Pełny tekst orzeczenia

257/4/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 22 lipca 2014 r.

Sygn. akt Tw 12/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Wojciech Hermeliński – przewodniczący

Piotr Tuleja – sprawozdawca

Marek Zubik,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 lutego 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Funkcjonariuszy i Pracowników Więziennictwa,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



1. W dniu 11 lipca 2013 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Funkcjonariuszy i Pracowników Więziennictwa (dalej: Związek) o zbadanie zgodności: po pierwsze, art. 160 ust. 1–4 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. Nr 79, poz. 523, ze zm.; dalej: ustawa o Służbie Więziennej) oraz § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2010 r. w sprawie udzielania zezwoleń na podjęcie zajęcia zarobkowego poza służbą przez funkcjonariuszy Służby Więziennej (Dz. U. Nr 122, poz. 834; dalej: rozporządzenie z 2010 r.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45, art. 65, art. 78 i art. 184 Konstytucji; po drugie, § 3 ust. 2 rozporządzenia z 2010 r. z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 45, art. 65, art. 78 i art. 184 Konstytucji.



2. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 3 września 2013 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku przez: wyjaśnienie, czy wnioskodawca kwestionuje pominięcie prawodawcze, czy też zaniechanie prawodawcze, polegające na nieuregulowaniu możliwości wniesienia odwołania od decyzji przełożonego funkcjonariusza Służby Więziennej wydanej na podstawie art. 160 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej w trybie § 3 rozporządzenia z 2010 r.; uzasadnienie, w jaki sposób art. 160 ust. 1-4 ustawy o Służbie Więziennej narusza art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 65, art. 78 i art. 184 Konstytucji; uzasadnienie, w jaki sposób § 3 ust. 2 rozporządzenia z 2010 r. narusza art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 65 i art. 184 Konstytucji; wykazanie, który organ wnioskodawcy ma cechę ogólnokrajowości w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji; doręczenie wyciągu z protokołu wraz z listą obecności z posiedzenia właściwego – w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji – organu wnioskodawcy, który to wyciąg pozwoliłby stwierdzić, że uchwałę o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego podjęto zgodnie ze statutem wnioskodawcy; wyjaśnienie, czy wnioskodawca posiada jednostki terenowe lub oddziały (usunięcie rozbieżności występującej między przepisami Statutu Niezależnego Samorządnego Wniosku Zawodowego Funkcjonariuszy i Pracowników Więziennictwa a rubryką 3 działu 1 Krajowego Rejestru Sądowego nr 0000028029).



3. W piśmie z 17 września 2013 r. wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku.



4. Postanowieniem z 19 lutego 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu.



4.1. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego uchwała Prezydium Zarządu Głównego Związku nie może być uznana za wystarczającą podstawę złożonego wniosku. Podjęcie takiej uchwały wykracza bowiem poza kompetencje Prezydium, które zgodnie ze statutem Związku jest uprawnione jedynie do kierowania bieżącą działalnością Związku między posiedzeniami Zarządu Głównego.



4.2. Trybunał stwierdził również, że nawet gdyby uznać, że uchwała o wystąpieniu z wnioskiem o hierarchiczną kontrolę norm została podjęta przez uprawniony do tego organ, to treść tej uchwały jest niewystarczająca. Aby uchwała ogólnokrajowego organu związku zawodowego mogła być uznana za podstawę wniosku, musi ona zawierać: wskazanie kwestionowanych przepisów (przedmiot kontroli), wyrażenie woli wyeliminowania tych przepisów z porządku prawnego oraz sformułowanie zarzutu niezgodności z przepisem aktu normatywnego wyższego rzędu (wskazanie wzorca kontroli). Ani przedstawiona jako podstawa wniesionego wniosku uchwała Prezydium Zarządu Głównego, ani wcześniejsza uchwała Zarządu Głównego z 20 lutego 2013 r., nie spełniają tego wymogu.



4.3. Ponadto Trybunał wskazał, że w piśmie nadesłanym w celu usunięcia braków formalnych wniosku Związek nie wyjaśnił rozbieżności występującej między przepisami statutu a rubryką 3 działu 1 Krajowego Rejestru Sądowego nr 0000028029, w szczególności nie przedstawił dowodu na to, że posiada jednostki terenowe. Tym samym nie wykonał zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 3 września 2013 r.



4.4. Jednocześnie Trybunał zaznaczył, że twierdzenie wnioskodawcy, w myśl którego ustawodawca niesłusznie nie przewidział postępowania odwoławczego oraz kontroli sądowej nad rozstrzygnięciem o wydaniu zezwolenia na podjęcie dodatkowego zajęcia zarobkowego przez funkcjonariusza Służby Więziennej, jest zarzutem pominięcia prawodawczego w art. 218 ustawy o Służbie Więziennej. Ani w uchwale Prezydium Zarządu Głównego, ani we wniosku nie wskazano jednak tego przepisu jako przedmiotu kontroli.



5. W zażaleniu z 10 marca 2014 r. Związek wniósł o uchylenie postanowienia z 19 lutego 2014 r. i przyjęcie wniosku do rozpoznania.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje skutecznie wniesione zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.



