Pełny tekst orzeczenia

10/1/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 28 marca 2012 r.
Sygn. akt Ts 88/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej D.B. w sprawie zgodności:
art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 219, poz. 1708) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 175 oraz art. 177 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 21 marca 2011 r. (data nadania) D.B. (dalej: skarżąca) zarzuciła, że art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 219, poz. 1708; dalej: ustawa o izbach lekarskich) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 175 oraz art. 177 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 19 listopada 2009 r. (sygn. akt R 168/08) Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Dolnośląskiej Izby Lekarskiej we Wrocławiu umorzył postępowanie wyjaśniające z wniosku skarżącej w sprawie skierowania jej na badania psychiatryczne przez lekarza medycyny pracy na wniosek pracodawcy skarżącej. W piśmie z 10 grudnia 2009 r. (sygn. R 168/08) Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej poinformował skarżącą, że na powyższe postanowienie przysługuje jej prawo wniesienia zażalenia do Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej za pośrednictwem organu, który wydał postanowienie, w terminie 14 dni od daty doręczenia postanowienia (§ 26 ust. 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 26 września 1990 r. w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy [Dz. U. Nr 69, poz. 406; dalej: rozporządzenie]). W dniu 1 stycznia 2010 r. weszła w życie ustawa o izbach lekarskich, która uchyliła poprzednio obowiązującą ustawę z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 30, poz. 158) oraz wydane w celu jej wykonania rozporządzenie.
Postanowieniem z 8 lutego 2010 r. (sygn. akt Wp 3/10) Okręgowy Sąd Lekarski Dolnośląskiej Izby Lekarskiej we Wrocławiu, po rozpatrzeniu zażalenia skarżącej wniesionego przez nią na podstawie art. 68 ust. 2 ustawy o izbach lekarskich, utrzymał w mocy postanowienie Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej o umorzeniu postępowania wyjaśniającego. Zarządzeniem z 17 marca 2010 r. (sygn. akt Wp 3/10) Przewodniczący Okręgowego Sądu Lekarskiego Dolnośląskiej Izby Lekarskiej we Wrocławiu odmówił przyjęcia zażalenia złożonego przez skarżącą na to postanowienie. W uzasadnieniu wskazał, że Okręgowy Sąd Lekarski jest organem odwoławczym w sprawie rozpatrywania zażaleń na postanowienia Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej o odmowie wszczęcia postępowania wyjaśniającego i umorzenia postępowania wyjaśniającego. Zażalenie skarżącej – jako pozbawione podstawy prawnej – nie mogło zostać rozpoznane. Pismem z 31 marca 2010 r. (sygn. akt Wp 3/10) Przewodniczący pouczył skarżącą o możliwości wniesienia na powyższe zarządzenie zażalenia w terminie 7 dni do Naczelnego Sądu Lekarskiego w Warszawie.
Postanowieniem z 29 września 2010 r. (sygn. akt Rep. 32/Wz/10) Naczelny Sąd Lekarski, po rozpoznaniu zażalenia skarżącej na zarządzenie Przewodniczącego Okręgowego Sądu Lekarskiego we Wrocławiu z 17 marca 2010 r. (sygn. akt Wp 3/10) co do odmowy przyjęcia zażalenia, utrzymał w mocy powyższe zarządzenie. W uzasadnieniu stwierdził, że postanowienie jest prawidłowe, gdyż od postanowień wydanych na skutek wniesionego odwołania nie przysługuje środek odwoławczy.
Jak wynika z dokumentów dołączonych do akt skargi, od postanowienia Okręgowego Sądu Lekarskiego z 8 lutego 2010 r. skarżąca wniosła również zażalenie do Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej. Postanowieniem z 9 kwietnia 2010 r. Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności odmówił przyjęcia zażalenia na to postanowienie jako niedopuszczalnego z mocy ustawy.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 26 maja 2011 r. (doręczonym 1 czerwca 2011 r.) pełnomocnik skarżącej został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi przez: wskazanie ostatecznego orzeczenia, z którym skarżąca wiąże naruszenie wolności lub praw, oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem; wykazanie, że zakwestionowany w skardze art. 68 ust. 2 ustawy o izbach lekarskich był podstawą orzeczenia, o którym mowa w pkt 1 zarządzenia, w zakresie naruszenia prawa skarżącej do sądu; doręczenie pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącej postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.
