Pełny tekst orzeczenia

65/1/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 5 lutego 2014 r.
Sygn. akt Ts 140/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński – przewodniczący
Marek Kotlinowski – sprawozdawca
Andrzej Wróbel,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Baleno Sp. z o.o.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 10 maja 2013 r. (data nadania) Baleno Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 110 ust. 3 zdanie drugie ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112, 1529, ze zm.; dalej: prawo upadłościowe) z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Postanowieniem z 24 października 2013 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze, stwierdziwszy, że nie spełniała ona warunku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jako wzorce kontroli skarżąca wskazała bowiem art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji, które co do zasady nie mogą być samodzielnymi wzorcami w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Ponadto, jak ustalił Trybunał, skarżąca, powoławszy się na art. 32 ust. 1 Konstytucji, nie określiła nawet cechy relewantnej łączącej podmioty, jej zdaniem, nierówno traktowane. Niezależnie od powyższego zarzuty postawione we wniesionej skardze Trybunał uznał za oczywiście bezzasadne (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK). Jako nieprzekonujące ocenił bowiem argumenty skarżącej za niekonstytucyjnością zaskarżonego przepisu. W szczególności Trybunał podkreślił, że nie można się zgodzić z twierdzeniem, że termin, o którym mowa w art. 688 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.), nie ma charakteru ustawowego (skoro wymieniony przepis określa termin wypowiedzenia, to termin ten ma charakter ustawowy). Trybunał przypomniał również, że jego kognicji nie podlega kontrola aktów stosowania prawa, a takiej kontroli w rzeczywistości żądała skarżąca. Okoliczność ta również przesądziła o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Na powyższe postanowienie skarżąca złożyła zażalenie, w którym podnosi, że wydane w jej sprawie postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi – Wydział XIII Gospodarczy z 19 lutego 2013 r. (sygn. akt XIII Gz 490/12) doprowadziło do naruszenia przysługujących jej konstytucyjnych praw przez zastosowanie art. 110 ust. 3 zdanie drugie prawa upadłościowego. Przepis ten, w przekonaniu skarżącej, nie spełnia wymogów prawidłowej legislacji określonych w art. 2 Konstytucji, zawiera bowiem odesłanie do nieistniejącej regulacji prawnej. Jego dowolna interpretacja dokonana przez sąd w sprawie skarżącej pozbawiła ją „możliwości ogłoszenia upadłości”. Ponadto pozbawiono ją „możliwości przewidzenia rozstrzygnięcia w postępowaniu o ogłoszenie upadłości” i potraktowano odmiennie od „innych podmiotów znajdujących się w identycznej sytuacji prawnej”. Skarżąca podkreśla, że prawidłowo wskazała przysługujące jej konstytucyjne prawa podmiotowe, których ochrony domaga się w postępowaniu skargowym, tj. „prawo do równego traktowania zagwarantowane przez przepisy prawa” (art. 32 ust. 1 Konstytucji) oraz „prawo do bezpieczeństwa prawnego, zaufania do Państwa w zakresie należytego stanowienia prawa, poprawnej legislacji” (art. 2 Konstytucji). Przywołując, jak twierdzi, „niemal identyczny stan faktyczny”, skarżąca ponownie zauważa, że w orzecznictwie sądów istnieją znaczne rozbieżności w stosowaniu art. 110 ust. 3 prawa upadłościowego „i nie dotyczą [one] różnych okręgów sądów, a tego samego Sądu – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi (…)”. Skarżąca zaznacza nadto, że „proces decyzyjny co do wyboru normy prawnej, którą należy zastosować w drodze analogii w danym wypadku nie jest prosty. Organ stosujący prawo musi brać pod uwagę wiele okoliczności konkretnego stanu faktycznego, tak aby norma prawna wyprowadzona w drodze analogii nie przekreślała istoty instytucji, do której należy ją odnieść”. Jak przekonuje skarżąca, zaskarżony przepis powoduje zasadnicze, nieusuwalne trudności interpretacyjne, co uniemożliwia jego prawidłową wykładnię i świadczy o jego niezgodności z Konstytucją.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.
Trybunał zwraca uwagę na to, że choć skarżąca wywiodła z art. 2 Konstytucji „prawo do bezpieczeństwa prawnego, zaufania do Państwa w zakresie należytego stanowienia prawa, poprawnej legislacji”, to jednak nie zdefiniowała jego treści, tj. nie określiła ani adresata tego prawa, ani sytuacji prawnej adresata, związanej z możnością wyboru sposobu zachowania się (zob. postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60, wydane w pełnym składzie). Tym samym jest ono prawem tylko z nazwy, a w istocie jest zasadą ustrojową, którą skarżąca mogłaby ewentualnie powiązać z właściwym prawem lub wolnością albo obowiązkiem, których ochrony dochodziłaby w postępowaniu skargowym na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji (zob. wyrok TK z 10 lipca 2007 r., SK 50/06, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 75). To sprawia, jak słusznie zauważył Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, że złożona skarga konstytucyjna nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, dlatego należało odmówić nadania jej dalszego biegu.