2. Zdaniem wnioskodawcy Trybunał niezasadnie przyjął, że Związek nie wykazał, iż posiada cechę ogólnokrajowości w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Jak stwierdził wnioskodawca, w myśl art. 34 zakwestionowanej ustawy w Służbie Więziennej może działać tylko jeden związek zawodowy, który z natury rzeczy musi być ogólnokrajowy. Ponadto, w jego ocenie, ze statutu wyraźnie wynika, że obszarem działania Związku jest cały kraj.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji legitymację do inicjowania takiej kontroli mają m.in. ogólnokrajowe organy związków zawodowych. Jak wielokrotnie już podkreślał Trybunał w swoim orzecznictwie, przymiotnik „ogólnokrajowy”, użyty w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, odnosi się do władz związku zawodowego, co z kolei pozwala twierdzić, że ogólnokrajowe władze może mieć tylko taki związek, w którego strukturze funkcjonują również władze terenowe (regionalne, oddziałowe). Istnienie jednostek o statusie lokalnym świadczy o tym, że organizacja obejmuje zakresem swojego działania obszar całego kraju. Wymóg, by związek zawodowy posiadał struktury terenowe, nie jest przejawem zbytecznego formalizmu, lecz stanowi gwarancję zapewnienia jego członkom, działającym w różnych częściach kraju, właściwej reprezentacji na szczeblu ogólnokrajowym (zob. np. postanowienia TK z 12 lutego 2003 r., Tw 72/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 78 oraz 22 czerwca 2010 r., Ts 2/10, OTK ZU nr 5/B/2010, poz. 313). Wbrew temu, co podnosi wnioskodawca, decydująca dla uznania organizacji za ogólnokrajową jest więc jej struktura i obszar działania, a nie liczba związków zawodowych działających w danej grupie zawodowej, czy zadeklarowany w statucie zakres działania.

Ze względu na powyższe Trybunał prawidłowo przyjął w zaskarżonym postanowieniu, że nie przedstawiając dowodów na posiadanie jednostek terytorialnych, Związek nie wykonał zarządzenia sędziego Trybunału z 3 września 2013 r. Stanowiło to samodzielną przesłankę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu (na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy o TK).



3. Zdaniem wnioskodawcy w postanowieniu z 19 lutego 2014 r. Trybunał niesłusznie przyjął, że wniosek pochodzi od nieuprawnionego organu. W ocenie wnioskodawcy wzajemne relacje między organami Związku są jasne, a złożenie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego jest „zwykłym uprawnieniem wynikającym z Konstytucji”, które ma „każda osoba lub określony krąg osób czy organów”. Ponadto wnioskodawca podkreślił, że to przede wszystkim organy Związku, a nie Trybunał, są uprawnione do dokonywania wykładni autentycznej jego statutu i – w konsekwencji – określenia, który organ powinien reprezentować Związek w postępowaniu przed Trybunałem.

Powyższe stanowisko jest niezasadne. Trybunał Konstytucyjny z urzędu bada bowiem, czy wniosek pochodzi od uprawnionego podmiotu, a w szczególności ustala, czy uchwała, na podstawie której złożono wniosek, została podjęta przez właściwy organ. Uprawnienie do podjęcia takiej uchwały musi wynikać z przepisów prawa lub statutu danej organizacji. Tymczasem wnioskodawca nie wykazał, aby Prezydium Zarządu Głównego było legitymowane do wystąpienia z takim wnioskiem. Jak słusznie stwierdził Trybunał w zakwestionowanym postanowieniu, za podstawę podjęcia decyzji o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału nie można uznać przepisów odnoszących się ogólnie do prowadzenia bieżącej działalności Związku lub reprezentowania go na zewnątrz (zob. np. postanowienia TK z: 9 czerwca 2004 r. i 8 września 2004 r., Tw 33/03, OTK ZU nr 4/B/2004, poz. 227 i 228; 9 czerwca 2004 r., Tw 2/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 258 oraz 1 lipca 2010 r., Tw 10/10, OTK ZU nr 4/B/2010, poz. 243).



4. W zażaleniu Związek stwierdził ponadto, że żaden przepis nie wymaga, aby uchwała o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału wskazywała zarówno przedmiot zaskarżenia, jak i wzorce kontroli konstytucyjności. Zdaniem Związku nic nie stoi na przeszkodzie delegowaniu uprawnienia do określenia tych elementów wniosku na pełnomocnika.

W tym kontekście Trybunał Konstytucyjny przypomina, że zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji uprawniony do złożenia wniosku o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm jest ogólnokrajowy organ związku zawodowego. To do tego organu należy więc określenie kwestionowanego przepisu (przedmiot kontroli), wyrażenie woli wyeliminowania tego przepisu z porządku prawnego oraz sformułowanie zarzutu jego niezgodności z przepisem aktu normatywnego o wyższej mocy prawnej (wzorzec kontroli). Uprawnienia do określenia tych elementów wniosku właściwy organ nie może delegować ani na inny organ Związku, mający wykonać uchwałę, ani na inny podmiot (np. pełnomocnika) zobligowany przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego do sporządzenia lub podpisania wniosku, złożenia go w Trybunale Konstytucyjnym oraz reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem.

Trybunał prawidłowo stwierdził więc w zaskarżonym postępowaniu, że ani uchwała Zarządu Głównego Związku z 20 lutego 2013 r., ani uchwała Prezydium Zarządu Głównego z 5 czerwca 2013 r. nie mogły być uznane za wystarczającą podstawę złożonego w niniejszej sprawie wniosku.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.