Pełny tekst orzeczenia

488/5/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 29 maja 2014 r.
Sygn. akt Ts 79/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego Tychy Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
art. 117 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 37 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 25 marca 2014 r. (data nadania) Przedsiębiorstwo Komunikacyjno-Spedycyjne Tychy Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 117 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 37 ust. 1 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. Dnia 29 kwietnia 2013 r. skarżąca zwróciła się do Sądu Rejonowego w Tychach z wnioskiem o ustanowienie dla niej profesjonalnego pełnomocnika procesowego w celu wniesienia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 27 czerwca 2013 r. (sygn. akt IX Co 849/13) Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział IX Cywilny oddalił wniosek. Na to orzeczenie skarżąca wniosła zażalenie, które Sąd Okręgowy w Katowicach – Wydział III Odwoławczy oddalił postanowieniem z 4 października 2013 r. (sygn. akt III Cz 910/13). Jak ustaliły oba sądy, do wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu skarżąca nie dołączyła żadnych dokumentów świadczących o tym, że jej sytuacja finansowa nie pozwalała na poniesienie kosztów wynagrodzenia pełnomocnika z wyboru. Obowiązek wykazania braku dostatecznych środków na opłacenie profesjonalnego pełnomocnika wynikał, jak uznały sądy, z art. 117 § 3 k.p.c.
Zdaniem skarżącej sąd rejonowy „poprzez wydanie konkretnego orzeczenia – postanowienia z 27 czerwca 2013 r. (…) – postąpił w sposób sprzeczny z zasadą demokratycznego państwa prawa, wyrażoną w art. 2 Konstytucji”. Co więcej, rozstrzygnięcie to – jak podnosi skarżąca – „jest także sprzeczne z zasadą równości wobec prawa i prawem do równego traktowania przez władze publiczne wywodzonymi z art. 32 ust. 1 Konstytucji, jak i z przewidzianym w art. 37 ust. 1 Konstytucji prawem do korzystania z konstytucyjnych praw i wolności”. Ponadto skarżąca podkreśla, że „sprzeczność przepisu art. 117 § 3 k.p.c. z przytoczonymi przepisami Konstytucji polega na użyciu zwrotu »jeżeli wykaże«, co skutkuje nadmiernym i nieuzasadnionym rygoryzmem przy orzekaniu w przedmiocie ustanowienia pełnomocnika procesowego dla osoby prawnej (innej jednostki organizacyjnej), w szczególności rygoryzmem niespotykanym w sytuacji złożenia wniosku przez osobę fizyczną, gdzie przepis art. 117 § 2 k.p.c. posługuje się sformułowaniem »jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika«”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia warunki formalne określone w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) i czy zarzuty w niej sformułowane nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Skarżąca kwestionuje zgodność art. 117 § 3 k.p.c. z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 37 ust. 1 Konstytucji. W świetle zaskarżonego przepisu „[o]soba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego”.
Ponownie nawiązując do art. 79 ust. 1 Konstytucji, Trybunał przypomina, że skarga konstytucyjna przysługuje wyłącznie w razie naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw przez przepis, na podstawie którego orzekł sąd lub organ administracji publicznej. Źródłem naruszenie konstytucyjnych praw podmiotowych skarżącego może być więc wyłącznie akt stanowienia prawa, a nie jego stosowania, i tylko wobec tego aktu skarżący może domagać się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją (art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Trybunał stwierdza zatem, że w zakresie, w jakim zarzuty skarżącej dotyczą samego rozstrzygnięcia sądu rejonowego, a nie przepisu, na podstawie którego sąd ten orzekał, skarga nie spełnia przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Dlatego należało odmówić nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Trybunał zwraca też uwagę na to, że skoro skarga przysługuje wyłącznie w razie naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw (art. 79 ust. 1 Konstytucji), to skarżący powinien w niej wskazać, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).
Trybunał podkreśla, że ani art. 2 Konstytucji, określający zasadę demokratycznego państwa prawnego (z której skarżąca wywodzi również „zasadę dostatecznej określoności”), ani art. 32 ust. 1 Konstytucji, statuujący zasadę równości, ani też art. 37 ust. 1 Konstytucji, gwarantujący tzw. zasadę uniwersalności, nie mogą być – zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału – samodzielnymi wzorcami kontroli w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Przepisy te nie wyrażają bowiem żadnego konkretnego prawa podmiotowego w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji i mogą być przedmiotem kontroli jedynie w powiązaniu z innymi wolnościami i prawami określonymi w Konstytucji (zob. w szczególności wydane w pełnym składzie postanowienia TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60 oraz 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).
Trybunał zauważa też, że o naruszeniu prawa do równej ochrony praw majątkowych lub innych (art. 32 ust. 1 Konstytucji) można mówić wyłącznie wtedy, gdy źródłem nierównego traktowania jest kwestionowany przepis, a jego adresatami są podmioty charakteryzujące się daną cechą istotną (zob. m.in. wyroki TK z 14 października 2001 r., SK 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 216 oraz 3 kwietnia 2008 r., K 6/05, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 41). Skarżąca porównuje zaskarżony art. 117 § 3 k.p.c. z art. 117 § 2 k.p.c., który odnosi się do osób fizycznych, a nie do osób prawnych. Bez wątpienia więc źródłem opisanego w skardze nierównego traktowania skarżącej (jako osoby prawnej) nie jest zaskarżony przez nią przepis.
Wobec powyższego Trybunał uznaje, że złożona skarga nie spełnia przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, co również skutkuje odmową nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.