W piśmie procesowym z 8 czerwca 2011 r. (data nadania) pełnomocnik –w imieniu skarżącej – odniósł się do zarządzenia. Wskazał, że ostatecznym orzeczeniem, z którym łączy naruszenie prawa do sądu jest postanowienie Okręgowego Sądu Lekarskiego Dolnośląskiej Izby Lekarskiej we Wrocławiu z 8 lutego 2010 r. (sygn. akt Wp 3/10), w którym sąd utrzymał w mocy postanowienie w sprawie umorzenia postępowania. Powyższe rozstrzygnięcie zostało doręczone skarżącej wraz z uzasadnieniem 6 marca 2010 r. Po doręczeniu tego postanowienia skarżąca „kontynuowała bezskuteczną drogę odwoławczą zakończoną postanowieniem Naczelnego Sądu Lekarskiego z 29 września 2010 r. (doręczonym 3 stycznia 2011 r.)”. Wraz z pismem procesowym uzupełniającym stwierdzone braki skargi, pełnomocnik skarżącej złożył w Trybunale pismo – „pełnomocnictwo”, sporządzone przez Dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej we Wrocławiu na podstawie art. 37a ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, ze zm.), w którym umocował adwokat Annę S.-R. do prowadzenia wszystkich spraw, w których obrońcą lub pełnomocnikiem był zmarły adwokat Andrzej S.
Skarżąca zarzuciła, że norma prawna wywodzona z zakwestionowanego przepisu organem właściwym do rozpoznania i rozstrzygnięcia zażalenia na postanowienie Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej o umorzeniu postępowania wyjaśniającego czyni organ niesądowy, w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącej zażalenie na postanowienie rzecznika winien rozpoznać sąd powszechny, gdyż tylko ten gwarantuje niezawisłość i bezstronność. Skarżąca została zatem pozbawiona prawa do rozpoznania jej sprawy przez bezstronny, niezawisły i niezależny sąd, a więc praw wynikających – jej zdaniem – z art. 45 ust. 1 w związku z art. 175 oraz art. 177 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, że w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną do uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie doszło do naruszenia wskazanych przez skarżącą praw konstytucyjnych, w szczególności zaś czy doszło do naruszenia prawa do rozpoznania sprawy skarżącej przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (art. 45 ust. 1 w związku z art. 175 i art. 177 Konstytucji).
Odnosząc się do zarzutów skargi, Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że w swoim orzecznictwie wielokrotnie zajmował się kwestią relacji pomiędzy art. 45 ust. 1 Konstytucji a przepisami normującymi postępowanie dyscyplinarne, a także możliwości powoływania się w ramach tego postępowania na naruszenie prawa do sądu. W orzecznictwie Trybunału przyjmuje się, że postępowanie dyscyplinarne cechuje represyjny charakter, przez co jest zbliżone do postępowania karnego. Jest ono także podobne do postępowania administracyjnego (zob. wyroki TK z: 16 listopada 1999 r., SK 11/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 158; 8 grudnia 1998 r., K 41/97, OTK ZU nr 7/1998, poz. 117; por. także orzeczenie z 26 kwietnia 1995 r., K 11/94, OTK w 1995, cz. I). Trybunał przesądził także, że sprawy z zakresu postępowania dyscyplinarnego nie należą do kategorii tzw. spraw sądowych, które od początku winny być przekazane do właściwości sądów (zob. wyrok z 8 grudnia 1998 r., K 41/97, OTK ZU nr 9/1998, poz. 117). Trybunał przyjmuje, że nie wszystkie gwarancje wynikające z art. 45 Konstytucji znajdują zastosowanie w sprawach z postępowania dyscyplinarnego. W szczególności może ono toczyć się przed organami niebędącymi sądami (por. wyrok Trybunału z 27 lutego 2001 r., K 22/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 48). Innymi słowy, prawo do sądu, o którym mowa w art. 45 Konstytucji, rozumieć należy wąsko jako prawo do rozpoznania sprawy przez organ funkcjonujący w ramach władzy sądowniczej i sprawujący wymiar sprawiedliwości. W orzecznictwie Trybunału przyjmuje się, że realizacja tego prawa jest warunkowana co najmniej możliwością sprawowania kontroli przez organ sądowy nad orzecznictwem organów quasi-sądowych, za jakie – na tle niniejszej sprawy – można uznać organy odpowiedzialności zawodowej i sądy korporacyjne (zob. wyrok z 8 grudnia 1998 r., K 41/97, OTK ZU nr 7/1998, poz. 117; postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 5 lutego 2007 r., Ts 21/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 52). W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że konstytucyjność postępowania w sprawie skarżącej należy oceniać z punktu widzenia jego rzetelności, a więc z uwzględnieniem gwarancji, jakie obowiązują w państwie prawa.
