pozwany nie wykazał też aby koszty leczenia jego dolegliwości przekraczały koszty leczenia powódki.

W takich okolicznościach ustaloną przez Sąd Rejonowy kwotę świadczeń na poziomie po 500 złotych w okresie od 1 sierpnia do 30 września 2013 roku i po 1.000 złotych od 1 października 2013 roku uznać należało za prawidłową.

Z tych też względów Sąd Okręgowy wyrokiem częściowym, na podstawie art. 317§1 k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c. części oddalił apelację dotyczącą świadczeń za okres do dnia 14 stycznia 2015 roku.

SSR (del.) Marcin Rak SSO Krystyna Hadryś SSO Andrzej Dyrda