Pełny tekst orzeczenia

426/5/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 23 stycznia 2014 r.
Sygn. akt Ts 145/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.J. w sprawie zgodności:
art. 325e § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 88, poz. 555, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

1. W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 20 maja 2013 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 325e § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 88, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

2. Skarżący wniósł skargę w związku z następującą sprawą. W dniu 7 lutego 2012 r. skarżący złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa określonego w art. 270 § 1 k.k. Postanowieniem z 29 marca 2012 r., zatwierdzonym przez Asesora Prokuratury Rejonowej w Tychach 30 marca 2013 r. (sygn. akt I ds. 206/2012), Komenda Miejskiej Policji w Tychach odmówiła wszczęcia dochodzenia w sprawie, ponieważ wskazany przez skarżącego czyn nie zawierał znamion czynu zabronionego. Orzeczenie to – zgodnie z zaskarżonym przepisem – nie zawierało uzasadnienia. Po rozpoznaniu zażalenia na powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział II Karny (dalej: Sąd Rejonowy w Tychach) utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie postanowieniem z 4 października 2012 r. (sygn. akt II Kp 300/12), dostarczonym skarżącemu 20 listopada 2012 r.

3. Skarżący złożył wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej 30 listopada 2012 r. Postanowieniem z 22 lutego 2013 r. (sygn. akt II Kp 300/12) Sąd Rejonowy w Tychach uwzględnił wniosek. Pismem z 3 marca 2013 r. Okręgowa Rada Adwokacka w Katowicach wyznaczyła skarżącemu pełnomocnika.

4. Z wydaniem orzeczeń wskazanych w skardze skarżący wiąże naruszenie przysługującego mu prawa do jawnego i sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz zasady państwa prawnego (wyrażonej w art. 2 Konstytucji).

5. W uzasadnieniu zarzutu skarżący wskazał, że na prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy składa się także prawo do sprawiedliwej procedury gwarantującej weryfikację sposobu myślenia organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Brak uzasadnienia decyzji o odmowie wszczęcia postępowania – zdaniem skarżącego – na taką weryfikację nie pozwala. Uzasadnienie decyzji podejmowanych przez organy postępowania jest głównym i najważniejszym składnikiem konstytucyjnego prawa jednostki do rzetelnego postępowania. Jego brak utrudnia polemikę z rozstrzygnięciem organu, co skutkuje pozbawieniem skarżącego prawa do skutecznego wniesienia środka odwoławczego. Takie działanie organu postępowania przygotowawczego wręcz uniemożliwia rzetelną kontrolę odwoławczą. Sąd rejonowy dokonał w sprawie skarżącego własnych ustaleń, działał przy tym jako organ pierwszoinstancyjny, a nie jako organ kontrolny.

6. Naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa skarżący upatruje w pozbawieniu go możliwości poznania przesłanek działania organów postępowania przygotowawczego w jego sprawie, co następnie uniemożliwiło mu skutecznie dochodzić swoich praw.


Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:


1. Skarga konstytucyjna jest środkiem służącym ochronie konstytucyjnych praw lub wolności. Jej wniesienie zostało uzależnione od spełnienia licznych przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Złożenie skargi dopuszczalne jest zatem tylko wtedy, gdy naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności wynika z rozstrzygnięcia wydanego na podstawie przepisu, którego konstytucyjność skarżący kwestionuje.

2. Skarżący uczynił przedmiotem skargi art. 325e § 1 zdanie drugie k.p.k. w brzmieniu: „Postanowienia o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o jego zawieszeniu wydaje prowadzący postępowanie. Mogą one zostać zamieszczone w protokole, o którym mowa w art. 304a, i nie wymagają uzasadnienia”. Przepis ten był podstawą wydania przez Komendę Miejską Policji w Tychach postanowienia z 29 marca 2012 r. o odmowie wszczęcia dochodzenia w sprawie (sygn. akt I ds. 206/2012), zatwierdzonego przez Asesora Prokuratury Rejonowej w Tychach 30 marca 2013 r.
Z wydaniem tego postanowienia skarżący wiąże naruszenie prawa do sądu, a konkretnie – prawa do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy.

3. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego na prawo do sądu składają się cztery elementy: (1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia postępowania przed sądem – organem właściwym, niezależnym, bezstronnym i niezawisłym; (2) prawo do odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej, zapewniającej sprawiedliwe i jawne rozpoznanie sprawy; (3) prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd; (4) prawo do skutecznego wykonania wyroku (por. wyrok TK z 9 czerwca 1998 r., K 28/97, OTK ZU nr 4/1998, poz. 50 oraz wyrok TK z 24 lutego 2003 r., K 28/02, OTK ZU nr 2/A/2003, poz.13, pkt VI.2).

4. Prawo do sprawiedliwej procedury, co wynika ze wskazanego powyżej orzecznictwa, dotyczy przepisów regulujących postępowanie przed sądem. Zaskarżony przepis nie kształtuje zaś postępowania sądowego, tylko postępowanie przed organami postępowania przygotowawczego, które jest niejawne. Nie oznacza to jednak, że postępowanie sądowe uruchomione na skutek wniesienia środka odwoławczego od orzeczenia wydanego w ramach postępowania przygotowawczego także było niejawne. Również skarżący nie dowiódł takiej zależności. Tym samym skarżący nie uprawdopodobnił, że przez wydanie wskazanych w skardze rozstrzygnięć doszło do naruszenia prawa do sprawiedliwej procedury sądowej i do jawnego rozpatrzenia sprawy.

5. Skarżący zarzuca utrudnienie/uniemożliwienie przeprowadzenia rzetelnej kontroli odwoławczej przez orzekający w sprawie sąd, czyli w rzeczywistości wskazuje na możliwość naruszenia nie prawa do sądu, tylko prawa do zaskarżania decyzji wydanych w I instancji. Jednakże we wniesionej skardze skarżący nie domaga się ochrony prawa konstytucyjnego, o którym mowa w art. 78 Konstytucji, tylko prawa do sądu, wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny, zgodnie z art. 66 ustawy o TK, jest zaś związany granicami skargi, wyznaczanymi m.in. przez wzorzec kontroli konstytucyjności przepisu.

6. Dodatkowo Trybunał Konstytucyjny zauważa, że nie wszystkie postanowienie Konstytucji przywołane przez skarżącego mogą być wzorcami kontroli w sprawach inicjowanych wniesieniem skargi konstytucyjnej. Wskazany w skardze art. 2 Konstytucji nie jest samoistnym źródłem praw podmiotowych jednostki, a przez to nie może być samodzielną podstawą kontroli w sprawach skargowych. W wydanych w pełnym składzie postanowieniach TK z 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r. (Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60) – dotyczących dopuszczalności powoływania się na art. 2 Konstytucji jako źródło konstytucyjnych praw i wolności, których ochrony można dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej – Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zasady wynikające z tego przepisu adresowane są przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób, w jaki powinny być normowane poszczególne dziedziny życia publicznego. Odwołanie się do tych zasad, w tym do zasady państwa prawnego, może mieć znaczenie tylko wtedy, gdy skarżący wskaże równocześnie wolność lub prawo podmiotowe mające swoje źródło w postanowieniu Konstytucji, które zostały ograniczone na skutek naruszenia powyższych zasad (zob. także postanowienia z 19 grudnia 2001 r., SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272 oraz 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).

Skarżący nie uprawdopodobnił, że w jego sprawie doszło do naruszenia podmiotowego prawa konstytucyjnego wskazanego w skardze, więc Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.