Pełny tekst orzeczenia

56/1/B/2014


POSTANOWIENIE

z dnia 5 lutego 2014 r.
Sygn. akt Ts 96/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Piotr Tuleja,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej S.A. w sprawie zgodności:
art. 394 § 1 oraz art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 24 i w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 13 marca 2013 r. S.A. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 394 § 1 oraz art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 24 i w zw. art. 78 oraz art. 77 ust. 2 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Skargę sformułowano na podstawie następującego stanu faktycznego. Skarżący wniósł powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wartość przedmiotu sporu określił na 400 zł. Postanowieniem z dnia 29 lutego 2012 r. (sygn. akt I C 198/11) Sąd Rejonowy w Jarosławiu – I Wydział Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy w Jarosławiu) ustalił wartość przedmiotu sporu na 75000 zł. Zarządzeniem z dnia 10 maja 2012 r. sąd ten wezwał skarżącego do uzupełnienia – w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania – opłaty od pozwu w wysokości 3000 zł. Postanowienie o ustaleniu wartości przedmiotu sporu zostało wraz z zarządzeniem doręczone skarżącemu 11 maja 2012 r. W dniu 18 maja 2012 r. skarżący złożył wniosek o uzasadnienie postanowienia z dnia 29 lutego 2012 r., w którym sąd ustalił wartość przedmiotu sporu. Wniosek ten został odrzucony przez Sąd Rejonowy w Jarosławiu jako niedopuszczalny (postanowieniem z dnia 29 maja 2012 r.). Na to postanowienie skarżący złożył zażalenie, które oddalił Sąd Okręgowy w Przemyślu – I Wydział Cywilny postanowieniem z dnia 10 grudnia 2012 r. (sygn. akt I Cz 318/12).
Skarżący twierdzi, że postanowienie sądu o ustaleniu wartości przedmiotu sporu jest całkowicie arbitralne, nie podlega uzasadnieniu ani kontroli instancyjnej. W związku z tym narusza prawo do sądu i prawo do zaskarżania orzeczeń sądowych wydanych w pierwszej instancji w związku z zasadą dwuinstancyjności postępowania sądowego. Skarżący twierdzi, że ustalenie wartości przedmiotu sporu należy wprawdzie do spraw wpadkowych, ale konstytucyjny wymóg ukształtowania procedury sądowej zgodnie z zasadami sprawiedliwości proceduralnej ma zastosowanie także do nich. Z tego wzglądu, zdaniem skarżącego, przepisy proceduralne powinny przewidywać możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji o ustaleniu wartości przedmiotu sporu oraz wymóg sporządzenia uzasadnienia na potrzeby weryfikacji tego rozstrzygnięcia. Ponadto arbitralne ustalenie opłaty – na takim poziomie, jak w sprawie skarżącego, i bez możliwości poddania tego rozstrzygnięcia kontroli – może, według skarżącego, doprowadzić do zamknięcia drogi sądowej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona warunki określone przez prawo. Warunki te zostały zasadniczo uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji i doprecyzowane w art. 46-48 ustawy o TK. Gdy nie została spełniona choćby jedna z przesłanek określonych w art. 46-48 ustawy o TK, a także wtedy, gdy skarga jest oczywiście bezzasadna, jej braki nie zostały usunięte w określonym terminie lub zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 39 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu.
W niniejszej sprawie znaczenie ma przesłanka określona w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, zgodnie z którą na skarżącym ciąży obowiązek uprawdopodobnienia naruszenia jego praw lub wolności konstytucyjnych. Należy podkreślić, że jeżeli w sprawie nie doszło do naruszenia praw skarżącego lub skarżący nie potrafi uprawdopodobnić tego naruszenia, to merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne (zob. postanowienie TK z dnia 13 lutego 2008 r., SK 5/07, OTK ZU nr 1/A/2008 poz. 19).
Przedmiotem rozpatrywanej skargi jest art. 394 § 1 k.p.c. oraz art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c. w zakresie, w jakim pierwszy z tych przepisów nie przewiduje możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie o ustaleniu wartości przedmiotu sporu na podstawie art. 25 § 1 k.p.c., a drugi z nich zwalnia sąd z obowiązku sporządzenia uzasadnienia tego postanowienia.
Trybunał zwraca uwagę, że zgodnie z art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c. zażalenie przysługuje na rozstrzygnięcie, którego przedmiotem jest wymiar opłaty. Decyzją procesową – której przedmiotem jest wymiar (wysokość) opłaty sądowej – jest zarządzenie, którym przewodniczący wzywa stronę do opłacenia pisma, wskazując wysokość należnej opłaty sądowej (zob. uchwała SN z dnia 6 lipca 2007 r., sygn. akt III CZP 71/07, OSNC z 2008 r., nr 3, poz. 36). W rozpatrywanej sprawie skarżący nie wniósł jednak zażalenia na zarządzenie z dnia 10 maja 2012 r., którym przewodniczący wezwał go do uzupełnienia opłaty od pozwu i na które przysługiwał mu środek zaskarżenia. Złożył natomiast wniosek o uzasadnienie postanowienia o ustaleniu wartości przedmiotu sporu, które jest niezaskarżalne. W swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie zwracał uwagę, że skoro skarga konstytucyjna ma charakter subsydiarnego środka ochrony podstawowych praw i wolności zagwarantowanych w Konstytucji, to przy jej rozpatrywaniu szczególnie istotne jest zwrócenie uwagi na zabezpieczenie interesów prawnych przez samego skarżącego. Trybunał podkreśla, że skarga konstytucyjna „nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań, popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie” (postanowienie TK z dnia 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77, zob. także postanowienie TK z dnia 18 września 2012 r., Ts 207/10, niepubl.).
Trybunał stwierdza, że w rozpatrywanej sprawie skarżący mógł złożyć zażalenie na zarządzenie, którym sąd wezwał go do uzupełnienia opłaty od pozwu, czego nie uczynił. Tym samym nie przedstawił wystarczających argumentów przemawiających za uznaniem, że został pozbawiony możliwości poddania kontroli instancyjnej postanowienia w sprawie ustalenia wartości przedmiotu sporu, a zatem nie uprawdopodobnił naruszenia swoich konstytucyjnych praw i wolności.
Ponadto zarzut sformułowany przez skarżącego przeciwko art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c., odnoszący się do zwolnienia sądu z konieczności sporządzenia uzasadnienia postanowienia o ustaleniu wartości przedmiotu sporu, należy w sprawie skarżącego ocenić jako oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK). Skarżący stwierdził bowiem, że uniemożliwia to poznanie motywów, jakimi kierował się sąd. Tymczasem, jak wynika z uzasadnienia skargi konstytucyjnej w sprawie Ts 95/11, skarżący dobrze znał motywy, którymi kierował się sąd ustalając wartość przedmiotu sporu na 75000 zł i się z nimi nie zgadzał.
Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że zarzut zamknięcia drogi sądowej przez zaskarżone przepisy (art. 77 ust. 2 Konstytucji) jest oczywiście bezzasadny, ponieważ strona wezwana do uzupełnienia opłaty od pozwu może złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w całości lub w części. Wskazany przez skarżącego art. 7 Konstytucji nie może być wzorcem kontroli w postępowaniu skargowym, ponieważ nie wyraża konkretnej wolności ani konkretnego prawa konstytucyjnego. To samo dotyczy art. 24 Konstytucji. Ponadto trudno doszukać się związku między tymże przepisem a zarzutami sformułowanymi we wniesionej skardze.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.