Pełny tekst orzeczenia

41/1/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 25 lipca 2013 r.
Sygn. akt Ts 18/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Leon Kieres,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej A.N. w sprawie zgodności:
art. 43 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 89, poz. 553, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 40, art. 41 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 16 stycznia 2013 r. (data nadania) A.N. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 43 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 89, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 40, art. 41 ust. 4 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującą sprawą. Skarżącemu odbywającemu karę pozbawienia wolności uniemożliwiono skorzystanie z czynnego prawa wyborczego, w związku z czym wystąpił z zawiadomieniem, że sędziowie Sądu Okręgowego w Łodzi i funkcjonariusze Służby Więziennej w Łodzi popełnili przestępstwo polegające na przekroczeniu uprawnień i niedopełnieniu obowiązków służbowych. Postanowieniem z 13 stycznia 2012 r. (sygn. akt 2 Ds. 2512/11) Prokuratura Rejonowa Łódź-Śródmieście odmówiła wszczęcia śledztwa w sprawie. Postanowieniem z 26 kwietnia 2012 r. (sygn. akt IV Kp 417/12) Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieście utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.
Zdaniem skarżącego art. 43 § 1 k.k. narusza wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadę przyzwoitej legislacji i dostatecznej określoności przepisów prawa przez „niejednoznaczne określenie czasu, na który orzeczony może być środek karny w postaci pozbawienia praw publicznych”. Co do art. 43 § 2 k.k. skarżący postawił dwa zarzuty. Po pierwsze, że został on sformułowany „w sposób niejasny, nieprecyzyjny, umożliwiający bardzo szeroką interpretację”, w związku z czym jest niezgodny z art. 2 Konstytucji. Po drugie, że prowadzi do naruszenia nakazu humanitarnego traktowania osób odbywających karę pozbawienia wolności, zakazu karania w sposób okrutny, nieludzki i poniżający, a nadto zasady proporcjonalności ograniczeń oraz zasady równości wobec prawa. Zdaniem skarżącego art. 43 § 2 k.k. w brzmieniu „pozbawienie praw publicznych (…) obowiązuje od uprawomocnienia się orzeczenia; okres, na który środek orzeczono, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności (…)” oznacza pozbawienie go praw publicznych „właściwie dożywotnio”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 28 lutego 2013 r. pełnomocnika skarżącego wezwano do uzupełnienia braków formalnych skargi, tj. wyjaśnienia, w jaki sposób art. 43 § 1 i 2 k.k. był podstawą orzeczenia o jego prawach podmiotowych i dlaczego przepisy będące przedmiotem skargi prowadzą do naruszenia tych praw. W piśmie z 11 marca 2013 r. pełnomocnik skarżącego ustosunkował się do zarządzenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz precyzujących go art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi konstytucyjnej jest każdy, czyje wolności lub prawa zostały naruszone przez przepis aktu normatywnego wykazujący podwójną kwalifikację. Po pierwsze, zaskarżony przepis powinien być podstawą prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w indywidualnej sprawie skarżącego. Po drugie, źródłem naruszenia praw i wolności skarżącego ma być normatywna treść kwestionowanych przepisów, na podstawie których organ orzekł o tych prawach i wolnościach, przy czym sposób ich naruszenia musi wskazać sam skarżący w uzasadnieniu wnoszonej skargi (art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna wymienionych warunków nie spełnia.
Trybunał Konstytucyjny przypomina, że jedną z cech skargi konstytucyjnej jest jej zindywidualizowany charakter. Wyraża się on w tożsamości zarówno podmiotowej, jak i przedmiotowej rozpatrywanej sprawy. W postępowaniu skargowym zasadnicze znaczenie ma więc sformułowany zarzut niekonstytucyjności. Skarżący może uczynić przedmiotem zaskarżenia wyłącznie te przepisy zastosowane w jego sprawie, które stały się podstawą jej ostatecznego rozstrzygnięcia przez sąd lub organ administracji publicznej. Warunek ten jest spełniony wówczas, gdy kwestionowany w skardze akt normatywny determinuje treść orzeczenia przyjętego za podstawę skargi w tym jego aspekcie, w którym skarżący upatruje naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych (zob. np. postanowienia TK z 22 lutego 2001 r., Ts 193/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 77 oraz 2 kwietnia 2003 r., Ts 193/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 145). Aby ustalić, czy wspomniany warunek został spełniony, trzeba odwołać się do sporu, w związku z którym wydano orzeczenie, i porównać podstawę prawną orzeczenia z przedmiotem zaskarżenia (zob. postanowienie TK z 6 lipca 2005 r., SK 27/04, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 84). W postanowieniu zarówno Prokuratury Rejonowej Łódź-Śródmieście, jak i Sądu Rejonowego w Łodzi rozstrzygano, czy funkcjonariusze publiczni przekroczyli swoje uprawnienia, nie orzekano natomiast środka karnego pozbawienia praw publicznych. Dlatego należy stwierdzić, że art. 43 § 1 k.k. w brzmieniu: „Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pozbawienie praw publicznych (…) orzeka się w latach, od roku do lat 10”, nie był podstawą orzeczenia, z wydaniem którego skarżący łączy naruszenie swoich praw. Z tych względów Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – odmawia nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie art. 43 § 1 k.k.
W odniesieniu do zarzutów wobec art. 43 § 2 k.k. określającego czas, w którym ma zastosowanie środek karny pozbawienia praw publicznych, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący nie spełnił, wyrażonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, warunku określenia sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw. Skarżący wskazał bowiem nieadekwatne treściowo wzorce kontroli i nie wykazał związku między orzeczeniami organów władzy publicznej a swoimi prawami podmiotowymi, które – według niego – zostały naruszone. Niewłaściwe przywołał art. 41 ust. 4 Konstytucji, gdyż przepis ten odnosi się do zakazu karania w sposób okrutny, nieludzki i poniżający, a w orzeczeniach o prawach podmiotowych skarżącego o karach nie orzekano. Treścią rozstrzygnięcia była kwestia możliwości kwalifikowania zachowań funkcjonariuszy państwa jako przekroczenia uprawnień lub niedopełnienie obowiązków. Z podobnych powodów należy uznać, że przywołanie art. 40 Konstytucji jest formalnym uchybieniem rozpatrywanej skargi konstytucyjnej. Wyrażony w tym przepisie nakaz humanitarnego traktowania osób odbywających karę pozbawienia wolności nie pozostaje w związku treściowym z możliwością realizacji praw wyborczych przez więźniów, zwłaszcza że w art. 62 ust. 2 Konstytucji zastrzega się, że prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są pozbawione praw publicznych albo wyborczych.
Jak wynika z powyższego, art. 40 i art. 41 ust. 4 Konstytucji nie pozostają w związku z prawami podmiotowymi skarżącego, o których rozstrzygano w ostatecznym orzeczeniu. Z pozostałych przepisów przywołanych przez skarżącego przepisów – art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 Konstytucji – nie wynikają natomiast samoistne prawa podmiotowe, których ochrony można domagać się w postępowaniu skargowym. Ani zasada przyzwoitej legislacji, ani zasada proporcjonalności ograniczeń konstytucyjnych wolności i praw, ani też zasad równości wobec prawa nie mogą być podstawą skargi konstytucyjnej bez powiązania ich z przepisami konstytucyjnymi statuującymi prawa podmiotowe (zob. np. postanowienia TK z: 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225 oraz 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60).

Wziąwszy pod uwagę powyższe względy, Trybunał Konstytucyjny uznał, że skarga konstytucyjna nie spełnia warunków wynikających z art. 79 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK i dlatego postanowił jak w sentencji.