Pełny tekst orzeczenia

497/5/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 8 lipca 2014 r.

Sygn. akt Ts 105/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Rzepliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.R. w sprawie zgodności:

art. 153 § 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90 poz. 557, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 23 kwietnia 2014 r. M.R. (dalej: skarżący) wystąpił o stwierdzenie, że art. 153 § 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90 poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Pismem z 4 czerwca 2013 r. skarżący wniósł o udzielenie mu kolejnej przerwy w odbywaniu kar pozbawienia wolności. Powołał się przy tym na sytuację swojej konkubiny, która pozostała bez mieszkania i środków, w związku z czym potrzebuje jego pomocy. Postanowieniem z 30 sierpnia 2013 r. (sygn. akt V Kow 3531/13) Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział V Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonaniem Orzeczeń Karnych (dalej: Sąd Okręgowy w Poznaniu), na posiedzeniu w Areszcie Śledczym w Poznaniu, odmówił skarżącemu udzielenia przerwy w odbywaniu kar. Sąd uznał, że w przypadku skarżącego nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 153 § 2 k.k.w., ponieważ do okoliczności wymienionych w tym przepisie nie zalicza się chęć załatwienia spraw mieszkaniowych, a poza tym konkubina skarżącego jest osobą dorosłą i samodzielną, niewymagającą jego bezpośredniego wsparcia. Zażalenia na to postanowienie złożyli skarżący i jego obrońca. Postanowieniem z 16 października 2013 r. (sygn. akt II AKzw 1108/13) Sąd Apelacyjny w Poznaniu II Wydział Karny (dalej: Sąd Apelacyjny w Poznaniu) utrzymał w mocy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji. Postanowienie to, wskazane przez skarżącego jako orzeczenie, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, zostało mu doręczone 21 października 2013 r.

W dniu otrzymania powyższego orzeczenia skarżący wystąpił do Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z wnioskiem o przyznanie mu pełnomocnika z urzędu. W dniu 29 października 2013 r. wniosek skarżącego został przekazany do Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu XII Wydział Cywilny (tj. sądu, o którym mowa w art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Postanowieniem z 2 stycznia 2014 r. (sygn. akt XII Co 154/13) sąd ten ustanowił dla skarżącego pełnomocnika z urzędu. Pismem z 29 stycznia 2014 r. Dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Poznaniu (dalej: ORA w Poznaniu) wyznaczył dla skarżącego adwokata. Pismo to (z 11 marca 2014 r., sygn. akt jw.), Sąd Rejonowy w Poznaniu doręczył pełnomocnikowi 13 marca 2014 r.

Zdaniem skarżącego zakwestionowany w skardze art. 153 § 2 zdanie pierwsze k.p.k. narusza prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy (art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji) w ten sposób, że przez „zbyt szerokie niedookreślenie podstawy udzielania przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności” umożliwia sędziemu orzekającemu in concreto prawo do arbitralnego definiowania przesłanki „ważne względy rodzinne lub osobiste”. Przepis ten pozwala także sędziemu odmówić skazanemu udzielenia przerwy w odbywaniu kary, również w przypadku wystąpienia tej przesłanki. Jak twierdzi skarżący, przesłanka ważnych względów rodzinnych lub osobistych jest w takim stopniu nieostra, że podważa zaufanie obywatela do sądu



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych praw lub wolności. Jej wniesienie zostało uwarunkowane spełnieniem przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w ustawie o TK. Gdy złożona skarga nie spełnia warunków przewidzianych przez prawo albo postawione w niej zarzuty są oczywiście bezzasadne, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – odmawia nadania jej dalszego biegu.



2. Zakwestionowany przez skarżącego art. 153 § 2 zdanie pierwsze k.p.k. stanowi: „Sąd penitencjarny może udzielić przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, jeżeli przemawiają za tym ważne względy rodzinne lub osobiste”.



3. W przekonaniu skarżącego powyższy przepis narusza konstytucyjne prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy, ponieważ użyty w nim zwrot „ważne względy rodzinne lub osobiste” jest w takim stopniu nieostry, że umożliwia sądowi orzekającemu w sprawie jego arbitralne definiowanie.