Trybunał podkreśla, że w świetle art. 78 Konstytucji, wyrażającego ogólną normę prawa do zaskarżania każdego aktu stosowania prawa wydanego przez organ pierwszej instancji, ustawodawca umożliwił skarżącej kontrolę instancyjną postanowienia o umorzeniu postępowania wyjaśniającego. Zakwestionowany w skardze konstytucyjnej art. 68 ust. 2 ustawy o izbach lekarskich stanowi, że zażalenie wnosi się do właściwego okręgowego sądu lekarskiego lub do Naczelnego Sądu Lekarskiego, gdy postanowienie wydał Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej.
Nawet gdyby założyć, że skarżąca zarzuca, iż zakwestionowany art. 68 ust. 2 ustawy o izbach lekarskich, pozbawił ją prawa dostępu do sądu, tj. prawa do uruchomienia procedury przed sądem powszechnym, to i tak skarga nie może zostać merytorycznie rozpoznana. Skarżąca bowiem nie legitymuje się orzeczeniem sądu powszechnego, którego treścią byłaby odmowa rozpoznania sprawy przez ten sąd. Innymi słowy, w sprawie skarżącej nie doszło jeszcze do bezpośredniego naruszenia tak rozumianego prawa do sądu. W sytuacji zatem, gdy skarżąca nie dysponuje takim rozstrzygnięciem, można co najwyżej przyjąć, że zarzut naruszenia prawa do sądu ma charakter jedynie abstrakcyjny, a zatem nie stanowi podstawy do wystąpienia ze skargą konstytucyjną (por. postanowienie TK z 1 kwietnia 2008 r., Ts 134/07 OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 110).
W świetle powyższych ustaleń należy stwierdzić, że skarżąca nie wykazała, aby zakwestionowany przepis prowadził do naruszenia jej praw wskazanych w petitum skargi konstytucyjnej.
Wniesiony środek prawny nie spełnia także innych przesłanek warunkujących jego merytoryczną ocenę. Skarżąca zarzuciła niezgodność art. 68 ust. 2 ustawy o izbach lekarskich z art. 45 ust. 1 Konstytucji, także w związku z art. 175 oraz art. 177 Konstytucji. Postanowienia te wyrażają zasadę sądowego wymiaru sprawiedliwości oraz zasadę sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy powszechne. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji podstawę skargi konstytucyjnej może stanowić tylko naruszenie takich norm ustawy zasadniczej, które są źródłem wolności lub praw podmiotowych jednostki. Wskazane wyżej przepisy stanowią natomiast wyłącznie zasady o charakterze ustrojowo-organizacyjnym, nie kreują jakichkolwiek praw podmiotowych jednostki, z czego wynika niemożność czynienia z nich normatywnej podstawy dla konkretnych praw lub wolności (zob. wyrok z 24 stycznia 2006 r., SK 52/04, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 6 i powołane tam orzeczenia TK). W związku z tym art. 175 ust. 1 oraz art. 177 Konstytucji nie mogą stanowić wzorców kontroli w niniejszej sprawie.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK orzekł jak na wstępie.