Skarżąca zarzuca naruszenie „prawa do równego traktowania zagwarantowanego przez przepisy prawa” i w tym kontekście jako wzorzec wskazuje art. 32 ust. 1 Konstytucji. Trybunał zauważa jednak – podobnie jak w odniesieniu do art. 2 Konstytucji – że skoro art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną dotyczącą konstytucyjnych wolności i praw jednostki, to można założyć, że – będące jego pochodną – prawo do równego traktowania także odnosi się przede wszystkim do tych właśnie wolności i praw. Konstytucja nie definiuje bowiem równości w rozumieniu uniwersalnego egalitaryzmu jednostek, ale jako równą możliwość realizacji wolności i praw. Oznacza to, że prawo do równego traktowania uzyskuje w pełni konstytucyjny wymiar w przypadku „nierówności” dotykającej określonych (unormowanych) w Konstytucji wolności i praw. Konstytucyjny nakaz równego traktowania jednostek nie powinien być zatem traktowany jednolicie, niezależnie od kontekstu sytuacyjnego. Inny wymiar uzyskuje on w sytuacji, w której wspomniany kontekst nie ma odniesienia do konkretnych wolności i praw wymienionych w Konstytucji (tak postanowienie TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225 – postanowienie to zostało już przywołane w postanowieniu o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej).
We wniesionej skardze skarżąca nie wskazała wolności ani praw, z którymi łączy naruszenie prawa do równego traktowania, nie spełniła więc warunku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. To przesądziło o odmowie nadania skardze dalszego biegu.
Niezależnie od powyższego Trybunał powtórnie stwierdza, że w złożonej skardze skarżąca nie zdefiniowała grupy charakteryzującej się tą samą cechą istotną (również w tym zakresie zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji jest więc sformułowany nieprawidłowo). W zażaleniu znów jednak porównuje dwa stany faktyczne (jak twierdzi – niemal identyczne), które zostały odmiennie ocenione przez sądy stosujące zaskarżony przepis. Argumentacja skarżącej dotyczy więc, co wymaga podkreślenia, nie treści zaskarżonego przepisu, lecz odmiennych orzeczeń sądowych (aktów stosowania prawa). Trybunał zaznacza, że art. 110 ust. 3 prawa upadłościowego jest podstawą do wypowiedzenia umowy najmu „także wtedy, gdy [jej] wypowiedzenie (…) przez upadłego nie było dopuszczalne”. Dotyczy to w szczególności umów najmu zawartych na czas oznaczony (tak jak w sprawie skarżącej). Syndyk może więc wypowiedzieć również taką umowę z zachowaniem terminu ustawowego. Ramy normatywne umowy najmu są wyznaczone przez art. 659 – art. 692 k.c., przy czym art. 659 – art. 679 k.c. są przepisami ogólnymi, a art. 680 – art. 692 k.c. dotyczą najmu lokalu. W zależności od tego, co jest przedmiotem najmu, ustawodawca odmiennie uregulował ustawowe terminy wypowiedzenia. Tym samym art. 688 k.c. określa ustawowy termin wypowiedzenia najmu lokalu, a art. 673 § 2 k.c. – ustawowy termin wypowiedzenia najmu, gdy jego przedmiotem nie jest lokal. Należy zauważyć, że w sytuacji, o której mowa w art. 110 ust. 3 prawa upadłościowego, termin wypowiedzenia najmu zależy od tego, co jest przedmiotem najmu (niemożliwa jest tu jednak analogia, o której skarżąca pisze w zażaleniu). Zdaniem Trybunału zarzut postawiony w skardze dotyczy wykładni przepisów k.c. i stanowiska sądów orzekających w sprawie skarżącej, zgodnie z którym była ona najemcą lokalu, a zatem termin wypowiedzenia najmu w jej przypadku określał art. 688 k.c. Zażalenie potwierdza jedynie, że postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu wniesionej skardze było słuszne, ponieważ skarżąca, wskazując na rozbieżność w orzeczeniach sądów w podobnych sprawach, kwestionuje nie art. 110 ust. 3 prawa upadłościowego, lecz to, że w jej sprawie sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej. Tymczasem zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji źródłem naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw albo obowiązków powinna być norma prawna, a nie jej – nawet niezgodne z Konstytucją – jednostkowe zastosowanie.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.