3.1. Trybunał zwraca uwagę na to, że stosowanie przez ustawodawcę zwrotów niedookreślonych nie może per se prowadzić do formułowania zarzutów niekonstytucyjności przepisów, w których one występują. Tego typu zwroty stosowane są w wielu systemach prawnych i nie można podważać ich legalności tylko dlatego, że pozostawiają organom stosującym prawo określoną sferę władzy dyskrecjonalnej. Wprawdzie zwroty niedookreślone przesuwają obowiązek konkretyzacji normy prawnej na etap stosowania prawa, a więc dają sądom określoną swobodę decyzyjną, jednak – jak stwierdził Trybunał w wyroku z 16 stycznia 2006 r. – „krytyka takich rozwiązań powinna koncentrować się nie na samym posługiwaniu się przez przepisy prawa zwrotami niedookreślonymi, ale na tym, czy wprowadzając takie zwroty do porządku prawnego, prawodawca przewidział czytelne, z punktu widzenia ewentualnych odbiorców rozstrzygnięć, mechanizmy kontroli (także pozaprocesowej) korzystania przez sądy z przyznanej im władzy dyskrecjonalnej” (SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2).



3.2. Trybunał podkreśla zatem, że zwroty niedookreślone, czy też – tak jak w rozpatrywanej sprawie – pozostawiające pewien zakres swobody orzeczniczej, są co do zasady zgodne z Konstytucją, jeśli ich stosowaniu przez sądy towarzyszą określone gwarancje proceduralne, jak: jawność postępowania, ujawnienie motywów orzeczenia czy instancyjna kontrola podjętego rozstrzygnięcia. Jak orzekł bowiem Trybunał, „[n]a straży właściwego stosowania (…) normy [skonstruowanej na podstawie pojęć ocennych] stoją przede wszystkim normy procesowe, nakazujące wskazanie przesłanek, jakie legły u podstaw zastosowania w konkretnej sprawie normy prawnej skonstruowanej przy użyciu tego rodzaju nieostrego pojęcia” (uchwała TK z dnia 6 listopada 1991 r., W 2/91, OTK w 1991 r., poz. 20).



3.3. Trybunał zauważa, że w sprawie, w związku z którą skarżący wniósł skargę konstytucyjną, znalazły zastosowanie wszystkie wyżej wskazane gwarancje procesowe.



3.4. Postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu, a także postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu zawierają uzasadnienie motywów odmowy udzielenia skarżącemu przerwy w odbywaniu kar.



3.5. Zgodnie z art. 153a § 2 k.p.w. na postanowienie sądu pierwszej instancji skarżącemu przysługiwało zażalenie. Skarżący – co istotne – z niego skorzystał.



3.6. Na podstawie art. 153a § 1 k.p.w. skarżący miał natomiast prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu pierwszej instancji.



4. Skarżący twierdzi, że w przypadku istnienia przesłanki ważnych względów rodzinnych lub osobistych fakultatywność przerwy w odbywaniu kary umożliwia sądowi podjęcie decyzji o odmowie jej udzielenia.

Trybunał zwraca uwagę na to, że beneficjentami przepisu zakwestionowanego w skardze są osoby, którym za popełnione przestępstwo wymierzono kary pozbawienia wolności. W związku z tym uzasadnione jest – jak wskazuje się w doktrynie – aby sąd przy rozpoznawaniu wniosku o udzielenie przerwy w odbywaniu kary brał pod uwagę charakter, okoliczności i skutki czynu popełnionego przez skazanego, opinię zakładu karnego, wywiad środowiskowy, a także prognozę zachowania się skazanego w wypadku udzielenia mu przerwy i wykorzystywania tej przerwy zgodnie z jej celem. Okoliczności te mogą bowiem przemawiać przeciwko udzieleniu przerwy (zob. K. Postulski, komentarz do art. 153, tezy 19-21, [w:] Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, WKP, Warszawa 2012 r.). Przy orzekaniu o przerwie w odbywaniu kary pozbawienia wolności sąd musi zatem uwzględnić informacje dotyczące skazanego znajdujące się w aktach sprawy, informacje zebrane przez kuratora sądowego w drodze wywiadu środowiskowego, a także inne okoliczności, takie jak rozmiar orzeczonej kary, rodzaj przestępstwa, za które została orzeczona kara, i wynikające stąd zagrożenie dla porządku prawnego ze strony skazanego (zob. S. Lelental, komentarz do art. 151, tezy 5,6, [w:] Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, C.H. Beck, wydanie 5, Warszawa 2014).



5. W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że zarzuty naruszenia prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy są oczywiście bezzasadne (zob. postanowienie TK z 12 kwietnia 2012 r., Ts 99/11, OTK ZU nr 1/B/2013, poz. 50).

Wskazana okoliczność jest – w myśl art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania analizowanej skardze dalszego biegu.



W tym stanie rzeczy Trybunał postanowił jak na wstępie.