Pełny tekst orzeczenia

566/6/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 9 stycznia 2014 r.
Sygn. akt Ts 217/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej K.B. w sprawie zgodności:
art. 325e § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284),

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 29 lipca 2013 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 325e § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U., Nr 89, poz. 555 ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284; dalej: konwencja).
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący złożył zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U., Nr 88, poz. 553 ze zm.; dalej: k.k.), a polegającego na niedopełnieniu obowiązków przez funkcjonariusza Policji prowadzącego postępowanie przygotowawcze w sprawie domniemanego pobicia skarżącego, które to postępowanie zostało umorzone postanowieniem z 29 kwietnia 2011 r. i zatwierdzone postanowieniem Prokuratora Prokuratury Rejonowej Kraków-Śródmieście Wschód (dalej: Prokurator) z 6 maja 2011 r. (sygn. akt 2 Ds. 455/11). Postanowieniem z 30 listopada 2012 r. (sygn. akt 2 Ds. 1301/12) Prokurator odmówił wszczęcia śledztwa w sprawie o czyn określony art. 231 § 1 k.k. z powodu braku znamion czynu zabronionego. Skarżący złożył zażalenie na to postanowienie do Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieście w Krakowie Wydział XIV Karny. Postanowieniem z 11 kwietnia 2013 r. (doręczonym skarżącemu 19 kwietnia 2013 r.) Sąd rejonowy utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.
Skarżący twierdzi, że zakwestionowany przepis narusza konstytucyjne prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd. Według skarżącego „na postawie art. 325e § 1 k.p.k. organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ma prawo umorzyć postępowanie także w przypadkach dotyczących domniemanych przestępstw osób pełniących funkcje organów prowadzących postępowanie przygotowawcze, w sprawach pokrzywdzonych składających zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa dotyczących owych osób, prowadzących „pierwotne” postępowanie przygotowawcze wobec pokrzywdzonego”. Zdaniem skarżącego oznacza to „sytuację, w której organ prowadzący postępowanie przygotowawcze występuje jako iudex in causa sua” . W związku z tym występuje „zasadna wątpliwość co do standardów takiego postępowania pod kątem wnikliwości, równości stron postępowania, a w efekcie sprawiedliwości prowadzonego postępowania”.
Skarżący podnosi także, że zakwestionowany przepis narusza art. 13 konwencji. Naruszenie to – jego zdaniem – polega na „(choćby hipotetycznym) pozbawieniu obywatela prawa do skutecznego wniesienia środka odwoławczego od decyzji organu państwa »oceniającego« czy doszło do naruszenia praw i wolności przez funkcjonariusza tegoż państwa”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest środkiem służącym ochronie konstytucyjnych praw lub wolności, którego wniesienie zostało uzależnione od spełnienia licznych przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Złożenie skargi jest zatem dopuszczalne tylko w sytuacji, w której naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności wynika z rozstrzygnięcia wydanego na podstawie przepisu, którego konstytucyjność skarżący kwestionuje. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK to skarżący jest zobowiązany do wskazania aktu normatywnego, którego zastosowanie w jego sprawie wywołało skutek, oceniany przez niego jako naruszenie praw podmiotowych. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału nie każdy przepis przywołany w uzasadnieniu rozstrzygnięcia stanowi podstawę orzeczenia, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Kwalifikację tę spełnia tylko ta norma, która determinuje treść orzeczenia w ten sposób, że wkracza ono w sferę praw lub wolności określonych w Konstytucji (zob. postanowienia TK z 9 października 2002 r., SK 13/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 73 i 13 listopada 2007 r., SK 40/06, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 137 oraz wyrok TK z 12 stycznia 2010 r., SK 2/09, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 1).
W uzasadnieniu postanowienia z 11 kwietnia 2013 r. (będącego ostatecznym rozstrzygnięciem w sprawie o sygn. akt 2 Ds. 1301/12) Sąd rejonowy przywołał kwestionowany przepis w celu uzasadnienia, że znamię czynnościowe przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k., polegające na przekroczeniu uprawnień bądź niedopełnieniu obowiązków, nie zostało wypełnione. Zdaniem sądu „przekroczenie uprawnień wymaga wykazania, że podjęte przez sprawcę zachowanie nie wchodziło w zakres jego kompetencji, ale równocześnie także wskazania na powiązanie formalne lub merytoryczne z tymi kompetencjami”. Dla sądu „oczywiście niesłusznym jest przyjmowanie, że funkcjonariusz Policji wydając postanowienie o umorzeniu dochodzenia o czyn z art. 157 § 1 k.k. przekracza swoje uprawnienia, ponieważ uprawnienie do wydania takiego postanowienia wynika bowiem wprost z art. 325e § 1 w zw. z art. 325a § 1 k.p.k.”. Z przywołanego fragmentu postanowienia sądu jednoznacznie wynika, że kwestionowany przez skarżącego przepis był jedną z podstaw ostatecznego orzeczenia w jego sprawie. Jednakże – wbrew temu, co twierdzi skarżący – w treści zaskarżonego przepisu nie można dopatrywać się źródła naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności wskazanych w skardze. Przepis ten nie upoważnia bowiem organów prowadzących postępowanie przygotowawcze do umorzenia postępowania w sprawie domniemanego przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.p.k., z czym skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw. Takie postępowania przyjmują postać śledztwa, na co wskazuje art. 309 pkt 2 k.p.k. stanowiący, że śledztwo prowadzi się w sprawach o występki – gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Natomiast art. 325e § 1 stanowi, że „[P]ostanowienia o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o jego zawieszeniu wydaje prowadzący postępowanie”. Z treści tego przepisu wyraźnie wynika, że odnosi się on tylko do dochodzeń. Co istotniejsze w uzasadnieniu ostatecznego orzeczenia został on powołany nie w celu uzasadnienia podjętej formy rozstrzygnięcia dokonanego w sprawie skarżącego (perspektywa procesowa) tylko w celu wykazania, że nie zostały spełnione merytoryczne przesłanki postawienia sprawcy zarzutu popełnienia przestępstwa (perspektywa materialno prawna).
Powyższe ustalenia pozwalają przyjąć, że między treścią zarzutu a zaskarżonym przepisem nie ma związku. Zdaniem Trybunału skarżący kwestionuje możliwość odmowy wszczęcia śledztwa przez organ prowadzący postępowanie także w przypadkach dotyczących domniemanych przestępstw osób pełniących funkcje organów prowadzących postępowanie przygotowawcze. Zaskarżony przepis dotyczy jednak zupełnie innej kwestii – umarzania dochodzeń (nie śledztw) i został użyty w zupełnie innej funkcji – nie jako podstawa procesowa wydania rozstrzygnięcia tylko jako podstawą materialno-prawna wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia.
Trybunał Konstytucyjny przypomina również, że w trybie skargi konstytucyjnej niedopuszczalne jest badanie zaskarżonego przepisu z umowami międzynarodowymi. Zgodnie bowiem z treścią art. 79 Konstytucji podstawą skargi może być wyłącznie naruszenie przez zaskarżone przepisy konstytucyjnych wolności lub praw. Zgodnie z językową wykładnią tego przepisu podstawą kontroli w trybie skargi konstytucyjnej mogą być wyłącznie postanowienia Konstytucji (zob. np. wyrok TK z 6 lutego 2002 r., SK 11/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 2 oraz postanowienie TK z 31 maja 2005 r., sygn. SK 59/03, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 61). Zatem nie może nią być art. 13 konwencji

W związku z powyższym – na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK – Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.